DZIAŁALNOŚĆ WYCHOWAWCZA, KULTURALNO – OŚWIATOWA I PROMOCYJNA MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI DZIAŁALNOŚĆ WYCHOWAWCZA, KULTURALNO – OŚWIATOWA I PROMOCYJNA W RESORCIE OBRONY NARODOWEJ Panie, Panowie! Witając Państwa serdecznie – na pierwszym forum tego typu – organizowanym przez DWiPO, chcę przekazać Państwu serdeczne słowa podziękowania za przyjęcie zaproszenia do udziału w forum, od Dyrektora DWiPO płk Jerzego Gutowskiego, który jest dzisiaj na służbowym przedsięwzięciu w innym garnizonie. Szanowni Państwo Zgodnie z programem forum, chciałbym przedstawić w dużym skrócie zagadnienia działalności wychowawczej, kulturalnej i promocyjnej realizowanych w Siłach Zbrojnych RP. Myślę, że zanim przejdę do meritum, zasadne jest podzielenie się kilkoma refleksjami ogólnymi dotyczącymi Sił Zbrojnych. ZASTĘPCA DYREKTORA płk Mirosław KARASEK 1

PROFESJONALIZACJA SIŁ ZBROJNYCH Oczekiwania społeczne w zakresie zawieszenia obowiązkowej zasadniczej służby wojskowej Zmiany w środowisku bezpieczeństwa PROFESJONALIZACJA Zobowiązania sojusznicze i koalicyjne – NATO, ONZ, UE (udział w misjach) Konieczność zapewnienia właściwego poziomu obsługi nowoczesnego sprzętu i uzbrojenia Szanowni Państwo, Zgodnie z decyzją Rady Ministrów z 5 sierpnia 2008 r. Siły Zbrojne realizują proces profesjonalizacji, który jest, między innymi, odpowiedzią na zapotrzebowanie naszego społeczeństwa. ZASADNICZY CEL: Zwiększenie skuteczności i zdolności działania SZ RP

CELE PROFESJONALIZACJI Podwyższenie zdolności operacyjnych wojsk Przebudowa struktury osobowej Zwiększenie możliwości reagowania na zagrożenia militarne i niemilitarne Racjonalizacja kosztów Zasadniczym celem profesjonalizacji jest zwiększenie skuteczności i zdolności działania Sił Zbrojnych RP w zmieniających się uwarunkowaniach środowiska bezpieczeństwa. Profesjonalizacja umożliwi lepsze przygotowanie Sił Zbrojnych do reagowania na aktualne oraz przewidywane zagrożenia militarne i niemilitarne. Pozwoli na podniesienie jakości i sprawności działania jednostek bojowych, systemu wsparcia i zabezpieczenia oraz zdolności ekspedycyjnych. Osiągnięcie w szybkim tempie zdolności do profesjonalnego obsługiwania nowoczesnej techniki

KIERUNKI PROFESJONALIZACJI modernizacja techniczna uzawodowienie PROFESJONALIZACJA Wbrew obiegowym opiniom, profesjonalizacja nie ogranicza się wyłącznie do zastąpienia żołnierzy z poboru żołnierzami zawodowymi. To bardzo złożony proces obejmujący, obok przekształceń w strukturze osobowej Sił Zbrojnych, także wprowadzenie nowoczesnego uzbrojenia, zmiany w szkoleniu i funkcjonowaniu jednostek wojskowych oraz w systemie zabezpieczenia logistycznego i socjalnego. Gwarantem osiągnięcia oczekiwanego efektu jest równomierna i równoległa realizacja działań w wymienionych obszarach i tak też postępujemy. szkolenie i funkcjonowanie jednostek wojskowych zabezpieczenie logistyczne i socjalne

REALIACJA ZAMIERZEŃ W RAMACH PROFESJONALIZACJI Przygotowano legislacyjne podstawy funkcjonowania zawodowej armii. Zawieszono obowiązek odbywania z.s.w. Wprowadzono kontraktową zawodową służbę wojskową Tworzone są Narodowe Siły Rezerwowe Stworzono prawną możliwość pełnienia służby wojskowej przez kobiety na ogólnych zasadach Ograniczono zakres odbywania ćwiczeń wojskowych przez żołnierzy rezerwy Stworzono materialne rekompensaty i zachęty do pełnienia służby w NSR Osiągnięto stan 100 tys. armii zawodowej Uaktualniono zadania realizowane przez Terenowe Organy Administracji Wojskowej Zmiany w systemie szkolenia wojsk Przeprowadzono prace legislacyjne tworzące prawne podstawy funkcjonowania profesjonalnej armii Rozszerzono system pomocy socjalnej dla żołnierzy Profesjonalizacja jest już procesem dalece zaawansowanym. Na slajdzie wskazano najważniejsze z przedsięwzięć zrealizowanych w ciągu ostatnich 2 lat. Tworzą one legislacyjne i organizacyjne ramy dla kontynuowania głębokich przeobrażeń Wojska Polskiego.

DZIAŁALNOŚĆ WYCHOWAWCZA Działalność wychowawcza w wojsku to planowy i zorganizowany proces kształtowania postaw i zachowań żołnierza – obywatela w mundurze, potrafiącego w sposób świadomy i odpowiedzialny realizować zadania wynikające z postanowień Konstytucji RP, przysięgi wojskowej oraz zobowiązań sojuszniczych w ramach NATO i UE w czasie pokoju, misji wojskowych i stanów nadzwyczajnych. Szanowni Państwo, Podstawową funkcją Sił Zbrojnych RP jest zapewnienie Polsce bezpieczeństwa zewnętrznego. Jednym z czynników warunkujących efektywne wypełnianie powyższego zadania jest poziom morale i dyscypliny oraz świadomość celu działania. Wymaga to osiągnięcia wewnętrznej spójności Sił Zbrojnych, opartej na wspólnej tożsamości żołnierzy i uznaniu służebnej roli wojska wobec Narodu i Państwa. Wymaga to również zorganizowanego i zaplanowanego systemu oddziaływań wychowawczych. Istotne jest, że na wychowanie w wojsku trzeba patrzeć globalnie a nie jedynie przez pryzmat pouczania i pokazywania właściwych zachowań. Działalność wychowawcza jest integralną i nierozerwalną częścią dowodzenia, kierowania i szkolenia wojsk. Jej celem jest kształtowanie wnętrza wojska oraz właściwej atmosfery służby w celu, jak najlepszego realizowania procesu szkolenia. 6

CELE DZIAŁALNOŚCI WYCHOWAWCZEJ budowanie i upowszechnianie etosu żołnierza - profesjonalisty - obywatela, obrońcy Ojczyzny; budowanie zbiorowej tożsamości Sił Zbrojnych RP oraz poszczególnych korpusów osobowych przy jednoczesnym poszanowaniu podmiotowości jednostki; tworzenie przyjaznej atmosfery służby i pracy; tworzenie optymalnych warunków dla wszechstronnego rozwoju żołnierzy; budowanie pozytywnego wizerunku Sił Zbrojnych; integracja wojska ze społeczeństwem cywilnym; Działalność wychowawcza ma charakter systemowy i ukierunkowana jest na osiąganie, pokazanych na slajdzie celów. Wynikają one z: konstytucyjnych zasad polityki obronnej, w tym neutralności wojska w sprawach politycznych i cywilnego zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi; praw oraz obowiązków obywatelskich i żołnierskich, zasady pluralizmu społecznego i tolerancji oraz celów ogólnopaństwowej polityki społecznej, edukacyjnej i kulturalnej; potrzeb Sił Zbrojnych RP, wynikających z długoterminowych programów i planów oraz z działalności bieżącej;

JAKO ŚRODOWISKO SPOŁECZNE SIŁY ZBROJNE JAKO ŚRODOWISKO SPOŁECZNE Zjawiska społeczne zewnętrzne Zjawiska wewnątrz Sił Zbrojnych kompania Grupy rówieśnicze drużyna batalion pluton środowisko lokalne Fundamentalne znaczenie dla określenia zadań stojących przed działalnością wychowawczą w Siłach Zbrojnych RP ma również konstatacja, że funkcjonują one w określonym otoczeniu społecznym, którego integralną częścią są, procesy i zjawiska o złożonym charakterze i wielokierunkowym oddziaływaniu. W konsekwencji, Wojsko Polskie, zarówno jako organizacja, jak też środowisko społeczne i wychowawcze, stoi wobec wyzwań o charakterze daleko wykraczającym poza bramy koszar. Globalizacja, społeczeństwo informacyjne, wiek kompetencji, era kształcenia ustawicznego - to tylko niektóre z procesów, charakteryzujących funkcjonowanie współczesnych społeczeństw. Wśród procesów wewnętrznych, pierwszoplanowe znaczenie ma profesjonalizacja Sił Zbrojnych RP, która oznacza nie tylko zmiany w organizacji i funkcjonowaniu armii, ale skutkuje również w obszarze społecznych aspektów służby. Istotny jest również charakter zadań realizowanych przez Siły Zbrojne, zwłaszcza w misjach poza granicami państwa. społeczeństwo pułk / brygada Rodzaj Sił Zbrojnych zjawiska społeczne o zasięgu globalnym 8

DZIAŁALNOŚĆ WYCHOWAWCZA W WARUNKACH PROFESJONALIZACJI Profesjonalizacja uzawodowienie zmiany organizacyjne zmiany legislacyjne zmiany w strukturze osobowej Profesjonalizacja wymusiła podjęcie prac nad koncepcją działalności wychowawczej w nowych warunkach. Celem nie było tworzenie całkowicie nowego systemu wychowania i warsztatu pracy oficerów wychowawczych. Wojsko ma w tym zakresie swój dorobek, procedury i zasady funkcjonowania w określonych sytuacjach. Wychodząc naprzeciw nowym wyzwaniom, decyzją Sekretarza Stanu ds. Społecznych i Profesjonalizacji powołany został zespół do opracowania koncepcji działalności wychowawczej w warunkach profesjonalizacji. Jego zadaniem było stworzenie spójnego programu w obszarze działalności wychowawczej, dotyczącego: funkcjonowania wojskowych ośrodków kultury, kształcenia obywatelskiego, systemu wsparcia psychologicznego oraz struktur wychowawczych. Należy podkreślić, że nowe rozwiązania nie stanowią całkowitej zmiany obowiązujących wcześniej pryncypiów w wychowaniu wojskowym. Uznając trwałość aksjologicznych podstaw działalności wychowawczej, uwagę skupiono na optymalizacji dotychczasowych rozwiązań organizacyjno – etatowych oraz na uwzględnieniu w działalności wychowawczej nowych obszarów, wynikających z intensyfikacji niektórych zadań oraz z profesjonalizacji Sił Zbrojnych. . „Koncepcja działalności wychowawczej w warunkach profesjonalizacji Sił Zbrojnych RP” (zatwierdzona przez Ministra ON w dniu 28 października 2008 r.)

DOSTOSOWANIE DZIAŁALNOŚCI WYCHOWAWCZEJ DO WYMOGÓW PROFESJONALNEJ ARMII ustawa z dnia 9 października 2009 o dyscyplinie wojskowej i rozporządzenia wykonawcze, rozporządzenie MON w sprawie wojskowych pracowni psychologicznych, rozporządzenie MON w sprawie badań psychologicznych osób powoływanych do czynnej służby wojskowej, rozporządzenie MON w sprawie badań psychologicznych osób zgłaszających chęć pełnienia zawodowej służby wojskowej, rozporządzenie MON w sprawie używania znaków Sił Zbrojnych RP, decyzja Nr 187/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 9 czerwca 2009 r. w sprawie wprowadzenia zasad współpracy resortu obrony narodowej z organizacjami pozarządowymi i innymi parterami społecznymi, decyzja Nr 483/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 27 października 2008 r. w sprawie zasad i trybu zlecania zadań publicznych w zakresie obronności państwa organizacjom pozarządowym, decyzja MON w sprawie zmian organizacyjnych w klubach i orkiestrach wojskowych, Strategia umacniania dyscypliny, przeciwdziałania uzależnieniom oraz ograniczania patologii społecznych w Siłach Zbrojnych RP na lata 2010-2015, nowy „Ceremoniał Wojskowy Sił Zbrojnych RP”, nowa „Metodyka kształcenia obywatelskiego żołnierzy w czynnej służbie wojskowej”, zasady organizacji i funkcjonowania profilaktyki psychologicznej w SZ RP, program osłony psychologicznej uczestników misji poza granicami państwa i ich rodzin, koncepcja rozwoju muzealnictwa wojskowego w latach 2009 – 2018, utworzenie Wojskowego Centrum Edukacji Obywatelskiej . Najważniejszą część praktycznego wymiaru wdrażania koncepcji działalności wychowawczej w warunkach profesjonalizacji ilustruje slajd. Jak łatwo zauważyć, działania modernizujące system wychowania, wymagały, przede wszystkim opracowania nowych aktów normatywnych, począwszy od ustawy od dyscyplinie wojskowej, poprzez szereg rozporządzeń i decyzji Ministra Obrony Narodowej, aż do dokumentów o charakterze dyrektywnym. Obecnie jesteśmy na końcowym etapie ich wdrażania i rozpoczęcia działalności wychowawczej w dostosowanym do aktualnych wymogów systemie organizacyjno – funkcjonalnym.

PODMIOTY DZIAŁAŁNOŚCI WYCHOWAWCZEJ Środowisko wojskowe: żołnierze pracownicy wojska członkowie rodzin żołnierzy Otoczenie społeczne: społeczności lokalne organizacje pozarządowe placówki oświatowe Działalność wychowawcza uwzględnia 2 główne obszary oddziaływań. Pierwszy z nich stanowi wnętrze wojska, w którym głównym podmiotem działalności wychowawczej są żołnierze i pracownicy wojska. Nieprzypadkowo umieszczono w tej grupie członków rodzin żołnierzy. Ostatnie lata to okres zintensyfikowanego udziału Wojska Polskiego w misjach poza granicami państwa, oznaczający konieczność sprawowania opieki i wspierania rodzin uczestników misji. Drugim obszarem oddziaływań wychowawczych jest otoczenie społeczne, zarówno w wymiarze lokalnych (środowiska garnizonów wojskowych), jak i w skali makro. Wśród podmiotów szczególnie istotne miejsce zajmują instytucje państwowe, samorządy terytorialne, organizacje i stowarzyszenia proobronne, kombatanckie oraz środowiska szkolne i akademickie. Działalność wychowawcza wspomaga tworzenie instytucjonalnych ram współpracy na rzecz budowania świadomości obronnej i postaw proobronnych w środowisku cywilnym. 11

OBSZARY ZADANIOWE W DZIAŁALNOŚCI WYCHOWAWCZEJ Działalność kulturalno – oświatowa i turystyczno - rekreacyjna Promocja obronności Edukacja obywatelska Profilaktyka wychowawcza Wychowania jest bardzo złożoną materią i ma w wojsku wiele płaszczyzn. Obejmuje realizację przedsięwzięć o charakterze edukacyjnym, profilaktycznym, informacyjnym, kulturalno - oświatowym i promocyjnym. Profilaktyka psychologiczna Dyscyplina wojskowa Komunikacja społeczna !!!

WDRAŻANIE KONCEPCJI DZIAŁALNOŚCI WYCHOWAWCZEJ Dostosowanie działalności wychowawczej do warunków armii zawodowej zmiany w zakresie dyscypliny wojskowej opracowanie „Strategii umacniania dyscypliny, przeciwdziałania uzależnieniom i zapobiegania patologiom społecznym w SZ RP w latach 2010 – 2015” Koncepcja działalności wychowawczej w warunkach profesjonalizacji wyznaczyła priorytetowe zadania. Efekty ich realizacji tworzą instrumentarium, które umożliwia prowadzenie efektywnej działalności wychowawczej w warunkach armii profesjonalnej. Pozwolą Państwo, że pokrótce scharakteryzuję jej poszczególne obszary. zmiany strukturalno – funkcjonalne w działalności psychologicznej opracowanie Ceremoniału Wojskowy Sił Zbrojnych RP nowe zasady współpracy z partnerami społecznymi utworzenie Wojskowego Centrum Edukacji Obywatelskiej zmiany strukturalno – organizacyjne w sferze kultury

DZIAŁALNOŚĆ KULTURALNO - OŚWIATOWA organizacja MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ SEKRETARZ STANU DS. SPOŁECZNYCH I PROFESJONALIZACJI DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI ODDZIAŁ KULTURY I OŚWIATY RODZAJE SIŁ ZBROJNYCH, IWsp.SZ , DGW, ŻW ODDZIAŁY WYCHOWAWCZE PAŃSTWOWE INSTYTUCJE KULTURY Szanowni Państwo, działalność kulturalno – oświatowa jest integralną częścią systemu wychowania wpierającego proces dowodzenia w Siłach Zbrojnych. Wojsko podejmuje ją ze względu na potrzebę tworzenia własnej integralności i tożsamości oraz w celu zwiększenia efektywności oddziaływań wychowawczych, kształtujących pożądane postawy w otoczeniu społecznym. Koordynatorem działalności kulturalno – oświatowej w siłach zbrojnych jest Departament Wychowania i Promocji Obronności MON, który poprzez usytuowany w jego strukturze Oddział Kultury i Oświaty oraz Oddziały Wychowawcze Rodzajów Sił Zbrojnych, Inspektoratu Wsparcia, Dowództwa Garnizonu Warszawa i Żandarmerii Wojskowej sprawuje nadzór merytoryczny nad funkcjonowaniem wojskowych ośrodków kultury – klubów i orkiestr wojskowych. Na szczeblu Ministerstwa Obrony Narodowej nadzoruje ją Sekretarz Stanu do spraw Społecznych i Profesjonalizacji, który określa m.in. cele i zadania planowane do realizacji w obszarze kultury i oświaty. KLUBY ORKIESTRTY WOJSKOWE INSTYTUCJE KULTURY PODPORZĄDKOWANE DYREKTOROWI DWiPO

OBSZARY DZIAŁALNOŚCI KULTURALNO – OŚWIATOWEJ W WARUNAKCH PROFESJONALIZACJI zapewnienie warunków dla ogólnego rozwoju osobowego w wymiarze społecznym i intelektualnym oraz regeneracji sił psychofizycznych żołnierzy integracja środowiska wojskowego i lokalnych społeczności tworzenie warunków do zapewnienia rodzinie żołnierza zawodowego wszechstronnego rozwoju zainteresowań, aktywnego spędzania czasu wolnego oraz otoczenie jej opieką socjalną prowadzenie działalności promującej siły zbrojne oraz jednostki wojskowe w środowisku lokalnym, budowanie emocjonalnych więzi wojska ze społeczeństwem Zmieniające się otoczenie społeczne wojska oraz profesjonalizacja Sił Zbrojnych określiły nowe obszary i priorytety w działalności kulturalno – oświatowej. Szczególnego znaczenia nabrała potrzeba budowania więzi emocjonalnych wojska ze społeczeństwem, dlatego funkcjonowanie wojskowych ośrodków kultury nie może być oderwane od środowiska w którym one funkcjonują. Ważnym podmiotem działań są rodziny żołnierzy. Stworzenie im możliwości aktywnego spędzania czasu wolnego, rozwijania zainteresowań i uzdolnień, otoczenie opieką socjalną i pomocą w rozwiązywaniu tzw. życiowych problemów, z którymi musi się zmierzyć każda (szczególnie młoda) rodzina rozpoczynająca życie w nowym garnizonie, będzie bez wątpienia pozytywnie oddziaływało na efektywność wykonywania obowiązków służbowych przez żołnierzy. Świadomość, że gdy oni wykonują zadania np. poza granicami kraju) ich żony i dzieci są otoczone opieką, pozwala koncentrować się na obowiązkach i daje niezbędny komfort psychiczny. pełniejsze powiązanie działalności klubów i orkiestr ze środowiskiem danej jednostki wojskowej, garnizonu, związku taktycznego, rodzaju sił zbrojnych

ZMIANY INSTYTUCJONALNE WOJSKOWYCH OŚRODKÓW KULTURY KLUBY RSZ, GARNIZONOWE I ŻOŁNIERSKIE ORKIESTRY REPREZENTACYJNE, GARNIZONOWE stan obecny KLUBU RSZ, DYWIZJI, BRYGAD, PUŁKÓW, BATALIONÓW ORKIESTRY (KAT A, B, C, D) Proces profesjonalizacji Sił Zbrojnych determinował zmiany również w instytucjonalnym wymiarze działalności kulturalno - oświatowej. Ich istotą jest rozformowanie klubów garnizonowych i żołnierskich (252 obecnie) oraz powołanie w to miejsce 115 klubów wojskowych (dywizyjnych, brygadowych, pułkowych, batalionowych). Celem reorganizacji jest przede wszystkim dostosowanie działalności kulturalno – oświatowej do wymogów i potrzeb armii zawodowej oraz ściślejsze związanie działalności programowej ze środowiskiem, na rzecz którego kluby działają. po zmianach

PROMOCJA OBRONNOŚCI Działalność promocyjna w resorcie obrony narodowej prowadzona jest na podstawie decyzji Nr 212/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 29 kwietnia 2008 r. w sprawie działalności promocyjnej w resorcie obrony narodowej (Dz. Urz. MON NR 9, poz. 117 oraz z 2010 r. Nr 10 poz. 111). Kluczowym dla powodzenia procesu profesjonalizacji polskiej armii jest pozyskanie odpowiedniej liczby najbardziej wartościowych kandydatów do służby. Stąd większy akcent na promowanie zawodowej służby wojskowej, jako jednej z możliwych dróg rozwoju zawodowego. Celem działań promocyjnych jest kształtowanie pozytywnego wizerunku żołnierzy i Wojska Polskiego oraz świadomości obronnej obywateli, budowanie społecznego zaplecza sił zbrojnych oraz pozyskiwanie najlepszych kandydatów do służby wojskowej i pracy w resorcie.

Najważniejsze zrealizowane projekty oraz plany w zakresie promocji: PROMOCJA OBRONNOŚCI Najważniejsze zrealizowane projekty oraz plany w zakresie promocji: kampania „Zawód: żołnierz. Dołącz do najlepszych” (wsparcie procesu rekrutacji do zawodowej armii) - zrealizowana w 2008 r.; wprowadzenie znaku promocyjnego Wojska Polskiego (na podstawie dwóch rozporządzeń Ministra Obrony Narodowej z dnia 4 maja 2009 r.: w sprawie określenia innych znaków używanych w Siłach Zbrojnych RP oraz w sprawie sposobu używania znaków Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej); Przyjęcie na początku 2008 roku „Programu Promocji Profesjonalnej Służby Wojskowej na lata 2008 – 2010” oraz Decyzji nr 212/MON Ministra Obrony Narodowej w sprawie działalności promocyjnej w resorcie obrony narodowej stworzyło systemowe ramy dla działalności promocyjnej w Siłach Zbrojnych RP. Pierwsza w historii Wojska Polskiego medialna kampania reklamowa pod hasłem „Zawód żołnierz” udowodniła właściwe przygotowanie przedstawicieli wojska do działań promocyjnych na współczesnym rynku pracy. Ponad 90 % akceptacja społeczna dla profesjonalizacji armii oraz znaczący odzew ze strony ochotników do zawodowej służby to rezultaty pracy, zarówno korpusu wychowawczego, jak i przedstawicieli Terenowych Organów Administracji Wojskowej.

PROMOCJA OBRONNOŚCI promocja Narodowych Sił Rezerwowych (wsparcie procesu rekrutacji do NSR) – realizowana aktualnie, od czerwca 2010 r., kontynuacja planowana w 2011 r.; działania promocyjne w związku z przewodnictwem (prezydencją) Polski w Radzie Unii Europejskiej – w części dotyczącej Ministerstwa Obrony Narodowej oraz Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (lipiec – grudzień 2011 r.). Aktualny kierunek działań promocyjnych to przede wszystkim nabór do Narodowych Sił Rezerwowych.

w sprawie wprowadzenia Regulaminu przyznawania patronatu honorowego PROMOCJA OBRONNOŚCI PATRONATY MINISTRA OBRONY NARODOWEJ I UDZIAŁ MINISTRA W KOMITETACH HONOROWYCH reguluje decyzja Nr 280/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie wprowadzenia Regulaminu przyznawania patronatu honorowego lub uczestnictwa Ministra Obrony Narodowej w komitecie honorowym (Dz. Urz. MON Nr 13, poz. 151). Regulamin stanowi m.in., że: patronat honorowy Ministra lub jego udział w komitecie honorowym mogą być przyznawane wydarzeniom o zasięgu i znaczeniu międzynarodowym, ogólnopolskim, ponadregionalnym lub resortowym, służącym promocji obronności i kreowaniu pozytywnego wizerunku Wojska Polskiego (patronat lub udział w komitecie honorowym wydarzenia o innej randze Minister może powierzyć innej osobie); wniosek o objęcie patronatu lub udział w komitecie honorowym należy składać na właściwym formularzu (stanowiącym załącznik do regulaminu); placówki oświatowo-wychowawcze składają wnioski po uprzednim ich zaopiniowaniu przez właściwego terytorialnie kuratora oświaty, w przypadku organizacji pozarządowych wniosek składają ich władze naczelne; do wniosku należy załączyć m.in. szczegółowy program imprezy; wnioski należy składać za pośrednictwem Dyrektora Departamentu Wychowania i Promocji Obronności nie później niż na 45 dni przed planowanym wydarzeniem; objęcie patronatu honorowego lub udział w komitecie honorowym (Ministra lub innego przedstawiciela resortu) wiąże się z obowiązkiem złożenia sprawozdania w ciągu 14 dni od dnia zakończenia przedsięwzięcia.

EDUKACJA OBYWATELSKA W dniu 1 stycznia 2010 r. decyzją Nr 436/MON Ministra Obrony Narodowej weszła w życie metodyka szkolenia żołnierzy z przedmiotów „Kształcenie obywatelskie” oraz „Profilaktyka i dyscyplina wojskowa” Wychowanie to również , a może przede wszystkim, potrzeba edukacji. Katalog oddziaływań wychowawczych mieści szereg form i metod edukacji żołnierzy. W ramach szkolenia z przedmiotów "Kształcenie obywatelskie" oraz "Profilaktyka i dyscyplina wojskowa" żołnierze zawodowi i kandydaci na żołnierzy zawodowych są szkoleni (kształceni) w wymiarze od 2 do ponad 30 godzin w skali roku. „Kształcenie Obywatelskie” żołnierzy realizowane jest w pododdziałach realizujących szkolenie podstawowe i specjalistyczne w centrach i środkach szkolenia, zgodnie z programami szkolenia jako Podstawy Wychowania Obywatelskiego. Dodatkowo Kształcenie obywatelskie jest realizowane w ramach szkolenia uzupełniającego kadry w wymiarze: oficerowie 8 godz. w roku, podoficerowie 20 godz. w roku, szeregowi zawodowi 20 godz. w roku. W trakcie realizacji misji wojskowych poza granicami państwa zajęcia realizuje się zgodnie z potrzebami dowódców Polskich Kontyngentów Wojskowych. Tematykę zajęć aktualizuje się stosownie do ustaleń dokumentów dyrektywnych do oraz wniosków wynikających z doświadczeń szkoleniowych i wychowawczych. 21

EDUKACJA Z MIĘDZYNARODOWEGO PRAWA HUMANITARNEGO KONFLIKTÓW ZBROJNYCH W kontekście zaangażowania Wojska Polskiego w misje poza granicami państwa, ważną dziedziną kształcenia obywatelskiego jest upowszechnianie wiedzy z zakresu międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych zgodnie z nałożonymi na nasze Państwo obowiązkami wynikającymi z podpisanych i ratyfikowanych Konwencji Genewskich. Szczególną wagę przywiązuje się do zagadnień związanych z zasadami prowadzenia walki, odpowiedzialności żołnierzy i przełożonych za naruszenia międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych, ochrony rannych i chorych oraz ochrony dóbr kulturalnych podczas pokoju, jak i podczas konfliktu zbrojnego. Podczas organizacji szkoleń przywiązuje się szczególną wagę do wykorzystania dotychczasowych doświadczeń z udziału żołnierzy w misjach wojskowych poza granicami państwa. 22

KULTYWOWANIE TRADYCJI ORĘŻA POLSKIEGO Celem procesu kultywowania tradycji orężnych jest kształtowanie postaw patriotycznych poprzez zachowanie i przekazanie kolejnym żołnierskim pokoleniom - dorobku historycznego ich poprzedników. Działania prowadzone w tym zakresie wpływają na budowanie świadomości historycznej żołnierzy oraz więzi z jednostką wojskową, rodzajem Sił Zbrojnych, a przede wszystkim z Wojskiem i Państwem Polskim. Proces kultywowania tradycji orężnych opiera się na dwóch obszarach obejmujących: 1. Symbolikę wojskową, a więc znaki Wojska Polskiego i rodzajów Sił Zbrojnych, symboliki jednostek i instytucji wojskowych (sztandary wojskowe, odznaki pamiątkowe, oznaki rozpoznawcze, proporczyki na beret, proporce rozpoznawcze dowódców, godła okrętów i jednostek lotniczych). 2. Dziedzictwo tradycji jednostek i instytucji wojskowych, które obejmuje święta jednostek i instytucji wojskowych, przyjmowanie przez nie imion patronów i nazw wyróżniających oraz przejmowania i kultywowania tradycji historycznych oddziałów wojskowych. 23

CEREMONIAŁ WOJSKOWY W dniu 1 stycznia 2010 r. decyzją Nr 411/MON Ministra Obrony Narodowej wprowadzono do użytku nowy „Ceremoniał Wojskowy Sił Zbrojnych RP” Istotną rolę w działalności wychowawczej odgrywa “Ceremoniał Wojskowy Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej”, który buduje poczucie zwartości i wspólnoty żołnierskiej i obywatelskiej. Dużą uwagę przywiązuje się do udziału żołnierzy Wojska Polskiego w uroczystościach i przedsięwzięciach o charakterze patriotycznym, które upamiętniają dokonania bojowe Wojska Polskiego, związane są z obchodami rocznic wydarzeń historycznych, mających szczególny wkład dla tożsamości narodowej – organizowanych wspólnie przez Wojsko Polskie, władze państwowe, samorządowe oraz organizacje pozarządowe. Są one widocznym symbolem pamięci historycznej oraz umacniają postawy patriotyczne i społeczeństwa, szczególnie młodego pokolenia. W dniu 1 stycznia 2010 r. wprowadzono do użytku nowy ceremoniał wojskowy (Decyzja Nr 411/MON z dnia 9 grudnia 2009 r.). Rozpropagowano go również w środowisku cywilnych, ze szczególnym uwzględnieniem władz samorządowych i organizacji kombatanckich. Należy podkreślić, że wszystkie opisane w „Ceremoniale Wojskowym” uroczystości (o charakterze patriotycznym, patriotyczno-religijnym i religijnym) oparte są na polskich tradycjach, wymogach protokołu dyplomatycznego oraz wojskowych dokumentach normatywnych. 24

PROFILAKTYKA WYCHOWAWCZA Strategia umacniania dyscypliny, przeciwdziałania uzależnieniom oraz zapobiegania patologiom społecznym w SZ RP w latach 2010 - 2015 Zmiany w funkcjonowaniu Sił Zbrojnych oraz dynamika czynników zewnętrznych, spowodowały konieczność oceny efektywności działań w obszarze profilaktyki wychowawczej. Aktualnym wszak pozostaje zagrożenie środowisk wojskowych zjawiskami patologii społecznych. Efektem podjętych prac było opracowanie jednolitej i obowiązującej w całych Siłach Zbrojnych „Strategii umacniania dyscypliny, przeciwdziałania uzależnieniom oraz zapobiegania patologiom społecznym w SZ RP w latach 2010 – 2015” wraz ze szczegółowym programem na lata 2010 - 2011. Jest ona odpowiedzią na konieczność zredefiniowania działalności profilaktycznej, określenia jej nowych priorytetów oraz doskonalenia form i metod.

PROFILAKTYKA PSYCHOLOGICZNA rozporządzenia MON w sprawie: 1) struktury i funkcjonowania wojskowych pracowni psychologicznych 2) badań w wojskowych pracowniach psychologicznych 3) badań psychologicznych osób zgłaszających chęć pełnienia zawodowej służby wojskowej 4) decyzja MON ws. profilaktyki psychologicznej Zasady organizacji i funkcjonowania profilaktyki psychologicznej w SZ RP Program osłony psychologicznej uczestników misji poza granicami państwa i ich rodzin Obszarem dużych zmian i intensyfikacji działań jest również profilaktyka psychologiczna. Profesjonalizacja Sił Zbrojnych, w tym zmiany w ustawach „wojskowych” spowodowały potrzebę podjęcia w br. pilnych działań na rzecz opracowania aktów normatywnych uwzględniających nowe realia służby. Stosownie do zmian wprowadzonych w ustawie o powszechnym obowiązku obrony RP oraz w ustawie o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych opracowano rozporządzenia wykonawcze dotyczące obszaru psychologii wojskowej. Wdrożono decyzję Ministra Obrony Narodowej w sprawie działalności psychologicznej, określającą obszary działalności psychologów jednostek wojskowych na różnych szczeblach organizacyjnych Sił Zbrojnych. W krótkiej perspektywie, bo już na początku przyszłego roku, zostanie zmieniona struktura Wojskowych Pracowni Psychologicznych. W działaniach modernizujących obszar psychologii uwzględniono również zwiększony udział Wojska Polskiego w misjach poza granicami państwa. Kilkuletnie doświadczenia z ich wypełniania, zaowocowały opracowaniem i wdrożeniem programu osłony psychologicznej uczestników misji i ich rodzin.

DYSCYPLINA WOJSKOWA Realizacja „Programu naprawczego dyscypliny wojskowej w Siłach Zbrojnych RP na lata 2008-2009”: Reforma wojskowych przepisów dyscyplinarnych: ustawa o dyscyplinie wojskowej z dnia 9 października 2009 r. zmiany w prawie karnym i innych przepisach dotyczących dyscypliny wojskowej 5 rozporządzeń wykonawczych do ustawy o dyscyplinie wojskowej W 2009 r. dokonano kompleksowych zmian służących stworzeniu warunków prawnych i strukturalnych do kształtowania dyscypliny wojskowej, prowadzenia działań zapobiegawczych i skutecznego reagowania na przypadki naruszania prawa przez żołnierzy, w uzawodowionych siłach zbrojnych. Realizując zadania wynikające z „Programu naprawczego dyscypliny wojskowej w Siłach Zbrojnych RP na lata 2008-2009” dokonano reformy wojskowych przepisów dyscyplinarnych. Wprowadzono zmiany w metodyce oceniania przedmiotu „Dyscyplina Wojskowa” w ramach działalności kontrolnej w MON zmniejszając wpływ danych statystycznych na wystawianą ocenę z kontroli na rzecz zwiększenia znaczenia reagowania na naruszenia prawa przez przełożonych. Przekształcenie wojskowych aresztów dyscyplinarnych w izby zatrzymań Nowa metodyka szkolenia żołnierzy z przedmiotów „Kształcenie obywatelskie” oraz „Profilaktyka i dyscyplina wojskowa” Zmiany metodyki oceniania przedmiotu „Dyscyplina Wojskowa” w ramach prowadzonej działalności kontrolnej 27

Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej Dom Żołnierza Polskiego Wojskowe Biuro Badań Historycznych Wojskowe Biuro Badań Społecznych Jak już wcześniej stwierdziłem, realizacja zadań wychowawczych, wymaga dużej wiedzy i umiejętności, w dużej mierze warunkujących efektywność podejmowanych działań. Armia zawodowa wymagała zmian struktur organizacyjnych w obszarze edukacji, stąd powołanie do życia Wojskowego Centrum Edukacji Obywatelskiej. Wykorzystując istniejące instytucje o dużym dorobku naukowym, którymi są WBBH czy WBBS, włączyliśmy je w skład WCEO z myślą o wsparciu procesu dydaktycznego realizowanego w Centrum. Jego powstanie związane było z koniecznością stworzenia profesjonalnej placówki edukacyjnej, prowadzącej doskonalenie oficerów wychowawczych, kadr kultury oraz dowódców do szczebla batalionu z zakresu problemów społecznych charakterystycznych dla szczebla pododdziału i garnizonu.

EDUKACJI OBYWATELSKIEJ WOJSKOWE CENTRUM EDUKACJI OBYWATELSKIEJ Podstawowe zadania WCEO : - kształcenie i doskonalenie zawodowe kadry korpusu wychowawczego i pracowników ośrodków kultury w resorcie obrony narodowej oraz kreowanie kompetencji społecznych dowódców do szczebla batalionu, w szczególności w zakresie kształtowania komunikacji społecznej, przywództwa i wzmacniania postaw obywatelskich; - prowadzenie i koordynowanie badań naukowych dla potrzeb Sił Zbrojnych RP  w zakresie historii oraz w dziedzinie rozpoznawania procesów i zjawisk społecznych zachodzących w Siłach Zbrojnych; - realizacja funkcji dysponenta środków budżetowych III stopnia oraz obsługa logistyczna w zakresie przydzielony na zaopatrzenie jednostek Mamy świadomość, że pojawi się wiele nowych problemów w obszarze dyscypliny, patologii, stosunków interpersonalnych oraz zjawisko chociażby wypalenia zawodowego, a ponieważ działalność wychowawcza w wojsku jest zawsze związana bezpośrednio z żołnierzami, więc nie może tu być prowizorki, ani działania metodą „prób i błędów”. Zadania te muszą realizować profesjonaliści, a nie wszyscy oficerowie mają do tego predyspozycje i wiedzę z zakresu pedagogiki, psychologii, socjologii, historii. Centrum realizuje niezbędne kształcenie i doskonalenie zawodowe kadry wychowawczej i dowódczej do szczebla batalionu w systemie zintegrowanego procesu dydaktycznego. Celem jest przygotowanie żołnierzy zawodowych i pracowników wojska do wykonywania zadań w obszarze działalności wychowawczej, realizowanej w Siłach Zbrojnych, poprzez prowadzenie systemowego doskonalenia wiedzy humanistycznej oraz umiejętności niezbędnych w dowodzeniu i wychowaniu żołnierzy. 29

KOMUNIKACJA SPOŁECZNA Otoczenie społeczne wojska jest drugim (poza środowiskiem wojskowym) obszarem oddziaływań wychowawczych. Opracowanie i wdrożenie decyzji Nr 187/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 9 czerwca 2009 r. w sprawie wprowadzenia zasad współpracy resortu obrony narodowej z organizacjami pozarządowymi i innymi parterami społecznymi (zastąpiła decyzję Nr 257/MON z dnia 12 września 2003 r.) Szanowni Państwo, Korzystając z dzisiejszej okazji, nie sposób nie wspomnieć o współpracy wojska z otoczeniem społecznym, tym bardziej, że i ten obszar przeszedł zmiany. Główną z nich była zmiana przepisów wewnętrznych w zakresie współpracy z organizacjami pozarządowymi, tak aby umożliwiały one dalszy rozwój obywatelskiego zaplecza sił zbrojnych. Zadanie to zostało wykonane: w lipcu 2009 r. weszła w życie decyzja Nr 187/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 9 czerwca 2009 r., wprowadzająca nowe zasady współpracy resortu obrony narodowej z organizacjami pozarządowymi i innymi partnerami społecznymi. Zakres podmiotowy i przedmiotowy decyzji 187/MON został znacznie poszerzony w porównaniu z poprzednio obowiązującą w tym obszarze decyzją nr 257/MON z 2003 r. Zasadniczą zmianą jest objęcie nową regulacją nie tylko organizacji pozarządowych, ale także publicznych i niepublicznych szkół, uczelni, organizacji kościelnych, jednostek samorządu terytorialnego, muzeów i innych podmiotów prowadzących działalność w różnych sferach pożytku publicznego, np. kultury, nauki, oświaty, sportu i turystyki. Podmioty te zostały nazwane partnerami społecznymi Decyzja 187/MON wprowadziła pojęcie partnera społecznego, dostosowując przepisy do praktyki i potrzeb współpracy. Partnerstwo społeczne należy rozumieć, w odróżnieniu od partnerstwa gospodarczego, jako wspólne działanie non profit na rzecz obronności państwa. Realizacja zapisów decyzji Nr 483/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 27 października 2008 r. w sprawie zasad i trybu zlecania zadań publicznych w zakresie obronności państwa organizacjom pozarządowym (zastąpiła decyzję Nr 350/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 11 grudnia 2002 r.) 30

CZY ZASADNE JEST UTRZYMYWANIE STRUKTUR WYCHOWAWCZYCH W PROFESJONALNEJ ARMII ? „Problemy społeczne i wychowawcze, które dotyczyły żołnierzy z.s.w. w takim samym stopniu dotyczą zawodowych” TAK - 80% „Bez struktur wychowawczych nie wyobrażam sobie bieżącego funkcjonowania jednostki. Co tu uzasadniać, kto dowodził wie o co chodzi” Ten bardzo krótki przegląd zrealizowanych przedsięwzięć, dostosowujących działalność wychowawczą do warunków profesjonalizacji, wskazuje na jej szeroki zakres i różnorodność działań. Jest to konstatacja o tyle istotna, że od czasu do czasu, formułowane są pytania o zasadność funkcjonowania struktur wychowawczych. Słyszalna jest czasem teza, że oparcie wojska wyłącznie na służbie ochotniczej, wyeliminuje problemy wychowawcze występujące w armii opartej na przymusowym poborze. W celu weryfikacji w/w tezy, na przełomie listopada i grudnia 2009 r. Wojskowe Biuro Badań Społecznych zrealizowało sondaż internetowy nt. „Działalność społeczno – wychowawcza w opinii dowódców”. Udział w badaniach wzięło 372 dowódców różnych szczebli. Wyniki badań ilustruje slajd. Ponadto chciałbym podkreślić, że zdecydowana większość dowódców (łącznie 82,5%) wypowiedziała się pozytywnie o pracy struktur wychowawczych. „Zadania realizowane przez korpus wychowawczy i tak wykonują dowódcy różnego szczebla” NIE - 20% „Nie sprawdzają się na niższych szczeblach. Ich zadaniami są bardziej promocja wojska na zewnątrz niż praca z żołnierzami” 31

Szanowni Państwo, Na zakończenie chciałbym podkreślić, że nieuchronność pojawiania się nowych uwarunkowań, prawdopodobnie będzie przyczyniać się do stałego poszerzania przedstawionego katalogu zadań w działalności wychowawczej. Dynamiczne zmiany w otoczeniu i wnętrzu wojska powodują, że proces wychowania nie może opierać się na skończonym katalogu form i metod oddziaływań. Dla wychowania i edukacji nie ma „zamkniętych ścieżek”, poza tymi które prowadzą do naruszania praw obywatelskich i żołnierskich lub wiążą się z naruszeniem prawa i dyscypliny wojskowej. Dziękuję za uwagę