Ramy prawne potencjalnych mechanizmów wsparcia operacyjnego dla projektów dywersyfikacyjnych Międzyzdroje, maj 2016 r. Adam Wawrzynowicz, radca prawny Tomasz Brzeziński, radca prawny

Zarys prezentacji 1.Strategiczne projekty dywersyfikacyjne 2.Finansowanie projektów dywersyfikacyjnych poprzez taryfy 3.Instrumenty wsparcia projektów dywersyfikacyjnych 4.Transgraniczna alokacja kosztów GIPL 5.Mechanizm wsparcia greckiego terminalu LNG Revithoussa 6.Mechanizm wsparcia litewskiego terminalu LNG w Kłajpedzie 7.Rekompensata z tytułu usług w ogólnym interesie gospodarczym 1.Strategiczne projekty dywersyfikacyjne 2.Finansowanie projektów dywersyfikacyjnych poprzez taryfy 3.Instrumenty wsparcia projektów dywersyfikacyjnych 4.Transgraniczna alokacja kosztów GIPL 5.Mechanizm wsparcia greckiego terminalu LNG Revithoussa 6.Mechanizm wsparcia litewskiego terminalu LNG w Kłajpedzie 7.Rekompensata z tytułu usług w ogólnym interesie gospodarczym Slajd 2/17

Strategiczne projekty dywersyfikacyjne Slajd 3/17 PEP 2030 – cel strategiczny w obszarze gazu - zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego Polski poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu ziemnego. Realizacji tego celu służą strategiczne projekty inwestycyjne będące na różnych etapach realizacji, w tym: Cieszyn - wybudowano połączenie umożliwiające przesył gazu z Czech do Polski w ramach usługi ciągłej na poziomie 0,5 mld m 3 /rok. Mallnow - zwiększono możliwości przesyłu gazu do Polski w ramach usługi ciągłej do 5,5 mld m3/rok... Lasów - rozbudowano i zwiększono możliwości przesyłu gazu z Niemiec do Polski w ramach usługi ciągłej do 1,5 mld m3/rok.. Świnoujście - finalizowana inwestycja budowy Terminalu LNG w Świnoujściu o mocy regazyfikacyjnej na poziomie 5 mld m 3 rocznie. Planowane: połączenie Polska-Dania (Baltic Pipe)połączenie Polska – Litwa (GIPL) rozbudowa terminalu LNG w Świnoujściupołączenie Polska – Słowacja połączenie Polska – Czechypołączenie Polska – Ukraina rozbudowa połączenia Polska-Niemcy w Lasowiezach. nitka korytarza Północ-Południe wsch. nitka korytarza Północ-Południe

Finansowanie projektów dywersyfikacyjnych poprzez taryfy (1/3 ) Slajd 4/17 Taryfy Planowane przez OSP nakłady inwestycyjne, wynikające z uzgodnionego z Prezesem URE planu rozwoju (pozostali operatorzy systemów gazowych uzgadniają planowane nakłady inwestycyjne w postępowaniu taryfowym) zostają uwzględnione w taryfie, głównie poprzez zwrot z zaangażowanego kapitału i amortyzację. Strategiczne projekty inwestycyjne są ujmowane w 10-letnim planie rozwoju, sporządzanym przez OSP na podstawie art. 16 PE i podlegającym uzgodnieniu z Prezesem URE. Plan podlega aktualizacji co 2 lata. Plany rozwoju powinny zapewniać długookresową maksymalizację efektywności nakładów i kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwa energetyczne, tak aby nakłady i koszty nie powodowały w poszczególnych latach nadmiernego wzrostu cen i stawek opłat dla paliw gazowych (art. 16 ust. 10 PE).

Finansowanie projektów dywersyfikacyjnych poprzez taryfy (2/3 ) Slajd 5/17 Plany inwestycyjne i taryfy powinny być ustalane w sposób uwzględniający potrzebę: pokrycia kosztów uzasadnionych prowadzonej działalności, a więc kosztów przyjmowanych do kalkulacji taryfy w sposób ekonomicznie uzasadniony, z zachowaniem należytej staranności zmierzającej do ochrony interesów odbiorców (art. 3 pkt 21 PE), wraz z uzasadnionym zwrotem z zaangażowanego kapitału; utrzymania dostępności cenowej infrastruktury energetycznej dla uczestników rynku => od zapotrzebowania na usługę dostępu do tej infrastruktury są uzależnione stawki opłat za tę usługę; ochrony odbiorców przed nieuzasadnionym wzrostem cen i stawek opłat; realizacji strategicznych celów w zakresie bezpieczeństwa energetycznego Polski poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu.

Slajd 6/17 Kumulacja w krótkim okresie projektów dywersyfikacyjnych angażujących znaczące środki finansowe. Wysokie stawki opłat za dostęp do nowej infrastruktury. Potencjalne skutki: niewielki popyt na usługi świadczone przy użyciu nowej infrastruktury; niewielka skala lub brak wykorzystania nowej infrastruktury (problem tzw. „majątku osieroconego”, wykorzystywanego w mniejszym stopniu niż zakładano); generalnie mniejsze zainteresowanie gazem ziemnym jako nośnikiem energii, z uwagi na wysokie koszty dostępu do infrastruktury energetycznej służącej do transportu gazu. W konsekwencji, potencjał budowania bezpieczeństwa energetycznego poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw gazu za pomocą nowej infrastruktury energetycznej może nie zostać w pełni wykorzystany. Możliwości efektywnego finansowania projektów dywersyfikacyjnych przez taryfy, w sytuacji ich dużego nagromadzenia w krótkim okresie, są zatem ograniczone. Finansowanie projektów dywersyfikacyjnych poprzez taryfy (3/3)

Instrumenty wsparcia dla projektów dywersyfikacyjnych (1/2) Slajd 7/17 Osiągnięcie przez Polskę celów w zakresie dywersyfikacji źródeł i kierunków dostaw gazu wymaga realizacji szeregu zadań inwestycyjnych angażujących znaczące środki finansowe, przez co zasadne staje się szerokie zastosowanie instrumentów wsparcia, służących zarówno finansowaniu budowy nowej infrastruktury jak i zapewnieniu jej konkurencyjności oraz wykorzystania przez rynek. Wytyczne KE ws. pomocy państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią w l W przypadku projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, finansowanie za pomocą taryf może nie być wystarczające do skorygowania niedoskonałości rynku związanych z pozytywnymi efektami zewnętrznymi (gdy część korzyści z inwestycji przypadnie uczestnikom rynku innym niż inwestor), i problemami z koordynacją (np. wynikającymi z potrzeby oczekiwania na zaistnienie warunków, w których rozpoczęcie projektu stanie się atrakcyjne pod względem komercyjnym, co może mieć znaczenie w przypadku projektów transgranicznych). Sposobem przezwyciężenia niedoskonałości rynku, innym niż obowiązkowe taryfy, jest w takiej sytuacji przyznanie pomocy państwa. Nawet w przypadku należytego uzasadnienia ekonomicznego finansowanie terminali LNG bądź innych inwestycji w infrastrukturę może nadal napotykać trudności. Wprawdzie zdaniem Komisji terminale LNG powinny być finansowane za pomocą odpowiednich taryf, to jednak nie wyklucza się zastosowania innych instrumentów mających zrekompensować słabą opłacalność komercyjną terminali. Strategia UE dotyczącej skroplonego gazu ziemnego i magazynów gazu z dnia 16 lutego 2016 r.

Instrumenty wsparcia projektów dywersyfikacyjnych (2/2) Slajd 8/17 Status PWZ – możliwość skorzystania m.in. z następujących instrumentów wsparcia „Łącząc Europę” POIIŚ (Project pipeline) Decyzja ws. transgranicznej alokacji kosztów (CBCA) System zachęt (możliwe pewne odstępstwa od praktyki regulacyjnej np. wyższy zwrot z zaangażowanego kapitału) Część z projektów dywersyfikacyjnych realizowanych przez OSP została wpisana na unijną listę projektów będących przedmiotem wspólnego zainteresowania (dalej: PWZ) w trybie Rozporządzenia 347/2013 ws. wytycznych dotyczących transeuropejskiej infrastruktury energetycznej. Pomoc inwestycyjna w formie dotacji na prace studyjne lub na roboty (po spełnieniu szczegółowych kryteriów określonych w rozporządzeniu 347/2013). Dotyczy projektów o wysokim ryzyku np. związanym z „majątkiem osieroconym” - Prezes URE, na wniosek, podejmuje decyzję w sprawie zachęt z uwzględnieniem wyników analizy kosztów i korzyści sporządzonej na podstawie metodologii opracowanej przez Prezesa URE zgodnie z art. 13 Rozp. 347/2013. Rzeczywiście poniesione przez OSP koszty PWZ ponoszą w części OSP lub projektodawcy infrastruktury przesyłowej z innych państw członkowskich, w których projekt generuje pozytywne skutki netto, a opłacają je użytkownicy sieci w tych państwach, poprzez opłaty taryfowe za dostęp do sieci. Pomoc inwestycyjna na m.in. na projekty umieszczone w krajowym planie rozwoju OSP i wpisane na Listę Projektów Strategicznych dla infrastruktury energetycznej.

Transgraniczna alokacja kosztów projektu GIPL Decyzja ACER ws. transgranicznej alokacji kosztów dla projektu GIPL ( r.) Transgraniczna alokacja kosztów projektu GIPL Decyzja ACER ws. transgranicznej alokacji kosztów dla projektu GIPL ( r.) Slajd 9/17 Zgodnie z decyzją ACER, polski OSP ma otrzymać, po uruchomieniu GIPL, rekompensaty od OSP z Litwy, Łotwy i Estonii, dla których projekt GIPL generuje pozytywne skutki netto. Koszty projektu GIPL poniesione przez polskiego OSP i alokowane do operatorów systemów przesyłowych Litwy, Łotwy i Estonii, zostaną następnie przyjęte przez tych operatorów do kalkulacji taryf przesyłowych. Zgodnie z decyzją GAZ-SYSTEM S.A. ma otrzymać 85,5 mln euro rekompensaty od ww. OSP. Transgraniczna alokacja kosztów umożliwia przeniesienie części kosztów inwestycyjnych na odbiorców końcowych w tych państwach UE, które odnoszą znaczące pozytywne skutki netto realizacji danego projektu infrastrukturalnego mającego status PWZ. Zgodnie z decyzją GAZ-SYSTEM S.A. ma otrzymać 85,5 mln euro rekompensaty od ww. OSP. Transgraniczna alokacja kosztów umożliwia przeniesienie części kosztów inwestycyjnych na odbiorców końcowych w tych państwach UE, które odnoszą znaczące pozytywne skutki netto realizacji danego projektu infrastrukturalnego mającego status PWZ. Źródło: Decision of the Agency for the cooperation of energy regulators no 01/2014 of 11 August 2014, on the investment request including cross-border cost allocation for the gas interconnection Poland Lithuania Project of Common Interest no 8.5

Slajd 10/17 Mechanizm wsparcia greckiego terminalu LNG Revithoussa Mechanizm wsparcia greckiego terminalu LNG Revithoussa W przypadku greckiego terminalu LNG Revithoussa, ze względu na obawy związane ze stopniem jego wykorzystania, w początkowych latach eksploatacji wdrożono system wsparcia polegający na finansowaniu większości kosztów terminalu z opłat taryfowych za korzystanie z systemu przesyłowego. Terminal LNG Revithoussa stanowi element Narodowego Systemu Gazowego, którym zarządza grecki OSP, zapewniając dostęp do tego systemu stronom trzecim na zasadzie TPA. Dostęp do systemu przesyłowego jak również do terminalu LNG jest regulowany i opiera się o taryfy (przesyłową i regazyfikacyjną), zatwierdzane przez regulatora. 95% przychodu regulowanego terminalu jest finansowane z opłat za usługę przesyłania, natomiast 5% z przychodów z opłat pobieranych zgodnie z taryfą regazyfikacyjną.

Mechanizm wsparcia litewskiego terminalu LNG w Kłajpedzie Slajd 11/17 System wsparcia obejmuje:  opłaty (LNG Supplement) nakładane na użytkowników systemu przesyłowego, w taryfie operatora sytemu przesyłowego, wypłacane na rzecz KN (operatora terminalu), na polecenie regulatora, w celu pokrycia:  części kosztów inwestycji Terminalu LNG (investment aid);  kosztów operacyjnych stałych (niezależnych od wolumenu zregazyfikowanego gazu) obejmujących koszty utrzymania Terminalu, wynagrodzenia, ubezpieczenia, koszty wynajmu nabrzeża;  wpływy KN uzyskiwane z opłat za świadczenie usług regazyfikacji pokrywają koszty operacyjne zmienne;  purchase obligation - obowiązek kupowania minimalnych ilości gazu importowanego przez terminal LNG przez wszystkie przedsiębiorstwa działające w segmencie wytwarzania energii elektrycznej i ciepła. Minimalną ilość gazu objętą powyższym obowiązkiem, niezbędną dla zapewnienia stabilnego działania terminalu określa rząd. Obowiązek kupowania minimalnych ilości gazu planowany jest na okres 10 lat a gaz ten ma być kupowany od wyznaczonego dostawcy, który z kolei został ustawowo zobowiązany do zapewnienia dostaw LNG do Terminalu LNG. System wsparcia obejmuje:  opłaty (LNG Supplement) nakładane na użytkowników systemu przesyłowego, w taryfie operatora sytemu przesyłowego, wypłacane na rzecz KN (operatora terminalu), na polecenie regulatora, w celu pokrycia:  części kosztów inwestycji Terminalu LNG (investment aid);  kosztów operacyjnych stałych (niezależnych od wolumenu zregazyfikowanego gazu) obejmujących koszty utrzymania Terminalu, wynagrodzenia, ubezpieczenia, koszty wynajmu nabrzeża;  wpływy KN uzyskiwane z opłat za świadczenie usług regazyfikacji pokrywają koszty operacyjne zmienne;  purchase obligation - obowiązek kupowania minimalnych ilości gazu importowanego przez terminal LNG przez wszystkie przedsiębiorstwa działające w segmencie wytwarzania energii elektrycznej i ciepła. Minimalną ilość gazu objętą powyższym obowiązkiem, niezbędną dla zapewnienia stabilnego działania terminalu określa rząd. Obowiązek kupowania minimalnych ilości gazu planowany jest na okres 10 lat a gaz ten ma być kupowany od wyznaczonego dostawcy, który z kolei został ustawowo zobowiązany do zapewnienia dostaw LNG do Terminalu LNG. Litwa notyfikowała pomoc publiczną na budowę oraz eksploatację terminalu LNG w dniu r. Beneficjentem pomocy była spółka AB Klaipėdos nafta („KN”).

Slajd 12/17 KE: pomoc służąca pokryciu kosztów operacyjnych, które normalnie beneficjent musiałby ponieść przy normalnym zarządzaniu przedsiębiorstwem lub przy prowadzeniu zwyczajnej działalności (np. związanych z eksploatacją i utrzymaniem infrastruktury, wynagrodzeniami pracowników, ubezpieczeniami itp.) nie jest uznawana za zgodną ze wspólnym rynkiem na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c) TFUE, natomiast może być dopuszczalna na podstawie art. 106 ust. 2 TFUE jako rekompensata z tytułu usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym („UOIG”), jeżeli jest ona niezbędna do świadczenia tych usług i nie generuje zakłóceń konkurencji sprzecznych z interesem Unii Europejskiej. Ocena przez KE systemu wsparcia operacyjnego litewskiego terminalu LNG (1/2) w części przeznaczonej na pokrycie kosztów budowy terminalu LNG indywidualna pomoc publiczna na infrastrukturę energetyczną zgodna z rynkiem UE na podstawie art. 107 ust. 3 pkt c TFUE w części przeznaczonej na pokrycie kosztów operacyjnych terminalu LNG rekompensata z tytułu usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym (UOIG) dopuszczalna na podstawie art. 106 ust. 2 TFUE Decyzja Komisji Europejskiej z dnia 20 listopada 2013 r. w sprawie C(2013) 7884

Komisja wydała decyzję uznającą LNG Supplement za rekompensatę z tytułu UOIG, stanowiącą pomoc publiczną zgodną ze wspólnym rynkiem na podstawie art. 106 ust. 2 TFUE, wskazując m.in. na następujące okoliczności:  Litwa jak dotąd nie ma dostępu do konkurencyjnego rynku gazu i jest w pełni zależna od jednego źródła dostaw,  powodem, dla którego Litwa uznała za konieczne nałożenie obowiązków świadczenia UOIG na operatora terminalu LNG jest bezpieczeństwo dostaw, które jest również wymienione w Dyrektywie gazowej jako uzasadniony cel nałożenia obowiązku świadczenia usług publicznych w sektorze gazu,  obowiązki nałożone na operatora są jasno określone, przejrzyste i możliwe do zweryfikowania (uregulowane w the LNG Terminal Law). Ocena przez KE systemu wsparcia operacyjnego litewskiego terminalu LNG (2/2) Slajd 13/17

Pakiet dokumentów KE dotyczących UOIG Na podstawie pkt. 3.1 Komunikatu Komisji z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie stosowania reguł Unii Europejskiej w dziedzinie pomocy państwa w odniesieniu do rekompensaty z tytułu usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym (2012/C 8/02), rekompensata z tytułu UOIG nie stanowi pomocy publicznej w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE z powodu braku jakiejkolwiek korzyści przyznanej przedsiębiorstwu, jeśli spełnione są równocześnie cztery kryteria wynikające z wyroku Trybunału Sprawiedliwości wydanego w sprawie C – 280/00 Altmark. Natomiast jeżeli rekompensata z tytułu UOIG nie spełnia wszystkich warunków określonych w ww. wyroku, to wówczas taka rekompensata jest kwalifikowana jako pomoc publiczna, która powinna być notyfikowana Komisji Europejskiej w trybie art. 108 ust. 3 TFUE (z wyjątkiem niewielkiej pomocy poniżej progu 15 mln EUR w skali roku, której nie trzeba notyfikować po spełnieniu dodatkowych warunków). Pomoc taka może nadal zostać uznana za zgodną z rynkiem wewnętrznym na podstawie art. 106 TFUE ust.2. Komunikat Komisji z dnia 11 stycznia 2012 r. Zasady ramowe UE dotyczące pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu UOIG określa warunki uznania rekompensaty z tytułu UOIG za zgodną z art. 106 ust. 2 TFUE. Slajd 14/17 UOIG to usługi, które bez interwencji publicznej nie byłyby świadczone na rynku (lub byłyby świadczone na innych warunkach, jeżeli chodzi o jakość, bezpieczeństwo, przystępność cenową, równe traktowanie czy powszechny dostęp).

Wyrok Altmark – rekompensata niestanowiąca pomocy publicznej Slajd 15/17 W przypadku, gdy powierzenie świadczenia UOIG nie dokonuje się zgodnie z konkurencyjną procedurą udzielania zamówień publicznych, poziom rekompensaty należy określić na podstawie analizy kosztów świadczenia UOIG, jakie poniosłoby typowe, dobrze zarządzane przedsiębiorstwo dysponujące odpowiednimi środkami. Rekompensata nie może przekraczać kwoty niezbędnej do pokrycia całości lub części kosztów poniesionych w trakcie wywiązywania się ze zobowiązań z tytułu UOIG, przy uwzględnieniu odpowiednich wpływów i rozsądnego zysku. Parametry, na podstawie których obliczana jest rekompensata, muszą zostać określone z wyprzedzeniem w obiektywny i przejrzysty sposób. Przedsiębiorstwo będące beneficjentem zostanie rzeczywiście obciążone wykonaniem zobowiązań do świadczenia usług publicznych i zobowiązania te zostaną jasno określone.

Schemat oceny rekompensaty z tytułu UOIG pod kątem zidentyfikowania pomocy publicznej Slajd 16/17 Kryteria z wyroku Altmark Brak pomocy publicznej TAK Czy rekompensata jest mniejsza niż 15 mln euro? NIE TAK Czy są spełnione wszystkie warunki określone w Decyzji 2012/21/UE? TAK NIE Procedura notyfikacyjna i test nadmiernej rekompensaty TAK Pomoc zgodna NIE Pomoc niezgodna Procedura notyfikacyjna Czy są spełnione wszystkie warunki określone w Zasadach ramowych? Procedura notyfikacyjna Czy są spełnione wszystkie warunki określone w Zasadach ramowych? NIE Pomoc niezgodna TAK Poważne zakłócenia konkurencji TAK Pomoc zgodna przy spełnieniu określonych warunków Pomoc zgodna NIE Źródło: ACER

Dziękujemy za uwagę,