Modele i strategie międzynarodowej współpracy kulturalnej Dr Dragan Klaic Członek stały stowarzyszenia Felix Meritis w Amsterdamie Wizytujący profesor na Uniwersytecie Europy Środkowej w Budapeszcie www.draganklaic.eu Lublin, 29 stycznia 2010 © D. Klaic 2010

Szerszy kontekst Globalizacja i jej wymiar kulturowy Rozszerzenie UE i jego kłopotliwe skutki Stagnacja kultury publicznej Obawy o bezpieczeństwo po zamachach 11 września Rok 2008 rokiem dialogu międzykulturowego w UE Kryzys ekonomiczny: cięcia budżetowe, odnowione obawy o wzrost protekcjonizmu państwowego, zwolnienie procesów globalizacyjnych, kurczenie się funduszy publicznych i prywatnych, utrzymujące się wysokie bezrobocie www.draganklaic.eu 3

Kontekst szczegółowy Dziedzictwo socjalizmu Regionalne rozbieżności w zakresie dynamiki rozwoju – pomimo napływu funduszy strukturalnych UE Kultura publiczna w starciu z kulturą komercyjną Związki kulturowe z Ukrainą i Białorusią Polityka sąsiedztwa UE: niezagospodarowany wymiar kulturalny Zbyt nieliczni przedstawiciele kultury o znaczeniu międzynarodowym Niemal całkowity brak zaangażowania prywatnych fundacji (mecenat) www.draganklaic.eu 4

Po co współpraca międzynarodowa? Jednostki: rozwój zawodowy ponad sławę lub profity Organizacje: rozwój instytucjonalny, doskonalenie Rządy państw: interes polityczny i pobudki ekonomiczne Miasta i regiony: chęć wyróżnienia się, oczekiwanie korzyści ekonomicznych www.draganklaic.eu 5

Złożone motywacje Współpraca to więcej niż promocja, eksport czy wymiana: jest to ścieżka rozwoju Oczekiwania artystyczne, kulturalne, polityczne i ekonomiczne Pokój, stabilność i współpraca makroregionalna Europa jako zintegrowana przestrzeń kulturalna Wkład w rozwój idei obywatelstwa europejskiego STĄD: należy ponownie przeanalizować własną motywację, oczekiwania i ryzyko; zastanowić się nad kierunkiem, przygotowaniami, badaniami Sieci kontaktów jako podstawowa infrastruktura www.draganklaic.eu 6

Formy współpracy Współdzielenie kompetencji Zaznaczanie obecności za granicą pod narodowym szyldem Zaproszenia i wizytacje wzbudzające ciekawość poza granicami kraju Współpraca międzynarodowa w zakresie tworzenia programów i pokazywania wydarzeń kulturalnych Międzynarodowe tournee Ewolucja funkcji festiwali www.draganklaic.eu 7

Zaawansowane formy współpracy Międzynarodowa debata, refleksja i szkolenia z udziałem profesjonalistów Rezydencje dla artystów zagranicznych Wspólne tworzenie i eksperymentowanie Współprodukcje z zagranicznymi artystami, grupami i festiwalami www.draganklaic.eu 8

Obecne tendencje Od przypadkowych do bardziej trwałych Od pokazywania sztuki po współprodukcje Od kontaktów dwustronnych do wielostronnych Od sieci kontaktów do konsorcjów artystycznych www.draganklaic.eu 9

Ważne kwestie we współpracy dwustronnej Różnorodność, złożoność, krzywa uczenia się Spójność w kierowaniu i kreowaniu autorytetów Cała organizacja jako „udziałowiec” Dyscyplina w kontaktach Nieprzewidywalne procesy artystyczne Nieodłączne ryzyko: nieporozumienia, irytacja, konflikty Zmiany instytucjonalne i osobowe Zmiany kontekstowe Częsta potrzeba zmiany stanowiska i poszukiwanie nowej motywacji do zaangażowania www.draganklaic.eu 10

Współpraca wielostronna Większa złożoność Większe ryzyko, większe nachylenie krzywa uczenia się Podział ról i obowiązków Zaufanie, cierpliwość oraz uchwycenie dynamiki międzykulturowej Budowanie wyników synergetycznych Mobilizacja zasobów, podział ryzyka Dłuższa żywotność produktu kulturalnego www.draganklaic.eu 11

Budowanie procesu współpracy Wdrożenie pierwotnych celów Kryteria oceny: ilościowe i jakościowe Benchmarking - analizy porównawcze: wskaźniki Procedury dokumentacyjne: zachowanie efektów działań Strategia dla komunikacji: przekazywanie informacji z różnych źródeł, polityki internetowe Rola mediów zawodowych, krajowych, lokalnych i europejskich Okresowe raportowanie dla różnych podmiotów finansujących www.draganklaic.eu 12

Zagadnienia strategiczne Trwałość, autonomia, ciągłość Wartości i etyka, uczenie się i świadomość Integracja europejska a wymiar kulturalny Integracja kontekstów: narodowego, regionalnego, europejskiego i globalnego Globalnie i lokalnie: ważna dialektyka www.draganklaic.eu 13

Kontekst lokalny Przygotowanie publiczności do odbioru działań międzynarodowych Środowisko profesjonalistów jako sprzymierzeniec; strategie zaangażowania; szkolenia i możliwości rozwoju Zależność od mediów Zaangażowanie lokalnych podmiotów finansujących Dekontekstualizacja i rekontekstualizacja Spójność w tworzeniu programów wydarzeń, tworzenie wspólnych ram, wydarzeń w seriach i według przyjętego wzorca www.draganklaic.eu 14

Jeszcze raz o motywacji "Międzynarodowy" oznacza zgłębianie kultur "Międzynarodowy" oznacza badania "Międzynarodowy" to nabywanie kompetencji i umiejętności "Międzynarodowy" oznacza ożywienie instytucjonalne "Międzynarodowy" oznacza inwestycje zewnętrzne Korzyści zawodowe, instytucjonalne i społeczne Refleksja nad perspektywą rozwoju kultury niekomercyjnej we własnym mieście: spojrzenie systemowe, postulaty systemowe, działania wspierające www.draganklaic.eu 15

Jak zadbać o zgodne współdziałanie Różnorodność organizacji kultury w Europie: status, rozmiar, struktury, finansowanie, metody planowania Odmienne tradycje, mentalności i charakter Hierarchia i autorytety, możliwości delegowania obowiązków Częste podobieństwo publicznych organizacji kultury w Europie Środkowo-Wschodniej Infrastruktura NGO: dynamiczna, gotowa do pracy Radzenie sobie z nieprzystawalnością organizacji i modeli działania Synergie w zakresie estetyki, tematów, kultury i polityki pomimo istniejących różnic systemowych www.draganklaic.eu 16

Zmiany na poziomie lokalnym dzięki współpracy międzynarodowej Wydobycie się z działań rutynowych Stworzenie lokalnych ram referencyjnych i dyskursywnych Zaangażowanie różnych grup lokalnych partnerów Wprowadzanie kolejnych gości z zagranicy w lokalny kontekst Dzielenie się korzyściami, ideami oraz informacjami na poziomie lokalnym Stworzenie koalicji interesów i zainteresowań Miejsce dla zaangażowania międzynarodowego w lokalnych debatach kulturalnych i politycznych: wyjaśnianie, spieranie się, szukanie poparcia www.draganklaic.eu 17

Co dalej? Doświadczenia i wyniesione lekcje: integracja, refleksja i ocena Ponowna ocena organizacji, możliwości współpracy i posiadanych kompetencji Konieczność rozważenia opcji kontynuacji i działań ubocznych Stabilna i ciągła współpraca Poszukiwanie i próbowanie innych partnerów Po doświadczeniach dwustronnych, przejście do działań wielostronnych www.draganklaic.eu 18

Źródła www.culturalpolicies.net www.on-the-move.org www.labforculture.org www.culture.info D. Klaic, Mobility of Imagination (2007) www.draganklaic.eu 19