Prawne i administracyjne aspekty ochrony, kształtowania i użytkowania środowiska Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa zrównoważonego rozwoju – partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

System kompetencyjny ochrony, użytkowania i kształtowania środowiska w Polsce

Organy ochrony środowiska (1) OCHRONA ŚRODOWISKA = OBOWIĄZEK WŁADZ PUBLICZNYCH ORGANY OCHRONY ŚRODOWISKA = organy administracji publicznej, które są powoływane do wykonywania zadań publicznych z zakresu ochrony środowiska, stosownie do ich właściwości, określonej w Prawie Ochrony Środowiska. Zgodnie z art. 74 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej[1] Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych. Konstytucja traktuje ochronę środowiska jako jeden z podstawowych celów (funkcji) państwa, co oznacza, że obowiązek ten spoczywa na państwie niezależnie od doraźnej struktury politycznej jego władz. Tak rozumiany obowiązek ochrony środowiska został nałożony na władze publiczne w szerokim rozumieniu, obejmujące zarówno organy państwowe, jak i samorządowe wszystkich szczebli. W pojęciu tym mieści się definicja „organu ochrony środowiska” z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska. Zgodnie z art. 3 pkt 15 POŚ pod pojęciem organu ochrony środowiska należy rozumieć te organy administracji publicznej, które są powoływane do wykonywania zadań publicznych z zakresu ochrony środowiska, stosownie do ich właściwości, określonej w POŚ. [1] Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.

Organy ochrony środowiska (2) Do organów ochrony środowiska należą: wójt, burmistrz lub prezydent miasta; starosta; sejmik województwa; marszałek województwa; wojewoda; minister właściwy do spraw środowiska; Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska; Regionalny dyrektor ochrony środowiska. Organy Inspekcji Ochrony Środowiska działające na podstawie przepisów ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, wykonujące nie tylko kontrolę, ale i zadania w zakresie ochrony środowiska, jeżeli tak stanowi ustawa POŚ. Wiele zadań z zakresu ochrony środowiska jest wykonywanych przez inne organy, niebędące organami ochrony środowiska, jak np. przez Głównego Inspektora Sanitarnego, Ministra Obrony Narodowej, Ministra Gospodarki, czy też radę gminy (miasta) lub radę powiatu. Do organów ochrony środowiska należą: wójt, burmistrz lub prezydent miasta; starosta; sejmik województwa; marszałek województwa; wojewoda; minister właściwy do spraw środowiska; Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska; regionalny dyrektor ochrony środowiska; Organy Inspekcji Ochrony Środowiska działające na podstawie przepisów ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, wykonujące nie tylko kontrolę, ale i zadania w zakresie ochrony środowiska, jeżeli tak stanowi ustawa POŚ. Ponadto wiele zadań z zakresu ochrony środowiska jest wykonywanych przez inne organy, niebędące organami ochrony środowiska, jak np. przez Głównego Inspektora Sanitarnego, Ministra Obrony Narodowej, Ministra Gospodarki, czy też radę gminy (miasta) lub radę powiatu.

Zadania publiczne z zakresu ochrony środowiska

Zadania publiczne z zakresu ochrony środowiska Zadania publiczne z zakresu ochrony środowiska są określone przez wskazanie właściwości organów ochrony środowiska w art. 378 POŚ, ale także uregulowane w innych przepisach POŚ oraz w innych ustawach z zakresu prawa ochrony środowiska. Należą do nich: Zadania o charakterze organizatorskim - służące realizacji polityki ochrony Zadania o charakterze bezpośrednio wykonawczym Zadania o charakterze zobowiązująco-reglamentacyjnym Zadania o charakterze kontrolno-nadzorczym Zadania administracji w ochronie środowiska to „zadania publiczne”, które cechuje powszechność i użyteczność dla ogółu, a także sprzyjanie osiąganiu celów określonych w Konstytucji lub ustawie. Zadania publiczne z zakresu ochrony środowiska są określone przez wskazanie właściwości organów ochrony środowiska w art. 378 POŚ, ale także uregulowane w innych przepisach POŚ oraz w innych ustawach z zakresu prawa ochrony środowiska. Należą do nich: Zadania o charakterze organizatorskim - służące realizacji polityki ochrony; Zadania o charakterze bezpośrednio wykonawczym; Zadania o charakterze zobowiązująco-reglamentacyjnym; Zadania o charakterze kontrolno-nadzorczym.

Zadania o charakterze organizatorskim Zadania o charakterze organizatorskim - służą realizacji polityki ochrony środowiska – obejmują one przede wszystkim przyjmowanie: - polityki ekologicznej państwa - programów ochrony środowiska - planów gospodarki odpadami - strategii ekorozwoju i innych dokumentów o charakterze strategicznym - miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, który jako jedyny jest aktem prawa miejscowego. Zadania o charakterze organizatorskim polegają na organizowaniu działań związanych z ochroną środowiska podejmowanych przez różne podmioty, a w szczególności działań podejmowanych przez organy administracji publicznej. Ich podejmowanie służy realizacji polityki ochrony środowiska i obejmują one przede wszystkim przyjmowanie: - polityki ekologicznej państwa - programów ochrony środowiska - planów gospodarki odpadami - strategii ekorozwoju i innych dokumentów o charakterze strategicznym - miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, który jako jedyny jest aktem prawa miejscowego.

Zadania o charakterze bezpośrednio wykonawczym Organy gminy są zobowiązane do wykonywania czterech typów zadań o charakterze bezpośrednio wykonawczym: Zadania w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków, Zadania w zakresie utrzymania czystości i porządku w gminach oraz gospodarowania odpadami komunalnymi, Zadania w zakresie ochrony terenów zieleni i zadrzewień, Zadania w zakresie ochrony powierzchni ziemi. Zadania o charakterze bezpośrednio wykonawczym polegają na wykonywaniu przez organy administracji publicznej działań mających bezpośredni wpływ na środowisko, zmierzających do zapobiegania negatywnym oddziaływaniom na środowisko lub usuwania skutków zanieczyszczenia środowiska. Zadania o charakterze bezpośrednio wykonawczym przyjmują na ogół formę działań niewładczych i obciążają jednostki samorządu terytorialnego w tym przede wszystkim samorząd gminny - mieszczą się one w ramach gospodarki komunalnej. Organy gminy są zobowiązane do wykonywania czterech typów zadań o charakterze bezpośrednio wykonawczym: Zadania w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków, Zadania w zakresie utrzymania czystości i porządku w gminach oraz gospodarowania odpadami komunalnymi, Zadania w zakresie ochrony terenów zieleni i zadrzewień, Zadania w zakresie ochrony powierzchni ziemi. Zadania wykonawcze z zakresu administracji rządowej mogą być wykonywane także przez organy jednostek samorządu terytorialnego wykonujące te zadania jako zadania zlecone. W przypadku realizacji zadań wykonawczych przekraczających możliwości jednej gminy istnieje możliwość powołania związku gmin i wykonywania tych zadań przez władze związku.

Zadania o charakterze zobowiązująco-reglamentacyjnym Ze względu na przedmiot zadania zobowiązująco- reglamentacyjne można podzielić na dwie grupy: reglamentacja korzystania z zasobów środowiska reglamentacja emisji (wydawanie pozwoleń i decyzji administracyjnych określających warunki korzystania ze środowiska i dopuszczalne poziomy emisji) Zadania o charakterze zobowiązująco-reglamentacyjnym – są to takie zadania organów administracji, których celem jest kształtowanie sytuacji prawnej innych podmiotów wpływających na środowisko lub z niego korzystających. Realizacja tego rodzaju zadań odbywa się poprzez wydanie przez organ administracji decyzji kształtującej prawa i obowiązki podmiotu, którego działalność ma określony wpływ na środowisko lub ustalenie zakresu dozwolonego korzystania z dóbr środowiska, ograniczając ten dostęp lub ustalając warunki, po spełnieniu których taki dostęp będzie dozwolony. Ze względu na przedmiot zadania zobowiązująco-reglamentacyjne można podzielić na dwie grupy, są to: reglamentacja korzystania z zasobów środowiska oraz reglamentacja emisji (wydawanie pozwoleń i decyzji administracyjnych określających warunki korzystania ze środowiska i dopuszczalne poziomy emisji).

Zadania o charakterze kontrolno-nadzorczym Zadania o charakterze nadzorczo-kontrolnym polegają na badaniu stanu środowiska i kontroli przestrzegania przepisów o jego ochronie. Większa część zadań o charakterze nadzorczo- kontrolnym ma zasięg szerszy, niż lokalny; dlatego zasadniczą rolę w realizacji tych działań odgrywa Inspekcja Ochrony Środowiska. Uprawnienia kontrolne wykonują: Główny Inspektor Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska oraz upoważnieni przez nich pracownicy Inspekcji Ochrony Środowiska (inspektorzy) Zadania o charakterze nadzorczo-kontrolnym polegają na badaniu stanu środowiska i kontroli przestrzegania przepisów o jego ochronie. Zgodnie z art. 379 ust. 1 POŚ marszałek województwa, starosta oraz wójt (burmistrz lub prezydent miasta) sprawują kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym właściwością tych organów. Jednak z uwagi na fakt, że większa część zadań o charakterze nadzorczo-kontrolnym ma zasięg szerszy, niż lokalny, zasadniczą rolę w realizacji tych działań odgrywa Inspekcja Ochrony Środowiska. Uprawnienia kontrolne wykonują Główny Inspektor Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska oraz upoważnieni przez nich pracownicy Inspekcji Ochrony Środowiska (inspektorzy).

Najnowsze zmiany w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach

Najnowsze zmiany w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2011 r. nr Dz. U. Nr 152, poz. 897) – wchodzi w życie 1 stycznia 2012 r. Konieczność dostosowania prawa krajowego do wymogów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy oraz dyrektywy Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów. Do 16 lipca 2013 r. samorządy będą musiały zredukować ilość odpadów biodegradowalnych trafiających na wysypiska do poziomu 50%, a do 2020 do 75% masy odpadów z 1995 r. Największą zmianą prawną dokonaną w ostatnim czasie była nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2011 r. nr Dz. U. Nr 152, poz. 897), która wchodzi w życie 1 stycznia 2012 r. Została ona przyjęta w związku z koniecznością dostosowania prawa krajowego do wymogów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy oraz dyrektywy Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów. Na podstawie tych dyrektyw, do 16 lipca 2013 r. samorządy będą musiały zredukować ilość odpadów biodegradowalnych trafiających na wysypiska do poziomu 50%, a do 2020 do 75% masy odpadów z 1995 r.

Główne założenie nowelizacji ustawy przekazanie władztwa nad odpadami komunalnymi przez właścicieli nieruchomości gminom, zdjęcie z mieszkańców obowiązku samodzielnego podpisywania umów na odbiór odpadów komunalnych; gminy będą przeprowadzały przetargi na odbiór odpadów, gospodarowały środkami pochodzącymi z opłat pobieranych od mieszkańców za odpady, a od firm egzekwowały odpowiednią jakość usług. Główne założenie nowelizacji, to przekazanie władztwa nad odpadami komunalnymi przez właścicieli nieruchomości gminom, co ma doprowadzić do stworzenia systemu kompleksowego zarządzania odpadami komunalnymi. Nowelizacja zakłada zdjęcie z mieszkańców obowiązku samodzielnego podpisywania umów na odbiór odpadów komunalnych; nowy system zakłada, że to gminy będą przeprowadzały przetargi na odbiór odpadów, gospodarowały środkami pochodzącymi z opłat pobieranych od mieszkańców za odpady, a od firm egzekwowały odpowiednią jakość usług. Przyjęcie tych rozwiązań oznacza dostosowanie prawa polskiego do unijnego, które nakłada na Polskę konieczność osiągnięcia określonych poziomów odzysku i recyklingu odpadów komunalnych oraz redukcji masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji i kierowanych do składowania.

Szczegółowe cele nowelizacji (1) Szczegółowe cele nowelizacji obejmują: uszczelnienie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi; prowadzenie selektywnego zbierania odpadów komunalnych „u źródła”; zmniejszenie ilości odpadów komunalnych, w tym odpadów ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów; zwiększenie liczby nowoczesnych instalacji do odzysku, w tym recyklingu, unieszkodliwiania odpadów komunalnych w sposób inny niż składowanie odpadów całkowite wyeliminowanie nielegalnych składowisk odpadów, a tym samym zmniejszenie zaśmiecenia w szczególności lasów i terenów rekreacyjnych Szczegółowe cele nowelizacji obejmują: uszczelnienie systemu gospodarowania odpadami komunalnymi; prowadzenie selektywnego zbierania odpadów komunalnych „u źródła”; zmniejszenie ilości odpadów komunalnych, w tym odpadów ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów; zwiększenie liczby nowoczesnych instalacji do odzysku, w tym recyklingu, unieszkodliwiania odpadów komunalnych w sposób inny niż składowanie odpadów całkowite wyeliminowanie nielegalnych składowisk odpadów, a tym samym zmniejszenie zaśmiecenia w szczególności lasów i terenów rekreacyjnych

Szczegółowe cele nowelizacji (2) Szczegółowe cele nowelizacji obejmują (cd.): prowadzenie właściwego sposobu monitorowania postępowania z odpadami komunalnymi zarówno przez właścicieli nieruchomości, jak i prowadzących działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości; zmniejszenie dodatkowych zagrożeń dla środowiska wynikających z transportu odpadów komunalnych z miejsc ich powstania do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania, przez podział województw na regiony gospodarki odpadami, w ramach których prowadzone będą wszelkie czynności związane gospodarowaniem odpadami komunalnymi Szczegółowe cele nowelizacji obejmują również: prowadzenie właściwego sposobu monitorowania postępowania z odpadami komunalnymi zarówno przez właścicieli nieruchomości, jak i prowadzących działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości; zmniejszenie dodatkowych zagrożeń dla środowiska wynikających z transportu odpadów komunalnych z miejsc ich powstania do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania, przez podział województw na regiony gospodarki odpadami, w ramach których prowadzone będą wszelkie czynności związane gospodarowaniem odpadami komunalnymi

Krajowy Plan Gospodarki odpadami do 2014 r. Wymienione zmiany są powiązane z przyjęciem Krajowego Planu Gospodarki Odpadami do 2014 r. – „KPGO” (przyjęty uchwałą Rady Ministrów nr 217 z 2010 r. w sprawie przyjęcia Krajowego Programu Gospodarki odpadami, M.P. nr 101, poz. 1183). KPGO zakłada redukcję ilości powstających odpadów dzięki działaniom edukacyjnym oraz lepszemu wykorzystaniu zasobów . Założenia dotyczące działań edukacyjnych, które mogą być stosowane zarówno przez organy ochrony środowiska, w tym na poziomie lokalnym, zawiera broszura przygotowana przez Komisję Europejską http://ec.europa.eu/environment/waste/pdf/WASTE%20BROCHURE.pdf Wymienione na poprzednich slajdach zmiany wprowadzone nowelizacją ustawy o utrzymaniu czystości i porządki w gminach są powiązane z przyjęciem Krajowego Planu Gospodarki Odpadami do 2014 r., który zakłada redukcję ilości powstających odpadów dzięki działaniom edukacyjnym oraz lepszemu wykorzystaniu zasobów. Założenia dotyczące działań edukacyjnych, które mogą być stosowane zarówno przez organy ochrony środowiska, w tym na poziomie lokalnym, zawiera broszura przygotowana przez Komisję Europejską dostępna pod linkiem podanym na slajdzie.

Implementacja wytycznych i celów dyrektyw UE w prawie polskim

Zobowiązania akcesyjne Podstawę prawną przystąpienia Polski i dziewięciu innych krajów europejskich do Unii Europejskiej stanowi Traktat Ateński z 16 kwietnia 2003 r. (Dz. U. 2004 r, Nr. 90, poz. 864) Polska zobowiązała się do pełnego wdrożenia prawa UE, z uwzględnieniem wynegocjowanych okresów przejściowych; W dziedzinie „ochrona środowiska” istotnych z punktu widzenia niniejszego e-szkolenia, dotyczą one w szczególności oczyszczania ścieków komunalnych i składowisk odpadów. Omówienie wszystkich okresów przejściowych, można znaleźć w pliku http://www.cie.gov.pl/HLP/files.nsf/0/ECA3661D0DB61B9AC1256E81004233 AD/$file/wyniki_negocjacji.pdf W Traktacie ateńskim z 16 kwietnia 2003 r. stanowiącym podstawę prawną przystąpienia Polski i dziewięciu innych krajów europejskich do Unii Europejskiej, Polska zobowiązała się do pełnego wdrożenia prawa UE, z uwzględnieniem wynegocjowanych okresów przejściowych; które w dziedzinie „ochrona środowiska” istotnych z punktu widzenia niniejszego szkolenia, dotyczą w szczególności oczyszczania ścieków komunalnych i składowisk odpadów.

Oczyszczanie ścieków komunalnych W obszarze oczyszczania ścieków komunalnych (Dyrektywa 91/271/EWG); wynegocjowano faktycznie cztery zróżnicowane okresy przejściowe (w zależności od rodzaju aglomeracji): do 31 grudnia 2008 roku w odniesieniu do systemów kanalizacji zbiorczej dla aglomeracji powyżej 10000 tzw. równoważnej liczby mieszkańców RLM); do 31 grudnia 2015 roku w odniesieniu do systemów kanalizacji zbiorczej dla aglomeracji od 2000 do 10000 RLM; do 31 grudnia 2015 roku dla zrzutów ścieków z aglomeracji od 15000 RLM do ponad 100000 RLM do 31 grudnia 2010 roku w odniesieniu do oczyszczalni ścieków w zakładach sektora przemysłu rolno-spożywczego W obszarze oczyszczania ścieków komunalnych wynegocjowano cztery zróżnicowane okresy przejściowe (w zależności od rodzaju aglomeracji): do 31 grudnia 2008 roku w odniesieniu do systemów kanalizacji zbiorczej dla aglomeracji powyżej 10000 tzw. równoważnej liczby mieszkańców; do 31 grudnia 2015 roku w odniesieniu do systemów kanalizacji zbiorczej dla aglomeracji od 2000 do 10000 równoważnej liczby mieszkańców; do 31 grudnia 2015 roku dla zrzutów ścieków z aglomeracji od 15000 RLM do ponad 100000 równoważnej liczby mieszkańców; do 31 grudnia 2010 roku w odniesieniu do oczyszczalni ścieków w zakładach sektora przemysłu rolno-spożywczego.

Składowanie odpadów W obszarze składowania odpadów obowiązuje Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów  (Dz.U. L 182 z 16.7.1999, str. 1-19,  Polskie wydanie specjalne: Rozdział 15 Tom 04 P. 228 – 246); Okres przejściowy wdrożenia tej Dyrektywy trwa do 1 lipca 2012 roku i dotyczy modernizacji istniejących składowisk odpadów lub budowy nowych składowisk odpadów. Konieczna jest redukcja ilości odpadów biodegradowalnych trafiających na składowisko do poziomu 50% do połowy 2013 r., a do 2020 do 75%, masy odpadów z 1995 r. W odniesieniu do składowisk odpadów (dyrektywa 99/31/WE) okres przejściowy trwa do 1 lipca 2012 roku, na modernizację istniejących lub budowę nowych składowisk odpadów. W związku z tym konieczna jest także redukcja ilości odpadów biodegradowalnych trafiających na składowisko do poziomu 50%, do połowy 2013 r., a do 2020 do 75%, masy odpadów z 1995 r.

Etapy dostosowywania prawa krajowego do UE Elementy dostosowania prawa krajowego do unijnego obejmują następujące etapy: Przyjęcie lub zmiana krajowych ustaw, zasad lub procedur w sposób pozwalający na pełne włączenie odpowiednich aktów prawnych UE do wewnętrznego porządku prawnego – transpozycja (zwana inaczej implementacją) Zapewnienie instytucji i środków finansowych koniecznych do wykonania przepisów – wdrażanie Zapewnienie koniecznych środków kontroli i instrumentów egzekucji w celu zagwarantowania pełnej i właściwej zgodności prawa – egzekwowanie. W przypadku dyrektyw implementacja polega na przyjęciu krajowego aktu prawnego (ustawy) służącego realizacji celów dyrektywy. Rozporządzenie na ogół obowiązuje bezpośrednio i wprost wszystkie organy administracji publicznej – adresaci muszą znać treść nie tylko prawa krajowego, lecz także unijnych rozporządzeń (publ. także w jęz. polskim na http://eur-lex.europa.eu/pl/index.htm). Czasem rozporządzenie unijne może także wymagać implementacji/ Elementy dostosowania prawa krajowego do unijnego zgodnie z przewodnikiem dostosowania prawa do prawa UE w dziedzinie ochrony środowiska obejmują następujące etapy: Przyjęcie lub zmiana krajowych ustaw, zasad lub procedur w sposób pozwalający na pełne włączenie odpowiednich aktów prawnych UE do wewnętrznego porządku prawnego – czyli transpozycja, zwana inaczej implementacją Zapewnienie instytucji i środków finansowych koniecznych do wykonania przepisów – wdrażanie Zapewnienie koniecznych środków kontroli i instrumentów egzekucji w celu zagwarantowania pełnej i właściwej zgodności prawa – egzekwowanie. Implementacja w przypadku dyrektyw polega na przyjęciu krajowego aktu prawnego (ustawy) służącego realizacji celów dyrektywy. Rozporządzenie na ogół obowiązuje bezpośrednio i wprost wszystkie organy administracji publicznej - a to znaczy, że adresaci muszą znać treść nie tylko prawa krajowego, lecz także unijnych rozporządzeń. Czasem rozporządzenie unijne może także wymagać implementacji - np. Rozporządzenie nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów jest uszczegółowione przez krajową ustawę z dnia 29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów. Praktyka pokazuje jednak, że dostosowanie prawa krajowego do unijnego jest procesem bardzo złożonym i w wielu przypadkach – nieudanym. Skutkiem braku implementacji prawa UE lub nienależytej implementacji. Bardziej szczegółowo te aspekty prawne zostały omówione w części wykładowej niniejszego modułu tematycznego.

Egzekucja ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko na poziomie lokalnym

Kontrola społeczna Realizacja obowiązków wynikających z ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1228 ze zm.) prowadzona jest poprzez kontrolę społeczną. Pod pojęciem kontroli społecznej rozumie się kontrolę organów władzy publicznej, w szczególności organów administracji podejmowaną przez samo społeczeństwo, tj. przez: - organizacje społeczne, - niezorganizowane grupy obywateli - osoby fizyczne i media Egzekucja obowiązków płynących z ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko prowadzona jest przede wszystkim w ramach tzw. kontroli społecznej. Pod pojęciem kontroli społecznej rozumie się kontrolę organów władzy publicznej, w szczególności organów administracji podejmowaną przez samo społeczeństwo, tj. przez organizacje społeczne, niezorganizowane grupy obywateli oraz osoby fizyczne i media z wykorzystaniem środków określonych przepisami prawa w celu zagwarantowania realizacji celów uzasadnionych interesem społecznym. Kontrola społeczna (zwana także obywatelską) jest umocowana w koncepcji demokratycznego państwa prawnego, w którym społeczeństwo ma prawo dokonywać społecznej kontroli działań organów władz publicznych i w koncepcji społeczeństwa obywatelskiego.

Działania obywatelskie Organizacje pozarządowe przejawiają różnego rodzaju aktywność łącznie określaną mianem działań strażniczych, do których zalicza się: działalność edukacyjną (w postaci form kształcenia ustawicznego, działalności wydawniczej, programów edukacyjnych czy badań naukowych), działania w postaci czynnej ochrony przyrody jak stosowanie, w razie potrzeby, zabiegów ochronnych w celu przywrócenia naturalnego stanu ekosystemów i składników przyrody lub zachowania siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów, monitoring miejsc przyrodniczo cennych, występowanie na drogę prawną (powiadomienie policji i prokuratury) w przypadku, gdy doszło do naruszenia środowiska. Szczególną kategorię działań strażniczych stanowią działania strażnicze prewencyjne, obejmujące udział organizacji ekologicznej i „każdego” w postępowaniu administracyjnym dotyczącym oceny oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko. Ze względu na specyfikę prawa ochrony środowiska, wymagającego z jednej strony dość fachowej wiedzy przyrodniczej, a z drugiej – znajomości przepisów prawa – działania kontrolne podejmowane są przede wszystkim przez organizacje ekologiczne, czyli organizacje społeczne, których statutowym celem jest ochrona środowiska. Przejawiają one różnego rodzaju aktywność łącznie określaną mianem działań strażniczych, do których zalicza się: działalność edukacyjną (w postaci form kształcenia ustawicznego, działalności wydawniczej, programów edukacyjnych czy badań naukowych), działania w postaci czynnej ochrony przyrody jak stosowanie, w razie potrzeby, zabiegów ochronnych w celu przywrócenia naturalnego stanu ekosystemów i składników przyrody lub zachowania siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk roślin, zwierząt lub grzybów, monitoring miejsc przyrodniczo cennych występowanie na drogę prawną (powiadomienie policji i prokuratury) w przypadku, gdy doszło do naruszenia środowiska Szczególną kategorię działań strażniczych stanowią działania strażnicze prewencyjne, obejmujące udział organizacji ekologicznej i „każdego” w postępowaniu administracyjnym dotyczącym oceny oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na środowisko. Uprawnienie to przysługuje społeczeństwu, czyli „każdemu” – każdej osobie fizycznej, prawnej niezależnie od posiadania interesu faktycznego lub prawnego, oraz niezależnie od innych cech, takich jak miejsce zamieszkania czy zameldowania, obywatelstwo polskie itp. Uprawnienie to przysługuje społeczeństwu, czyli „każdemu” – każdej osobie fizycznej, prawnej niezależnie od posiadania interesu faktycznego lub prawnego, oraz niezależnie od innych cech, takich jak miejsce zamieszkania czy zameldowania, obywatelstwo, itp.

Udział społeczeństwa w ochronie środowiska Pojęcie „udziału społeczeństwa w ochronie środowiska” obejmuje: udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji udział społeczeństwa w opracowywaniu dokumentów Do osobnej regulacji wyodrębniono udział w postępowaniu administracyjnym organizacji ekologicznych. Różnica pomiędzy postępowaniami administracyjnymi i legislacyjnymi sprowadza się do określenia praw i obowiązków uczestników (lub stron) procedury oraz trybu postępowania. Więcej: http://www.gdos.gov.pl/Articles/view/1918/Jak_uzyskac_informacje Zgodnie z art. 5 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko każdy ma prawo uczestniczenia w postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa. Pojęcie „udziału społeczeństwa w ochronie środowiska” obejmuje udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz udział społeczeństwa w opracowywaniu dokumentów; do osobnej regulacji wyodrębniono udział w postępowaniu administracyjnym organizacji ekologicznych. Różnica pomiędzy postępowaniami administracyjnymi i legislacyjnymi sprowadza się do określenia praw i obowiązków uczestników (lub stron) procedury oraz trybu postępowania. Aby jednak powziąć o nim wiedzę, konieczne jest z jednej strony wykorzystywanie instrumentów związanych z udostępnianiem informacji o środowisku i jego ochronie, a z drugiej – podania do publicznej wiadomości.

Dostęp do informacji o środowisku Za informację o środowisku uznaje się każdą informację: - w formie ustnej, pisemnej, wizualnej, dźwiękowej, elektronicznej lub innej - dotyczącą stanu elementów środowiska, emisji, środków prawnych i działań wpływających lub mogących wpłynąć na elementy środowiska, - w formie raportów na temat realizacji przepisów dotyczących ochrony środowiska, analiz kosztów i korzyści, stanu zdrowia, bezpieczeństwa i warunków życia ludzi, oraz stanu obiektów kultury i obiektów budowlanych  w zakresie, w jakim może na nie wpływać stan elementów środowiska. Katalog rodzajów informacji o środowisku podlegających udostępnieniu określa art. 9 ustawy, przewidując obowiązek organów administracji do udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie w postaci elektronicznej – za pośrednictwem Biuletynu Informacji Publicznej. Zgodnie z art. 4 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku, każdy ma prawo do informacji o środowisku i jego ochronie na warunkach określonych ustawą, a uprawnieniu temu odpowiada obowiązek organów administracji udostępniania każdemu takich informacji znajdujących się w ich posiadaniu, lub które są dla nich przeznaczone. Za informację o środowisku uznaje się każdą informację w formie ustnej, pisemnej, wizualnej, dźwiękowej, elektronicznej lub innej, dotyczącą stanu elementów środowiska, emisji, środków prawnych i działań wpływających lub mogących wpłynąć na elementy środowiska, raportów na temat realizacji przepisów dotyczących ochrony środowiska, analiz kosztów i korzyści, stanu zdrowia, bezpieczeństwa i warunków życia ludzi, oraz stanu obiektów kultury i obiektów budowlanych  w zakresie, w jakim może na nie wpływać stan elementów środowiska. Katalog rodzajów informacji o środowisku podlegających udostępnieniu określa art. 9 ustawy, która nakłada również obowiązek na organów administracji udostępniania tych informacji w postaci elektronicznej - za pośrednictwem Biuletynu Informacji Publicznej, który jest urzędowym publikatorem teleinformatycznym, prowadzonym w celu powszechnego udostępniania informacji publicznej, w postaci ujednoliconego systemu stron w sieci teleinformatycznej na podstawie art. 8 ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Działania strażnicze W oparciu o informacje o środowisku i jego ochronie możliwe jest podejmowanie działań strażniczych, choć skuteczniejszą drogą jest powzięcie wiedzy o nich w drodze podania do publicznej wiadomości. Zgodnie z art. 3 p. 11 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, przez podanie do publicznej wiadomości rozumie się: udostępnienie informacji na stronie Biuletynu Informacji Publicznej, organu właściwego w sprawie, ogłoszenie informacji, w sposób zwyczajowo przyjęty, w siedzibie organu właściwego w sprawie, ogłoszenie informacji przez obwieszczenie w sposób zwyczajowo przyjęty w miejscu planowanego przedsięwzięcia, a w przypadku projektu dokumentu wymagającego udziału społeczeństwa – w prasie o odpowiednim do rodzaju dokumentu zasięgu, w przypadku gdy siedziba organu właściwego w sprawie mieści się na terenie innej gminy niż gmina właściwa miejscowo ze względu na przedmiot postępowania – także przez ogłoszenie w prasie lub w sposób zwyczajowo przyjęty w miejscowości lub miejscowościach właściwych ze względu na przedmiot postępowania. W oparciu o informacje o środowisku i jego ochronie możliwe jest podejmowanie działań strażniczych, choć skuteczniejszą drogą jest powzięcie wiedzy o nich w drodze podania do publicznej wiadomości. Zgodnie z art. 3 p. 11 w związku z art. 33 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie przez podanie do publicznej wiadomości rozumie się: udostępnienie informacji na stronie Biuletynu Informacji Publicznej, organu właściwego w sprawie, ogłoszenie informacji, w sposób zwyczajowo przyjęty, w siedzibie organu właściwego w sprawie, ogłoszenie informacji przez obwieszczenie w sposób zwyczajowo przyjęty w miejscu planowanego przedsięwzięcia, a w przypadku projektu dokumentu wymagającego udziału społeczeństwa – w prasie o odpowiednim do rodzaju dokumentu zasięgu, w przypadku gdy siedziba organu właściwego w sprawie mieści się na terenie innej gminy niż gmina właściwa miejscowo ze względu na przedmiot postępowania – także przez ogłoszenie w prasie lub w sposób zwyczajowo przyjęty w miejscowości lub miejscowościach właściwych ze względu na przedmiot postępowania Na tej podstawie „każdy” może uzyskać wiedzę o planowanym przedsięwzięciu, jego lokalizacji, charakterze i oddziaływaniu na sadowisko oraz wziąć udział w postępowaniu składając uwagi i wnioski. Organizacja ekologiczna może ponadto przystąpić do postępowania jako uczestnik na prawach strony i w ten sposób egzekwować uwzględnienie interesu środowiska w postępowaniu przed organem administracji.

Oceny oddziaływania na środowisko dokumentów strategicznych i planowanych przedsięwzięć

Ocena oddziaływania na środowisko Ocena oddziaływania na środowisko (OOS) to: procedura, której celem jest prewencyjna ocena oddziaływania na biotyczne i abiotyczne elementy środowiska oraz dobra materialne i dobra kultury przez dokument lub przedsięwzięcie, zanim jeszcze zostaną one zrealizowane. procedura, w wyniku której ma nastąpić legalizacja określonego działania polegającego na realizacji planowanego dokumentu lub przedsięwzięcia, po rozważeniu argumentów za i przeciw. Istotnym elementem systemu OOS jest nie tylko zdefiniowanie rodzajów i skali oddziaływań, ale także wskazanie sposobu ich minimalizacji lub ograniczenia Ocena oddziaływania na środowisko (OOS) jest to procedura, której celem jest prewencyjna ocena oddziaływania na biotyczne, abiotyczne elementy środowiska oraz dobra materialne i dobra kultury przez dokument lub przedsięwzięcie, zanim jeszcze zostaną one zrealizowane. Istotnym elementem systemu jest nie tylko zdefiniowanie rodzajów i skali oddziaływań, ale także (a może zwłaszcza) wskazanie sposobu ich minimalizacji lub ograniczenia. W aspekcie prawnym OOS jest procedurą, w wyniku której ma nastąpić legalizacja określonego działania polegającego na realizacji planowanego dokumentu lub przedsięwzięcia, po rozważeniu argumentów za i przeciw.

Instrumenty i cele OOS Instrumentem OOS jest prognoza oddziaływania projektu dokumentu na środowisko oraz raport o oddziaływaniu planowanego przedsięwzięcia na środowisko Za pośrednictwem tych instrumentów OOS określa potencjalne zmiany stanu środowiska w wyniku realizacji dokumentu (lub planowanego przedsięwzięcia), a także definiuje rodzaje, skalę i zakres negatywnych oddziaływań na środowisko (oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótko-, średnio- i długoterminowe, stałe i chwilowe). Kluczowe dla oceny jest: - przedstawienie rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko - przedstawienie rozwiązań alternatywnych do przyjętych w projekcie dokumentu/planowanego przedsięwzięcia - zaoferowanie decydentom szerokiego spektrum wyboru oraz pełną informację o skutkach realizacji postanowień dokumentu lub przedsięwzięcia, zanim zostaną one wdrożone. Istotą oceny jest, wyrażone odpowiednio w prognozie oddziaływania projektu dokumentu na środowisko oraz raporcie o oddziaływaniu planowanego przedsięwzięcia na środowisko, określenie potencjalnych zmian stanu środowiska w wyniku realizacji dokumentu (lub planowanego przedsięwzięcia), a także – zdefiniowanie rodzajów, skali i zakresu negatywnych oddziaływań (oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótko-, średnio- i długoterminowe, stałe i chwilowe). Kluczowe dla oceny jest przedstawienie rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko oraz rozwiązań alternatywnych do przyjętych w projekcie dokumentu/planowanego przedsięwzięcia tak, aby dać decydentom szerokie spektrum wyboru oraz pełną informację o skutkach realizacji postanowień dokumentu lub przedsięwzięcia, zanim zostaną one wdrożone.

Procedury OOS System ocen oddziaływania na środowisko obejmuje następujące procedury: postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji polityki, strategii, planu lub programu (dokumentów strategicznych) - tzw. SOOS; ocenę oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć. Częścią tych procedur może być procedura transgranicznej oceny oddziaływania na środowisko. Szczególną rolę w systemie ocen odgrywa tzw. ocena habitatowa, tj. ocena oddziaływania na obszar Natura 2000, która może w przypadku planowanych przedsięwzięć być samodzielną procedurą, lub dokonać się w ramach oceny dla przedsięwzięcia. Współcześnie system ocen oddziaływania na środowisko obejmuje postępowanie w formie dwóch procedur: w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji polityki, strategii, planu lub programu (dokumentów strategicznych) – tzw. SOOS; 2. ocenę oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć. Częścią tych procedur może być procedura transgranicznej oceny oddziaływania na środowisko, o ile w związku z realizacją projektowanego dokumentu lub planowanego przedsięwzięcia wystąpi możliwość znaczącego oddziaływania na środowisko z terytorium RP na obszary innych państw, lub odwrotnie, tj. gdy możliwe oddziaływanie pochodzące spoza granic Polski mogłoby ujawnić się na jej terytorium.

Procedura oceny habitatowej OOS Rozstrzygnięcie w zakresie konieczności przeprowadzenia oceny habitatowej powinno mieć miejsce zwłaszcza przed podjęciem następujących decyzji: - jednej z decyzji wymienionych w art. 76 ustawy udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie… - koncesji związanych z gospodarowaniem kopalinami, - pozwolenia wodnoprawnego, - zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów - pozwolenia na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w polskich obszarach morskich. Szczególnym rodzajem oceny jest tzw. ocena habitatowa, tj. postępowanie w sprawie oceny oddziaływania projektowanego dokumentu lub planowanego przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, wyznaczony zgodnie z przepisami ustawy o ochronie przyrody. Specyfika oceny habitatowej polega na tym, że jej zakres zostaje ograniczony wyłącznie do oceny oddziaływania na obszar Natura 2000, a nie na środowisko jako całość. Ocenie habitatowej podlegają wszystkie rodzaje dokumentów strategicznych, o ile ich realizacja mogłaby powodować oddziaływania na obszar Natury 2000. Natomiast w odniesieniu do planowanych przedsięwzięć, oceny wymaga każde przedsięwzięcie o ile organ ochrony środowiska uzna, że przedsięwzięcie takie mogłoby potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000. Rozstrzygnięcie w zakresie konieczności przeprowadzenia oceny habitatowej powinno mieć miejsce zwłaszcza przed podjęciem następujących decyzji: jednej z decyzji wymienionych w art. 76 ustawy ustawy udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie… a także: koncesji związanych z gospodarowaniem kopalinami, pozwolenia wodnoprawnego, zezwolenia na usunięcie drzew lub krzewów oraz pozwolenia na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w polskich obszarach morskich.

Podstawy prawne SOOS Na gruncie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko przez strategiczną ocenę oddziaływania na środowisko rozumie się postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji polityki, strategii, planu lub programu, obejmujące w szczególności: a) uzgodnienie stopnia szczegółowości informacji zawartych w prognozie oddziaływania na środowisko, b) sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko, c) uzyskanie wymaganych ustawą opinii, d) zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu. SOOS jest obligatoryjna dla projektowanych dokumentów przyjmowanych na poziomie lokalnym, w tym dla miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i studium warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Przydatny dokument: http://www.gdos.gov.pl/Articles/view/2055/Strategiczna_OOS Podstawę prowadzenia strategicznych ocen oddziaływania na środowisko stanowi ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Zgodnie z jej postanowieniami przez strategiczną ocenę oddziaływania na środowisko rozumie się postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji polityki, strategii, planu lub programu, obejmujące w szczególności: a) uzgodnienie stopnia szczegółowości informacji zawartych w prognozie oddziaływania na środowisko, b) sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko, c) uzyskanie wymaganych ustawą opinii, d) zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu. SOOS jest obligatoryjna dla projektowanych dokumentów przyjmowanych na poziomie lokalnym, w tym dla miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i studium warunków zabudowy i zagospodarowania terenu.

Zakres OOS W ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko określa się, analizuje oraz ocenia: 1) bezpośredni i pośredni wpływ danego przedsięwzięcia na środowisko oraz zdrowie i warunki życia ludzi, dobra materialne, zabytki oraz wzajemne oddziaływanie między tymi elementami a także na dostępność do złóż kopalin; 2) możliwości oraz sposoby zapobiegania i zmniejszania negatywnego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko; 3) wymagany zakres monitoringu. W ramach oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko określa się, analizuje oraz ocenia: bezpośredni i pośredni wpływ danego przedsięwzięcia na środowisko oraz zdrowie i warunki życia ludzi, dobra materialne, zabytki oraz wzajemne oddziaływanie między tymi elementami a także na dostępność do złóż kopalin; 2) możliwości oraz sposoby zapobiegania i zmniejszania negatywnego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko; 3) wymagany zakres monitoringu.

Kategorie przedsięwzięć wymagających OOS O obowiązku przeprowadzenia procedury oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko decyduje zaliczenie przedsięwzięcia do jednej z dwóch kategorii: 1. planowanego przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko (tzw. przedsięwzięcia z I grupy); 2. planowanego przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko ((tzw. przedsięwzięcia z II grupy). O zaliczeniu przedsięwzięć do jednej z powyższych grup decydują kryteria określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 r. Nr 213, poz. 1397). O obowiązku przeprowadzenia procedury oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko decyduje zaliczenie przedsięwzięcia do jednej z dwóch kategorii: planowanego przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko lub planowanego przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko (tzw. przedsięwzięcia z I i II grupy). O zaliczeniu przedsięwzięć do jednej z powyższych grup decydują kryteria określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach Procedura oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko kończy się wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, która stanowi podstawę do złożenia wniosku o wydanie jednej z decyzji wykonawczych, np.: - pozwolenia na budowę, - decyzji o warunkach zagospodarowania terenu - decyzji lokalizacyjnych dla linii kolejowych, autostrad, przedsięwzięć EURO 2012. Procedura wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (okr. w art. 72 ustawy OOŚ) wymaga udziału społecznego. Nowym elementem ustawy jest możliwość przeprowadzenia ponownej oceny oddziaływania na środowisko przed wydaniem pozwolenia na budowę w przypadku, gdy z uwagi na charakter inwestycji (np. liniowych) nie było możliwości określenia wszystkich uwarunkowań środowiskowych przedsięwzięcia na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Przydatne dokumenty: http://www.gdos.gov.pl/files/prawo_zal/Zeszyty_metodyczne_GDOS_Nr_1_postepowanie_a dministracyjne_OOS.pdf wraz z nowelizacją: http://www.gdos.gov.pl/files/OOS_zal/Zmiany-wpostepowaniach-administracyjnych-w- sprawach-ocen-oddzialywania-na-srodowisko.pdf Procedura oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko kończy się wydaniem decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, która stanowi podstawę do złożenia wniosku o wydanie jednej z decyzji wykonawczych (np. pozwolenia na budowę, decyzji o warunkach zagospodarowania terenu czy decyzji lokalizacyjnych dla linii kolejowych, autostrad, przedsięwzięć EURO 2012, określonych w art. 72 ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie…. Procedura wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wymaga udziału społecznego. Novum ustawy jest możliwość przeprowadzenia ponownej oceny oddziaływania na środowisko przed wydaniem pozwolenia na budowę w przypadku, gdy z uwagi na charakter inwestycji (np. liniowych) nie było możliwości określenia wszystkich uwarunkowań środowiskowych przedsięwzięcia na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

Aspekty prawne i proceduralne gospodarowania na obszarach chronionych na przykładzie obszaru Natura 2000

Obszary Natura 2000 Obszary Natura 2000 stanowią jedną z form ochrony przyrody w Polsce. Są one tworzone dopiero od 2004 r. w związku z wejściem Polski do UE. Więcej informacji na stronie: http://www.gdos.gov.pl/Categories/view/202/Natura_2000 Utworzenie obszaru Natura 2000 nie wyklucza możliwości gospodarczego wykorzystania terenu. Kluczowe dla prowadzenia tej działalności jest stworzenie planu ochrony/ planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000. Różnica miedzy planem ochrony a planem zadań ochronnych dotyczy poziomu ich szczegółowości oraz procedury ustanawiania. Szczegółowe procedury i zawartość planów ochrony i zadań ochronnych: http://www.gdos.gov.pl/Articles/view/1915/Plany_zadan_ochronnych Obszary Natura 2000 stanowią jedną z form ochrony przyrody w Polsce. Są one tworzone dopiero od 2004 r. w związku z wejściem Polski do UE. Ponieważ utworzenie obszaru Natura 2000 nie wyklucza możliwości gospodarczego wykorzystania terenu, kluczowe dla prowadzenia tej działalności jest stworzenie planu ochrony/ planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000. Różnica miedzy planem ochrony a zadań ochronnych dotyczy poziomu ich szczegółowości oraz procedury ustanawiania, jednakże zasadniczo ich założenia są zbieżne.

Plany zadań ochronnych obszaru Natura 2000 (1) Aktualnie ustanawiane są plany zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody (Dz. u. z 2004 r. Nr 90, poz. 880 z późn. zm.) plan zadań ochronnych ustanawia, w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia, regionalny dyrektor ochrony środowiska, kierując się koniecznością utrzymania i przywracania do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000. Szczegółowy sposób przygotowania projektu planu zadań ochronnych określa Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r. Nr 34, poz. 186). Powinny być one sporządzone na okres 10 lat; Pierwszy projekt sporządza się w terminie 6 lat od dnia zatwierdzenia obszaru przez Komisję Europejską jako obszaru mającego znaczenie dla UE lub od dnia wyznaczenia obszaru specjalnej ochrony ptaków. Aktualnie ustanawiane są plany zadań ochronnych. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody plan zadań ochronnych ustanawia, w drodze aktu prawa miejscowego w formie zarządzenia, regionalny dyrektor ochrony środowiska, kierując się koniecznością utrzymania i przywracania do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000. Szczegółowy sposób przygotowania projektu planu zadań ochronnych określa Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000. Mają one zostać sporządzone na okres 10 lat; pierwszy projekt sporządza się w terminie 6 lat od dnia zatwierdzenia obszaru przez Komisję Europejską jako obszaru mającego znaczenie dla Unii lub od dnia wyznaczenia obszaru specjalnej ochrony ptaków.

Plany zadań ochronnych obszaru Natura 2000 (2) Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 zawiera: opis granic obszaru i mapę obszaru Natura 2000; identyfikację istniejących i potencjalnych zagrożeń dla zachowania właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt i ich siedlisk będących przedmiotami ochrony; cele działań ochronnych; określenie działań ochronnych ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarów ich wdrażania, w tym w szczególności działań dotyczących: a) ochrony czynnej siedlisk przyrodniczych, gatunków roślin i zwierząt oraz ich siedlisk, b) monitoringu stanu przedmiotów ochrony oraz monitoringu realizacji celów, o których mowa w pkt 3, c) uzupełnienia stanu wiedzy o przedmiotach ochrony i uwarunkowaniach ich ochrony. Plany zadań ochronnych mogą być także tworzone dla obszarów mających znaczenie dla Unii zgłoszonych na tzw. shadow lists. Plan zadań ochronnych powstaje na podstawie dostępnej wiedzy o siedliskach i gatunkach oraz podstawowego rozpoznania terenowego umożliwiającego ocenę stanu ich ochrony. Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 zawiera: 1) opis granic obszaru i mapę obszaru Natura 2000; 2) identyfikację istniejących i potencjalnych zagrożeń dla zachowania właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt i ich siedlisk będących przedmiotami ochrony; 3) cele działań ochronnych; 4) określenie działań ochronnych ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarów ich wdrażania, w tym w szczególności działań dotyczących: a) ochrony czynnej siedlisk przyrodniczych, gatunków roślin i zwierząt oraz ich siedlisk; b) monitoringu stanu przedmiotów ochrony oraz monitoringu realizacji celów, o których mowa w pkt 3; c) uzupełnienia stanu wiedzy o przedmiotach ochrony i uwarunkowaniach ich ochrony.

Plany zadań ochronnych obszaru Natura 2000 (3) Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 zawiera (cd.): wskazania do zmian w istniejących studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, planach zagospodarowania przestrzennego województw oraz planach zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych, jeżeli są niezbędne dla utrzymania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000; wskazanie terminu sporządzenia, w razie potrzeby, planu ochrony dla części lub całości obszaru. Cd. Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 zawiera: 5)wskazania do zmian w istniejących studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, planach zagospodarowania przestrzennego województw oraz planach zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych, jeżeli są niezbędne dla utrzymania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000; 6) wskazanie terminu sporządzenia, w razie potrzeby, planu ochrony dla części lub całości obszaru.

Plany zadań ochronnych obszaru Natura 2000 (4) Plan ochrony obszaru Natura 2000 jest ustanawiany w drodze rozporządzenia, przez Ministra Środowiska na okres 20 lat (art. 29 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody). Tryb i zakres sporządzania planu ochrony został określony w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r. Nr 64, poz. 401) Plan ochrony sporządzany jest na podstawie inwentaryzacji, badań i ekspertyz zapewniających uzyskanie dobrego rozpoznania przedmiotów ochrony i uwarunkowań ich ochrony. Pierwszy plan zadań ochronnych w Polsce został ustanowiony Zarządzeniem Nr 36/10 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Białymstoku z dnia 20 grudnia 2010 r. w sprawie ustanowienia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Murawy w Haćkach. Natomiast plan ochrony obszaru Natura 2000 jest ustanawiany w drodze rozporządzenia, przez Ministra Środowiska na okres 20 lat (art. 29 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody). Tryb i zakres sporządzania planu ochrony został określony w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000. Plan ochrony sporządzany jest na podstawie inwentaryzacji, badań i ekspertyz zapewniających uzyskanie dobrego rozpoznania przedmiotów ochrony i uwarunkowań ich ochrony.

Uspołecznienie planów zadań ochronnych obszaru Natura 2000 Ważnym elementem tworzenia planu jest jego uspołecznianie tak, aby włączyć wszystkich zainteresowanych do pracy nad planem i w jego późniejszą realizację. Dotyczy to zarówno społeczeństwa (zwłaszcza użytkowników i właścicieli gruntów) i organizacji ekologicznych, jak i organów administracji lokalnej, które są związane postanowieniami planu zadań ochronnych w kontekście planowania i zagospodarowania przestrzennego. Więcej informacji: http://www.gdos.gov.pl/files/Materialy-i-publikacje/Natura-2000-i-spoleczenstwo.pdf Ważnym elementem tworzenia planu jest jego uspołecznianie tak, aby włączyć wszystkich zainteresowanych do pracy nad planem i w jego późniejszą realizację. Dotyczy to zarówno społeczeństwa (zwłaszcza użytkowników i właścicieli gruntów) i organizacji ekologicznych, jak i organów administracji lokalnej, które są związane postanowieniami planu zadań ochronnych w kontekście planowania i zagospodarowania przestrzennego.