"Wyniki badań grona lotniczego w województwie podkarpackim” Piotr Klimczak Instytut Gospodarki WSIiZ

Etapy procesu rozwoju przemysłu lotniczego w województwie podkarpackim Budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego Okres gospodarki centralnie sterowanej Transformacja systemowa Kształtowanie się grona (klastra) lotniczego

GRONO – „sektorowa i geograficzna koncentracja przedsiębiorstw, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i związanych z nimi instytucji (na przykład uczelni wyższych, jednostek normalizacyjnych, stowarzyszeń branżowych, jednostek wsparcia rozwoju itp.) w poszczególnych dziedzinach, konkurujących ze sobą, ale także współpracujących” M. Porter

Współpraca przedsiębiorstw w ramach gron przedsiębiorczości jest stosowaną na świecie praktyką zwiększania ich konkurencyjności. Firmy z danej branży i branż pokrewnych decydują się na współpracę w pewnych dziedzinach przez co np. zwiększają swoją siłę wobec większych konkurentów z rynku międzynarodowego.

Korzyści z istnienia gron przedsiębiorczości Grona opierają się o fenomen jednoczesnej współpracy i konkurencji, co stymuluje innowacyjność. Innowacyjność natomiast jest główną ścieżką wzrostu konkurencyjności i rentowności przedsiębiorstw. Od siły przedsiębiorstw zależy kondycja całej gospodarki. Uznaje się obecnie, że 2/3 wzrostu gospodarczego państw rozwiniętych związana jest z wprowadzeniem innowacji.

Cel badania Przeprowadzone badanie miało na celu przeanalizowanie warunków funkcjonowania przedsiębiorstw z branży lotniczej w województwie podkarpackim i ocenę poziomu rozwoju grona lotniczego w odniesieniu do grona modelowego

Opis badanej populacji Lista przedsiębiorstw objętych badaniem została sporządzona etapowo. W pierwszej kolejności były to przedsiębiorstwa spełniające kryteria klasyfikacyjne (EKD). W trakcie prowadzania badań lista ta poszerzona została o inne firmy związane z branżą lotniczą z regionu. Badaniem zostało objętych łącznie ponad 20 podmiotów. Poza przedsiębiorstwami były to również agencje rozwoju regionalnego oraz uczelnie wyższe z regionu.

Metody i techniki badawcze, analiza źródeł Dla realizacji założonego celu badawczego wykorzystano metody analizy diagnostycznej oraz metody opisowe Przeanalizowano źródła publikowane i niepublikowane Przygotowany został kwestionariusz wywiadu

Problematyka badawcza Powstanie firm, struktura własności, zatrudnienie, rodzaj produkcji, kryteria lokalizacji Stymulanty rozwoju branży Kondycja przedsiębiorstw Powiązania w systemie innowacyjnym Współpraca przedsiębiorstw ze sferą badawczo rozwojową Współpraca z innymi firmami Współpraca z władzami lokalnymi, regionalnymi Bariery rozwoju Konkurencja Usługi okołobiznesowe i infrastruktura wspierająca Transfer wiedzy poprzez pracowników Udział w organizacjach zrzeszających przedsiębiorców z branży

Rodzaje produkcji produkują dobra finalne: WSK „PZL- Rzeszów”, Polskie Zakłady Lotnicze Sp. z o.o. w Mielcu, Centralna Szkoła Lotniczo-Techniczna Aeroklubu Polskiego w Krośnie w ramach kooperacji wykonują niektóre elementy konstrukcji i wyposażenia oraz produkują części lotnicze przedsiębiorstwa kooperujące dla których działalność dla branży lotniczej jest jedną z kilku niewielkie firmy o charakterze usługowo-handlowym zajmujące się pośrednictwem i sprzedażą części lotniczych, sprzętu lotniczego oraz zaopatrujące przedsiębiorstwa lotnicze w materiały i sprzęt

Czynniki lokalizacji przedsiębiorstw grona lotniczego w województwie podkarpackim

Przedsiębiorcy nie dostrzegają w regionie innych kryteriów lokalizacji charakterystycznych dla gospodarki postfordowskiej jak np. łatwy i tani dostęp do wyspecjalizowanych usług (firm konsultingowych, doradztwa technicznego itp.), wartościowego zaplecza naukowego (uczelni wyższych, ośrodków badawczych), dobrych warunków do prowadzenia biznesu i czynników o charakterze jakościowym jak: korzystny wizerunek miasta/regionu, dostępność placówek kulturalnych, możliwości wypoczynku.

SStymulanty rozwoju branży procesy restrukturyzacyjne zachodzące w ostatnich piętnastu latach w państwowych zakładach tej branży właściciele małych firm z kapitałem polskim wskazywali przede wszystkim na tradycje rodzinne, chęć podjęcia ryzyka działalności gospodarczej i realizację własnych zainteresowań jako główne czynniki które miały duże i bardzo duże znaczenie dla rozwoju grona dla firm z kapitałem zagranicznym to istniejący potencjał w sektorze pozwalający na uruchomienie produkcji oraz rosnące potrzeby rynkowe są czynnikiem wpływającym na rozwój grona

SKondycja przedsiębiorstw Kondycja przedsiębiorstw branży lotniczej w ostatnich dwóch latach oceniana jest przez znaczną część firm pozytywnie zarówno, jeśli chodzi o popyt na produkty i usługi firmy, udział w rynku głównego produktu, rentowność firmy. Można więc stwierdzić, że analizowany okres był czasem dobrej koniunktury w tym sektorze. Jakość produktów i ich poziom technologiczny w omawianym okresie wg ocen większości przedsiębiorców nie uległ zmianie. Według przedsiębiorców pozytywne zmiany w omawianych obszarach mogłyby być jeszcze lepsze gdyby nie ciągłe wahania zmiany kursu polskiej waluty wprowadzające zakłócenia do polityki cenowej prowadzonej przez przedsiębiorstwa.

SKondycja przedsiębiorstw Zmiany zaistniałe w poszczególnych obszarach działalności firm w ostatnich 2 latach 83,3% 61,1% 77,8% 11,1% 16,7% 88,9% 33,3% 5,6% 0% 20% 40% 60% 80% 100 % poziom technologiczny produktów jakość produktów przeciętne jednostkowe koszty działalności rentowność firmy brutto udział w rynku głównego produktu/usługi popyt na produkty/usługi firm wzrost bez zmian spadek

Współpraca przedsiębiorstw ze sferą badawczo rozwojową Największe firmy produkcyjne z branży współpracują często lub stale z poszczególnymi pracownikami z uczelni technicznych (współpraca ta ma charakter nieformalny a główną barierą są wysokie koszty formalnej współpracy z uczelnią). Tylko największe z badanych firm zlecają ekspertyzy uczelnią technicznym. Brak jest jakiejkolwiek współpracy między przedsiębiorstwami a uniwersytetami. Firmy z kapitałem zagranicznym oraz nieprodukcyjne firmy z branży w ogóle nie współpracują z instytucjami sfery B+R.

Współpraca przedsiębiorstw ze sferą badawczo rozwojową Korzyści na które wskazują respondenci wynikające ze współpracy z instytucjami B+R: dostęp do informacji o technologii i trendach światowych, dostęp do wiedzy niezbędnej dla wprowadzania nowych produktów Przyczyny braku współpracy z instytucjami sfery B+R: brak środków na finansowanie takiej współpracy, brak wiedzy o potencjalnych źródłach finansowania np. z funduszy unijnych, wysokie koszty takiej współpracy, brak odpowiednich partnerów, niska jakość oferowanych usług

Współpraca z innymi firmami Firma z branży lotniczej współpracują ze sobą najczęściej na zasadzie odbiorca – dostawca. Jest to najczęstszy model współpracy między wiodącymi firmami a małymi firmami, które są podwykonawcami i kooperantami. Dla większości firm dostarczających produkt finalny województwo podkarpackie jest głównym miejscem lokalizacji kooperantów i poddostawców. Większość firm produkcyjnych kooperuje obecnie z wiodącymi producentami sprzętu lotniczego na świecie. Poza tymi typami powiązań do najczęściej spotykanych form współpracy zaliczyć należy uczestnictwo w szkoleniach organizowanych przez inne przedsiębiorstwa oraz wspólny udział w targach branżowych.

Współpraca z innymi firmami I Intensywność i dziedziny współpracy między firmami w gronie lotniczym

Współpraca z władzami regionalnymi i lokalnymi Oceniając współpracę badanych przedsiębiorstw z władzami lokalnymi i regionalnymi należy stwierdzić, że na tle innych branż i sektorów współpraca ta w województwie podkarpackim jest mocno zaawansowana i w perspektywie najbliższych lat może przynieść znaczące korzyści. Przyjmuje ona najczęściej formę dialogu i wymiany informacji, choć są przykłady bardziej zaawansowanych form jak: wspólne działania na rzecz rozwoju regionu, udział przedsiębiorców w opracowywaniu dokumentów strategicznych rozwoju terytorium.

Współpraca z władzami regionalnymi i lokalnymi Przedsiębiorcy oczekują od władz samorządowych działań pobudzających rozwój tj.: inwestowania w infrastrukturę techniczną przede wszystkim w infrastrukturę komunikacyjną oraz infrastrukturę teleinformatyczną działań ułatwiających uzbrojenie terenu pod przyszłe inwestycje zaangażowania się władz w aktywizację rynku pracy poprzez wspieranie programów szkoleniowych, kursów kwalifikacyjnych, dostosowanie oferty edukacyjnej szkół i uczelni pod zapotrzebowanie zgłaszane przez pracodawców pomocy w kreowaniu tzw. otoczenia biznesu poprzez tworzenie i wspieranie ośrodków wspomagania przedsiębiorczości, w tym inkubatorów, parków technologicznych, agencji rozwoju regionalnego, ośrodków doradczo - szkoleniowych, funduszy poręczeniowo – pożyczkowych, regionalnych centrów obsługi inwestora, stref przemysłowych oraz lokalnych centrów wspierania biznesu

Usługi okołobiznesowe i infrastruktura wspierająca Korzystanie przez przedsiębiorstwa tworzące grono lotnicze z usług oferowanych przez podmioty z otoczenia biznesu jest stosunkowo niewielkie Przedsiębiorcy zwłaszcza z firm mikro i małych podkreślają brak dostosowania oferty do specyfiki prowadzenia działalności gospodarczej w tej branży Tylko największe przedsiębiorstwa korzystają z usług firm konsultingowych i projektowych, ale są to głównie firmy krajowe. Dla mniejszych firm barierą jest brak środków na taką współpracę Zupełnie w niewielkim zakresie firmy korzystają z usług instytucji wyspecjalizowanych na rzecz rozwoju i wsparcia przedsiębiorczości

Sieć Porozumienia Lotniczego AVIA SPLot Udział firm w organizacjach regionalnych zrzeszających przedsiębiorców z branży I Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Lotniczego „Dolina Lotnicza” Sieć Porozumienia Lotniczego AVIA SPLot

Grono lotnicze w województwie podkarpackim  Porównanie grona lotniczego w województwie podkarpackim z gronem modelowym I Grono modelowe Grono lotnicze w województwie podkarpackim Sektorowa i geograficzna koncentracja przedsiębiorstw Około 40 firm z branży lotniczej i przemysłów kooperujących zlokalizowanych na badanym obszarze Powiązania z instytucjami badawczymi W fazie tworzenia, znacząca rola Politechniki Rzeszowskiej Więzi między przedsiębiorstwami Powiązania, łańcuchy poddostawców i kooperantów w fazie formowania, brak współpracy w obszarze B+R zwłaszcza między firmami sektora MŚP Zasób wykwalifikowanej siły roboczej posiadającej kwalifikacje specyficzne dla sektora Odpowiednie kwalifikacje pracowników, „wysoka kultura pracy” niezbędna w branży lotniczej Powiązania z instytucjami okołobiznesowymi Bardzo słabe, brak informacji i doradztwa w zakresie pozyskiwania zewnętrznych źródeł finansowania Uczestnictwo firm w stowarzyszeniach Duża aktywność firm     

I      DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ