Ocena potencjałów gospodarczych województwa lubuskiego dr Joanna Hołub-Iwan, dr Katarzyna Cheba Projekt systemowy realizowany w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, Priorytet VIII Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Działanie 8.2 – Transfer wiedzy, Poddziałanie – Regionalne Strategie Innowacji

Plan prezentacji 1.Fakty i doświadczenia jako podstawa podejmowania decyzji – Evidence Based Policy 2.Systematyka definicji związanych z przedmiotem prezentacji oraz problemów pomiarowych w tym zakresie 3.Innowacyjny potencjał województwa lubuskiego 4.Potencjały sektora przedsiębiorstw 5.Potencjał gospodarczy województwa lubuskiego

Znaczenie badań i danych w procesach decyzyjnych - Evidence Based Management/ Policy Evidence based to Evidence based to postępowanie oparte na najlepszych dostępnych dowodach naukowych dotyczących skuteczności, efektywności. Dowodów takich powinny dostarczać wyniki wiarygodnych badań. Termin ten wywodzi się z medycyny ale od kilku lat jest stosowany w zarządzaniu – Evidence Based Management. Evidence Based Policy wiąże się z post Evidence Based Policy wiąże się z postulatem rozszerzenia tego paradygmatu do zarządzania regionem i krajem. Pojęcie polityki opartej na dowodach jest postulatem podejmowania działań uzasadnionych rzetelną wiedzą, znajdującą oparcie w wynikach analiz, faktach, i tak zwanych „twardych danych”. Wiedza niezbędna do prowadzenia takiej polityki jest zawarta w danych, licznie gromadzonych przez instytucje publiczne.

Tworząc strategię działań czy założenia projektu w zgodzie z zasadami Evidence Based Policy, powinno się pamiętać o szczegółowej diagnozie skuteczności podejmowanej aktywności, zweryfikowanej następnie przez ocenę jej realnych efektów. Znaczenie badań i danych w procesach decyzyjnych - Evidence based policy

Systematyka definicji związanych z przedmiotem prezentacji oraz problemów pomiarowych w tym zakresie  Jednoznaczność rozumienia  Ten sam punkt odniesienia

W ujęciu procesowym, zdolności innowacyjne regionów interpretowane są jako suma procesów, które tworzą innowację, do których zaliczą się:  procesy adaptacji,  uczenia się,  rozprzestrzeniania się wiedzy  współdziałania. W prezentacji koncentrujemy sie na współdziałaniu w ramach poszczególnych podmiotów RSI. Systematyka definicji związanych z przedmiotem prezentacji oraz problemów pomiarowych w tym zakresie c.d. dr Joanna Hołub - Iwan, 25 październik 2013

 przedsiębiorstwo innowacyjne (dotyczy podmiotów, które w danym okresie wprowadziły przynajmniej jedną innowację produktową lub procesową)  przedsiębiorstwo aktywne innowacyjnie (dotyczy podmiotów, które zrealizowały w tym okresie przynajmniej jeden projekt innowacyjny, który został przerwany lub zaniechany w trakcie badanego okresu lub nie został do końca tego okresu ukończony (może być kontynuowany). Systematyka definicji związanych z przedmiotem prezentacji oraz problemów pomiarowych w tym zakresie c.d. dr Joanna Hołub - Iwan, 25 październik 2013

Według metodologii Oslo wyróżnić można kilka rodzajów działalności innowacyjnej:  Tradycyjnie jest nią działalność badawczo-rozwojowa. Działalność badawczo-rozwojowa jest uznawana za jeden z głównych rodzajów działalności innowacyjnej, stanowi główne źródło wynalazków i innowacji radykalnych, przełomowych.  Jednak zalicza się do niej również:  zakup oprogramowania  gotowej technologii w postaci dokumentacji i praw,  szkolenia personelu,  marketing,  zakup środków trwałych (maszyn i urządzeń) niezbędnych do wprowadzenia nowych produktów na rynek i wdrożenia nowych procesów produkcyjnych. Systematyka definicji związanych z przedmiotem prezentacji oraz problemów pomiarowych w tym zakresie c.d. dr Joanna Hołub - Iwan, 25 październik 2013

Wybór zmiennych i wskaźników do opisu innowacyjności Podstawą wyboru zmiennych opisujących obszar związany z potencjałem innowacyjnym były zmienne wyselekcjonowane w ramach badań przedstawionych w raporcie „Przegląd i analiza Regionalnych Systemów Innowacji (RSI) województw Polski w kontekście przygotowań do realizacji europejskiej polityki spójności po 2013 roku”. Do oceny potencjału innowacyjnego regionów wybrane zostały dwie grupy wskaźników szczegółowych:  wskaźniki wejścia, obejmujące czynniki związane z kapitałem ludzkim, infrastrukturą, nakładami na działalność innowacyjną oraz działaniami podejmowanymi przez podmioty gospodarcze w zakresie innowacyjności,  wskaźniki wyjścia, uwzględniające wyniki osiągane przez firmy w związku ze sprzedażą produktów innowacyjnych oraz wdrożone patenty.

Zmienne identyfikujące innowacyjność regionów Zaplecze, potencjałEfekty 1.Studenci kierunków: informatycznych, fizycznych, inżynieryjno-technicznych, produkcji i przetwórstwa na 10 tys. ludności. 2.Przedsiębiorstwa posiadające intranet (w %). 3.Przedsiębiorstwa, które posiadały środki automatyzacji na 10 tys. podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON. 4.Przedsiębiorstwa przemysłowe, które współpracowały w zakresie działalności innowacyjnej w % ogółu przedsiębiorstw. 5.Zatrudnieni w B+R w sektorze przedsiębiorstw na 100 tys. ludności. 6.Relacja nakładów na działalność B+R (GERD) do PKB. 7.Nakłady na działalność badawczo-rozwojową w dziedzinie nauk inżynieryjno-technicznych w zł na 10 tys. mieszkańców. 8.Jednostki badawczo rozwojowe na 100 tys. podmiotów wpisanych do rejestru REGON. 9.Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach z sektora usług w zł na mieszkańca. 10. Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach przemysłowych w zł na mieszkańca. 1. Udział przychodów netto ze sprzedaży produktów innowacyjnych w przychodach netto ze sprzedaży ogółem (w %). 2. Przedsiębiorstwa, które wprowadziły nowe lub istotnie ulepszone produkty (w %). 3. Przedsiębiorstwa, które wprowadziły nowe lub istotnie ulepszone dla rynku produkty w %. 4. Przedsiębiorstwa, które wprowadziły nowe lub ulepszone procesy (w %). 5. Wynalazki zgłoszone na 1 milion ludności. 6. Udzielone patenty na 1 milion ludności. 7. Wysoka i średnio wysoka technika w sekcji przetwórstwo przemysłowe (w %).

Wybór metody analizy Do badania przestrzennego zróżnicowania potencjału innowacyjnego województw zastosowano taksonomiczny miernik rozwoju, pozwalający na przeprowadzenie rangowania obiektów według tzw. cechy syntetycznej. Celem przedstawionych analiz jest ocena i tym samym zmiana jak zaszła w pozycji poszczególnych województw na tle innych regionów Polski. Celem analizy jest też ocena w jaki sposób zidentyfikowane zasoby i umiejętności (mierzone wskaźnikami wejścia), przekładają się na wyniki w postaci wdrożonych innowacji (mierzonych wskaźnikami wyjścia).

Pozycje województw w oparciu o wskaźniki syntetyczne – 2009r Ogólny wskaźnik innowacyjności Wejścia Wyjścia 1. MAZOWIECKIE 1. MAZOWIECKIE 1. MAZOWIECKIE 2. ŚLĄSKIE 2. ŚLĄSKIE 2. DOLNOŚLĄSKIE 3. DOLNOŚLĄSKIE 3. DOLNOŚLĄSKIE 3. ŚLĄSKIE 4. MAŁOPOLSKIE 4. MAŁOPOLSKIE 4. POMORSKIE 5. PODKARPACKIE 5. PODKARPACKIE 5. MAŁOPOLSKIE 6. POMORSKIE 6. ŁÓDZKIE 6. PODKARPACKIE 7. WIELKOPOLSKIE 7. WIELKOPOLSKIE 7. OPOLSKIE 8. ŁÓDZKIE 8. POMORSKIE 8. LUBELSKIE 9. OPOLSKIE 9. ŚWIĘTOKRZYSKIE 9. WIELKOPOLSKIE 10. LUBELSKIE 10. KUJAWSKO-POMORSKIE 10. KUJAWSKO-POMORSKIE 11. KUJAWSKO-POMORSKIE 11. LUBELSKIE 11. PODLASKIE 12. ŚWIĘTOKRZYSKIE 12. OPOLSKIE 12. LUBUSKIE 13. PODLASKIE 13. PODLASKIE 13. ŁÓDZKIE 14. LUBUSKIE 14. WARMIŃSKO-MAZUR. 14. ŚWIĘTOKRZYSKIE 15. WARMIŃSKO-MAZUR. 15. LUBUSKIE 15. WARMIŃSKO-MAZUR. 16. ZACHODNIOPOMORSKIE 16. ZACHODNIOPOMORSKIE 16. ZACHODNIOPOMORSKIE

Pozycje województw w oparciu o wskaźniki syntetyczne – 2011r

Wartości wskaźników tworzących miernik zagregowany PozycjaGERD/PKB Nakłady na działalność badawczo-rozwojową w dziedzinie nauk inżynieryjno-technicznych na 10 tys. mieszkańców Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach przemysłowych w zł na mieszkańca 1. MAZ 1,35 MAZ 4037,270 ŁDZ 907, MLP 1,05 PODK 2007,454 ŚLSK 868, PODK 0,97 ŚLSK 1776,106 MAZ 741, LUBEL 0,67 MLP 1459,782 WLKP 651, ŁDZ 0,64 DLN 1272,947 DLN 601, POM 0,61 POM 861,503 PODK 551, WLKP 0,59 WLKP 849,102 OPOL 392, DLN 0,52 ŁDZ 733,301 POM 374, ŚWKRZ 0,47 ZACH 641,549 MLP 360, ŚLSK 0,46 ŚWKRZ 635,974 ZACH 355, WAR-MAZ 0,45 OPOL 628,268 ŚWKRZ 313, PODL 0,32 LUBEL 525,724 KUJ-POM 279, ZACH 0,32 KUJ-POM 377,003 PODL 259, KUJ-POM 0,32 LUBUS 338,986 LUBEL 244, LUBUS 0,14 PODL 272,061 LUBUS 230, OPOL 0,13 WAR-MAZ 235,739 WAR-MAZ 184,

Wartości wskaźników tworzących miernik zagregowany Pozycja Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach sektora usług w zł na mieszkańca Jednostki B+R w sektorze przedsiębiorstw na 100 tys. podmiotów wpisanych do rejestru REGON Studenci kierunków ścisłych na 10 tys. ludności 1. MAZ 1629,331 MAZ 52,141 MLP 130, POM 299,000 DLN 51,583 DLN 117, DLN 112,265 ŚLSK 51,419 POM 91, PODK 91,036 PODK 48,315 MAZ 79, ŚLSK 82,086 ŁDZ 45,944 ŚLSK 78, KUJ-POM 76,756 MLP 44,331 ŁDZ 71, MLP 69,158 WLKP 41,436 WLKP 70, WAR-MAZ 34,099 POM 41,054 ZACH 64, LUBEL 30,053 KUJ-POM 40,680 PODL 57, ZACH 27,932 OPOL 39,975 PODK 53, WLKP 27,814 LUBEL 38,249 LUBEL 53, ŁDZ 26,006 PODL 28,342 OPOL 53, LUBUS 25,075 ŚWKRZ 27,383 KUJ-POM 47, OPOL 13,098 WAR-MAZ 25,603 ŚWKRZ 47, ŚWKRZ 11,832 LUBUS 24,897 WAR-MAZ 39, PODL 9,860 ZACH 18,641 LUBUS 35,

Wartości wskaźników tworzących miernik zagregowany Pozycja Przedsiębiorstwa posiadające intranet w % Przedsiębiorstwa, które posiadały środki automatyzacji na 10 tys. podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON Przedsiębiorstwa przemysłowe, które współpracowały w zakresie działalności innowacyjnej w % ogółu przedsiębiorstw 1. MAZ 48,9 PODK 33,953 PODK 7,6 2. PODL 45,4 WAR-MAZ 31,834 ŚLSK 7,1 3. ŚLSK 44,9 WLKP 31,715 DLN 6,3 4. DLN 44,8 ŁDZ 30,280 MLP 6,1 5. POM 43,7 KUJ-POM 26,903 MAZ 5,5 6. WLKP 43,5 ŚLSK 26,589 OPOL 5,5 7. LUBUS 42,1 LUBUS 26,525 WLKP 5,1 8. PODK 41,0 ŚWKRZ 25,589 POM 5 9. KUJ-POM 40,9 PODL 22,019 LUBEL 4,9 10. ŁDZ 40,1 MLP 21,291 KUJ-POM 4,9 11. WAR-MAZ 40,1 LUBEL 20,852 WAR-MAZ 4,9 12. LUBEL 38,9 OPOL 20,090 PODL 4,8 13. MLP 37,7 POM 19,210 ZACH 4,7 14. ZACH 37,5 DLN 18,130 ŁDZ 4,4 15. OPOL 36,4 MAZ 17,597 ŚWKRZ ŚWKRZ 29,6 ZACH 17,243 LUBUS 3,

Wartości wskaźników tworzących miernik zagregowany Pozycja Zatrudnieni w B+R w sektorze przedsiębiorstw na 1000 tys. ludności Udział przychodów netto ze sprzedaży produktów innowacyjnych w przychodach netto ze sprzedaży ogółem Przedsiębiorstwa, które wprowadziły nowe lub istotnie ulepszone produkty w % 1. PODK 104,045 POM 32,07 KUJ-POM 15,55 2. MAZ 102,520 WLKP 15,72 PODKAR 14,91 3. POM 78,660 PODKAR 10,49 MLP 14,07 4. MLP 57,682 MLP 7,60 WLKP 12,66 5. DLN 54,626 WAR-MAZ 6,69 LUBEL 12,21 6. ŚLSK 53,725 KUJ-POM 6,35 POM 11,31 7. WLKP 31,263 ŚLSK 6,05 ŚWKRZ 11,22 8. PODL 30,225 DLN 5,91 DLN 10,66 9. ŁDZ 30,205 OPOL 5,84 WAR-MAZ 10, KUJ-POM 27,140 MAZ 5,59 ŚLSK 10, ŚWKRZ 24,693 ZACH 4,88 MAZ 10, LUBEL 20,043 ŚWKRZ 4,68 PODL 9, LUBUS 12,706 PODL 4,41 OPOL 9, WAR-MAZ 10,547 ŁDZK 4,29 ZACH 8, ZACH 10,361 LUBEL 3,57 LUBUS 8, OPOL 9,872 LUBUS 3,51 ŁDZK 7,

Wartości wskaźników tworzących miernik zagregowany Pozycja Przedsiębiorstwa, które wprowadziły nowe lub istotnie ulepszone dla rynku produkty w % Przedsiębiorstwa, które wprowadziły nowe lub ulepszone procesy w % Wynalazki zgłoszone na 1 milion ludności 1. PODKAR 9,65 OPOL 16,18 MAZ 146, KUJ-POM 7,86 PODKAR 15,97 WLKP 118, WLKP 7,08 LUBEL 15,78 ŚLSK 116, ŚLSK 6,56 WLKP 14,52 DLN 114, LUBEL 6,42 MLP 14,07 ŁDZK 111, POM 6,36 KUJ-POM 13,11 MLP 99, ŚWKRZ 6,24 PODL 12,68 POM 97, PODL 6,01 POM 12,39 LUBEL 96, WAR-MAZ 5,82 WAR-MAZ 12,30 OPOL 93, MLP 5,74 ŚLSK 11,81 ZACH 84, DLN 5,56 DLN 11,34 KUJ-POM 74, MAZ 5,30 ŚWKRZ 11,22 PODL 60, LUBUS 4,62 MAZ 11,00 PODKAR 56, ŁDZK 4,60 ZACH 10,27 ŚWKRZ 53, OPOL 4,38 LUBUS 10,11 LUBUS 48, ZACH 4,37 ŁDZK 8,59 WAR-MAZ 44,

Pozycja województwa w podziale na wyróżnione grupy – ogólny wskaźnik innowacyjności

Pozycja województwa w podziale na wyróżnione grupy – wskaźnik „na wejściu”

Pozycja województwa w podziale na wyróżnione grupy – wskaźnik „na wyjściu”

Potencjał sektora przedsiębiorstw ZAKRES ANALIZY 1.Liczba podmiotów gospodarczych na mieszkańców; 2.Liczba nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na mieszkańców; 3.Liczba wyrejestrowanych podmiotów gospodarczych na mieszkańców; 4.Produkcja sprzedana przemysłu (PKD 2007) na 1 mieszkańca; 5.Nakłady inwestycyjne na 1 mieszkańca; 6.Nakłady inwestycyjne na 1 mieszkańca w sektorze prywatnym; 7.Nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach; 8.Wartość brutto środków trwałych; 9.Liczba podmiotów gospodarczych z udziałem kapitału zagranicznego.

Lp.Województwozizi Lp.Województwozizi 1 Mazowieckie2,0789 Kujawsko-pomorskie0,913 2 Dolnośląskie1,22310 Zachodniopomorskie0,912 3 Śląskie1,19611 Opolskie0,887 4 Wielkopolskie1,13912 Świętokrzyskie0,780 5 Pomorskie1,06413 Podkarpackie0,778 6 Lubuskie1,05714 Warmińsko-mazurskie0,714 7 Łódzkie0,94915 Lubelskie0,693 8 Małopolskie0,93916 Podlaskie0,676 Wartości zmiennej syntetycznej w 2010 r.

Potencjał gospodarczy - WSKAŹNIK LOKALIZACJI – Wielkość zatrudnienia (2009) Sekcje, które cechuje wyższy poziom koncentracji (wartość współczynnika lokalizacji powyżej 1,3) w województwie lubuskim w porównaniu do kraju ogółem ze względu na wielkość zatrudnienia: Sekcja B dział 06górnictwo ropy naftowej i gazu ziemnego Sekcja B dział 09działalność usługowa wspomagająca górnictwo Sekcja Cprzetwórstwo przemysłowe Sekcja C dział 13produkcja wyrobów tekstylnych Sekcja C dział 15produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych Sekcja C dział 16produkcja wyrobów z drewna oraz korka, Sekcja C dział 17produkcja papieru i wyrobów z papieru Sekcja C dział 23produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych Sekcja C dział 25produkcja metalowych wyrobów gotowych, Sekcja C dział 26produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych Sekcja C dział 29produkcja pojazdów samochodowych, przyczep Sekcja C dział 31produkcja mebli Sekcja E dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją Sekcja E dział 36pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody Sekcja E dział 37odprowadzanie i oczyszczanie ścieków Sekcja E dział 39 działalność związana z rekultywacją i pozostała działalność usługowa związana z gospodarką odpadami

Potencjał gospodarczy - WSKAŹNIK LOKALIZACJI – Wielkość zatrudnienia (2011) Sekcje, które cechuje wyższy poziom koncentracji (wartość współczynnika lokalizacji powyżej 1,3) w województwie lubuskim w porównaniu do kraju ogółem ze względu na wielkość zatrudnienia: Sekcja C Przetwórstwo przemysłowe Sekcja C dział 13produkcja wyrobów tekstylnych Sekcja C dział 15produkcja skór i wyrobów ze skór wyprawionych Sekcja C dział 16produkcja wyrobów z drewna oraz korka Sekcja C dział 17produkcja papieru i wyrobów z papieru Sekcja C dział 23produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych Sekcja C dział 25produkcja metalowych wyrobów gotowych, Sekcja C dział 26produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych Sekcja C dział 28produkcja maszyn i urządzeń, gdzie indziej niesklasyfikowana Sekcja C dział 29produkcja pojazdów samochodowych, przyczep Sekcja C dział 31produkcja mebli Sekcja E Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją Sekcja E dział 36pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody Sekcja E dział 37odprowadzanie i oczyszczanie ścieków

Nakłady na działalność badawczo-rozwojową w dziedzinie nauk inżynieryjno-technicznych na 10 tys. mieszkańców Nakłady na działalność innowacyjną w przedsiębiorstwach sektora usług w zł na mieszkańca Przedsiębiorstwa, które posiadały środki automatyzacji na 10 tys. podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON Zatrudnieni w B+R w sektorze przedsiębiorstw na 1000 tys. ludności Przedsiębiorstwa, które wprowadziły nowe lub istotnie ulepszone dla rynku produkty w % Liczba podmiotów gospodarczych na mieszkańców Potencjalne siły

Liczba podmiotów Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo irybactwo (sekcja A); Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo (sekcja A); Dostawa wody; gospodarowanieściekami i odpadami orazdziałalność związanaz rekultywacją Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją Zaopatrywanie w energięelektryczną, gaz i wodę (sekcja E); Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę (sekcja E); Działalność związana z obsługąrynku nieruchomości (sekcja L). Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości (sekcja L). Lubuskie - w drodze do innowacji Nowa Sól, 25 lutego 2013 r. Dane wtórne – wskaźnikiPanel ekspertów Przemysł metalowy Przeróbka drewna – (1) przemysł meblarski, (2) papierniczy. Zespół branż drzewnych (papier) Energie odnawialne Turystyka – ale wyspecjalizowana Branża spożywcza - przetwórstwo spożywcze, produkcja napojów ekoprodukty Szkółkarstwo rolnicze

Przemysł metalowy Technologie środowiskowe Gospodarowanie ściekami i odpadami Produkty regionalne łowiectwo i rybactwo Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Obsługa rynkunieruchomości Obsługa rynku nieruchomości Ekologia, ekoinnowacje Wyspecjalizowanaturystyka Wyspecjalizowana turystyka Przemysł drzewny Energia odnawialna Przemysł spożywczy Tradycjeprzemysłowe Tradycje przemysłowe Liczba podmiotów gospodarczych Liczba prywatnych podmiotów gospodarczych Przedsiębiorstwa, które posiadały środki automatyzacji… Zatrudnieni w B+R w sektorze przedsiębiorstw Nakłady na działalność badawczo-rozwojową w dziedzinie nauk inżynieryjno-technicznych Liczba podmiotów gospodarczych Lokalizacja, bliskośćgranicy Lokalizacja, bliskość granicy Tranzytowepołożenie Tranzytowe położenie Potencjały Potencjałprzyrodniczy –czystość środowiska Potencjał przyrodniczy – czystość środowiska Sektor ICT Rodzący się potencjał węgla brunatnego i ropy naftowej

Technologie środowiskowe Energia Sektor drzewny Ekologia Gospodarka ściekami i utylizacja odpadów Ekoinnowacje Sektor spożywczy (np. odpady) Sektor budowlany – budownictwo pasywne Rolnictwo i leśnictwo (np. produkcja pelet) Źródła odnawialne Źródła tradycyjne Zespoły naukowe Klastry Ośrodki innowacji, m.in. parki

Sektor spożywczy Rolnictwo Czyste środowisko – ekologia Produkty regionalne Gospodarka odpadów Eko produkty regionalne „marka regionu” Innowacje technologiczne Turystyka Przetwórstwo przemysłowe Zespoły naukowe Klastry Ośrodki innowacji, m.in. parki

Technologie informacyjne IT Przemysł metalowy Elektronika Przemysł spożywczy Ekoinnowacje Innowacje w zakresie systemów zarządzania w przemyśle i usługach (BPO) Rolnictwo Zespoły naukowe Klastry Ośrodki innowacji, m.in. parki

Przemysł metalowy Technologie środowiskowe Sektor motoryzacyjny Energia odnawialna Innowacje technologiczne Ekoinnowacje Przemysł maszynowy Przetwórstwo przemysłowe Zespoły naukowe Klastry Ośrodki innowacji, m.in. parki Tradycja regionu

Bioinżynieria Technologia dla zdrowia człowieka Technologie środowiskowe Turystyka medyczna Innowacje technologiczne Czyste środowisko Rolnictwo - Żywność wysokiej jakości Zespoły naukowe Klastry Ośrodki innowacji, m.in. parki

Sektor drzewny Przemysł papierniczy Leśnictwo ??? Przemysł meblarski

Dziękuję za uwagę