KSZTAŁCENIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI W SZKOŁACH OGÓLNODOSTĘPNYCH LUBLIN – 9 MARCA 2010 R. LUBLIN – 9 MARCA 2010 R.

PODSTAWA KSZTAŁCENIA SPECJALNEGO 1. Kształcenie specjalne odbywa się na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, o potrzebie zajęć rewalidacyjno – wychowawczych. 2. Orzeczenie wydaje zespół orzekający poradni psychologiczno – pedagogicznej. 3. Zespoły wydają orzeczenia na wniosek rodziców /prawnych opiekunów.

Poradnia może jedynie zasugerować formę kształcenia, decydujący głos w wyborze formy kształcenia zawsze mają rodzice/prawni opiekunowie. (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 września 2008r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające w publicznych poradniach psychologiczno- pedagogicznych (Dz.U. Nr 173, poz.1072)

Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną jest dla dziecka niepełnosprawnego rozpoczynającego drogę edukacyjną ważnym dokumentem zawierającym wskazania dotyczące dostosowania programu nauczania do potrzeb dziecka, określającym warunki jego realizacji oraz wskazującym na potrzebę dodatkowych zajęć w zależności od deficytów, np.: logopedycznych, rewalidacyjnych, rehabilitacyjnych itp.

Możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawnych, a w związku z tym – możliwość wyboru szkoły dla swojego dziecka przez rodziców jest zagwarantowana przez art. 70 Konstytucji Rzeczypospolitej, a także art.1 ust. 5 ustawy o systemie oświaty. Dlatego też coraz częściej uczniowie z różnego rodzaju niepełnosprawnościami realizują obowiązek szkolny w szkole ogólnodostępnej, najczęściej w szkole położnej najbliżej miejsca ich zamieszkania.

Uczniowie z różnego rodzaju niepełnosprawnościami mogą realizować obowiązek szkolny: 1. W placówkach specjalnych. 2. W placówkach integracyjnych. 3. W placówkach z oddziałami integracyjnymi. 4. W szkołach ogólnodostępnych

Problem specjalnych potrzeb edukacyjnych, wynikających z różnego rodzaju deficytów nie jest w edukacji problemem marginalnym. Udział niepełnosprawnych dzieci wśród ogólnej liczby uczęszczających do przedszkoli waha się w przedziale 1% - 1,4% natomiast odsetek uczniów niepełnosprawnych w szkołach oscyluje pomiędzy 2,9% -3,2% (dane latach uzyskane z Systemu Informacji Oświatowej MEN).

Szkoły specjalne Szkoły integracyjne i z oddziałami integr Szkoły ogólnodostępne 5070 WOJ. LUBELSKIE

Konieczne jest, aby każda szkoła była przystosowana do efektywnego kształcenia uczniów o zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych i możliwościach psychofizycznych.

W sytuacji ograniczonych niepełnosprawnością możliwości ucznia, szczególnie ważne zadanie staje przed nauczycielem. Ma on zadbać o możliwie pełne i racjonalne wykorzystanie potencjału rozwojowego dziecka przez odpowiednie dostosowanie treści i sposobów ich przekazywania. Nie ulega wątpliwości, że w sytuacji edukacyjnej wspólnego nauczania dzieci sprawnych i dzieci o zróżnicowanym stopniu i rodzaju niepełnosprawności jest to wyzwanie wymagające kompetentnego, refleksyjnego i odpowiedzialnego działania

Wszelkie formy indywidualizacji – dotyczące dzieci ze specjalnymi potrzebami, powinny bazować na rozpoznawaniu i wykorzystaniu potencjału dziecka do pokonywania deficytów. Zatem nauczyciel powinien bardzo uważnie dobierać zadania, aby z jednej strony nie przerastały one możliwości dziecka, a z drugiej nie były poniżej jego możliwości.

Aby rozpoznanie sił i ograniczeń dziecka było możliwe, konieczne jest zgromadzenie o nim rzetelnej wiedzy, z wykorzystaniem różnych źródeł: informacji i zaleceń zawartych w orzeczeniu, informacji przekazywanych przez rodziców, informacji od specjalistów.

W procesie kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi istotną rolę odgrywa odpowiednie przygotowanie warunków zewnętrznych. Dla wielu spośród tych dzieci ważne jest tworzenie prawidłowych warunków akustycznych i usadowienia ucznia w klasie. Kolejnym ważnym aspektem jest tworzenie prawidłowych warunków edukacyjnych.

Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi potrzebują dodatkowego wsparcia, polegającego na udziale w specjalistycznych zajęciach (korekcyjno- kompensacyjnych, logopedycznych, socjoterapeutycznych, rewalidacyjnych i innych). Zadaniem nauczyciela jest rozpoznanie zakresu tych potrzeb i ich właściwe zabezpieczenie. Błędem jest przerzucanie odpowiedzialności za efekty edukacji ucznia wyłącznie na zajęcia

Uczniów niesłyszących, słabo słyszących, niewidomych, słabo widzących, z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, z autyzmem oraz z niepełnosprawnością ruchową obowiązuje „Podstawa programowa wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół” taka sama jak w szkołach ogólnodostępnych. Odrębna podstawa programowa kształcenia ogólnego obowiązuje wyłącznie uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym.

Jednocześnie należy podkreślić, że uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim oraz niesłyszący, słabo słyszący, słabo widzący realizują podstawę programową kształcenia ogólnego tę samą co ich pełnosprawni rówieśnicy. W związku z tym, podręczniki dostępne na rynku mogą być stosowane również w procesie kształcenia tych uczniów. Decyzję w tej sprawie podejmuje nauczyciel przedmiotu, który na podstawie art. 22a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz z późn. zm.) ma prawo wyboru podręcznika spośród podręczników dopuszczonych do użytku szkolnego.

Zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze są organizowane dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim. Mogą być one prowadzone w formie zajęć indywidualnych lub zespołowych. Do roku 1997 dzieci z głębokim stopniem upośledzenia umysłowego nie były objęte obowiązkiem szkolnym i obowiązkiem nauki. W systemie oświaty nie było bowiem formy spełniania przez nie tych obowiązków. Wprowadzenie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych jako formy realizacji obowiązku szkolnego i obowiązku nauki przez dzieci i młodzież, która do tej pory pozostawała poza systemem oświaty sprawiło, że żadne dziecko w wieku obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego oraz obowiązku szkolnego ( lat) nie może pozostawać bez zorganizowanych oddziaływań edukacyjnych. Nie ma żadnej możliwości zwalniania bądź usprawiedliwiania niespełniania tych obowiązków przez jakiekolwiek dziecko zamieszkałe na terenie Polski.

Nauczyciel mający ucznia z uszkodzonym wzrokiem dodatkowo powinien: sprawdzić z jakiej odległości i jakiej wielkości przedmioty i litery widzi uczeń; skonsultować się z rodzicami, okulistą lub rehabilitantem wzroku w sprawie oceny możliwości wzrokowych ucznia; używać tekstów z powiększonym drukiem oraz zeszytów o szerszej i wyraźnej liniaturze zależnie od stopnia niedowidzenia;

Nauczyciel mający ucznia z uszkodzonym wzrokiem dodatkowo powinien – c.d: zadbać aby tablica była duża, czysta, ciemna (czarna lub ciemnozielona) matowa i dobrze oświetlona, a kreda biała lub żółta (kontrast); wyraźnie odczytywać wszystko to co jest napisane na tablicy; przedmioty, o których mówi podawać do obejrzenia, dotknięcia, powąchania; zachęcać dzieci do używania lunetki, lupy lub innych pomocy optycznych;

Nauczyciel mający ucznia z uszkodzonym wzrokiem dodatkowo powinien – c.d: dbać o noszenie okularów, w miarę potrzeby sprawdzać ich czystość; poznać techniki brajlowskie, jeżeli jest taka potrzeba.

Nauczyciel mający ucznia z uszkodzonym słuchem dodatkowo powinien: zapoznać się z rodzajem wady słuchu i jej konsekwencjami, dokładać wszelkich starań, aby rozwój pojęć abstrakcyjnych u uczniów był jak najpełniejszy, dążyć do rozwijania pojęć i słownictwa uczniów, zarówno czynnego jak i biernego, głośno omawiać czynności, mówić w kierunku ucznia.

Nauczyciel mający ucznia z uszkodzonym słuchem powinien cd: posadzić dziecko blisko nauczyciela, zapewnić odpowiednie warunki techniczne, stworzyć atmosferę akceptacji i zrozumienia sprzyjającą nawiązywaniu relacji komunikacyjnych ze słyszącymi rówieśnikami, zapewnić współpracę ze środowiskiem rodzinnym w zakresie metod kształtowania i doskonalenia systemu językowego oraz ujednolicenia zasad oddziaływań wychowawczo-edukacyjnych.

Nauczyciel mający ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim powinien: rozpoznać możliwości ucznia ze szczególnym uwzględnieniem jego mocnych stron takich jak: dobra pamięć mechaniczna, uzdolnienia muzyczne, empatia i inne; posadzić dziecko blisko nauczyciela; umożliwić pracę w małych grupach, korzystając ze wsparcia i kompetencji kolegów; zwiększyć częstotliwość wzmocnień pozytywnych;

Nauczyciel mający ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim powinien cd: kierować do dziecka krótkie, zrozumiałe polecenia; podkreślać markerem rzeczy ważne do zapamiętania; przygotowywać sprawdziany o optymalnym stopniu trudności, praktyczne; dać możliwość korzystania z różnych pomocy dydaktycznych (plakaty, plansze, kalkulator, liczmany);

Nauczyciel mający ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim powinien cd: angażować częściej uczniów w czynności zadaniowe, manipulacyjne o charakterze praktycznym; oceniać wysiłek włożony w pracę a dopiero potem efekty; pomóc dziecku znaleźć najlepszy dla niego sposób uczenia i zapamiętywania; wdrażać uczniów do samodzielności.

Nauczyciel mający ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym powinien: nawiązywać pozytywny kontakt emocjonalny z uczniem, co jest podstawowym warunkiem efektywnej pracy, likwidować bariery architektoniczne i bariery mentalne, Pracować w oparciu o „odrębną” Podstawę programową kształcenia ogólnego,

Nauczyciel mający ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym powinien cd: dokonywać przez zespół nauczycieli i specjalistów, wielospecjalistycznej kompleksowej oceny funkcjonowania ucznia (sfera rozwoju poznawczego, motoryka duża, motoryka mała, samodzielność, uspołecznienie, komunikacja), opracowywać i realizować skoordynowany specjalistyczny indywidualny program edukacyjny dla każdego ucznia (z podziałem na sfery rozwoju). Program powinien być realizowany przez wszystkich nauczycieli i specjalistów pracujących z uczniem. W rozwoju dziecka niepełnosprawnego intelektualnie ważne są wszystkie sfery rozwoju, nie wolno ich rozdzielać. Każdy nauczyciel jest odpowiedzialny za całościowy rozwój ucznia,

Specyfika pracy nauczyciela mającego ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym : inna organizacja lekcji (uczniowie często nie wytrzymują 45-minutowych lekcji, siedząc w ławkach, istnieje więc konieczność zapewnienia im miejsca do odpoczynku lub podjęcia innej aktywności), organizowanie zajęć rewalidacyjnych – wspomagających rozwój ucznia (zajęcia terapii mowy, logorytmika, zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, trening społeczny, rehabilitacja ruchowa, muzykoterapia, arteterapia, itd.), inne planowanie przez nauczyciela pracy z tą grupą uczniów,

Specyfika pracy nauczyciela mającego ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym : stosowanie pomocy dydaktycznych, dostosowanych do możliwości psychofizycznych uczniów (najlepiej konkretne przedmioty i realne sytuacje), zapewnienie nauki w mniej licznej klasie, dostosowanie czasu zajęć i przerw do możliwości psychofizycznych uczniów, dokonywanie przez zespół nauczycieli opisowej oceny rozwoju ucznia, wykorzystywanie podczas lekcji specjalnych metod i technik pracy.

Organizacja kształcenia i wychowania Organizacja kształcenia i wychowania uczniów z różnymi stopniami upośledzenia umysłowego Stopień upośledzenia Forma realizacji obowiązku szkolnego Podstawa programowa Program nauczania OcenianieSprawdzian, egzamin gimnazjalny LekkiNauka w szkole WspólnaDostosowanyDostosowane, w oparciu o wspólne zasady Obowiązują Umiarkowany lub znaczny Nauka w szkole OdrębnaIndywidualnyWg odrębnych zasad (Ocena opisowa) Nie przeprowa dza się GłębokiZajęcia rewalidacyjno- wychowawcze Nie maIndywidualnyNie stosuje się Nie przeprowa dza się

Dziecko niepełnosprawne ma prawo § 3 ust 7 rozporządzenia MENiS z dnia 12 lutego 2002 roku w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. z 2002 r. Nr 15 poz. 142 z późniejszymi zmianami)  Do wydłużenia każdego etapu edukacyjnego co najmniej o jeden rok.

Realizacja idei nowoczesnego systemu kształcenia niepełnosprawnych oznacza długotrwały proces obejmujący zmiany nie tylko organizacyjne, ale w dużej mierze związane ze świadomością społeczną i kształtowaniem postaw wobec niepełnosprawności. Mentalne bariery integracji w różnym stopniu dotyczą różnych typów niepełnosprawności, ale generalnie społeczeństwo ma niewielką wiedzę na temat egzystencji niepełnosprawnych. W tym względzie istotną rolę muszą odgrywać między innymi publiczne media i ludzie kształtujący lokalną i rządową politykę oświatową.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ PRZYGOTOWAŁA: Elżbieta Lalka - Barańska