LIFE+ Instrument Finansowy na rzecz ochrony przyrody w lasach Andrzej Muter Kierownik Wydziału ds. Funduszy UE NFOŚiGW

Plan prezentacji LIFE+ Informacje ogólne Komponenty tematyczne LIFE+ LIFE+ Przyroda i Różnorodność biologiczna w Polsce Rola NFOŚiGW we wdrażaniu LIFE+ LIFE+ Skąd czerpać informacje?

Jednolity Akt Europejski Początki programu LIFE Jednolity Akt Europejski (1986) + V Program Działań na Rzecz Środowiska (1993) LIFE I (1992-1995) 5 komponentów, dofinansowanie 30 – 100% LIFE II (1995-1999) Rozszerzenie UE, zwiększenie budżetu, 3 komponenty LIFE III (1999-2004) + 2 Rozszerzenie UE, zwiększenie budżetu LIFE + (2007-2013) Zwiększenie budżetu, zmiana komponentów Łącznie ponad 3017 projektów

Nabór 2009 Polska wykorzystała ok. 14 mln / 12 mln alokacji Okres wdrażania i budżet programu Program wdrażany w l. 2007-2013 (ostatni nabór) Projekty mogą być realizowane po 2013 r. Coroczne nabory wniosków Budżet całkowity programu 2 143 000 000 euro działalność DG ENVI 471 000 000 euro wsparcie projektów indywidualnych 1 671 000 000 euro Alokacja dla Polski Rok 2010 ok. 11 500 000 euro Rok 2011 ok. 17 626 000 euro Rok 2012 ok. 18 380 000 euro Rok 2013 ok. 19 540 000 euro Alokacja nie wykorzystana w danym roku „przepada”. Nabór 2009 Polska wykorzystała ok. 14 mln / 12 mln alokacji

Krajowy Punkt Kontaktowy Ocena wniosków i wybór projektów Krajowy Punkt Kontaktowy (od IX 2008 NFOŚiGW) Wnioskodawca Komisja Europejska Ocena formalna Ocena merytoryczna decyzja o współfinansowaniu płatności, sprawozdawczość

Beneficjenci podmioty publiczne „Finansowanie poprzez LIFE+ mogą otrzymywać jednostki, podmioty i instytucje publiczne lub prywatne.” Art. 7 Rozporządzenia ws. LIFE+ Każdy podmiot zarejestrowany na terytorium Wspólnoty Europejskiej podmioty publiczne podmioty prywatne o charakterze komercyjnym podmioty prywatne o charakterze niekomercyjnym (w tym organizacje pozarządowe)

Zasady finansowania LIFE+ Maksymalna stawka współfinansowania 50% kosztów kwalifikowalnych 60% k.k., 30 % – 50 % kosztów projektu przeznaczonych jest na konkretne działania ochronne skierowane na priorytetowe gatunki i siedliska. 75% k.k., > 50 % kosztów projektu przeznaczonych na konkretne działania ochronne skierowane na priorytetowe gatunki i siedliska. Lista gatunków ptaków priorytetowych dla LIFE+: http://ec.europa.eu/environment/nature/conservation/wildbirds/action_plans/index_en.htm Obowiązkowy wkład własny: W przypadku podmiotów publicznych wkład finansowy musi przekraczać o > 2% sumę kosztów wynagrodzenia ich pracowników, pobieranego w ramach projektu. (Jako wkład własny może być traktowane wynagrodzenie pracowników oddelegowanych do realizacji projektu.)

Zasady finansowania LIFE+ Wypłaty dotacji KE: 70% (zaliczka) 30% (płatność końcowa) - < 24 miesiące , < 300 000 euro z KE 40% (zaliczka) / 40% (płatność pośrednia) / 20% (płatność końcowa) 40% (zaliczka) / 20% x 2 (płatności pośrednie) / 20% (płatność końcowa) > 48 miesiące , > 2 000 000 euro z KE Overhead (koszty ogólne): „Koszty ogólne są kwalifikowalne dla finansowania stawką ryczałtową do maksymalnej wysokości 7% całkowitej kwoty faktycznie poniesionych kwalifikowalnych kosztów bezpośrednich, z wyłączeniem kosztów zakupu/dzierżawy gruntów. Nie muszą one być poparte dokumentami księgowymi. Są one kwalifikowalne jako koszty pośrednie, które mają pokryć ogólne koszty pośrednie potrzebne do zatrudnienia, zarządzania, przysposobienia i wsparcia, bezpośrednio lub pośrednio, personelu pracującego przy projekcie.”

Komponenty tematyczne LIFE+

Komponenty tematyczne Komponent I - Przyroda i różnorodność biologiczna ochrona gatunków lub siedlisk priorytetowych sieci Natura 2000 projekty przyczyniające się do powstrzymania procesu spadku różnorodności biologicznej Komponent II - Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska rozwój i wdrażanie nowych podejść, technologii, praktyk w zarządzaniu środowiskiem wdrażanie polityki ochrony środowiska UE wzrost udziału społeczeństwa w zarządzaniu i ochronie środowiska Komponent III - Informacja i komunikacja kampanie mające na celu zwiększenie świadomości społecznej w kwestiach związanych z ochroną środowiska kampanie informacyjne, szkolenia ws. zapobiegania pożarom lasów

LIFE+ Przyroda: najlepsze praktyki lub demonstracyjne; Rodzaje projektów LIFE+ Przyroda: najlepsze praktyki lub demonstracyjne; LIFE+ Różnorodność biologiczna: innowacyjne i/lub demonstracyjne; LIFE+ Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska: innowacyjne i/lub demonstracyjne; LIFE+ Informacja i komunikacja: ogólnokrajowe kampanie informacyjne podnoszące świadomość społeczną oraz inne działania komunikacji społecznej dotyczące ochrony przyrody i/lub środowiska.

LIFE+ Przyroda Koncentruje się na inwestycjach długoterminowych na obszarach Natura 2000; Co do zasady powtarzalne działania nie mogą być finansowane; Co najmniej 25% budżetu musi być przeznaczone na konkretne działania w zakresie ochrony (wyjątek: inwentaryzacja i wyznaczanie morskich obszarów Natura 2000, wsparcie i dalszy rozwój obserwacji stanu ochrony naturalnych siedlisk i gatunków objętych dyrektywami „ptasią” i „siedliskową” – w rozumieniu art. 11 dyrektywy „siedliskowej”); Niezbędne jest zapewnienie długoterminowego efektu podjętych działań; Wynikiem projektu musi być zapewnienie ochrony zidentyfikowanych gatunków i/lub siedlisk oraz polepszenie ich stanu.

LIFE+ Różnorodność biologiczna Koncentruje się na działaniach innowacyjnych lub demonstracyjnych w celu zwiększenia różnorodności biologicznej, bez względu na status Natura 2000; Co do zasady powtarzalne działania nie mogą być finansowane; Co najmniej 25% budżetu musi być przeznaczone na konkretne działania w zakresie ochrony [wyjątek: opracowanie i wdrożenie nowych wskaźników służących do monitorowania różnorodności biologicznej; opracowanie i wdrożenie metodyk oceny ryzyka związanego z wpływem na różnorodność biologiczną organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO)]; Działania krótkoterminowe, których (pozytywne) wyniki należy szeroko rozpowszechniać wśród zainteresowanych grup; Projekt musi zawierać fazę testowania, oceny i rozpowszechniania proponowanej metody; Wynikiem projektu musi być musi być ocena i poznanie metody związanej z polepszeniem stanu różnorodności biologicznej.

LIFE+ Różnorodność biologiczna LIFE+ Przyroda czy Różnorodność? LIFE+ Przyroda LIFE+ Różnorodność biologiczna Cele Dyrektyw ptasiej i siedliskowej. Sieć Natura 2000 Nie zastrzeżone dla Dyrektyw Ptasiej i Siedliskowej, czy też sieci Natura 2000 Najlepsze praktyki lub demonstracja Innowacja lub demonstracja Długoterminowość działań ochronnych Demonstracja wykonalności krótkoterminowych działań innowacyjnych Zakup ziemi, dzierżawa długoterminowa lub kompensacja Tylko krótkoterminowa dzierżawa lub kompensacja Koszty infrastruktury i sprzętu kwalifikowane w 100% Koszty infrastruktury i sprzętu kwalifikowane w 100% Współfinansowanie LIFE+: 50%, 60 %, 75% (dla gatunków lub siedlisk priorytetowych) Współfinansowanie LIFE+: 50%

LIFE+ Przyroda Lista tematów KE: 1. Projekty mające na celu bezpośrednie działania ochronne dla gatunków i siedlisk objętych dyrektywami ptasią i siedliskową, i w szczególności, wspierające ustanowienie i zarządzanie siecią NATURA 2000. Należą tu klasyczne projekty LIFE+ przyroda (odnoszące się do obszaru lub gatunku) i pozostaną one główną osią finansowania w ramach komponentu LIFE+ przyroda. Działania ex-situ są również dopuszczalne jeśli jest to uzasadnione. 2. Projekty poprawiające ekologiczna spójność/łączność sieci NATURA 2000 ("zielone infrastruktury"). 3. Projekty mające na celu wypełnienie obowiązków wynikających z zapisów Artykułu 8 (1) raz 8 (2) dyrektywy siedliskowej (i.e. określenie potrzeb finansowych i odpowiadających im działań). 4. Projekty dotyczące przygotowania i planowania w celu określenia nowych obszarów morskich Natura 2000 na wodach terytorialnych oraz w obszarze przybrzeżnym i/lub poszerzenie istniejących obszarów morskich. 5. Projekty dotyczące wsparcia i rozwijania obserwacji statusu ochrony siedlisk i gatunków (Artykuł 11 dyrektywy siedliskowej). 6. Projekty dotyczące kontroli i usuwania gatunków inwazyjnych.

LIFE+ Różnorodność biologiczna Lista tematów KE: Projekty dotyczące gatunków zagrożonych, które nie są zawarte w aneksach do dyrektywy siedliskowej, ale posiadają status ''zagrożone'' lub bardziej w świetle Europejskiej Czerwonej Listy (http://ec.europa.eu/environment/nature/conservation/species/redlist/index_en.htm) lub są na Czerwonej Liście IUCN dla tych gatunków, które nie znajdują się na Europejskiej Czerwonej Liście. Projekty mające na celu wdrażanie planów zarządzania zlewnią rzeki, lub dotyczące regionów morskich, czy wdrażania działań zapewniających dobry status środowiska. Projekty testujące metody zarządzania rybołóstwem zgodnie z wymaganiami dyrektywy w sprawie strategii morskiej oraz praktyczne metody ograniczenia odłowu gatunków, które nie są wykorzystywane handlowo. Projekty dotyczące funkcji ekosystemu i usług. Dotychczas projekty LIFE przyroda były zorientowane na ochronie gatunków i siedlisk, sensu stricte, a nie na ich funkcjonowaniu i usługach jakie świadczą społeczeństwu. Projekty dotyczące różnorodności biologicznej gleby. Komisja zainteresowana jest projektami mającymi na celu wzrost ochrony gleby i różnorodności biologicznej gleby i jej wielu ekologicznych funkcji 6. Projekty dotyczące kontroli i usuwania gatunków inwazyjnych.

Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska wkład w rozwój i prezentację innowacyjnej polityki, technologii, metod i instrumentów; wkład w konsolidację wiedzy na rzecz rozwoju, monitoringu i oceny polityki ustawodawstwa na rzecz środowiska; wspieranie tworzenia i wdrażania technik monitorowania i oceny stanu środowiska oraz czynników presji i reakcji z nimi związanych; wspieranie wdrażania wspólnotowej polityki na rzecz środowiska, szczególnie na szczeblu lokalnym i regionalnym; Zgłaszane projekty mogą dotyczyć jednego z kilkunastu obszarów tematycznych

Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska „ Zmiany klimatu” „ Woda” „ Powietrze” „ Gleby” „ Środowisko miejskie” „ Hałas” „ Chemikalia” „ Środowisko i zdrowie” „ Odpady i zasoby naturalne” „ Lasy” „ Innowacje” „ Kierunki strategiczne”

Komponent II - Lasy Priorytetowe obszary działań: gromadzenie, analiza i rozpowszechnianie informacji istotnych dla polityki dotyczących wzajemnego oddziaływania lasów i środowiska naturalnego; podnoszenie efektywności monitorowania lasów, harmonizacja systemów gromadzenia danych oraz wzmacnianie synergii poprzez powiązanie mechanizmów monitorowania stworzonych na szczeblach: regionalnym, wspólnotowym światowym; wzmacnianie synergii pomiędzy kwestiami dotyczącymi lasów a inicjatywami i prawodawstwem środowiskowym (np. strategia tematyczna w sprawie ochrony gleby, Natura 2000, itp.); wdrażanie zrównoważonej gospodarki leśnej, w szczególności poprzez gromadzenie danych związanych z udoskonalonymi paneuropejskimi wskaźnikami trwałej i zrównoważonej gospodarki leśnej, przyjętymi w październiku 2002 w Wiedniu na spotkaniu ekspertów Konferencji Ministerialnej w sprawie Ochrony Lasów w Europie (MCPFE); budowanie potencjału na poziomie krajowym oraz wspólnotowym w celu usprawnienia koordynacji i nadzoru w zakresie monitorowania lasów.

Komponent III - Informacja i komunikacja Ogólnokrajowe kampanie informacyjne podnoszące świadomość społeczną oraz inne działania komunikacji społecznej dotyczące kwestii związanych z ochroną przyrody i/lub środowiska. Specjalistyczne szkolenia dla służb ochrony przeciwpożarowej oraz kampanie na rzecz zwiększania świadomości społecznej dla ludności wiejskiej zagrożonej pożarami lasów.

Komponent III na rzecz lasów Kwalifikują się: Kampanie na rzecz zwiększania świadomości społecznej dla ludności wiejskiej zagrożonej pożarami lasów. Specjalistyczne szkolenia dla służb ochrony przeciwpożarowej nastawione na zwiększeniu zdolności przeciwdziałania pożarom lasów. Nie kwalifikują się: Działania dotyczące działalności prewencyjnej na rzecz zapobiegania pożarom lasów objęte zakresem Instrumentu Finansowego Ochrony Ludności na lata 2007-2013. Działania mające na celu zwiększenie skuteczności podczas interwencji w czasie pożaru lasu, usprawnienie łańcucha decyzyjnego lub odnoszących się do tematyki przygotowania społeczeństwa na wypadek zagrożenia spowodowanego pożarem lasu.

(Po ocenie wniosków – etap uzgodnień) Sukcesy PGL Lasy Państwowe Nabór 2008 Dof. KE (EUR) Dof. NFOŚ (EUR) GDLP (CKPŚ) Ogień w lesie a przyroda - podniesienie świadomości mieszkańców obszarów wiejskich w zakresie zapobiegania pożarom lasów 3 889 544 894 400 RDLP Białystok Ochrona orlika krzykliwego na wybranych obszarach Natura 2000 1 3 408 667 857 987 Łącznie 6 wniosków z Polski 7 702 997 3 655 426 Nabór 2009 (Po ocenie wniosków – etap uzgodnień) Ogień w lesie a przyroda - podniesienie świadomości mieszkańców obszarów wiejskich w zakresie zapobiegania pożarom lasów (II etap) 750 500 606 000 Ochrona różnorodności biologicznej w ramach sieci NATURA 2000 na obszarach leśnych-promocja najlepszych praktyk 845 039 760 535

LIFE+ Przyroda i Różnorodność biologiczna w Polsce

LIFE+ Przyroda i Różnorodność biologiczna w Polsce Wyniki naboru LIFE+ 2008 r.

LIFE+ Przyroda i Różnorodność biologiczna w Polsce Wyniki naboru LIFE+ 2009 r.

LIFE+ Przyroda i Różnorodność biologiczna w Polsce W ramach naborów 2008 i 2009 r.: dofinansowanie KE uzyskało 11 projektów przyrodniczych na 16 projektów ogółem (Budżet projektów: 30 mln euro / 37 mln euro); środki KE przyznane na projekty przyrodnicze w Polsce stanowiły ok. 83 % ogółu środków uzyskanych przez Polskę w tych naborach (17,5 mln euro / 21,1 mln euro); dofinansowanie KE uzyskało 11 wniosków z 21 wniosków złożonych z I komponentu LIFE+ (Np. w komponencie III dofinansowanie KE uzyskały 3 wnioski z 20 wniosków złożonych); w ramach naboru 2010 roku złożonych zostało jedynie 8 wniosków z I komponentu LIFE+ spośród 42 przekazanych do KE.

Przykładowe projekty Ochrona muraw kserotermicznych w Polsce – teoria i praktyka [LIFE08 NAT/PL/000513] Beneficjent: Klub Przyrodników Cele Ochrona najcenniejszych płatów muraw kserotermicznych w północno-zachodniej oraz w południowo-wschodniej Polsce; Wypracowanie metod odtwarzania muraw kserotermicznych; Propagowanie wiedzy na temat muraw kserotermicznych; Działania ograniczenie sukcesji niepożądanych gatunków - 77 ha; wypas owiec i kóz; wykup gruntów – 31 ha; ograniczenie negatywnego wpływu gatunków inwazyjnych – 3 ha – barszcz szostakowskiego; utworzenie ścieżek edukacyjnych – 4 szt. Gatunki z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej: Żmijowiec czerwony, modraszek nausitous, obuwik pospolity, suseła perełkowany.

Przykładowe projekty Zabezpieczenie populacji Aquila clanga w Polsce… [LIFE08 NAT/PL/000511] Beneficjent: Towarzystwo Ochrony Przyrody Ptaki Polskie Cele: Opracowanie Planu Ochrony Orlika Grubodziobego; Zabezpieczenie siedlisk i utrzymanie populacji na co najmniej obecnym poziomie. Działania: budowa i posadowienie 30 platform gniazdowych; opracowanie dokumentów planistycznych – Plan Ochrony Orlika Grubodziobego oraz uaktualnienie Planu Ochrony Obszaru Natura 2000 Dolina Biebrzy; zabezpieczenie przed działalnością człowieka istniejących i potencjalnych siedlisk lęgowych powstrzymanie sukcesji roślin drzewiastych – wykaszanie i odkrzaczanie - 500 ha; warsztaty dla społeczności lokalnej dla 300 osób. W skład poligonu demonstracyjnego wchodzić będą skonstruowane strefy ekotonowe położone w zlewni bezpośredniej Zbiornika Sulejowskiego. Planuje się zamontowanie sieci piezometrów umożliwiających monitoring jakości wód gruntowych będących wskaźnikiem funkcjonowania stref ekotonowych.

Przykładowe projekty Ochrona orlika krzykliwego na wybranych obszarach Natura 2000 [LIFE08 NAT/PL/000510] Beneficjet: Cele: Zatrzymanie spadku i polepszenie stanu i zasięgu lęgowej populacji orlika krzykliwego w Puszczy Białowieskiej i Puszczy Knyszyńskiej; Przygotowanie Krajowego Planu dla Orlika Krzykliwego; Wypracowanie modeli zrównoważonego gospodarowania dla orlika krzykliwego do 2015 r. Działania: powołanie 45 stref ochronnych wokół gniazd; wykup gruntów – 40 ha; budowa 4 progów w dolinie Narewki; zakup bydła dla rolników – 25 szt.; odtworzenie łąk poprzez usuwanie krzewów oraz koszenie przez okres 2 lat – 783 ha. Orlik występuje na obszarach, które charakteryzują się małoobszarową i ekstensywną gospodarką rolną, często z mozaiką terenów otwartych i lasów, gdzie zakłada gniazda. Gatunek wymaga wielkoobszarowego planowania jego ochrony z racji zakresu terytoriów lęgowych. Na poziomie pojedynczej ostoi Natura 2000 w Polsce populacje orlika są zagrożone poprzez nagłe zmiany użytkowania ziemią spowodowane dotacjami bezpośrednimi dla rolników oraz wpływem wolnego rynku i globalnym zapotrzebowaniem na zboże. Z drugiej strony na poziomie pojedynczej ostoi wiele terenów jest niedostępna dla orlika z powodu naturalnej sukcesji spowodowanej zaniechaniem użytkowania. Powodem osłabienia lokalnych populacji orlika jest również nie strategiczna i mało monitorowana dystrybucja programów rolno-środowiskowych. Tym czasem, programy te są nadzieją na podtrzymanie populacji ptaków rolnych na poziomie całego kraju.

Przykładowe projekty Czynna ochrona kompleksu priorytetowych siedlisk napiaskowych w obszarze Natura 2000 na Pustyni Błędowskiej [LIFE09 NAT/PL/000259] Beneficjent: Gmina Klucze Cele Poprawa priorytetowych siedlisk Pustyni Błędowskiej. Udostępnienie części Pustyni Błędowskiej dla celów edukacyjnych. Utworzenie Pustynnego Centrum Informacji Działania sprawdzenie zagrożenia niewybuchami, ewentualnie odminowanie – 400 ha; karczowanie i koszenie roślinności – 300 ha; stworzenie 2 ścieżek dydaktycznych, 10 stanowisk demonstracyjnych prezentujących metody aktywnej ochrony i procesy ekologiczne zachodzące na terenie pustyni; remont budynku na cele Pustynnego Centrum Informacji; opracowanie podręcznika ochrony siedlisk napiaskowych oraz innych materiałów edukacyjnych.

Rola NFOŚiGW we wdrażaniu LIFE+ w Polsce

Funkcje informacyjne Informowanie o terminach naboru, zasadach i miejscu składania wniosków o dofinansowanie z Instrumentu Finansowego LIFE+ (planowane ogłoszenie przez KE naboru – koniec lutego 2011 r.); Prowadzenie strony internetowej www.nfosigw.gov.pl/life Aktualności Formularz

Funkcje informacyjne Organizowanie corocznych szkoleń dla potencjalnych Beneficjentów LIFE+ (Dzień Informacyjny LIFE+ 05.04.2011r.); Przygotowanie artykułów do czasopism branżowych; Publikowanie informacji prasowych; Prezentacja Instrumentu Finansowego LIFE+ na konferencjach i szkoleniach tematycznych; Opracowywanie i rozpowszechnianie materiałów informacyjnych, podręczników; Organizacja warsztatów (maj, czerwiec, lipiec).

Funkcje koordynacyjne Bieżąca współpraca z potencjalnymi wnioskodawcami LIFE+, w tym konsultacje przy przygotowywaniu wniosków do LIFE+; Przyjmowanie i ocena kompletności wniosków do LIFE+ (ocena formalna); Przekazywanie wszystkich otrzymanych wniosków LIFE+ do Komisji Europejskiej w terminie określonym w ogłoszeniu KE o corocznym naborze wniosków.

NFOŚiGW - Krajowa Instytucja Wdrażająca LIFE+ Funkcje finansowe: Uzupełnianie wkładu krajowego do maksymalnie 95 % kosztów kwalifikowalnych projektu przyjmowanie i dokonywanie oceny wniosków o uzupełnienie wkładu krajowego według jawnych kryteriów oceny oraz wydawanie na ich podstawie decyzji w sprawie udzielenia dofinansowania ze środków NFOŚiGW dla wybranych przedsięwzięć; poświadczanie udzielenia dofinansowania ze środków Krajowej Instytucji Wdrażającej na właściwym formularzu aplikacji LIFE+.

Program priorytetowy Program priorytetowy NFOŚiGW „Współfinansowanie LIFE+” Program obejmujący wszystkie komponenty LIFE+; Wzory wniosków zbliżone do wzorów obowiązujących w LIFE+; Koszty kwalifikowane identyczne jak dla programu LIFE+ (Infrastruktura i wyposażenie finansowane po kosztach amortyzacji); Budżet programu na lata 2010-2014: blisko 230 mln zł Dofinansowanie NFOŚiGW (uzupełnienie do 95 % kk): do 45% kosztów kwalifikowanych (dla przedsięwzięć dofinansowywanych przez LIFE+ na poziomie 50%), do 30% kosztów kwalifikowanych (dla przedsięwzięć dofinansowywanych przez LIFE+ na poziomie 60%), do 20% kosztów kwalifikowanych (dla przedsięwzięć dofinansowywanych przez LIFE+ na poziomie 75%);

LIFE + Skąd czerpać informacje?

Skąd czerpać informacje? http://ec.europa.eu/environment/life/index.htm www.nfosigw.gov.pl/life life@nfosigw.gov.pl (pytania) tel. 0 (22) 459 02 88 (Justyna Koźbiał) 0 (22) 459 03 96 (Anna Maciejczyk) 0 (22) 459 05 43 (Andrzej Muter) adres: ul Konstruktorska 3A 02 – 673 Warszawa

www.nfosigw.gov.pl/life Skąd czerpać informacje? The LIFE website is an invaluable resource. On it you will find: Funding: all the relevant documents for putting together your proposal. LIFE Project Database: a database containing information on every LIFE project ever implemented. Communication Toolkit: a useful collection of Good Examples, Fact Sheets, downloadable logos, etc. LIFE publication. Registration for LIFEnews, the LIFE electronic newsletter. Contact details for the national authorities. And much more.

Skąd czerpać informacje? http://ec.europa.eu/environment/life/index.htm The LIFE website is an invaluable resource. On it you will find: Funding: all the relevant documents for putting together your proposal. LIFE Project Database: a database containing information on every LIFE project ever implemented. Communication Toolkit: a useful collection of Good Examples, Fact Sheets, downloadable logos, etc. LIFE publication. Registration for LIFEnews, the LIFE electronic newsletter. Contact details for the national authorities. And much more.

Skąd czerpać informacje ? Life FOCUS zeszyty tematyczne 41

Skąd czerpać informacje ? Life FOCUS zeszyty tematyczne Life BEST PROJECTS najlepsze projekty 42

Skąd czerpać informacje ? Life FOCUS zeszyty tematyczne Life BEST PROJECTS najlepsze projekty Life COMPILATIONS coroczne zestawienia projektów 43

Skąd czerpać informacje ? Life FOCUS zeszyty tematyczne Life BEST PROJECTS najlepsze projekty Life COMPILATIONS coroczne zestawienia projektów Przewodniki dla wnioskodawców dostępne w języku polskim !!! (także: Zasady oceny wniosków LIFE+) 44

Wstępny terminarz LIFE+ 2011 Luty 2011 - ogłoszenie przez KE naboru wniosków LIFE+; 10 marca 2011-organizowana przez KE Sesja Informacyjna LIFE +; 5 kwietnia 2011 - organizowany przez NFOŚiGW Dzień Informacyjny LIFE +; maj, czerwiec, lipiec 2011 – warsztaty pisania wniosków do LIFE+ i NFOŚiGW; 15 lipca 2011 – planowany termin składania do NFOŚiGW wniosków o współfinansowanie LIFE+; 15 lipca 2011– planowany termin składania do NFOŚiGW wniosków do LIFE+;

O czym należy pamiętać !!! Nabory 2011 - 2013 – Polska ma do dyspozycji > 55 mln euro w ramach Instrumentu finansowego LIFE+ Można liczyć na wyższą kwotę, jeśli Polska będzie przygotowywała dobre projekty! Uwzględniając dofinasnowanie NFOŚiGW łączny budżet projektów LIFE+ może przekroczyć 100 mln euro. Dotychczas >80 % środków LIFE+ dla Polski była przeznaczona na ochronę przyrody! Komponent I Przyroda – instrumentem finansowania zarządzaniem siecią N2000! LIFE+ po 2013 r. – plany znacznego zwiększenia budżetu!!!

Krajowy Punkt Kontaktowy Departament Ochrony Przyrody Wydział ds. Projektów UE NFOŚiGW fax. (22) 459 01 93 life@nfosigw.gov.pl www.nfosigw.gov.pl Jesienna aleja kolo Swignajna http://www.sadyba.free.ngo.pl/aleje.html 47