Dialog społeczny, czyli konsultacje społeczne Prezentacja Prezentacja Dialog społeczny, czyli konsultacje społeczne 1

Dialog społeczny Dialog społeczny ma bardzo ważne znaczenie w aktywizacji i zaangażowaniu mieszkańców w sprawy społeczno – gospodarcze gminy, powiatu, regionu, gdyż daje mieszkańcom: możliwość wypowiadania swoich opinii na temat problemów społecznych gminy, powiatu, regionu możliwość zgłaszania różnych propozycji i rozwiązań przez mieszkańców możliwość udziału w tworzeniu lokalnych rozwiązań problemów z obszaru rozwoju społeczno – gospodarczego, gminy, powiatu, regionu

Dialog społeczny jest jednym z najważniejszych instrumentów tworzenia spójności społecznej – gospodarczej na poziomie gminy, powiatu i województwa stanowi podstawę do współpracy trzech sektorów: samorządu, biznesu i III sektora – przy wspólnym tworzeniu lokalnych strategii rozwiązywania problemów społecznych, a także strategii rozwoju lokalnego.

Dialog społeczny to sposób na integrację, aktywizację i zaangażowanie wielu środowisk społecznych w gminie, powiecie, województwie przy wspólnym określeniu problemów społecznych dotyczących mieszkańców gminy/powiatu/regionu na wspólne prognozowanie rozwiązań i metod oraz środków finansowych w celu ich całkowitego rozwiązania lub złagodzenia ich przyczyn. 4

Wspólna diagnoza problemów społecznych – dokonywana przy pomocy różnych sektorów: samorządu terytorialnego i jego jednostek organizacyjnych, przedsiębiorców, organizacji pozarządowych, przedstawicieli infrastruktury społecznej i gospodarczej znacząco wpływa na wysoką jakość realizowanej lokalnie polityki społecznej i polityki rozwoju gospodarczego, a także świadczy o wysokiej świadomości obywatelskiej mieszkańców tego obszaru w diagnozowaniu lokalnych problemów i potrzeb oraz społecznie akceptowanych rozwiązań problemów społecznych.

Dialog społeczny: wymaga znacznego wysiłku i analizy od przedstawicieli wielu środowisk i instytucji daje odpowiedź na pytania dotyczące jakości życia mieszkańców, ich problemów ich niezaspokojonych potrzeb sporządzana jest w oparciu o różne źródła i dotyczy szerszego zakresu niż pomoc społeczna. 6

Poprzez dialog społeczny mieszkańcy gminy, powiatu mogą wypowiadać swoje opinie, wskazywać jakie widzą problemy w swojej społeczności, co chcieliby zmienić w swoim otoczeniu. Ta bezpośrednia odpowiedź daje również możliwość prognozowania przyszłych zdarzeń i zjawisk w strategiach rozwiązywania problemów społecznych poprzez wyznaczenie pewnego stanu, do którego wszyscy mieszkańcy będą dążyć.

Dialog społeczny czyli konsultacje społeczne Konsultacja społeczna – instytucja demokracji społecznej polegająca na wyrażaniu przez członków zbiorowości, mieszkańców opinii na temat przedstawionego zagadnienia. Konsultacje społeczne to proces, w którym przedstawiciele władz (każdego szczebla: od lokalnych po centralne) przedstawiają obywatelom swoje plany dotyczące np. aktów prawnych (ich zmiany lub uchwalania nowych), inwestycji lub innych przedsięwzięć, które będą miały wpływ na życie codzienne i pracę obywateli. Konsultacje nie ograniczają się jednak tylko do przedstawienia tych planów, ale także do wysłuchania opinii na ich temat, ich modyfikowania i informowania o ostatecznej decyzji.

Co to są konsultacje społeczne? Konsultacje społeczne są jedną z form dialogu społecznego, przewidzianych w „Zasadach dialogu społecznego” przyjętych w dokumencie programowym Rady Ministrów z dnia 22 października 2002 r. Określane są jako dwukierunkowa komunikacja administracji publicznej z partnerami społecznymi, prowadzona w celu uzyskania opinii na temat proponowanych przez administrację rozwiązań. Służą one uspołecznieniu procesu podejmowania ważnych dla społeczeństwa decyzji – decyzji nieodwracalnych.

Proces konsultacji społecznych ma służyć: Konsultacje społeczne to sposób uzyskiwania opinii, stanowisk, propozycji itp. od instytucji i osób, których w pewien sposób dotkną, bezpośrednio lub pośrednio, skutki proponowanych przez administrację działań, zmian. Proces konsultacji społecznych ma służyć: - informowaniu o zamierzenia/planach, zmianach - prezentacji poglądów na sposoby rozwiązania problemu, - wymianie opinii, znajdowaniu rozwiązań i alternatywnych sposobów realizacji rozwiązań .  

Podstawą do przeprowadzenia konsultacji społecznych w samorządzie są przepisy ustaw o: - samorządzie gminnym z 8 marca 1990 roku - samorządzie powiatowym z 5 czerwca 1998 roku - samorządzie wojewódzkim z 5 czerwca 1998 roku. - działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 24 kwietnia 2003 roku. Zgodnie z tymi przepisami rząd i samorządy mogą przeprowadzić konsultacje społeczne w wypadkach przewidzianych ustawą (wtedy często są one obowiązkowe) oraz w innych sprawach ważnych dla wspólnot samorządowych.

Zasady i tryb przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami określają uchwały rad odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego (gmin, miast, powiatów, województw). Zasady konsultowania projektów aktów prawa lokalnego z organizacjami pozarządowymi muszą być obligatoryjnie zawarte w stosownej uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego (art. 5 ust 5). Wymóg ten może być zrealizowany przez zawarcie tych zasad w rocznym lub – jeszcze lepiej – w wieloletnim programie współpracy.  

Podstawą do przeprowadzenia konsultacji społecznych w rządzie są przepisy ustaw o: działach administracji rządowej z 4 września 1997 roku Radzie Ministrów z 8 sierpnia 1996 roku związkach zawodowych z 23 maja 1991 roku organizacjach pracodawców z 23 maja 1991 roku

Standardy konsultacji wg Komisji Europejskiej: właściwa, konkretna i rzeczowa informacja winna być przekazywana każdemu uczestnikowi konsultacji objęcie konsultacjami wszystkich grup docelowych - prowadzenie konsultacji za pośrednictwem środków komunikacji dostosowanych do celów konsultacji i oczekiwań ich uczestników - publikacja raportu opisującego wyniki konsultacji oraz sposobu ich wykorzystania w trakcie dokonywania oceny skutków regulacji

Adresaci spotkań konsultacyjnych: - szerokie grono osób, obywateli, mieszkańców organizacje społeczne i liderzy opinii publicznych potencjalni interesariusze biznes III sektor samorząd lokalny reprezentanci środowisk związki zawodowe

Jakie możliwości daje proces konsultacji? - dialog - wyrażenie aprobaty lub zgłaszanie zastrzeżenia - większa wiedza społeczeństwa o sposobie działania instytucji planujących i realizujących przedsięwzięcie - otwarta polityka informacyjna – dostęp do informacji „z pierwszej ręki” o planach i inwestycjach - umożliwienie społeczeństwu wyrażenia swoich opinii oraz uzyskanie informacji zwrotnej - nadanie wiarygodności przedsięwzięciu, budowanie przyjaznego klimatu społecznego - wspieranie procedur demokratycznych, aktywizowanie społeczeństwa oraz zwiększenie jakości podejmowanych decyzji

Etapy konsultacji: analiza problemu analiza własnych zasobów do podjęcia działań - przygotowanie planu działań - przekaz informacyjny - zbieranie uwag, opinii, wniosków rozpatrywanie wniosków wybór rozwiązań i działań po konsultacjach społecznych - przekazanie opinii publicznej decyzji z podaniem jej uzasadnienia

Formy konsultacji mogą być zróżnicowane i stanowią je w szczególności: Przedstawienie opinii publicznej w formie zwyczajowo przyjętej (sondaże uliczne, sondaże internetowe, ankietowanie); Przedstawienie pisemnych opinii organizacji lub osób uznanych za autorytety w sprawie; Spotkania dyskusyjne z różnymi grupami społecznymi; uzgodnienia między instytucjami w formie wynikającej z przepisów prawa (zgłaszanie uwag do dokumentów); powoływanie i działalność rad obywatelskich (dzielnice, osiedla, sołectwa),

Formy konsultacji mogą być zróżnicowane: Warsztaty strategiczne w grupach nominalnych, najczęściej metodą „burzy mózgów”; Konferencje poszukiwawcze w formie plenarnej z udziałem ekspertów zewnętrznych; Metoda delficka – ankietowanie sporej grupy ekspertów w kilku etapach, gdzie przy powtórnym ankietowaniu wyklucza się odpowiedzi skrajne.

Postulowane cechy konsultacji społecznych: Wczesne – kiedy wszystko jest możliwe; Skutecznie rozpropagowane – wiele kanałów informacji, w tym informowanie bezpośrednie; Aktywizujące inwestora – np. w budowie dróg; Dające czas do namysłu; Niezniechęcające – nie odmawiać nikomu złożenia własnego wniosku ani opinii; Obiektywne – rozpatrzyć zgłoszone wnioski rzetelnie i bezstronnie; Dające jawną decyzję – o decyzji należy poinformować niezwłocznie społeczeństwo; Wielokrotne – na każdym etapie realizacji projektu: rozpoznanie, opracowanie, akceptacja, ewaluacja;

Postulowane cechy konsultacji społecznych: Integrujące proces planistyczny i projektowy – wyniki konsultacji wpływają na dalsze etapy prac planistycznych i projektowych; czasem proces przygotowania inwestycji z konsultacjami zajmuje więcej czasu niż sama realizacja; Profesjonalne – przy zastosowaniu metod badawczych: rodzaj, dobór próby, dobór pytań; Aktywne – należy identyfikować i uwzględniać wnioski w miarę ich racjonalności; Poważnie traktujące ludzi – np. nie można robić konsultacji o detale albo gdy nie można już nic zmienić.

Konsultacje społeczne nie zastępują demokratycznych mechanizmów wyborczych, ale łagodzą niedoskonałość tych mechanizmów. Konsultacje społeczne skutecznie prowadzą do działań akceptowanych przez maksymalnie dużą reprezentację społeczeństwa, bo dotyczą projektów nieodwracalnych, zmian, które mają służyć ludziom, którzy zostają, gdy czas władzy przeminie.

Dlaczego władze samorządowe nie sprzyjają konsultacjom społecznym albo je pozorują? Ujawniają konkurencyjność celów – trudno jest zaspokoić interesy jednej grupy, nie naruszając interesów innej; Ujawniają nie zawsze pozytywny, efekt wcześniejszego zaangażowania – idea wcześniej lansowana, poniesione już koszty; Efekt konsultacji może zburzyć tzw. osadzenie społeczne decydentów – kontakty wcześniej nawiązane zarówno osób, jak i całych organizacji; Przypadkowość priorytetów i wariantów decyzyjnych „rozmywa” odpowiedzialność i wtedy można powiedzieć: „chcieliśmy dobrze”;

Dlaczego władze samorządowe nie sprzyjają konsultacjom społecznym albo je pozorują? Przypadkowość działań sprzyja podtrzymywaniu tzw. biurokracji – małe zaangażowanie w ważne sprawy, pozorowanie pracy, przerzucanie zadań na innych itp.; Publiczny wybór celów i działań ogranicza możliwość manipulacji, np. przerzucanie decyzji na organ kolegialny, nawet jeśli nie jest to wymagane, przy jednoczesnym manipulowaniu tą grupą przez: ustalenie porządku posiedzenia, kontrolowanie dostępu do informacji oraz tworzenie koalicji.

Dotychczasowe powody przeprowadzania konsultacji społecznych to: – naciski mieszkańców, którzy robili „szum medialny” zdesperowani działaniami administracji, w szczególności samorządowej; – przymiarki do programów unijnych, które takich konsultacji wymagają (np. program rewitalizacji); – wymagania obowiązującego prawa, tj. w szczególności: a. wojewoda jest zobowiązany powołać stałą konferencję współpracy gmin, powiatów i województwa do wymiany informacji i ustalania wspólnego stanowiska w odniesieniu do strategii rozwoju (ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, Dz. U. Nr 227, poz. 1658);

Dotychczasowe powody przeprowadzania konsultacji społecznych to: b. po podjęciu przez radę gminy uchwały o przystąpieniu do sporządzania studium uwarunkowań i kierunków z.p., a także o przystąpieniu do sporządzenia miejscowego planu z.p. (art. 11 i 17 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym), wójt kolejno: zawiadamia właściwe instytucje, przyjmuje uwagi, wykłada projekt dokumentu, organizuje dyskusje publiczną itd.; c. organ sporządzający program ochrony środowiska zapewnia możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie programu ochrony środowiska (ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, Dz. U. Nr 199, poz. 1227);

Dotychczasowe powody przeprowadzania konsultacji społecznych to: d. Powiatowe Rady Zatrudnienia są organami opiniodawczo-doradczymi starosty w sprawach polityki rynku pracy (ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415); e. Gminne (Powiatowe) Strategie Rozwiązywania Problemów Społecznych są wyrazem solidarności społecznej i pełnią funkcję „drogowskazu” w koordynowaniu działań różnych instytucji działających w tym zakresie (ustawa o pomocy społecznej oraz ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415).

DZIĘKUJĘ Materiały szkoleniowe wybrali i opracowali Jadwiga Olszowska –Urban i Janusz Dubajka