AKADEMIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU MODUŁ I Zrównoważony rozwój – ujęcie systemowe i organizacyjne KAPITAŁ SPOŁECZNY, POSTAWY OBYWATELSKIE I SPOŁECZNE A ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ Mirosław Nakonieczny Patrycja Stefańska

Zamiast motta Piękno tej ziemi skłania mnie do wołania o jej zachowanie dla przyszłych pokoleń. Jeśli kochacie tę ojczystą ziemię, niech to wołanie nie pozostanie bez odpowiedzi! Ojciec Święty Jan Paweł II Zamość, 12 czerwca 1999 roku (za: „Przez Edukację do Zrównoważonego Rozwoju, Warszawa 2001)

...do tych, którym powierzona została odpowiedzialność za ten kraj (...), aby nie zapomnieli o obowiązku chronienia go przed ekologicznym zniszczeniem... Ojciec Święty Jan Paweł II Zamość, 12 czerwca 1999 roku (za: „Przez Edukację do Zrównoważonego Rozwoju, Warszawa 2001)

Skąd potrzeba wykładu o takiej tematyce?

Niedoskonałości instytucjonalne a środowisko

Skąd potrzeba wykładu o takiej tematyce? Niedoskonałości instytucjonalne a środowisko Funkcjonowanie rządu: a. Działania korekcyjne (brak odpowiedniej polityki ochrony środowiska); b. Interwencje (niedoskonałość polityki ochrony środowiska – celów, instrumentów, uprawnień); c. Niedoskonałość administracyjna (niedoskonałość integracji, projektowania i realizacji interwencji, wdrożenia). Zaangażowanie interesariuszy: a. Społeczna mobilizacja (brak lub nieodpowiednia silna reprezentacja interesów); b. Autoryzacja (brak lub nieodpowiednio przekazany mandat do działania). Opschoor, 1996

Niedoskonałości instytucjonalne a środowisko CBOS, 2008

Zaufanie społeczne Raport: „Polska 2030”

Postawa obywatelska i społeczna Postawa obywatelska = patriotyzm – postawa szacunku, umiłowania i oddania ojczyźnie oraz chęć ponoszenia za nią ofiar; pełna gotowość do jej obrony, w każdej chwili. Przedkłada cele ważne dla ojczyzny nad osobiste, nawet kosztem własnego zdrowia lub życia. Wyróżniamy patriotyzm: narodowy; regionalny; lokalny. Wynika z poczucia więzi społecznej i emocjonalnej z narodem, kulturą, tradycją oraz przodkami (narodu, regionu, miejsca życia). Postawa społeczna – postawa, której zasadniczym elementem jest wysoka odpowiedzialność społeczna, która: charakteryzuje się dobrowolnym i aktywnym działaniem na rzecz pozytywnych zmian w najbliższym otoczeniu społecznym; angażuje każdego człowieka w kreowanie lepszej rzeczywistości społecznej; wynika z faktu, że obywatele mają nie tylko prawa, ale także obowiązki względem społeczeństwa i wspólnoty.

Kapitał społeczny Kapitał społeczny – termin z pogranicza ekonomii i socjologii, oznaczający kapitał (jako element procesu produkcji i życia w zorganizowanym społeczeństwie), którego wartość opiera się na wzajemnych relacjach społecznych i zaufaniu jednostek, które dzięki niemu mogą osiągać więcej korzyści (z ekonomicznego i społecznego punktu widzenia). Wikipedia, 2012 Pierre Bourdieu – lata 70. XX wieku: Zbiór rzeczywistych i potencjalnych zasobów, jakie związane są z posiadaniem trwałej sieci mniej lub bardziej zinstytucjo-nalizowanych związków wspartych na wzajemnej znajomości i uznaniu – lub inaczej mówiąc z członkostwem w grupie – która dostarcza każdemu ze swych członków wsparcia w postaci kapitału posiadanego przez kolektyw, wiarygodności, która daje im dostęp do kredytu w najszerszym sensie tego słowa. http://www.ecured.cu

Kapitał społeczny Założenie podstawowe: podobnie jak kapitał ekonomiczny – stosunki społeczne i sieci powiązań między jednostkami to zasób, dzięki któremu można osiągnąć zamierzone korzyści. Według Jamesa Colemana: Kapitał społeczny jest cechą struktury społecznej, która wspiera konkretne działania aktorów, podejmowane w ramach tej struktury. SKŁADNIKI: Wzajemne zobowiązania i oczekiwania wypływające z ról społecznych. Dostęp do informacji. Normy i sankcje społeczne. Relacje władzy. „Relacje władzy” J. Coleman, Foundations of Social Theory (1990). http://www2.asanet.org

Kapitał społeczny Według Roberta Putmana: Kapitał społeczny odnosi się tu do takich cech organizacji społeczeństwa, jak zaufanie, normy i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność społeczeństwa ułatwiając skoordynowane działania. SKŁADNIKI: (Poziome) sieci stowarzyszeń. Normy społeczne. Zgeneralizowane zaufanie. R. Putnam, Demokracja w działaniu, 1995 http://bowlingalone.com Według Francisa Fukuyamy: Kapitał społeczny oznacza umiejętność współpracy międzyludzkiej w obrębie grup i organizacji w celu realizacji własnych interesów. SKŁADNIK: Zaufanie. F. Fukuyama Zaufanie. Kapitał społeczny..., 1997 fukuyama.stanford.edu

Kapitał społeczny Według Piotra Sztompki: Więzi zaufania, lojalności i solidarności, znajdujące wyraz w samoorganizowaniu się i samorządności, głównie w ramach dobrowolnych stowarzyszeń. SKŁADNIKI: zaufanie społeczne; wartości, normy społeczne, solidarność, zwyczaj współpracy; sieć kontaktów; znajomości; powiązania; przynależność do organizacji i stowarzyszeń. www3.uj.edu.pl

Kapitał społeczny – zyski? Ekonomiczne: zmniejsza nierówności społeczno-ekonomiczne; pobudza lokalny rozwój gospodarczy; substytuowanie innych postaci kapitału; zabezpieczenie społeczne; ograniczanie problemu „free riding” (efektu gapowicza). Polityczne: utrwala postawy społeczne; sprawne funkcjonowanie lokalnych instytucji; kontrola administracji publicznej; rozwój demokracji lokalnej i wsparcie ładu demokratycznego. Rozwiązywanie problemów społecznych: w sferze edukacji, zdrowia, bezpieczeństwa publicznego i innych; ułatwia poszukiwanie pracy; źródło wsparcia społecznego i nieformalnej opieki.

Kapitał społeczny - wskaźniki WYSOKI NISKI KULTURA ZAUFANIA KULTURA CYNIZMU (oszukiwanie, podejrzliwość)

Kapitał społeczny - wskaźniki Członkostwo w organizacjach społecznych, samorządowych lub politycznych (mierzone deklaracjami przynależności i aktywnego działania w tych organizacjach oraz pełnienia w nich funkcji z wyboru lub nominacji). Aktywność polityczna w skali społeczności lokalnej (np. mierzona deklaracjami udziału w wyborach samorządowych). Aktywność polityczna w skali kraju. Wspieranie organizacji społecznych. Zaufanie do władz lokalnych.

Kapitał społeczny - wskaźniki Raport: „Polska 2030”

Kapitał społeczny - Wskaźniki CBOS, Stowarzyszeniowo-obywatelski kapitał społeczny, Warszawa, 2008

Kapitał społeczny - wskaźniki Przynależność do organizacji społecznych według płci: mężczyźni - 12,4%; kobiety - 9,7%. Przedział wiekowy: od 35 do 44 lat - 13,3%; od 45 do 54 lat - 12,5%. Aktywność w organizacjach społecznych wzrasta wraz z dochodami, poziomem wykształcenia i statusem społeczno-ekonomicznym Polaków. Respondenci z gospodarstw domowych o dochodach powyżej 1200 zł per capita zrzeszają się ponad trzykrotnie częściej (15,7%) niż ci, którzy uzyskują dochody poniżej 300 zł na osobę (4,5%). Najwyższy odsetek aktywnego członkostwa w organizacjach społecznych notujemy w takich grupach zawodowych, jak górnicy (31%), nauczyciele (26%) oraz dyrektorzy i prezesi firm (23,5%).

Kapitał społeczny - wskaźniki Raport: „Polska 2030”

Kapitał społeczny – inne powiązania Raport: „Polska 2030”

Kapitał społeczny a dobrostan Raport: „Polska 2030”

Kapitał społeczny a kapitał intelektualny Kapitał społeczny i innowacyjność to klucz do rozwoju zrównoważonego społeczeństwa. Innowacyjność – naturalna jak i stymulowana chęć uczenia się i zdobywania nowych doświadczeń. Wynajdywanie i rozwijanie talentów – tworzenie klasy kreatywnej społeczeństwa – zasadnicze zadanie edukacji XXI wieku.

Kapitał społeczny a kapitał intelektualny Bez kapitału społecznego oraz innowacyjności nie dojdzie do zrównoważonego rozwoju społeczeństwa. „Obowiązujący model nauczania w szkołach ma rodowód w czasach rewolucji przemysłowej, kiedy jego zadaniem było jednolite przygotowanie dużych grup na potrzeby rozwijającego się przemysłu. Dzisiaj rozwijamy gospodarkę wiedzy, w której nauczanie musi w większym stopniu być nakierowana na wynajdywanie i rozwijanie talentów, a tym samym na tworzenie przyszłej klasy kreatywnej (ang.: creative class)”. www.odpowiedzialnybisznes.ning.com/profuiles/blogs/raport-kapital-intelektualny

Kapitał społeczny a kapitał intelektualny Cztery komponenty Kapitału Intelektualnego: Kapitał strukturalny Kapitał ludzki Kapitał intelektualny Kapitał społeczny Kapitał relacyjny Raport: „Polska 2030”

Zawody zaufania społecznego ZAWODY ZAUFANIA PUBLICZNEGO W ŚWIADOMOŚCI POLAKÓW Raport przygotowany dla: POLSKIEJ IZBY INŻYNIERÓW BUDOWNICTWA Research International Pentor: Marzec 2008, Warszawa

Zawody zaufania społecznego CBOS, 2009

Kapitał społeczny Raport: „Polska 2030” www.emi.pl

Kapitał ludzki Pojęcie ekonomiczne, oznaczające zawarty w każdym człowieku i społeczeństwie jako całości zasób fachowej wiedzy, umiejętności, doświadczenia, zdrowia i energii życiowej. Jest on wskaźnikiem możliwości adaptacyjnych i produkcyjnych oraz kreatywności. Wikipedia, 2012

Kapitał ludzki versus kapitał społeczny Komunikacja wewnętrzna: ciągły kontakt z pracownikami, podwładnymi, rzetelna informacja. Ochrona zdrowia: zdrowie pracowników – szkolenia, programy zdrowotne, profilaktyka, promocja zdrowia. Systemy motywacyjne: dostrzeganie sukcesów, premie motywacyjne, awanse. Różnorodność w miejscu pracy: wszyscy pracownicy są równi – brak podziałów ze względu na rasę, płeć, zdrowie. Programy szkoleniowe i edukacyjne: kształcenie kadry, inwestycje w personel (ludzi). Polityka antymobbingowa: jasne i przestrzegane przepisy. Akcjonariat pracowniczy: równy, zgodny z przyjętymi zasadami podział zysków z pracy. Wspieranie społeczności lokalnej: wspieranie swojej społeczności lokalnej i zaspokajanie jej potrzeb, promowanie wydarzeń społeczno-kulturowych, np. honorowego krwiodawstwa, festynów itp. Wspieranie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego: nauczanie odpowiedzialności społecznej, przyjmowanie do wiadomości i reagowanie na oddolne opinie. Działalność społeczna i charytatywna: pomoc doświadczonych potrzebującym, dbałość o dobre poczucie psychiczne; organizowanie świąt i wydarzeń kulturowych.

Rozwój zrównoważony „Rozwój, w którym obecne potrzeby są zaspakajane a równocześnie nie istnieje zagrożenie dla zaspokojenia potrzeb przyszłych generacji” Gro Harlem Brundtland Przewodnicząca Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju „Raport BRUNDTLAND” http://www.dagbladet.no

Rozwój Zrównoważony jako cel Edukacji Ekologicznej Konferencja ONZ „Środowisko i Rozwój” na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro w Agendzie 21 – rozdział 36 stwierdza: Edukacja Ekologiczna jest podstawą do zrozumienia na czym polega Zrównoważony Rozwój i pozwala ludziom na zdobycie umiejętności łączenia w działaniach zagadnień rozwoju i środowiska oraz promocji takich wartości w życiu.

Edukacja nieformalna Raport: „Polska 2030”

Od Sztokholmu po Ahmedabad kamienie milowe Edukacji Ekologicznej Sztokholm 1972 – Konferencja ONZ „Człowiek i Środowisko” Tbilisi 1977 – I Międzynarodowa Konferencja nt. EE Moskwa 1987 – II Międzynarodowa Konferencja nt. EE Rio de Janeiro 1992 – Szczyt ONZ „Środowisko i Rozwój” Thessaloniki 1997 – III Międzynarodowa Konferencja nt. EE Johannesburg 2002 – Szczyt ONZ nt Zrównoważonego Rozwoju Ahmedabad 2007 – IV Międzynarodowa Konferencja nt. EE

Ewolucja edukacji Edukacja przyrodnicza. Edukacja środowiskowa. Edukacja ekologiczna (z punktu widzenia ekologii człowieka). Edukacja dla (a NIE „O”) zrównoważonego rozwoju.

Cel Edukacji Ekologicznej dla Zrównoważonego Rozwoju Wyzwanie dla każdego z nas, dla każdej instytucji, dla całych społeczeństw, podejmowanie przez całe życie, by na życie patrzeć z perspektywy jutra jako dnia, który należy do nas wszystkich, albo… nie będzie należał wcale.

Zmiany w podejściu do Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju Od Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro do Szczytu Ziemi w Johannesburgu poszerzyła się lista zagadnień, które weszły w kanon EE: sprawiedliwość społeczna; walka z ubóstwem; walka z chorobami; analiza skutków migracji i inne. Bez ich rozwiązania nie możemy mówić, że rozwój ludzkości jest zrównoważony. ZASADNICZE WARTOŚCI: 3 × SZACUNEK dla… ….innych (także i przyszłych pokoleń) …różnorodności i odmienności …środowiska i zasobów naszej planety

CELE KSZTAŁCENIA EKOLOGICZNEGO 3 SFERY EDUKACJI SFERA EMOCJONALNA SFERA UMIEJĘTNOŚCI PRAKTYCZNYCH SFERA WIEDZY Zainteresowanie środowiskiem (nastawienie). Reagowanie proekologiczne. System wartości - „ekologiczny styl życia”. Obserwacja. Naśladowanie czynności praktycznych. Sprawność w umiejętnościach praktycznych, nawyki. Zapamiętywanie wiadomości ekologicznych. Wyjaśnianie procesów i zjawisk zachodzących w środowisku. Umiejętność stosowania wiadomości w różnych sytuacjach ekologicznych. National Foundation for Environmental Protection, 1991

ZINTEGROWANA EDUKACJA EKOLOGICZNA (planowana, realizowana, osiągana) Uczeń ZINTEGROWANA EDUKACJA EKOLOGICZNA NAUCZYCIEL (każdego szczebla) ŚRODOWISKO LOKALNE (także rodzina) KLIMAT „SZKOŁY” („program ukryty”) TREŚĆ NAUCZANIA (planowana, realizowana, osiągana) o demokratycznym stylu kierowania; wrażliwy na piękno i harmonię przyrody; wolny od encyklopedyzmu; różnicujący wymagania; humanizujący (ekologizujący); z wiarą w możliwości nauczanego; itd... RODZINA: akceptacja, zainteresowanie, wspieranie, wychowywanie; SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA: koordynacja, praca w społeczności, wykorzystanie możliwości społecz.; ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE : odczuwanie przyro- dnicze, poznawanie itd... wsparcie dla programu; demokratyzacja i humanizacja życia szkolnego; przyjaźnie; przyroda w szkole i obejściu (poza szkołą); życie pozalekcyjne; wzajemna pomoc; czystość i bezpie- czeństwo; itd… wszystkie przedmioty i formy pracy wychowawczej; integracja treści w programach i podręcznikach; otwartość wszystkich programów na treści ekologiczne; aktywizujące metody i środki nauczania; nie encyklopedyzmowi - tak samoświadomości. Zdobywający wiedzę

Edukacja środowiskowa – kierunki zmian CEL Przekazywanie wiedzy. Transformacja lub rozwój jednostki i społeczeństwa. METODYKA Dominująca rola nauczyciela, ograniczona Szeroki wachlarz metod i stylów uczenia się i nauczania, skala stylów i metod uczenia się i nauczania. techniki eksperymentalne, pełne współuczestnictwo. ORIENTACJA Bazowanie na przedmiotach przyrodniczych. Edukacja osoby jako całości, ukierunkowanie na systemy wartości. ORGANIZACJA Bazowanie na przedmiotach przyrodniczych. Działania integrujące, różne przedmioty i specjaliści. PUNKT CIĘŻKOŚCI „Obiektywne” studiowanie, z pomijaniem aspektów Współzależność zjawisk w skali lokalnej i globalnej, politycznych, ekonomicznych i moralnych, uwzględnianie aspektów politycznych, ekonomicznych koncentrowanie się na problematyce lokalnej. i moralnych, podkreślenie jednostkowej odpowiedzialności. S.Sterling, G. Cooper: In Touch „Environmental Education for Europe” WWF-UK, 1992 „Tradycyjna” edukacja środowiskowa Całościowa (holistyczna) edukacja środowiskowa

A on narysował wszystko na żółto, bo właśnie tak odczuwał poranek ...Potem rysowali A on narysował wszystko na żółto, bo właśnie tak odczuwał poranek I to było piękne. Nauczycielka podeszła i śmiała się z niego. „Co to jest? Powiedziała. „Dlaczego nie narysujesz czegoś podobnego do rysunku Kena?” Czy nie jest on piękny? ... I zawsze już rysował samoloty i rakiety jak wszyscy... Ch. Galloway „Psychologia uczenia się i nauczania”, 1988

Ruchy ekologiczne Liczba podmiotów sektora pozarządowego w podziale na szczególne formy prawne, REGON, 2008 r.

Ruchy ekologiczne Raport: „Polska 2030”

Organizacje pozarządowe (2004-2006): Ruchy ekologiczne Organizacje pozarządowe (2004-2006): Pozyskane fundusze na 1450 projektów. Wartość projektów – około 1,2 mld zł. Zdolność do pozyskiwania funduszy UE – 15%: budżet powyżej 20 000 zł; konto bankowe; obsługa księgowa; zatrudniony personel. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego – 500 projektów Program Rozwoju Zasobów Ludzkich – 400 projektów.

Ruchy ekologiczne

Ruchy ekologiczne

Ruchy ekologiczne Organizacje proekologiczne: np. Liga Ochrony Przyrody, Polski Klub Ekologiczny, Straż Ochrony Przyrody, Polska Partia Zielonych itp.; Organizacje uwzględniające w swej działalności problemy ekologiczne: głównie towarzystwa społeczne i zawodowe, organizacje młodzieżowe, polityczne, turystyczne, religijne itp., np. Polski Związek Żeglarski, PTTK, ZHP; Grupy proekologiczne: takie jak np. Ruch Ekologiczny św. Franciszka – REFA, Federacja Zielonych, Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot, Ruch Ekologiczno- Pokojowy "Wolę być" itp.; Grupy uwzględniające w swej działalności problemy ekologiczne: np. Akademia Życia, "Wolność i Pokój", "Pomarańczowa Alternatywa" itp.; Fundacje ekologiczne, jak Ekologia i Zdrowie oraz Zielone Płuca Polski. A. Kalinowska, 1996

Ruchy ekologiczne – cele działania Zasadnicze cele działania ruchów ekologicznych: Poznanie problemów środowiska. Edukacja uczestników ruchu ekologicznego. Przybliżanie istoty i znaczenia problemów ekologicznych społeczeństwu. Konkretne działania proekologiczne (opieka nad terenami, interwencje, inicjowanie działań i kampanii społecznych, promocja technologii proekologicznych). Wywieranie nacisku na władze w celu skłonienia ich do podjęcia konkretnych decyzji korzystnych dla środowiska człowieka (interwencje, opinie, ekspertyzy, protesty). Zasadnicza zmiana stosunku człowieka do przyrody i zmiana sposobu widzenia miejsca człowieka w przyrodzie – promowanie ekologii głębokiej. Kalinowska , 1996

Ruchy ekologiczne Temat priorytetowy: ochrona środowiska i zapobieganie zagrożeniom. Do końca 2010 r. – 49 umów podpisanych przez NGOs. 34 umowy poświęcone promowaniu bioróżnorodności i ochrony przyrody. Zdecydowaną aktywnością w pozyskiwaniu środków strukturalnych w tym obszarze wyróżniały się stowarzyszenia i organizacje społeczne, aktywne pozostawały również fundacje.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Priorytet 5.1. „Promowanie bioróżnorodności i ochrony przyrody (w tym NATURA 2000)”. 43 projekty; 22 beneficjentów. Wartość ogółem: 358 334 627,20 zł Dofinasowanie z UE: 295 607 251,21 zł Wybrane projekty: Ochrona podkowca małego w Polsce (Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody "pro Natura„): 9 434 118 zł (najdroższy projekt) Trwałe zachowanie zagrożonych siedlisk i motyli w sieci Natura 2000 w Południowo – Zachodniej Polsce (Stowarzyszenie Ekologiczne Eko-Unia): 3 416 646,20 zł. Aktywna ochrona populacji nizinnej rysia w Polsce (WWF Polska Światowy Fundusz Na Rzecz Przyrody): 3 629 697 zł. Edukacja grup zawodowych w zakresie OOŚ w celu minimalizacji wpływu inwestycji liniowych na przyrodę (Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot): 425 243,46 zł. Kampania promująca sieć NATURA 2000 pod hasłem "NATURA SIĘ O(D)PŁACA„ (Towarzystwo na rzecz Ziemi): 3 433 200 zł. "SOS dla świata" – kampania promująca proekologiczne zachowania wśród Polaków (WWF Polska Światowy Fundusz Na Rzecz Przyrody): 4 051 658,60 zł.

Regionalny Program Rozwoju województwa śląskiego Priorytet Środki UE (EFRR) Regionalny Program Województwa Śląskiego 1 747 104 507,00 1. Badania i rozwój technologiczny, innowacje i przedsiębiorczość 296 238 553,00 2. Społeczeństwo informacyjne 150 000 000,00 3. Turystyka 110 420 000,00 4. Kultura 53 274 150,00 5. Środowisko 180 678 600,00 6. Zrównoważony rozwój miast 312 802 445,00 7. Transport 460 254 825,00 8. Infrastruktura edukacyjna 82 480 000,00 9. Zdrowie i rekreacja 57 759 000,00 10. Pomoc techniczna 43 196 934,00 Strona Regionalnego Programu Województwa Śląskiego

Regionalny Program Rozwoju województwa śląskiego Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskiej: Centrum Dziedzictwa Przyrodniczego i Kulturowego Jury w Podlesicach - rozbudowa kompleksu edukacyjnego. 2 541 980,85 zł; 1 832 554,95 zł. Fundacja Ekologiczna Arka: Mobilne Centrum Edukacji Ekologicznej – kształtowanie postaw ekologicznych w województwie śląskim. 599 535 zł; 509 604,75 zł. Towarzystwo Miłośników Ziemi Zawierciańskiej: Ochrona i racjonalne udostępnienie Specjalnego Obszaru Ochrony Siedlisk Natura 2000, Ostoja Kroczycka, w tym rezerwatu przyrody Góra Zborów. 6 875 606,95 zł; 5 228 275,16 zł. Wszystkie wnioski organizacji pozarządowych zostały rozpatrzone pozytywnie.

Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne Klub Gaja Forma prawna: Stowarzyszenie. Założyciel: Jacek Bożek, 1988 rok. Siedziba: Wilkowice, ul. Nad Wilkówką 24; woj. śląskie. Data rejestracji: 4 marzec 1992 r. Status Organizacji Pożytku Publicznego: 13 sierpień 2004. Misja: ochrona naszej planety Ziemi oraz zachowanie środowiska naturalnego i różnorodności biologicznej dla nas i przyszłych pokoleń. Zarząd: Prezes i 2 członków zarządu. Członkowie Rady – 7 osób. Liczba członków (grudzień 2009) – 28 osób. Zatrudnienie – 3 osoby.

Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne Klub Gaja Programy i projekty realizowane w ramach działalności statutowej: Program edukacji ekologicznej Święto Drzewa: posadzono 63 tysiące drzew, w programie udział wzięło ponad 40 tysięcy osób; opracowano „Poradnik o drzewach”; produkcja i emisja spotu telewizyjnego „Święto Drzewa 2009” emisja w 50 telewizjach; Inauguracja programu „Święto Drzewa 9 października 2009; sadzenie symbolicznych drzew przy placu Zielonej Bramy w Warszawie; happening „Od drzewa do drzewa”. Projekt Jak działać dla Ziemi: 173 porady obywatelskie; Interwencje w 25 sprawach; 49 oficjalnych pism. Program Pomagamy zwierzętom – chronimy klimat: 27 wykładów / prezentacji; Broszura „Pomagamy zwierzętom – chronimy klimat”; postery edukacyjne „Zwierzęta a klimat”. Projekt Ryby mają głos! Udział 16,5 tysiąca osób; Broszura „Ryby mają głos”; 5 plakatów; animacja „Ryby mają głos” na DVD; Publikacja kolumn ekologicznych na łamach kwartalnika „Współodczuwanie”. Ochrona środowiska i przyrody. Prawa i dobrostan zwierząt. Inne działania realizowane przy współpracy m.in.: Od Poznania do Kopenhagi – polscy kampanierzy DLA KLIMATU. Fundusze Europejskie dla NGO w praktyce. Akademia 3 R. Kupuj odpowiedzialnie zabawki.

Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne Klub Gaja Nagrody – tylko 2009 r. wybór: Kordelas Leśnika Polskiego – odznaczenie Lasów Państwowych (Jacek Bożek) Odznaka honorowa Ministra Środowiska – „Za Zasługi dla Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej” Klub Gaja otrzymał nagrodę w wysokości 40 tysięcy złotych w konkursie Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach „Eko Aktywni 2009”. Podsumowanie – tylko 2009 r. Wpłaty z 1%: 145 945,35 zł. Wejścia na stronę internetową Klubu Gaja: od 4,4 tysięcy do 10,2 tysięcy wejść miesięcznie. Udział blisko 80 tysięcy osób w programach edukacyjnych. 278 artykułów w prasie lokalnej, regionalnej, ogólnopolskiej i 503 informacji na portalach internetowych. 347 wywiady dla mediów. Zajęcia i wykłady edukacyjne: 154; ilość uczestników: 4357. Przedstawiciele Klubu Gaja brali udział jako członkowie w posiedzeniach i pracach (wybrane): Państwowej Rady Ochrony Przyrody, Regionalnej Rady Ochrony Przyrody w Katowicach, Stałej Komisji ds. Udziału Społeczeństwa przy Radach Gospodarki Wodnej Regionów Wodnych Małej Wisły i Górnej Odry, Doradczego Komitetu Monitorującego dla projektu „Ekologiczne bezpieczeństwo stopnia wodnego Włocławek”

Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne Klub Gaja Przychody (2009): Darowizny: 355 207,16 zł w tym darowizny 1% 145 945,35 zł Dotacje: Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 485 714,70 zł Wojewódzki FOŚiGW w Katowicach 22 000,00 zł Powiatowy FOŚiGW w Poznaniu 15 000,00 zł Fundusz Inicjatyw Obywatelskich 299 865,00 zł Eurogroup for Animals 1 187,19 zł UE-Program Środki Przejściowe 2005 46 528,54 zł The Fisheries Secretariat 89 000,00 zł OTOZ Animals 9 250,00 zł FOP Mech. Finans. EOG 377 263,00 zł Pozostałe przychody 44 588,74 zł Przychody finansowe 23 431,23 zł Razem uzyskane przychody 1 729 035,56 zł Koszty działań statutowych 1 389 481,80 zł

Stowarzyszenie dla Natury „Wilk” Powstanie: 1996 r. 2006 r. - status organizacji pożytku publicznego. Zakres działalności: ochrona przyrody, a szczególnie działaniami na rzecz ssaków drapieżnych - wilków, rysi, niedźwiedzi, wydr, borsuków i innych gatunków. Prowadzenie własnych badań naukowych i współpraca ze specjalistami z różnych dziedzin. Udział w projektach zarówno naukowców, jak i praktyków ochrony przyrody oraz miłośników przyrody. Władze Stowarzyszenia: Walne Zebranie Członków, Zarząd i Komisja Rewizyjna. Trzyosobowy Zarząd. Nagrody i wyróżnienia (wybrane): 2010 - Infra Eco Network Europe Award za projekt rozwiązywania konfliktów pomiędzy infrastrukturą transportową i łącznością ekologiczną w Polsce. 2010 - Traveler 2009, nagroda miesięcznika "National Geographic" w kategorii Społeczna Inicjatywa Roku. 2006 - I miejsce w konkursie Hewlett-Packard "W harmonii z przyrodą" za projekt "Aktywna ochrona wilka w Polsce - rozwiązywanie konfliktów pomiędzy drapieżnikami i hodowcami". 2003 - nagroda Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach za projekt aktywnej ochrony wilka w Beskidach. 1999 - II miejsce w krajowej edycji konkursu Henry Ford European Conservation Award za projekt ochrony wilka.

Społeczny Instytut Ekologiczny „Variety means Life”, FRSE – Grundtvig, 18000 Euro. „Wzorcowa sieć ekoturystyczna między Bugiem a Narwią”; ECORYS SA; 705 585 PLN (Ecorys 635 026 PLN). „Między Bugiem a Narwią – partnerstwo na rzecz efektywności ekologicznej”; ECORYS S.A.; 1 037 425 PLN. Usprawnienie administracji i pozyskiwania funduszy w celu zwiększenia efektywności i dalszego rozwoju działań międzynarodowych organizacji; NFOSIGW; 46 900 PLN + 91 700 PLN. Dzień Ziemi 2009; Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego; 7000 PLN. „Tworzenie rolniczych grup producenckich wykorzystujących potencjał przyrodniczy i ekologiczny na obszarach wiejskich - droga do podniesienia dochodów rolników gruzińskich”. Ministerstwo Spraw Zagranicznych – Pomoc Polska;127 427 PLN. „Promocja udziału społeczeństwa obywatelskiegow monitorowaniu decyzji dotyczących rozwoju energetyki jądrowej poprzez wymianę doświadczeń pomiędzy Polską i Białorusią”. Fundacja im. Stefana Batorego; 40 0000 PLN. „Ochrona, wzbogacanie i promocja rolniczej różnorodności biologicznej in situ na terenie północno- wschodniego Mazowsza – Mazowiecki model rolniczej różnorodności biologicznej; Fundacja Eko Fundusz; 315 000 PLN. Zielony most samorządów – wizyta GlonnSponsor; WECF; 5900 PLN. W 2009 roku na projekty wydano: 1 218 116 PLN. Sprawozdanie merytoryczne SIE, 2009

Studium przypadku – Zapora na Dunajcu Fot.: M.Nakonieczny www.targeo.pl

Studium przypadku – Zapora na Dunajcu 1 HISTORIA ZAPORY W CZORSZTYNIE NA DUNAJCU 1903–1919 – dyskusja nad koncepcją energetycznego wykorzystania Dunajca. 1934 – Powódź stulecia – decyzja o budowie zapory w Rożnowie, a później w Niedzicy. 1945 – Negatywna opinia Państwowej Rady Ochrony Przyrody nt. zapory w okolicach przełomu Dunajca. 1947 – Powrót do koncepcji budowy zbiornika. 1947 – Protest do Ministra Kultury i Sztuki oraz krytyczna analiza projektu przez Polskie Towarzystwo Geologiczne. Lata 50. – prace koncepcyjne (m.in. Zapora w Zielonych Skałkach i Jazowsku (1958). Lata 50. – Liczne protesty m.in. Związku Podhalan. 1956 – Podpisy przeciwko zbiornikowi: PTTK, LOP, TUP, NOT. 1960 – „Ekologiczna” kontrpropozycja ZG PAN – 18 małych zbiorników na Dunajcu. Uznanie Pienińskiego P.N. przez UICN za jeden z najpiękniejszych i najcenniejszych terenów Europy.

Studium przypadku – Zapora na Dunajcu 2 1961 – 4 warianty dużych zbiorników Hydroprojektu. 1962 – Negatywna opinia o budowie prof. Tadeusza Szafera oraz SARP. 1964 – Uchwała KERM i Komitetu Rady Ministrów PRL w sprawie akceptacji planów budowy – planowany termin ukończenia 1974 r. 1968 – Zatwierdzenie projektu wstępnego ZZW Czorsztyn-Niedzica i Sromowce Wyżne przez Komisję Planowania przy Radzie Ministrów. 1969 – Rozpoczęcie inwestycji – budowa dróg i infrastruktury. 1970 – Podział inwestycji na zadania: I – zagospodarowanie otoczenia zbiornika i budowa dróg. II – obiekty podstawowe. Zatwierdzenie ZTE (Założeń Techniczno- Ekonomicznych) Zadania I. 1971 – Rozpoczęcie realizacji Zadania I – rezygnacja z ciężkiej zapory betonowej na rzecz ziemnej, uszczelnionej asfaltem.

Studium przypadku – Zapora na Dunajcu 3 1974 – Zatwierdzenia ZTE zadania II. 1975 – Rozpoczęcie realizacji Zadania II – inwestycje podstawowe – przesunięcie zakończenia prac na 1985 r. 1976 – Skrócenie trasy spływu Dunajcem. Film Kamieńskiego „Zapora” o losie wysiedlanych mieszkańców. UNESCO – ochrona zamków w Niedzicy i Czorsztynie. 1979 – Pierwsze protesty i początek krytyki społecznej. TUP – zagrożenie środowiskowe. Towarzystwo Geologiczne – zagrożenia sejsmiczne. 1980 – „Solidarność” daje nowy impuls protestom – Związek Podhalan, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, Polski Klub Ekologiczny, PTTK, „Solidarność przy IKŚ. 1981–1983 – Ekspertyza PKE – przekazanie jej do PROŚ i PAN. Sejm zleca PAN wykonanie własnej ekspertyzy. Ekspertyza PAN z 1983 nie uwzględnia postulatów społecznych i „utajniona” przez ekologami. 1982 – Przesunięcie terminu zakończenia inwestycji na 1990 r.

Studium przypadku – Zapora na Dunajcu 4 1983 – zlecenie wykonania ekspertyzy przez PAN – 9 komitetów PAN. Ekspertyza prof. Malisza była negatywna – inwestycji nie przerwano. 1984 – Uświadomienie sobie problemu czystości wód w zbiorniku. 1986 – Decyzja rządowa o rozszerzeniu zadania ZZW Czorsztyn o budowę oczyszczalni w zlewni Dunajca powyżej przekroju zapory Sromowce Wyżne. 1988 – Przełożenie koryta rz. Dunajec przez sztolnie energetyczno-spustowe dla umożliwienia budowy zapory głównej – koniec inwestycji 1991 r. Wpisanie PPN przez IUCN na listę obszarów zagrożonych. 1989 – „Wolność i Pokój” i akcja „Ratujmy Pieniny”, a później „Tama tamie” – WiP, Federacja Anarchistyczna, „Wolę Być”, Federacja Zielonych” a później Friends of Earth i WWF. Uchwała PKE o zatrzymaniu budowy – relacje w „Serwisie Ochrony Środowiska” i „Zielonych Brygadach”. 1992 – W wyniku protestów i nowych ekspertyz decyzja Ministerstwa Ochrony Środowiska o kontynuacji budowy jako „wybór mniejszego zła”.

Studium przypadku – Zapora na Dunajcu 5 1994 – Oddanie do użytku zapory, zbiornika i EW Sromowce Wyżne. 1995–1996 – Zakończenie sypania korpusu zapory i rozpoczęcie robót wykończeniowych. Napełnienie zbiornika Czorsztyn-Niedzica – decyzja Wydziału Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych UW w Nowym Sączu. Zakończenie budowy oczyszczalni ścieków w miejscowościach leżących wokół zbiornika i w Nowym Targu. Rozpoczęcie zabudowy technicznej i biologicznej brzegów zbiornika głównego. Rozpoczęcie realizacji zieleni ochronnej i uzupełniającej. Zakończenie renowacji Zamku Niedzickiego. Zakończenie badań archeologicznych. Prowadzenie rozruchów obiektów. Budowa skansenu. Zakończenie prac przy utrwaleniu ruin zamku Czorsztyn. 1997 – Zakończenie budowy systemów kanalizacji i oczyszczalni ścieków w miejscowościach leżących w zlewni zbiornika czorsztyńskiego. Zakończenie wykonania zieleni. Przekazanie obiektów do eksploatacji. Lipiec 1997 – Powódź stulecia – praktyczny odbiór zapory dwa dni po otwarciu przez Prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego.

Studium przypadku – Rospuda-ViaBaltica 1 Jakiel, 2007

Studium przypadku – Rospuda-ViaBaltica 2 Historia Via Baltica 1988 – Transformacje ustrojowe – pierwsze plany Via Baltica. Marzec 1993 – Centralny Urząd Planowania w Warszawie informuje Generalną Dyrekcję Dróg Publicznych (GDDP): przebieg Via Baltica przez Ostrów Mazowiecką, Białystok i Augustów. Luty 1994 – Konferencja Ministrów Transportu Krajów Bałtyckich (KMTKB) w Kaliningradzie – koncepcją trasy. Trasę zaprezentowano i przyjęto na II Konferencji KMTKB. 1994 – II Paneuropejska Konferencja Transportowa na Krecie – Via Baltica elementem I Korytarza TEN-T: Helsinki–Tallin–Ryga–Kowno–Warszawa (przez woj. Podlaskie), Priorytet pomocowy Unii Europejskiej. 1995 – Zobowiązanie do zapewnienia wysokiego standardu technicznego. 1996 – Rozpoczęcie programu – zaangażowanie finansowe Unii Europejskiej. Czerwiec 1999 – Pozytywna opinia dla Via Baltica w wariancie II (przez Białystok) wydana przez Wojewódzką Komisję Ochrony Przyrody w Białymstoku

Studium przypadku – Rospuda-ViaBaltica Jakiel, 2007

Studium przypadku – Rospuda-ViaBaltica 3 Październik 1999 – Rada Ministrów przyjęła „Koncepcję Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju” (KPPZK) – Via Baltica pokrywa się z I Paneuropejskim Korytarzem Transportowym. 2000 – Rada Ministrów przyjmuje dokument „Polityka transportowa państwa na lata 2001-2015 dla zrównoważonego rozwoju kraju” – Via Baltica wg wariantu II (przez Białystok). Listopad 2000 – Sejm RP zatwierdza Via Baltica przez Białystok. Maj 2001 (w Polsce marzec 2002) – W Wielkiej Brytanii raport RSPB (Królewskie Towarzystwo Ochrony Ptaków) „Ocena potencjalnego wpływu sieci TINA na ostoje ptaków w krajach kandydujących do UE” (BirdLife International i Instytut na rzecz Europejskiej Polityki Ekologicznej we wspołpracy z NGOs z krajów objętych raportem). Zalecenie: przeprowadzenie strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko (OOS) na całym planowanym przebiegu Via Baltica na terenie Polski w związku z potencjalnie dużym konfliktem z wieloma ostojami ptaków (szczególnie w wariancie II). Wrzesień 2001 – Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie ustalenia sieci autostrad i dróg ekspresowych oraz dróg o znaczeniu obronnym jednoznacznie określa przebieg Via Baltica – droga ekspresowa S-8 Warszawa–Ostrów Maz.–Białystok–Augustów–Budzisko.

Studium przypadku – Rospuda-ViaBaltica 4 Luty 2002 – Negatywna opinia Ministerstwa Środowiska (MŚ) w sprawie przebiegu Via Baltica w wariancie II (przez Białystok). Sierpień 2002 – MŚ: konieczność obejścia Puszczy Knyszyńskiej dla Via Baltica w wariancie II. Grudzień 2002 – Stanowisko nr 93 Stałego Komitetu Konwencji Berneńskiej – zaniepokojenie w sprawie przebiegu Via Baltica. Styczeń 2003 – Komisarz ds. środowiska UE: Polska musi przestrzegać zapisów Dyrektywy Siedliskowej w sprawie Via Baltica. Marzec 2003 – Krajowa Komisja ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko: brak Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko (SOOS) dla Via Baltica (dla wszystkich wariantów). Kwiecień 2003 – Komisarz ds. rozszerzenia UE: dofinansowanie Via Baltica w Polsce możliwe tylko po przeprowadzeniu SOOS zgodnie z dyrektywą UE. Maj 2003 r. – Międzyresortowy zespół (Min. Infrastruktury (MI), MŚ, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA), Komitet RM, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych i Podlaski Urząd Wojewódzki) rekomenduje przebieg Via Baltica w wariancie II z ominięciem Puszczy Knyszyńskiej.

Studium przypadku – Rospuda-ViaBaltica 5 AKADEMIA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU 03.02.2012 Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej KAPITAŁ SPOŁECZNY, POSTAWY OBYWATELSKIE I SPOŁECZNE A ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ Centrum Studiów nad Człowiekiem i Środowiskiem UŚ Uniwersytet Śląski w Katowicach Główny Instytut Górnictwa w Katowicach Studium przypadku – Rospuda-ViaBaltica 5 Czerwiec i sierpień 2003 – Spotkanie: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA), MI, MŚ, samorządy woj. podlaskiego, społeczności lokalne, administracja Parków Narodowych (PN) i Parków Krajobrazowych (PK), NGOs media - konieczność zrobienia SOOS dla Via Baltica na terenie Polski. Grudzień 2003 – Rekomendacja Nr 108 Stałego Komitetu Konwencji Berneńskiej: decyzje dot. Via Baltica oparte na SOOS z udziałem społeczeństwa, uwzględnienie innych wariantów minimalizujących wpływ na obszary cenne przyrodniczo. Raport przedstawiciela Stałego Komitetu prof. ECKHARTA KUIJKENA: obwodnica Augustowa nie może przecinać doliny Rospudy (planowany obszar Natura 2000). Kwiecień 2004 – GDDKiA w Warszawie: przetarg na SOOS dla Via Baltica – trzy warianty drogowe. Maj 2004 – Rozporządzenie Rady Ministrów – przebieg Via Baltica w wariancie II. MI po protestach MŚ i NGOs oświadcza, że o ostatecznym przebiegu zadecyduje SOOS. Grudzień 2004 r. – MŚ kwestionuje przetarg na SOOS z powodu zawężenia tylko do 3 wariantów.

Studium przypadku – Rospuda-ViaBaltica 6 Styczeń 2005 – Sekretarz Stanu w MI JERZY KURYLCZYK oświadcza: przebieg Via Baltica przez Białystok został dawno przesądzony. Fala protestów NGOs i MŚ – zarzut o fikcji procedury SOOS i stosowanie metody faktów dokonanych. MI jest zmuszone potwierdzić, że zalecenia Stałego Komitetu Konwencji Berneńskiej zostaną wypełnione. Początek 2005 – Na skutek protestów NGOs wszczęto nieformalne postępowanie wewnątrz Komisji Europejskiej (KE) w sprawie Via Baltica o naruszeniepostanowień Traktatu – możliwość rozpatrzenia przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Sierpień 2005 – Przetarg GDDKiA na wykonanie „Strategii rozwoju I Pan-Europejskiego korytarza transportowego. Część I: Korytarz drogowy” wraz z SOOS. Wygrywa firma Scott Wilson Kirkpatrick & Co. Ltd. Grudzień 2006 r. – GDDKiA zawiesza konsultacje SOOS prowadzone m.in. z NGOs. Scott Wilson Kirkpatrick & Co. Ltd podają nieoficjalnie wstępne wyniki „Strategii rozwoju…” – odrzucenie wariantu II (białostockiego) – powód zawieszenia umowy.

Studium przypadku – Rospuda-ViaBaltica 7 Październik 2007 – Platforma Obywatelska uruchamia Narodowy Program Wielkiej Budowy a w nim Via Baltica przez Łomżę i Ełk. 4 października 2007 – GDDKiA i "Scott&Wilson" informują o analizie czterech wariantów przebiegu drogi Via Baltica. 7 lipca 2008 – "Scott&Wilson" przekazuje GDDKiA raport z konsultacji społecznych ws. strategii rozwoju I Pan-Europejskiego Korytarza Transportowego z rekomendacją przez Łomże i Ełk. Protest do premiera Donalda Tuska marszałka woj. podlaskiego. Wariant przez Łomżę poparty w liście otwartym do Premiera RP przez NGOs i internautów. 24 sierpnia 2009 – projekt Rozporządzenia Rady Ministrów i MI zmieniającego rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych, utworzenie nowej drogi ekspresowej nr 61 (tzw. trasy Via Baltica). 20 października 2009 – Rada Ministrów przyjmuje powyższe Rozporządzenie i zatwierdza nowy przebieg trasy Via Baltica po śladzie nowo utworzonej drogi ekspresowej S61.

Ekoterroryzm Użycie lub grożenie użyciem przemocy o naturze przestępczej przeciwko ludziom lub własności przez zorientowaną na środowisko naturalne, mniejszościową grupę, z ekologiczno-politycznych powodów. FBI – James F. Jarboe Ekologia – gałąź nauki badająca oddziaływanie pomiędzy organizmami a ich otoczeniem. Ekologizm – ideologie uznające przyrodę za wartość najwyższą i postulujące dostosowanie społeczeństwa do środowiska przyrodniczego (Tomasiewicz, 2006).

Ekologiczny radykalizm: Ekoterroryzm Ekologiczny radykalizm: Wczesny ruch ochrony przyrody w USA (Sierra Club, zał. 1892, National Audubon Society, zał. 1905, Wilderness Society, zał. 1935) - charakter apolityczny. Radykalizacja w latach 60. - ruch konsumencki Ralpha Nadera (Raiders, 1968; Public Citizen, 1971) środowisko naturalne zaczęto traktować w kategoriach postulatu społecznego – „prawa” przysługującego obywatelowi - tzw. piąte prawo konsumenta („prawo do środowiska fizycznego odpowiadającego wymaganiom ludzkiego organizmu i wysokiej jakości życia”). 1927 r. - League Against Cruel Sports, zwalczająca polowania metodami prawno- parlamentarnymi. 1963 r. - Hunt Saboteurs Association - akcje bezpośrednie przez blokowanie i czynne zakłócanie polowań. 1972 r. - Band of Mercy - dewastowanie ekwipunku i samochodów myśliwych. 1976 r. - Ronnie Lee tworzy Animal Liberation Front. Akcje ALF to niszczenie mienia, podpalenia, uwalnianie zwierząt z laboratoriów i ferm futrzarskich. Tomasiewicz, 2006 74

Ekoterroryzm 1969 r. David Brower (usunięty ze stanowiska dyrektora wykonawczego Sierra Club) za konfrontacyjne nastawienie, tworzy w San Francisco organizację Friends of the Earth. 1971 r. Jim Bohlen oraz Irving i Dorothy Stowe z Sierra Club zakładają grupę „Don’t Make a Wave” - protesty przeciw próbom nuklearnym na Aleutach. Później jako Greenpeace. 1977 r. - Paul Watson (usunięty z zarządu Greenpeace) tworzy Sea Shepherd Conservation Society - akcje przeciw poławiaczom wielorybów polegające np. na taranowaniu statków wielorybniczych. 21 III 1981 - dysydenci z The Wilderness Society (Susan Morgan, Bart Koehler), Sierra Club (Ron Kezar) i Friends of the Earth (Howie Wolke) pod przywództwem działacza TWS Dave’a Foremana tworzą grupę Earth First! Ojciec duchowy ruchu to „konserwatywny anarchista”, pisarz Edward Abbey. Tomasiewicz, 2006 75

Ekoterroryzm Earth Liberation Front: zadać ekonomiczne straty tym, którzy czerpią zyski z niszczenia i eksploatacji środowiska naturalnego; uświadomić społeczeństwo o okrucieństwach przeciwko Ziemi i wszystkim gatunkom zamieszkującym ją; powziąć wszystkie konieczne środki ostrożności przeciw zaszkodzeniu jakiemukolwiek zwierzęciu, ludzkiemu i nie-ludzkiemu”. Tomasiewicz, 2006 W Polsce: Co najwyżej można mówić o ekoharaczach, których maksimum odnotowano w latach 1999-2003. W latach tych na cenzurowanym byli: Stowarzyszenie „Zieloni” Katowice; Zdrowa Polska (związana z ludźmi wywodzącymi się z Lewiatan Detal Holding SA); Stowarzyszenie Optima Fide z Brwinowa pod Warszawą; Obywatelski Ruch Ekologiczny z Łodzi; Stowarzyszenie Przyjazne Miasto w Warszawie. www.polska.newsweek.pl; www.bazy.ngo.pl; www.forum.gazeta.pl; www.batory.org.pl

Partycypacja społeczna Socjotechnika: Działanie indywidualne lub grupowe zmierzające do uzyskania pożądanego zachowania jednostek i grup społecznych. Zespół dyrektyw dotyczących dokonywania racjonalnych przemian życia społecznego. Dyrektywy te, zwane dyrektywami socjotechnicznymi określają, jak przy pomocy odpowiednich środków dokonywać celowych przemian społecznych, opierając się przy tym na ocenach i wartościach społecznych. Refleksja teoretyczna nad celowymi działaniami społecznymi, przyjmująca ich skuteczność za jedno z głównych kryteriów analizy. Sztuka lub umiejętność skutecznego oddziaływania na innych. Socjotechnika może być rozumiana jako: Zespół dyrektyw dotyczących dokonywania racjonalnych przemian życia społecznego. www.wikipedia.pl

Partycypacja społeczna Narzędzia socjotechniki: pozorny wybór; ośmieszanie; autorytatywne świadectwo; transfer (przeniesienie); niezależne zdanie; selekcja faktów; zamiana nazw (nowomowa); wskazywanie negatywnych grup odniesienia (wskazywanie wroga); zdanie większości; kłamstwo; tworzenie stereotypów; powtarzanie sloganów; kształtowanie tła emocjonalnego. www.wikipedia.pl

Partycypacja społeczna Przyczyny konfliktów: uczestniczące w nich strony (kategorie uczestników): park – społeczność lokalna, park – władze samorządowe, park – turyści; umiejscowienie w czasie: konflikty zaistniałe dawno, konflikty obecne, konflikty potencjalne (przyszłe); pola konfliktów (problematykę, której dotyczą spory): prawo do korzystania z zasobów parku (połów ryb, wyrąb drewno, zbieranie runa leśnego), zagospodarowanie przestrzenne. Strony konfliktów w parkach narodowych i relacje między nimi Hibszer 2008 za: Solon, 2005

Partycypacja społeczna Problem kłusownictwa wodnego w Wigierskim Parku Narodowym jako przykład aktualnego konfliktu „park – społeczność lokalna”. Spór wokół tworzenia otuliny Tatrzańskiego Parku Narodowego przykładem konfliktu „park – władze samorządowe”. Spór o rozwój infrastruktury turystycznej w Babiogórskim Parku Narodowym przykładem konfliktu „park – osoby korzystające”. Spór wokół koncepcji „osiedla-ogrodu” w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego przykładem aktualnego konfliktu w zakresie planowania przestrzennego. Budowa przejść granicznych w Wołosatem (Bieszczadzki Park Narodowy) oraz w Ożennej (Magurski PN) przykładem potencjalnego (przyszłego) konfliktu w zakresie planowania przestrzennego. Sposoby zażegnywania konfliktów: uregulowania prawne – dobra ustawa o ochronie przyrody i jej respektowanie; wysiedlenie ludności z obszaru parku (poprzez wykup prywatnych gruntów) drastyczne ograniczenie ich wykorzystania (niestety nierealne i z pewnością wywołałoby wzmożenie konfliktów na etapie jego wdrażania); partycypacja społeczna oraz jej narzędzia – komunikacja społeczna; edukacja ekologiczna społeczeństwa. Hibszer, 2008

Techniki przekonywania. Co robić, aby usłyszeć „TAK”, czyli Anatomia perswazji Techniki przekonywania. 1. Na wywołanie pozytywnej reakcji wpływa sześć podstawowych zasad określających ludzkie zachowanie: odwzajemnienie, konsekwencja, społeczny dowód słuszności, sympatia, autorytet i niedobór. 2. Znajomość tych zasad może pomóc obywatelom w podejmowaniu świadomych decyzji w różnych sferach decyzji życiowych – także wyboru ekologicznego stylu życia. 3. Poniższe sześć podstawowych zasad modyfikowane jest przez normy kulturowe, tradycje oraz doświadczenia społeczne. 1. Odwzajemniania 2. Konsekwencji 3. Społecznego dowodu słuszności ZASADA 4. Sympatii 5. Autorytetu 6. Niedoboru

Partycypacja społeczna Partycypacja (uczestnictwo) – sposób na aktywne branie udziału w wydarzeniach, które nas dotyczą z możliwością zabierania głosu, uczestniczenia w działaniach i decyzjach. Partycypacja obywatelska (dotycząca nas – obywateli) – rodzaj partycypacji oparty na komunikacji z władzą - czyli wzajemne wspieranie się władzy oraz obywateli we wspólnym podejmowaniu decyzji. Próby mobilizowania obywateli do wyrażania swoich opinii oraz angażowania ich do dialogu z władzami nie są zbyt często podejmowane ani przez władze, ani przez organizacje pozarządowe. Nieliczne inicjatywy (jak np. Wymagane ustawowo konsultacje społeczne) mają często charakter fasadowy. W efekcie nie mamy na tym polu zbyt wielu doświadczeń, ani dobrych praktyk, a jedyną formułą, wokół której udaje się zmobilizować większe grupy społeczne jest protest. www.batory.org.pl

Partycypacja społeczna Angażowanie wszystkich grup społecznych w wypracowanie rozwiązań lokalnych problemów. Podejmowanie decyzji istotnych dla lokalnych grup społecznych. Zależy od jakości kapitału społecznego, który należy rozwijać i pielęgnować. Lokalna społeczność posiada niepowtarzalną wiedzę dotyczącą jej potrzeb, problemów, uwarunkowań oraz doświadczenie i umiejętności , które wszystkie należy umiejętnie wykorzystać. Sprzyjająca atmosfera do „stowarzyszania się” jest naczelną rolą władz lokalnych. Istotna jest identyfikacja wszystkich interesariuszy (także tych spoza społeczności lokalnej – np. zewnętrzne organizacje proekologiczne na terenach cennych przyrodniczo. Słabość spontanicznych grup działania – siła zewnętrznych organizacji społecznych i NGOs postrzeganych jako „obcy”. LIDER!

Partycypacja społeczna Informowanie – najprostsza forma partycypacji. Władze tylko informują obywateli o decyzjach ich dotyczących. Brak aktywnego wpływu ludzi na podejmowane przez władzę działania i decyzje. Konsultowanie – kolejny „stopień" na drabinie partycypacji. Władza daje obywatelom możliwość wypowiedzenia się na temat planowanych działań. Głosy obywateli mogą być rozważane, bez gwarancji, że zostaną wzięte pod uwagę. Obecnie jedna z najpopularniejszych form partycypacji obywatelskiej w Polsce. Współdecydowanie (Partycypacja) – stopień najwyższy – pełne partnerstwo pomiędzy władzą a obywatelami. Przekazanie obywatelom części kompetencji (ale i tym samym odpowiedzialności) dotyczących podejmowanych działań i decyzji. Założenie: „ludzie wiedzą lepiej, czego im potrzeba”. PARTYCYPACJA KONSULTACJE INFORMOWANIE BRAK INFORMACJI

Partycypacja społeczna Elementy partycypacji społecznej: Konkretna sprawa Strony dialogu Metody Rzeczywisty wpływ

Partycypacja społeczna Szczegółowe opisy zagranicznych procesów partycypacyjnych: Budżet partycypacyjny w Kolonii (Niemcy) Budżet partycypacyjny w Recife (Brazylia) Budżet partycypacyjny z udziałem dzieci w Newcastle - UDecide (Wielka Brytania) Konsultacje programu gospodarowania odpadami w Aachen (Niemcy) Konsultacje społeczne Zasad planowania lasów (The Forest Planning Rule) w USA Warsztaty przyszłościowe z seniorami w gminie Mora (Szwecja) Zaangażowanie dzieci i młodzieży do planowania przestrzeni w Haninge (Szwecja) Polskie przykłady procesów partycypacyjnych: Konflikt wokół tarczy antyrakietowej w Słupsku; Konsultacje społeczne „Strategii Zrównoważonego Rozwoju Miasta-Ogrodu Podkowa Leśna na lata 2005-2014” oraz jej planów realizacyjnych; Tworzenie strategii w Zawoi; Tworzenie Zintegrowanego Programu Rewitalizacji Nikiszowca w Katowicach.

Partycypacja społeczna Zintegrowany Program Rewitalizacji Nikiszowca w Katowicach Organizator: Wydział Rozwoju Miasta Urzędu Miasta Katowice. Czas trwania: czerwiec 2010 – wrzesień 2011. Co się działo: tworzenie Zintegrowanego Programu Rewitalizacji Nikiszowca. Metoda: diagnoza sytuacji wyjściowej, spotkania i warsztaty z mieszkańcami, wykłady dla mieszkańców na tematy związane z procesem rewitalizacji. Przydatna do: tworzenia lokalnych programów rewitalizacji we współpracy z jednostkami urzędu miasta, lokalnymi organizacjami pozarządowymi i mieszkańcami Kontakt: Wydział Rozwoju Miasta, rewitalizacja.nikiszowca@katowice.eu . MARIA PERCHUĆ; PRACOWNIA BADAŃ I INNOWACJI SPOŁECZNYCH STOCZNIA

Partycypacja społeczna Inicjatywa lokalna: Nowa forma realizacji zadań publicznych przez administrację samorządową we współpracy z mieszkańcami wprowadzona do Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w 2010 roku. Władze lokalne nie przekazują na inicjatywę lokalną konkretnych środków finansowych. Władze lokalne muszą przewidzieć w swoim budżecie środki na realizację zadań wynikających z działalności inicjatywy lokalnej – należy tworzyć tzw. rezerwę celową.

Partycypacja społeczna Ustawowy zakres zadań, który może być realizowany poprzez inicjatywę lokalną: budowa, rozbudowa lub remont dróg, kanalizacji, sieci wodociągowej, budynków oraz obiektów architektury stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego; działalność charytatywna; podtrzymywanie i upowszechnianie tradycji narodowej; pielęgnowanie polskości oraz rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej; działalność na rzecz mniejszości narodowych i etnicznych oraz języka regionalnego; kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego; promocja i organizacja wolontariatu; edukacja, oświata i wychowanie; działalność w sferze kultury fizycznej i turystyki, ochrony przyrody, w tym zieleni w miastach i wsiach, porządku i bezpieczeństwa publicznego.

Partycypacja społeczna Inicjatywa Napraw Sobie Miasto zakłada promowanie architektury wśród wszystkich jej użytkowników. Nasze miasto - przestrzeń publiczna, ulice, chodniki i budynki są naszym wspólnym dobrem, za które powinniśmy czuć się odpowiedzialni. Jeśli sami o nie nie zadbamy to nikt za nas tego nie zrobi. KUP SOBIE KIELICH! Umyj Sobie Dworzec nieESTETYKA MIASTA http://naprawsobiemiasto.eu

Partycypacja społeczna Akcelerator ISIS Alan AtKisson (Szwecja) – I Etap N W S E N – Natura (Nature) S – Społeczeństwo (Society) E – Gospodarka (Economy) W – Dobrostan (Well-being) INDICATORS (wskaźniki) SYSTEMS (systemy) INNOVATIONS (innowacje) STRATEGY (strategia) KOMPAS Maliszewska K., Fundacja Sendzimira, 2011

Akcelerator ISIS – II etap Maliszewska K., Fundacja Sendzimira, 2011 Akcelerator ISIS – II etap N – Natura (Nature) S – Społeczeństwo (Society) E – Gospodarka (Economy) W – Dobrostan (Well-being) I S PIRAMIDA INDICATORS (wskaźniki) SYSTEMS (systemy) INNOVATIONS (innowacje) STRATEGY (strategia) PUNKT KULMINACYJNY zgoda na podjęcie działań

Akcelerator ISIS STRATOSFERA AMEBA INNE NARZĘDZIA ISIS: Użytkownicy: Korporacje: Toyota, Volvo, Nike Program Środowisko ONZ Organizacje pozarządowe, np. WWF Miasta i regiony: Pittsburgh, Nowy Orlean, Adelajda, Sztokholm, Mjolby Uczelnie: Uniwersytet w Uppsali Agendy rządowe: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Łotwy W Polsce: Fundacja Sendzimira w Krakowie (licencja na wykorzytywanie) Maliszewska K., Fundacja Sendzimira, 2011

Partycypacja społeczna Maliszewska K., Fundacja Sendzimira, 2011

Partycypacja społeczna Maliszewska K., Fundacja Sendzimira, 2011

Dziękuję za uwagę