IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Prezentacja wyników badania wykonanego na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w okresie lipiec – wrzesień 2007 Krystyna Gurbiel Warszawa, 18 marca 2008

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Cele badania: Zdiagnozowanie i usystematyzowanie wiedzy o barierach w wykorzystaniu środków strukturalnych występujących w okresie 2004 - 2006 Zdiagnozowanie potencjalnych barier dla okresu 2007 – 2013 Sformułowanie rekomendacji służących rozwiązaniu istniejących problemów lub uniknięciu problemów, które mogą się pojawić w przyszłości

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Analizowane poziomy systemu: System realizacji PWW/NSRO Program operacyjny Priorytet/działanie

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Analizowane typy barier: Bariery prawne Bariery proceduralne Bariery finansowe Problemy w zakresie zdolności instytucjonalnej jednostek z systemu wdrażania Problemy po stronie beneficjentów Bariery ekonomiczne (rynkowe) Inne bariery

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Metodologia badania – 4 etapy: 1 etap – analiza „Programu naprawczego zwiększającego absorpcję funduszy strukturalnych w ramach NPR 2004 – 2006, przyjętego przez RM 6 grudnia 2005 oraz Raportu końcowego z realizacji zadań przewidzianych w programie, przyjętego przez RM 9 stycznia 2007 2 etap - analiza dokumentów dotyczących PWW 2004 – 2006 i NSRO 2007 – 2013 3 etap – wywiady indywidualne z przedstawicielami kluczowych instytucji z systemu realizacji PWW 4 etap – wywiady zogniskowane z przedstawicielami instytucji z systemu realizacji PWW, systemu realizacji NSRO i beneficjentów

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Program naprawczy - zdiagnozowane bariery: Prawne: polskie regulacje dotyczące wykorzystywania środków strukturalnych (nadmiar rozporządzeń) Prawo zamówień publicznych Proceduralne „Filozofia” działania administracji nastawiona na sam proces administrowania, a nie na osiągnięcie celu

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Program naprawczy – działania instytucjonalne: Utworzenie MRR (przed opracowaniem programu) i przeniesienie tam wszystkich IZ (spoza MRiRW) Przyjęcie przez RM Planu działań na rzecz zwiększenia potencjału administracyjnego jednostek zaangażowanych w realizację PO 2007 – 2013 – zwiększenie zatrudnienia o 405 osób w 2007 oraz ujednolicenie wynagrodzeń

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Program naprawczy - zmiany ustawowe: 2 nowelizacje ustawy o Narodowym Planie Rozwoju – ograniczenie zakresu regulacji przez rozporządzenia, likwidacja obowiązkowych komitetów sterujących, uproszczenie systemu sprawozdawczości, uporządkowania zasad kontroli Nowelizacja Prawa zamówień publicznych – uproszczenie procedur dla zamówień do 60 000 euro, ograniczenie zakresu podmiotowego, uporządkowanie procedury odwoławczej, nowe tryby zamówień, podniesienie progu stosowania ustawy, zmiana zasad arbitrażu i zwiększenie jawności postępowania

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Program naprawczy - zmiany ustawowe (cd.): Nowelizacja ustawy o finansach publicznych: Włączenie środków UE do budżetu państwa Podział rezerwy celowej przez MRR Rozszerzenie zakresu stosowania zaliczek dla beneficjentów (wcześniej tylko z EFS) Mechanizm wieloletniego planowania i wykorzystania środków na realizację wieloletnich programów operacyjnych Środki na finansowanie PO w częściach budżetowych poszczególnych dysponentów Zmiana zasad dotyczących środków niewygasających oraz przesuwania środków pomiędzy częściami i działami budżetu Dopuszczenie „nadkontraktacji” do10% wydatków w programie

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Program naprawczy – najważniejsze zmiany proceduralne: Uproszczenie i uelastycznienie procesu weryfikacji i refundacji wydatków Zmniejszenie częstotliwości sprawozdań Utworzenie Komitetu Audytu i Kontroli Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności mającego za zadanie koordynację instytucji pełniących funkcje kontrolne Wprowadzenie systemu informowania o nieprawidłowościach finansowych w wykorzystaniu funduszy strukturalnych

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Aktualne bariery prawne: Rozwiązania w zakresie finansów publicznych i budżetu państwa niedostosowane do wykorzystywania środków strukturalnych: Konieczność zwrotu niewykorzystanej dotacji rozwojowej na koniec roku budżetowego Zbyt sztywne przepisy dotyczące zaliczek na poczet dotacji rozwojowej Niedostosowanie klasyfikacji wydatków budżetowych do specyfiki wydatków na realizację projektów w ramach środków strukturalnych Regulacje dotyczące środowiska: Brak ostatecznego wyznaczenia obszarów NATURA 2000 Możliwość składania protestów na dwóch etapach postępowania dotyczącego oddziaływania inwestycji na środowisko

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Aktualne bariery prawne (cd.): Brak aktów prawnych dotyczących zasad udzielania wsparcia w dziedzinach objętych pomocą publiczną w odniesieniu do NSRO Niewystarczające regulacje dotyczące przekazywania informacji o (ewentualnych) nieprawidłowościach, w zakresie objętym tajemnicą skarbową oraz wynikających z postępowań prowadzonych przez organy ścigania do właściwych instytucji w systemie wykorzystania środków strukturalnych Przepisy związane z przygotowaniem i realizacją inwestycji

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Problemy dotyczące systemu oceny i wyboru projektów: Wybór ekspertów oceniających projekty Naciski polityczne w procesie selekcji projektów Kryteria wyboru projektów Możliwości odwoławcze Nadmierne wymogi związane z wnioskiem o dofinansowanie i załącznikami Zbyt wąskie określenie kategorii projektodawców (w EFS) Zbyt ogólne definiowanie projektów szkoleniowych

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Problemy związane z realizacją umów: Wymogi prowadzące do konieczności aneksowania umów Wielopoziomowa struktura instytucjonalna zaangażowana w proces płatności Procedury obiegu dokumentów (zwłaszcza brak terminów)

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Bariery związane ze zdolnością instytucjonalną jednostek z systemu realizacji: Niedobór kadr Brak doświadczenia w zarządzaniu i wdrażaniu środków strukturalnych SIMIK Niedoskonałości systemu kontroli i audytu oraz zwalczania nieprawidłowości: Brak odpowiedniego przygotowania Urzędów Kontroli Skarbowej Brak funkcjonującego centrum koordynacyjnego systemu audytu i kontroli Brak odpowiedniej wymiany informacji i współpracy pomiędzy instytucjami Problemy w zakresie polityki informacyjnej

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Bariery finansowe: Możliwe trudności z pokryciem wydatków z budżetu państwa (zwłaszcza w latach 2010 – 2011) Rosnące zadłużenie samorządów terytorialnych Bariery finansowe utrudniające korzystanie z EFS przez organizacje pozarządowe: Uzależnienie wielkości dofinansowania od przychodów projektodawcy Ryzyko utraty płynności finansowej związane z regułami i praktyką przekazywania transz dotacji

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Bariery po stronie beneficjentów: Słabości instytucjonalne większości grup beneficjentów Zmiany w projektach i niewypełnianie zobowiązań wynikających z umowy Nieskładanie wniosków o płatność pośrednią Niewielka aktywność organizacji pozarządowych w procesie aplikowania o środki EFS

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Bariery rynkowe: Wzrost cen materiałów i usług budowlanych Niewystarczający potencjał firm budowlanych dla wykonania zamówień Ograniczony popyt na szkolenia wśród małych i średnich przedsiębiorstw i pracowników

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Wnioski: Znaczenie strategiczne – budowa nowoczesnej, sprawnej administracji publicznej (system PWW/NSRO nie jest izolowaną „wyspą”) Priorytet – sprawny system instytucjonalny odpowiedzialny za wykorzystanie środków (wiele nowych instytucji) Kluczowy i chyba niedoceniany – skutecznie funkcjonujący system audytu i kontroli oraz zwalczania nieprawidłowości Nadal problemowy – przepływ informacji wewnątrz systemu oraz do projektodawców (beneficjentów) Systemy informatyczne – mogą znowu stanowić ważny problem Przygotowanie beneficjentów, zwłaszcza dużych projektów, może się okazać podstawową barierą

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Główne dziedziny problemowe: Przepisy dotyczące finansów publicznych i około-budżetowe Wymogi związane z ochroną środowiska Prowadzenie postępowań o zamówienie publiczne Pomoc publiczna

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Badanie barier jako przykład badania ewaluacyjnego: Jasne określenie celów Precyzyjne określenie oczekiwanych rezultatów Konkretne określenie metod badawczych – adekwatnych do specyfiki obszaru badawczego (metody jakościowe) Realistyczny czas przeznaczony na realizację badania Budżet odpowiadający zakresowi badania

IDENTYFIKACJA I OCENA BARIER W WYKORZYSTANIU ŚRODKÓW STRUKTURALNYCH Istotne cechy SIWZ oraz relacji z wykonawcą: Jasne, jednoznaczne i spójne zdefiniowanie oczekiwań Realizm (czas i budżet w stosunku do oczekiwanych rezultatów) Metody badań odpowiednie do przedmiotu badania (badania ilościowe – czy w ogóle, liczebność i dobór próby) Wymogi w stosunku do ekspertów Kalkulacja budżetu badania Czas na przygotowanie ofert Kryteria oceny – adekwatność do stopnia sprecyzowania oczekiwań, elastyczność, obiektywizm – subiektywizm, rola ceny w wyborze oferty O co przede wszystkim chodzi – o wartościowy i przydatny produkt