1 LĄDOWISKA ŚMIGŁOWCOWE Wybrane aspekty SP ZOZ Lotnicze Pogotowie Ratunkowe Warszawa 2010

2 Uregulowania prawne 1.Ustawa z dnia 3 lipca 2002 roku Prawo lotnicze (Dz. U. z 2006 Nr 100, poz. 696 z późn. zm.). 2.Załącznik 14 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym – Lotniska, tom II – Lotniska dla śmigłowców (Heliporty) 3.Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2004 r. w sprawie wymagań dla lądowisk (Dz. U. Nr 170, poz. 1791). 4.Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie ewidencji lądowisk (Dz. U. Nr 118, poz. 1238). 5.Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 8 września 2003 r. w sprawie opłaty lotniczej (Dz. U. Nr 176, poz. 1718, z 2005 Nr 223, poz. 1983). Przepisy i akty prawne

3 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 15 marca 2007 r. w sprawie szpitalnego oddziału ratunkowego § Oddział powinien dysponować lądowiskiem dla śmigłowca ratunkowego, zlokalizowanym w takiej odległości, aby możliwe było przyjęcie osób, które znajdują się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, bez pośrednictwa specjalistycznych środków transportu sanitarnego. 8. W przypadku braku możliwości technicznych spełnienia wymagania określonego w ust. 7, dopuszcza się odległość lądowiska dla śmigłowca ratunkowego większą niż określoną w ust. 7, pod warunkiem, że oddział zabezpieczy specjalistyczny środek transportu sanitarnego i czas trwania transportu osób, które znajdują się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego do oddziału nie przekroczy 5 minut, licząc od momentu lądowania śmigłowca ratunkowego. Lądowiska - wymagania dla lądowisk przyszpitalnych

4 Lądowisko zgodnie z art. 2 ust. 5 ustawy Prawo lotnicze (Dz. U Nr 100, poz. 696 z późn. zm.) jest to wydzielony obszar na lądzie, wodzie lub innej powierzchni w całości lub części przeznaczony do wykonywania startów, lądowań i naziemnego ruchu statków powietrznych, ujęty w ewidencji lądowisk. Lotnisko dla śmigłowców (Heliport) – Lotnisko lub określona powierzchnia na budowli przeznaczona do użytkowania w całości lub części dla przylotów, odlotów i naziemnego ruchu śmigłowców. Lotnisko dla śmigłowców na powierzchni ziemi (Surface level heliport) – Lotnisko dla śmigłowców umieszczone na lądzie lub wodzie. Lotnisko wyniesione dla śmigłowców (Elevated heliport) – Lotnisko dla śmigłowców umieszczone na lądzie na wzniesionej strukturze. Zgodnie z Aneksem 14 ICAO nie rozróżnia się lądowisk śmigłowcowych, a wyłącznie lotniska śmigłowcowe (heliporty). I takiej nomenklatury należy używać w oficjalnych dokumentach rejestracyjnych. Zwyczajowo jednak używa się nazwy „lądowisko śmigłowcowe”. Lądowiska i lotniska śmigłowcowe (heliporty)

5 Wymagania dotyczące składanych dokumentów 1.Rozporządzenie z dnia 20 lipca 2004 r. w sprawie wymagań dla lądowisk – Dz. U. Nr 170, poz (określa wymagania, jakie powinny spełniać lądowiska ze względu na bezpieczeństwo ruchu lotniczego i ochronę środowiska, i wyłącza w tym zakresie stosowanie przepisów dotyczących lotnisk samolotowych) 2.Rozporządzenie z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie ewidencji lądowisk – Dz. U. Nr 118, poz (określa szczegółowe zasady prowadzenia ewidencji lądowisk, tryb zgłaszania lądowisk do ewidencji lądowisk, wzór ewidencji oraz szczegółowe zasady dopuszczenia lądowisk do użytkowania) Kwestie dotyczące zakładania lądowiska uregulowane są przez dwa rozporządzenia Ministra Infrastruktury: Lądowiska – wymagane dokumenty

6 Najważniejsze uregulowania szczegółowo opisane w w/w rozporządzeniach: 1.lądowiska powinny być utrzymywane w sposób zapewniający ich bezpieczne użytkowanie, 2.lądowiska powinny być usytuowane na odpowiednio zagęszczonym i przygotowanym podłożu, 3.dłuższy bok pasa startowego powinien być zgodny z kierunkiem przeważających wiatrów, 4.pas startowy powinien zapewniać wykonywanie startów i lądowań z obydwu przeciwnych kierunków, 5.starty i lądowania statków powietrznych powinny powodować jak najmniejszą uciążliwość dla środowiska, 6.w otoczeniu lądowiska nie powinny występować przeszkody lotnicze, 7.długość pasa startowego na lądowiskach powinna być taka, aby statek powietrzny przy bezwietrznej pogodzie, po oderwaniu się na końcu pasa mógł przejść na wysokość co najmniej 15 m ponad szczytami istniejących obiektów stałych i tymczasowych, aż do osiągnięcia wysokości 100 m ponad wzniesieniem lądowiska, 8.lądowiska powinny być wyposażone we wskaźnik kierunku wiatru, 9.każde lądowisko powinno posiadać przynajmniej jedną drogę dojazdową łączącą je z siecią dróg publicznych. Lądowiska – cechy charakterystyczne

7 Każde lądowisko powinno posiadać plan ratowniczy lądowiska, uzgodniony z właściwym terenowo komendantem powiatowym Państwowej Straży Pożarnej. Plan ratowniczy lądowiska powinien zawierać: 1.przeznaczenie lądowiska; 2.określenie typów statków powietrznych mogących korzystać z danego lądowiska; 3.przebieg planowanych tras w rejonie operacyjnym lądowiska (obszar wokół lądowiska o promieniu nie mniejszym niż 9,3 km od punktu odniesienia lądowiska) naniesionych na mapie lądowiska w skali 1 : lub mniejszej; 4.opis systemu zabezpieczenia ratowniczo-gaśniczego, medycznego i porządkowo-ochronnego; 5.wykaz służb i wyposażenia ratowniczo-gaśniczego, medycznego oraz porządkowo-ochronnego przewidzianego do akcji ratowniczej; 6.procedury alarmowania służb i wyposażenia ratowniczo-gaśniczego, medycznego oraz porządkowo-ochronnego przewidzianego do akcji ratowniczej. Lądowiska – plan ratowniczy

8 Lądowiska - definicje i wymiary (wg Aneksu 14 ICAO) TLOF FATO Obszar bezpieczeństwa Strefa końcowego podejścia i startu (FATO) (Final approach and take– off area FATO) – Określony obszar nad którym wykonywana jest ostatnia faza manewru podejścia do zawisu lub lądowania i z którego rozpoczynany jest manewr startu. W przypadku, gdy obszar ten ma być wykorzystywany przez śmigłowce operujące w 1 klasie osiągów – wymiary FATO są zgodne z podanymi w instrukcji użytkowania w locie śmigłowca z tym, że jeśli nie ma wymagania co do szerokości, to musi być ona nie mniejsza niż największy wymiar ogólny (D) największego śmigłowca, do obsługi którego FATO jest przewidziane. Strefa przyziemienia i utraty siły nośnej (TLOF) (Touchdown and lift– off area TLOF) – Obszar w którym śmigłowiec może przyziemiać lub odrywać się od ziemi. TLOF musi mieć wystarczającą wielkość, aby zawierać okrąg o średnicy równej co najmniej 0,83 D największego śmigłowca, do obsługi którego stanowisko jest przewidywane. Uwaga. – TLOF może mieć dowolny kształt. Obszar bezpieczeństwa (Safety area) – Określony obszar bezpieczeństwa na lotnisku dla śmigłowców, inny niż ten, który jest wymagany dla celów ruchu powietrznego, otaczający strefę końcowego podejścia i startu FATO, wolny od przeszkód, oprócz niezbędnych pomocy nawigacyjnych, przeznaczony dla zmniejszenia ryzyka uszkodzenia śmigłowca, który przypadkowo znalazł się poza FATO.

9 W załączniku do rozporządzenia w sprawie wymagań dla lądowisk przedstawiony jest schemat powierzchni określających dopuszczalną wysokość obiektów naturalnych i sztucznych w otoczeniu lądowisk z obydwu kierunków pasa startowego oraz z kierunków podejścia i wznoszenia. Lądowiska – powierzchnie ograniczające

10 Przykładowy układ i wyposażenie lądowiska dla śmigłowców

11 Przykładowy układ i wyposażenie lądowiska dla śmigłowców Dane według firmy MAWILUX LEGENDA Linia świateł głównego kierunku podejścia (białe w ilości 6 sztuk, usytuowane w odstępach co 5m, na przedłużenia osi głównego podejścia do lądowania) – lampy naziemne lub zagłębione Światłą krawędziowe (białe, w odstępach co 10m, w odległości 1m od krawędzi linii bocznej lądowiska; nie powinny wznosić się w stosunku do otaczającego terenu więcej niż 5cm) – lampy naziemne lub zagłębione Światła przyziemienia (białe, w ilości 4 sztuk, usytuowane na rogach płaszczyzny przyziemienia) – lampy zagłębione Wskaźnik kierunku wiatru Światła HAPI – precyzyjny wskaźnik ścieżki schodzenia dla lądowisk śmigłowców Latarnia lądowiska dla śmigłowców Oświetlenie projektorowe lądowiska System świateł SAGA (wizualny „ILS”) Elementy wymagane zgodnie z Aneksem 14 ICAO Elementy dodatkowe, podnoszące bezpieczeństwo

12 SAGA – system wizualnego naprowadzania azymutalnego

13 SAGA – system wizualnego naprowadzania azymutalnego

14 HAPI – wskaźnik kąta ścieżki schodzenia

15 HAPI – wskaźnik kąta ścieżki schodzenia

16 Dookólna lampa zagłębiona

17 Dookólna lampa naziemna

18 Dookólna latarnia

19 Wskaźnik kierunku wiatru

20 Oznakowanie lądowiska przyszpitalnego Kierunek podejścia Kolory oznakowania

21 Aby lądowisko zostało zaewidencjonowane należy zgłosić je do Urzędu Lotnictwa Cywilnego podając: 1.dane zarządzającego oraz głównego użytkownika lądowiska z podaniem jego nazwy, adresu i numeru telefonu, 2.współrzędne geograficzne punktu odniesienia lądowiska wg. WGS-84, 3.położenie lądowiska w stosunku do najbliższej miejscowości, 4.przeznaczenie lądowiska (określenie typów statków powietrznych mogących na nim przeprowadzać operacje lotnicze), 5.do zgłoszenia należy dołączyć: a.Dokument potwierdzający możliwość wykorzystania terenu na cele lądowiska, wydany przez właściwą, ze względu na miejsce położenia lądowiska, jednostkę samorządu terytorialnego. b.Mapa sytuacyjno - wysokosciowa (topograficzna) w skali 1: ze wskazaniem rodzaju, położenia i wysokości przeszkód lotniczych w promieniu 1 km. c.Mapa sytuacyjno –wysokościowa terenu z naniesionymi elementami lądowiska w skali 1:500 lub 1:1000. d.Profile pól wznoszenia i podejścia w skali np. pionowej 1: i poziomej 1: UWAGA: proponowane skale odnoszą się do typowego lotniska, lądowiska. Dopuszcza się opracowania w innych skalach, jeśli pozwoli to na właściwe przedstawienie elementów lotniska, lądowiska i sytuacji w ich rejonie lub gdy brak jest map w tych skalach, a przeskalowanie spowoduje, że mapy będą nieczytelne. Lądowiska - dane potrzebne do rejestracji lądowiska

22 Aby zarejestrować lądowisko potrzebna jest: 1.Pozytywna opinia państwowego powiatowego inspektora sanitarnego odnośnie wymagań higienicznych i zdrowotnych zakładanego lądowiska wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska odnośnie wpływu zakładanego lądowiska na środowisko. 2.Pisemne oświadczenie Władzy lokalnej (Wójt / Burmistrz / Prezydent Miasta), że: lądowisko nadaje się do ruchu lotniczego w zakresie ustalonym w instrukcji operacyjnej lądowiska; użytkowanie lądowiska przez statki powietrzne nie zagraża bezpieczeństwu ludzi i mienia. 3.Opłata za wpisanie do ewidencji 4.Instrukcja operacyjna lądowiska (wzór karty ewidencyjnej lądowiska zamieszczony jest w załączniku do rozporządzenia w sprawie ewidencji lądowisk) Lądowiska – zgody potrzebne do rejestracji

23 Lądowiska - Instrukcja operacyjna

24 Lądowiska - Instrukcja operacyjna

25 Lądowiska - Instrukcja operacyjna

26 Przykładowe zarejestrowane przez Urząd Lotnictwa Cywilnego Lądowisko występujące w Instrukcji Operacyjnej część C (materiały z projektu zmiany nr 6 do IO C) Lądowiska - Instrukcja operacyjna

27 Lądowiska - Instrukcja operacyjna Zdjęcie

28 Lądowiska – spis zarejestrowanych lądowisk

29 Lądowiska – spis zarejestrowanych lądowisk

30 Lądowiska - przykłady rozwiązań – lądowiska wyniesione Warszawa – ulica Twarda

31 Warszawa – budynek BBN Lądowiska - przykłady rozwiązań – lądowiska wyniesione

32 Warszawa – Centrum Zdrowia Dziecka Lądowiska - przykłady rozwiązań – lądowiska wyniesione

33 Białystok – Szpital Kliniczny Lądowiska - przykłady rozwiązań – lądowiska wyniesione

34 Gdańsk – Pomorskie Centrum Traumatologii Lądowiska - przykłady rozwiązań – lądowiska wyniesione

35 Szpital w Nysie Lądowiska - przykłady rozwiązań – lądowiska wyniesione

36 Sochaczew Lądowiska - przykłady rozwiązań – lądowiska na powierzchni gruntu

37 Sosnowiec – przykład jak robić nie należy – lądowisko idealne (nawet oświetlenie włączane jest przez załogę z pokładu śmigłowca), gdyby nie ten komin… Tym bardziej, że obrócenie osi o 45°, wszystko by rozwiązało. Lądowiska - przykłady rozwiązań – lądowiska na powierzchni gruntu

38 Wałbrzych Lądowiska - przykłady rozwiązań – lądowiska na powierzchni gruntu