Konferencja Naukowa nt. Sektor handlu i usług w Polsce – stare i nowe dylematy Warszawa, 12 grudnia 2011r. Rozwój sektora usług w Polsce w latach 2006–2010; wykorzystane szanse dalsze wyzwania Autor: Bożena Słomińska

 Sektor usług w polskiej gospodarce  Zmiany jakościowe w sekcjach usługowych  Dylematy rozwoju sekcji usługowych  Rozwój sektora a szanse dynamizowania gospodarki  Dalsze wyzwania Zakres problemowy prezentacji

PRZEGLĄD WSKAŹNIKÓW CHARAKTERYZUJĄCYCH ZMIANY UDZIAŁU SEKCJI USŁUGOWYCH W GOSPODARCE NARODOWEJ Sektor usług w polskiej gospodarce

 wytworzyły 63,7% wartości dodanej brutto wobec 64,0% w roku 2006 (- 0,3 pkt. proc.)  dały pracę 57,4% pracujących w gospodarce narodowej wobec 55,3% w roku 2006 (+2,1 pkt. proc.)  stanowiły 76% ogółu podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON wobec 76,9% w roku 2006 (-0,9 pkt. proc.) W 2010 roku przedsiębiorstwa prowadzące działalność usługową:

LataHandel i naprawy Hotele i restauracje Transport i łączność Pośrednictwo finansowe ,91,27,44, ,61,27,33,9 Obsługa nieruchomości Administracja i obrona EdukacjaOchrona zdrowia Pozostałe usługi 13,85,94,93,7 14,46,14,83,9 Źródło: Rachunki narodowe wg sektorów i podsektorów instytucjonalnych , GUS, Warszawa, Obliczenia własne. Udział sekcji usługowych w wartości dodanej brutto w latach

LataHandelTransport i gospodarka magazynowa Zakwaterowanie i gastronomia ,85,61, ,46,01,2 Informacja i komunikacja Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Obsługa rynku nieruchomości Działalność profesjonalna naukowa i techniczna 4,13,95,65,4 3,74,35,65,1 Źródło: Komunikat GUS, wrzesień 2011 Udział sekcji usługowych w wartości dodanej brutto w latach

LataAdministrowanie i działalność wspierająca Administracja i obrona Edukacja ,75,54, ,75,54,8 LataOpieka zdrowotnaDziałalność związana z kulturą rozrywką i rekreacją Pozostała działalność usługowa ,80,91, ,80,81,8 Źródło: Komunikat GUS, wrzesień 2011 Udział sekcji usługowych w wartości dodanej brutto w latach

LataHandelTransport i gospodarka magazynowa Zakwaterowanie i gastronomia ,05,11, ,85,01,8 Informacja i komunikacja Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Obsługa rynku nieruchomości Działalność profesjonalna naukowa i techniczna 1,52,41,33,4 1,72,41,43,6 Udział pracujących w sekcjach usługowych w gospodarce narodowej w latach Źródło: obliczenia na podstawie danych GUS, cyt. za Usługi w Polsce oraz , IBRKK, Warszawa,

LataAdministrowanie i działalność wspierająca Administracja i obrona Edukacja ,76,57, ,06,97,7 LataOchrona zdrowiaDziałalność związana z kulturą rozrywką i rekreacją Pozostała działalność usługowa ,21,01, ,41,11,5 Udział pracujących w sekcjach usługowych w gospodarce narodowej w latach Źródło: obliczenia na podstawie danych GUS, cyt. za Usługi w Polsce oraz , IBRKK, Warszawa,

LataHandelTransport i gospodarka magazynowa Zakwaterowanie i gastronomia ,096,756, ,2106,959,0 Informacja i komunikacja Działalność finansowa Obsługa rynku nieruchomości Działalność profesjonalna naukowa i techniczna 202,8140,5348,8133,8 189,3159,5345,3125,9 Wydajność pracy w sekcjach usługowych w latach 2009 – 2010, w tys. zł na 1 pracującego Źródło: obliczenia na podstawie danych GUS, cyt. za Usługi w Polsce , IBRKK, Warszawa, 2011

LataAdministrowanie i działalność wspieraj Administracja i obrona Edukacja ,267,654, ,368,656,4 LataOpieka zdrowotnaDziałalność zw. z kulturą i rekreacją Pozostała działalność usługowa ,072,5107, ,669,8104,4 Wydajność pracy w sekcjach usługowych w latach 2009 – 2010, w tys. zł na 1 pracującego Źródło: obliczenia na podstawie danych GUS, cyt. za Usługi w Polsce , IBRKK, Warszawa, 2011

LataHandelZakwaterowanie i gastronomia TransportInformacja i komunikacja ,73,27,02, ,13,26,82,4 Działalność finansowa Obsługa rynku nieruchomości Działalność profesjonalna naukowa i techniczna Administrowanie i działalność wspierająca 3,54,98,32,3 3,45,08,52,4 Udział podmiotów sekcji usługowych w gospodarce narodowej w latach 2009 – 2010 Źródło: obliczenia na podstawie danych GUS, cyt. za Usługi w Polsce , IBRKK, Warszawa, 2011

LataAdministracja publiczna i obrona Edukacja ,72, ,73,0 Opieka zdrowotna Działalność związana z kulturą rozrywką i rekreacją Pozostała działalność usługowa 4,61,75,9 4,81,76,0 Udział podmiotów sekcji usługowych w gospodarce narodowej w latach 2009 – 2010 Źródło: obliczenia na podstawie danych GUS, cyt. za Usługi w Polsce , IBRKK, Warszawa, 2011

Struktura wielkościowa podmiotów w sekcjach usługowych w 2010 roku Gospodarka narodowa firmy 0 – 9 pracujących 95,0% firmy 10 – 49 pracujących 4,1% firmy 50 i więcej pracujących 0,9% Sektor usług firmy 0 – 9 pracujących 95,7% firmy 10 – 49 pracujących 3,6% firmy 50 i więcej pracujących 0,7%

LataHandelTransport i gospodarka magazynowa Zakwaterowanie i gastronomia ,512,50, ,117,21,1 Informacja i komunikacja Działalność finansowa i ubezpieczeniowa Obsługa rynku nieruchomości Działalność profesjonalna naukowa i techniczna 4,12,514,11,9 3,42,413,01,8 Źródło: Środki trwałe w gospodarce narodowej w 2009r; Obliczenia własne Udział sekcji usługowych w nakładach inwestycyjnych w gospodarce narodowej w latach

LataAdministrowanie i działalność wspierająca Administracja i obrona Edukacja ,43,63, ,62,42,9 LataOpieka zdrowotnaDziałalność związana z kulturą rozrywką i rekreacją Pozostała działalność usługowa ,41,50, ,83,40,4 Źródło: Środki trwałe w gospodarce narodowej w 2009r; Obliczenia własne Udział sekcji usługowych w nakładach inwestycyjnych w gospodarce narodowej w latach

 Obsługa rynku nieruchomości  Informacja i komunikacja  Działalność profesjonalna naukowa i techniczna  Administrowanie i działalność wspierająca  Handel  Transport i gospodarka magazynowa Sekcje o największej dynamice rozwoju

PRZEGLĄD WSKAŹNIKÓW CHARAKTERYZUJĄCYCH : 1. INNOWACYJNOŚĆ BRANŻ USŁUGOWYCH 2. WDRAŻANIE I WYKORZYSTANIE TECHNOLOGII INFORMACYJNO - TELEKOMUNIKACYJNYCH Zmiany jakościowe w sektorze usług

Nakłady na działalność innowacyjną w sektorze usług w latach LataOgółem w mln złDynamika w % , ,6135, ,377,8 Źródło: Nauka i technika w Polsce 2009 r. GUS, 2011.

Struktura nakładów na działalność innowacyjną przedsiębiorstw usługowych w Polsce w latach , w % LataOgółemDziałalność B+R Zakup wiedzyOprogramowanie ,14,010, ,07,715,3 LataNakłady inwestycyjne na środki trwałe Szkolenie personelu zw. z działalnością innowacyjną Marketing nowych i ulepszonych produktów ,70,94, ,10,76,3 Źródło: Nauka i technika w Polsce w 2009 r., GUS, Obliczenia własne.

 Silne: - wykwalifikowani pracownicy, - popyt na innowacyjne rozwiązania, - aktywność przedsiębiorców w kontaktach z partnerami rynkowymi.  Słabe:- niskie nakłady na B+R, - mały zakres współpracy z zapleczem naukowym, - mała skala korzystania z praw ochrony własności intelektualnej. Prowadzone w tym zakresie analizy ujawniają silne i słabe strony innowacyjności polskiego sektora usług

 Udział przedsiębiorstw usługowych z dostępem do Internetu wzrastał w latach o kilka punktów procentowych w zależności od rodzaju prowadzonej przez przedsiębiorstwa działalności.  Najbardziej zaawansowane w dostępie do Internetu były przedsiębiorstwa zajmujące się działalnością finansową i ubezpieczeniową (100% w 2010r) oraz firmy z sekcji informacja i komunikacja(99% w 2010r). Najmniej zaawansowane okazały się sekcje zakwaterowanie i gastronomia (91%) oraz administrowanie i działalność wspierająca (93%).  Największy 16 punktowy wzrost odsetka przedsiębiorstw z dostępem do Internetu odnotowano w sekcji zakwaterowanie i gastronomia; w handlu wyniósł on 5 punktów. Zmiany w dostępie do Internetu–badania GUS (firmy powyżej 9 pracujących) Źródło: Dane GUS

Rodzaj działalnościDostęp do Internetu Posiadanie strony www. Internet w kontaktach z administracją Handel ; naprawa pojazdów Transport i gospodarka magazynowa Informacja i komunikacja Działalność profesjonalna naukowa i techniczna Obsługa rynku nieruchomości Administrowanie i działalność wspierająca Przejawy wdrażania technologii ICT w działalności usługowej w latach , w % przedsiębiorstw Źródło: dane GUS

Wyniki badania TNS OBOP – przedsiębiorstwa zatrudniające poniżej 250 pracowników 55% najmniejszych firm wciąż pozostaje poza Internetem. Więcej niż 1/3 małych przedsiębiorstw w Polsce nie ma strony internetowej. Co piąta firma z sektora MSP posiadająca stronę internetową nigdy jej nie modyfikowała. Firmy nie wykorzystują możliwości jakie stwarza posiadanie strony: jedynie 12% sprzedaje przez Internet, 14% używa forum, a 15% korzysta z multimediów.

 Malejąca dynamika nakładów inwestycyjnych w sektorze  Spadek atrakcyjności sektora usług jako miejsca lokowania inwestycji przez przedsiębiorstwa zagraniczne  Zmiana w strukturze wydatków budżetu państwa na działalności w sektorze usług  Słabnąca pozycja Polski w światowym rankingu warunków prowadzenia działalności gospodarczej Dylematy rozwoju sekcji usługowych

Dynamika nakładów inwestycyjnych w sektorze usług Źródło: dane GUS

Udział sektora usług w nakładach inwestycyjnych w gospodarce narodowej Źródło: na podstawie danych GUS

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w sektorze usług wobec inwestycji w gospodarce narodowej w latach WyszczególnienieWartość BIZ w mln EUR Udział w % Wartość BIZ w mln EUR Udział w % Różnica w mln EUR /2008 Gospodarka narodowa9971,6100,09863,1100,0- 108,5 Sektor usług6626,366,54724,547, ,8 Przetwórstwo przemysłowe1442,414,63359,524, ,1 Źródło: Usługi w Polsce , IBRKK, 2011

Udziały sekcji usługowych w BIZ w 2009 roku

Z punktu widzenia możliwości rozwoju sektora usług istotnym jest fakt, że w sektorze wzrosła wartość reinwestowanych zysków z 48,0 mln EUR w 2008 roku do 1772,4 mln EUR w 2009 roku, a więc o przeszło 3,5 krotnie. Najwyższa wartość reinwestowanych zysków wystąpiła w sekcji Pośrednictwo finansowe oraz Handel i naprawy.

LataTransport i łączność Handel wewnętrzny Różne usługi materialne Nauka 20062,40,20,41, ,10,40,31,4 Oświata i wychowanie Szkolnictwo wyższe Ochrona zdrowia Pomoc społeczna Administracja publiczna 1,04,51,78,93,9 0,54,02,34,83,9 Struktura wydatków budżetu państwa wg działów w latach 2006 – 2010, w % Źródło: 2006r-obliczenia na podstawie danych GUS, 2010r- na podstawie sprawozdania z wykonania budżetu państwa.

 W rankingu Doing Business z 2010 roku wśród 183 ocenianych krajów Polska zajęła 62 miejsce. Szczególnie słabo wypadła w dziedzinie uruchamiania działalności (126 miejsce), wysokości obciążeń finansowych (128 miejsce), uzyskiwania pozwoleń na budowę (160 miejsce)  Światowe Forum Ekonomiczne przyznało Polsce prawie ostatnie miejsce w rankingu krajów OECD pod względem przejrzystości i bezstronności w rozstrzyganiu sporów biznesowych  Bank Światowy odnotował spadek reputacji Polski jako kraju, który zapewnia wiarygodny system prawny Ocena pozycji polski w światowych rankingach warunków prowadzenia działalności gospodarczej

Rozwój sektora usług a szanse na dynamizowanie gospodarki Szanse Podnoszenie jakości czynnika ludzkiego - inwestycje służące jego zdrowiu, rozwojowi, zdobywaniu kwalifikacji, doskonaleniu zawodowemu; Rozwój gospodarki opartej na wiedzy – 3 z 5 nośników GOW pochodzą z sektora usług (nauka i B+R, edukacja, profesjonalne i techniczne usługi biznesowe) wykorzystaneniewykorzystane Firmy usługowe inwestują w rozwój i doskonalenie pracowników W budżecie państwa udział wydatków na naukę, oświatę i szkolnictwo maleje; na ochronę zdrowia rośnie Następuje rozwój edukacji, propaguje się kształcenie ustawiczne, rozwija ją się usługi profe sjonalne, naukowe i techniczne Maleje udział nakładów na B+R Następuje powolna absorbcja innowacji przez podmioty gospodarcze

Rozwój sektora usług a szanse na dynamizowanie gospodarki Szanse Globalizacja w sektorze usług Rozwój usług społeczeństwa informacyjnego – jako baza przemian w gospodarce wykorzystaneniewykorzystane -znaczący wkład kapitału zagranicznego w rozwój sektora, -wzrost konkurencji jako stymulator rozwoju -wzrost aktywności firm krajowych -wskaźnik BIZ w relacji do PKB niski w porównaniu z krajami Europy Śr.- Wschodniej -zły klimat dla inwestorów wynik polityki państwa widoczny postęp - intensywne zmiany w gospodarce (ułatwienie komunikacji, transakcje elektroniczne) -zbyt często komputer wykorzys tywany tylko do prac biurowych -wykluczenie cyfrowe części małych firm

Rozwój sektora usług a szanse na dynamizowanie gospodarki Szanse Outsourcing na rynku - krajowym - międzynarodowym (offshoring) Usługi w dynamizowaniu rozwoju regionalnego wykorzystaneniewykorzystane -rozwija się i korzystnie wpływa na doskonalenie kompetencji przedsiębiorstw - rozwija się w postaci centrów BPO – 282 centra - konieczne przyspieszenie zmiany struktury świadczonych usług w kierunku usług opartych na wiedzy Poszczególne regiony próbują specjalizacji np. rozwój agrobiznesu Zbyt mała aktywność władz w stymulowaniu innowacyjnych form współpracy przedsiębiorstw

Dalsze wyzwania Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej sekcji usługowych : - większe zaangażowanie rządu i organów administracji publicznej różnego szczebla w upraszczanie procedur, -poprawa stanu infrastruktury transportowej. Tworzenie warunków do intensywnego rozwoju outsourcingu i offshoringu w usługach opartych na wiedzy; dążenie do wzmacniania kompetencji specjalistów zatrudnionych w centrach KPO (Knowledge Process Outsourcing), co może stworzyć szanse na obsługę strategicznych projektów. Wzrost poziomu innowacyjności polskich przedsiębiorstw usługowych ; większe zaangażowanie firm w zakup wiedzy.

Dalsze wyzwania Ułatwienie małym firmom usługowym dostępu do różnego rodzaju narzędzi cyfrowych wspomagających ich działalność. Edukowanie małych firm w zakresie zarządzania strategicznego w sytuacjach kryzysowych, aby je przygotować na możliwe zawirowania rynkowe – rozwój doradztwa strategicznego. Doskonalenie kanałów informacji stanowiących podstawę poszerzania wiedzy przez małe i średnie firmy. Zwiększanie nakładów na naukę oraz B+R.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ