Ministerstwo Edukacji Narodowej EDUKACJA SKUTECZNA PRZYJAZNA I NOWOCZESNA

Co to znaczy, że polska edukacja ma być skuteczna, przyjazna i nowoczesna? szkoła gwarantująca konkretne rezultaty szkoła, którą rozliczamy z efektów kształcenia szkoła wymagająca od ucznia stawianie wymagań w sposób przyjazny program „szkoła bezpieczna i przyjazna” zapewniający wsparcie wychowawczych i opiekuńczych działań szkoły (zamiast „zera tolerancji”) dobra opieka i wyposażenie szkół, szczególnie dla uczniów najmłodszych wykorzystanie ich w procesie kształcenia i administrowania szkołą (e-szkoła) dla uczniów gimnazjów i szkół pogimnazjalnych elektroniczne materiały edukacyjne, jak e-podręczniki, e-lektury, e-encyklopedie wprowadzanie do szkół nowoczesnych technologii 2

Ministerstwo Edukacji Narodowej zamierza: udoskonalić programy i egzaminy zaufać samorządom i wesprzeć je w realizacji zadań docenić nauczycieli i wzmocnić ich pozycję uprościć prawo, zmniejszając biurokrację 3

Dyskusja publiczna kwiecień – czerwiec 2008 16 spotkań ~ 7500 uczestników samorządowcy parlamentarzyści dyrektorzy nauczyciele liderzy organizacji społecznych Konferencje wojewódzkie 4

Stan aktualny W wyniku szerokich konsultacji społecznych powstała nowa podstawa programowa. 4 grudnia w Sejmie przestawiony został projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty. Sejm znowelizował 21 listopada Kartę Nauczyciela. Nowelizacja Karty Nauczyciela trafi w najbliższym tygodniu pod obrady Senatu. Zbierane są opinie dotyczące założeń projektu rozporządzenia o ramowych planach nauczania – również na www.reformaprogramowa.men.gov.pl

Konferencje powiatowe Wszyscy dyrektorzy przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów i liceów proszeni są o opinie o projektowanych rozwiązaniach organizacyjnych opisanych w poradnikach dla dyrektorów szkół podstawowych, gimnazjów i liceów

wczesna diagnoza i wsparcie Przedszkole rozwijanie zdolności wczesna diagnoza i wsparcie wyrównywanie szans współpraca z rodzicami uspołecznienie 7

Dlaczego przedszkole? Znacząca część możliwości intelektualnych kształtuje się w pierwszych latach życia. Umiejętności wyniesione z przedszkola procentują w szkole. Już w przedszkolu można postawić diagnozę co do potrzeby wyrównania ewentualnych deficytów dziecka i te deficyty zacząć wyrównywać. Najłatwiej jest wyrównywać szanse edukacyjne u dzieci najmłodszych.

Procent czterolatków w przedszkolach w Unii Europejskiej POLSKA WIEŚ – 539 gmin bez przedszkoli Źródło: Eurostat, 2005

Co warto zrobić? czerwiec 2008 upowszechnić edukację przedszkolną dla dzieci w wieku 3-5 lat zagwarantować każdemu pięciolatkowi roczną edukację przedszkolną, przygotowującą do nauki w szkole wyrównywać szanse edukacyjne dostosować formy wychowania przedszkolnego do potrzeb lokalnego środowiska 2008/09 - ROK PRZEDSZKOLAKA 10

Nowe formy edukacji przedszkolnej czerwiec 2008 Punkty przedszkolne Zespoły wychowania przedszkolnego Gminne Centra Edukacji Przedszkolnej 2008/09 - ROK PRZEDSZKOLAKA 11

Kto może prowadzić nowe formy edukacji przedszkolnej? Niemal każdy: samorząd gminy organizacja pozarządowa (stowarzyszenie, fundacja) związek wyznaniowy pracodawca osoba fizyczna 2008/09 - ROK PRZEDSZKOLAKA 12

Przedszkole bliżej dziecka ? Punkt lub zespół przedszkolny może powstać w: świetlicy środowiskowej, remizie strażackiej, budynku parafialnym domu kultury prywatnym domu lub mieszkaniu budynku szkoły lub przedszkola innych, odpowiednio zaadaptowanych lokalach 2008/09 - ROK PRZEDSZKOLAKA 13

Jak założyć małe przedszkole? ? uzyskanie opinii: Straży Pożarnej, Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej wpis do gminnego rejestru placówek oświatowych aby otrzymać dofinansowanie - zgłoszenie do 30 września roku poprzedzającego rozpoczęcie działalności przewidywanej liczby wychowanków 2008/09 - ROK PRZEDSZKOLAKA 14

Wychowanie przedszkolne Od 1 września 2009 roku – dziecko pięcioletnie będzie miało prawo do wychowania przedszkolnego. Odmowa tego prawa następuje w drodze decyzji administracyjnej. Prawo do wychowania przedszkolnego jest realizowane w przedszkolu lub oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej lub w innej formie wychowania przedszkolnego (zespół lub punkt przedszkolny). 15

Wychowanie przedszkolne Zespoły i punkty przedszkolne powołane na podstawie ustawy o systemie oświaty podlegają nadzorowi pedagogicznemu. Również w innych formach wychowania przedszkolnego będzie realizowana cała podstawa programowa wychowania przedszkolnego. 16

Diagnoza przedszkolna jest zadaniem wynikającym z podstawy programowej obowiązującej od roku szkolnego 2009/2010 Zadaniem nauczycieli przedszkoli jest prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowanie tych obserwacji. Zadaniem nauczycieli przedszkoli jest także przeprowadzenie diagnozy przedszkolnej w roku szkolnym poprzedzającym termin możliwego rozpoczęcia przez dziecko nauki w szkole.

Diagnoza przedszkolna Celem diagnozy jest zgromadzenie informacji, które mogą pomóc: rodzicom, aby poznali stan gotowości swojego dziecka do podjęcia nauki w szkole i mogli je odpowiednio do potrzeb w osiąganiu tej gotowości wspomagać, nauczycielom przedszkola przy opracowaniu i realizowaniu indywidualnego programu wspomagania rozwoju dziecka, który będzie realizowany w roku poprzedzającym możliwe rozpoczęcie nauki w szkole w okresie od stycznia do maja, pracownikom poradni psychologiczno-pedagogicznej, do której zostanie skierowane dziecko w wypadku zaobserwowania przez nauczyciela przedszkola potrzeby pogłębionej diagnozy związanej z jakiegoś rodzaju specjalnymi potrzebami edukacyjnymi dziecka.

rozwijanie umiejętności wyposażanie w wiedzę rozbudzanie zainteresowań Szkoła podstawowa rozwijanie umiejętności wyposażanie w wiedzę rozbudzanie zainteresowań indywidualizacja, zwiększanie szans edukacyjnych dobra opieka wsparcie wychowawcze 19

Dobra opieka dla pierwszaków Skierowanie sześciolatków z obowiązkowych zerówek do klas pierwszych w szkołach będzie połączone z przeniesieniem do szkoły przedszkolnego standardu opieki nad nimi. Wysokie standardy opieki nad małymi dziećmi powinny obowiązywać we wszystkich szkołach. Dzięki temu rodzice będą mogli czuć się spokojni o bezpieczeństwo swojego dziecka. Dobra opieka nad dziećmi, to również szansa dla ich rodziców czy opiekunów na podjęcie pracy.

Dlaczego teraz?

Rozłożenie obniżenia wieku szkolnego w czasie Rodzice dzieci urodzonych w latach 2003, 2004, 2005 będą mieli prawo wyboru, czy je posłać do szkoły jako sześcio- czy jako siedmiolatki. Trzeba im doradzać, aby podejmowali tę decyzję do 15 kwietnia w oparciu o to, czy ich dzieci były objęte edukacją przedszkolną i dobrze sobie tam radziły.

Obniżenie wieku szkolnego Wnioski rodzica o odroczenie lub przyspieszenie spełniania obowiązku szkolnego, składa się do dyrektora publicznej szkoły podstawowej, w obwodzie której dziecko mieszka, nie później niż do dnia 15 kwietnia roku poprzedzającego rok szkolny, w którym dziecko powinno lub może rozpocząć spełnianie obowiązku szkolnego. Sześciolatek, który nie rozpocznie nauki w klasie I szkoły podstawowej podlega obowiązkowi rocznego przygotowania przedszkolnego zgodnie z nową podstawą programową. 24

Główne założenia zmian programowych w szkole podstawowej Dzieci siedmioletnie, zamiast powtarzać to, czego uczyły się rok wcześniej, będą kontynuować naukę w sposób dostosowany do wieku. Przejście od edukacji przedszkolnej do nauczania początkowego będzie łagodne. Nastąpi dostosowanie oferty szkoły do potrzeb edukacyjnych uczniów, zarówno tych wymagających wyrównywania szans, jak i tych o ponadprzeciętnych uzdolnieniach.

poszerzanie umiejętności uporządkowanie wiedzy Gimnazjum poszerzanie umiejętności uporządkowanie wiedzy rozpoznawanie i rozwijanie zainteresowań posługiwanie się nowoczesnymi technologiami określenie drogi dalszej edukacji 26

potrafi dokonać wyboru drogi dalszej edukacji Absolwent gimnazjum potrafi dokonać wyboru drogi dalszej edukacji ma ukształtowane zainteresowania i system wartości uczestniczy w projektach społecznych zna dwa języki obce   27

Absolwent zasadniczej szkoły zawodowej ma wykształcenie ogólne, wspomagające wykonywanie wyuczonego zawodu posiada umiejętności do podnoszenia kwalifikacji zawodowych, wielokrotnego przekwalifikowania, do kontynuowania nauki w liceum uzupełniającym jest przygotowany do przechodzenia z jednej technologii produkcji na inną, bardziej nowoczesną jest aktywnym obywatelem    28

Absolwent technikum jest przygotowany do zmian na rynku pracy ma możliwość kontynuowania nauki na studiach posiada wykształcenie, które jest bazą do uczenia się przez całe życie jest aktywnym obywatelem 29

Absolwent liceum jest przygotowany, do kontynuacji nauki w szkole wyższej ukończył blok zajęć przyrodniczych lub humanistycznych, dopełniających wiedzę ogólną z dziedzin odległych od wybranego profilu kształcenia ma umiejętność wybierania drogi dalszego kształcenia jest aktywnym obywatelem 30

Dlaczego potrzebne są zmiany programowe? podniesienie jakości kształcenia – konieczne jest dopasowanie treści kształcenia do wymogów współczesności oraz do znacznie wyższego niż w przeszłości odsetka młodzieży aspirującej do uzyskania wykształcenia średniego, tak by doprowadzić do istotnej poprawy efektów kształcenia; obniżenie wieku szkolnego – konieczne jest dostosowanie treści kształcenia do wieku uczniów; zapewnienie ciągłości programowej pomiędzy etapami – lepsze efekty na koniec.

Wnioski z badań PISA Spojrzenie na system edukacyjny z perspektywy efektów kształcenia wymaga konsekwentnej kontynuacji Słabością polskiej szkoły jest brak nacisku na rozwijanie przez szkołę bardziej złożonych umiejętności uczniów Rozwijanie złożonych umiejętności wymaga zmian w programach szkolnych i metodach pracy z uczniem – od pierwszego dnia pobytu ucznia w szkole Szkoła musi brać pod uwagę także potrzeby najsłabszych i najlepszych uczniów

Podstawa programowa zawierająca precyzyjnie określone wymagania Czas ucznia i nauczyciela może być lepiej wykorzystany. Warto, aby nauczyciele mogli ufać sobie nawzajem, polegać na efektach pracy tych, którzy uczyli ich uczniów wcześniej i być w stanie uczyć tak, aby nauczyciele uczący ich uczniów w następnych latach mogli liczyć na efekty ich pracy. Szkoła przyjaźnie wymagająca – to znaczy: dająca wszystkim dzieciom równe szanse dostępu do edukacji; zapewniająca uczniom i ich rodzicom poczucie bezpieczeństwa; sprzyjająca rozwojowi indywidualnych zainteresowań uczniów; klarownie i realistycznie formułująca wymagania, których spełnienie przyniesie satysfakcjonujące efekty kształcenia.

Co nowego w podstawie programowej czerwiec 2008 Przedszkole Szkoła podstawowa Gimnazjum Liceum, technikum,… Płynny start szkolny diagnoza dojrzałości dziecka i wsparcie decyzji rodziców łagodne przejście od metodyki przedszkolnej do szkolnej opieka świetlicowa jak w przedszkolu, przy wsparciu nauczycieli plastyki, muzyki, wf …

Co nowego w podstawie programowej czerwiec 2008 Przedszkole Szkoła podstawowa Gimnazjum Liceum, technikum,… zajęcia wyrównujące szanse edukacyjne wychowanie fizyczne z ofertą zajęć sportowych lub rekreacyjnych do wyboru od pierwszej klasy obowiązkowa nauka języka obcego

Co nowego w podstawie programowej czerwiec 2008 Przedszkole Szkoła podstawowa Gimnazjum Liceum, technikum,… język polski, 2 języki obce, matematyka, wf 2-3 wybrane przedmioty maturalne na poziomie rozszerzonym z dużą liczbą godzin blok zajęć przyrodniczych lub humanistycznych, dopełniających wybór ucznia inne zajęcia do wyboru Rzetelne kształcenie ogólne z podstawowych dziedzin akademickich dwa języki obce, w tym jeden kontynuowany do wyboru: zajęcia artystyczne, techniczne, sportowe nauczanie z wykorzystaniem nowoczesnych technologii

Nauczanie języków obcych czerwiec 2008 Przedszkole Szkoła podstawowa Gimnazjum Liceum, technikum,… Pierwszy język obcy Tak jest dziś: Drugi język Tak będzie: Pierwszy język obcy Drugi język obcy Trzeci język albo 37

Podstawowe założenia podstawy programowej Najważniejsze umiejętności czytanie – rozumiane jako umiejętność rozumienia, wykorzystywania i refleksyjnego przetwarzania tekstów, w tym tekstów kultury, prowadzące do osiągnięcia własnych celów, rozwoju osobowego oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społeczeństwa myślenie matematyczne – umiejętność wykorzystania narzędzi matematyki tam, gdzie wymagają tego potrzeby codziennego życia oraz formułowania sądów opartych na rozumowaniu matematycznym myślenie naukowe – umiejętność wykorzystania wiedzy o charakterze naukowym do identyfikowania i rozwiązywania problemów, a także formułowania wniosków opartych na obserwacjach empirycznych dotyczących przyrody lub społeczeństwa

Podstawowe założenia podstawy programowej Inne ważne umiejętności komunikowania się w języku ojczystym i w językach obcych sprawnego posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjnymi i komunikacyjnymi wyszukiwania, selekcjonowania i krytycznej analizy informacji rozpoznawania własnych potrzeb edukacyjnych oraz uczenia się pracy zespołowej

Podstawowe założenia podstawy programowej Jednym z najważniejszych zadań szkoły jest kształcenie umiejętności posługiwania się językiem polskim, w tym dbałość o wzbogacanie zasobu słownictwa uczniów. Wypełnianie tego zadania należy do obowiązków każdego nauczyciela.

Podstawowe założenia podstawy programowej Każdy nauczyciel powinien poświęcić dużo uwagi edukacji medialnej, czyli wychowaniu uczniów do właściwego wykorzystania mediów.

Podstawowe założenia podstawy programowej Szkoła powinna też poświęcić dużo uwagi efektywności kształcenia w zakresie nauk przyrodniczych i ścisłych – zgodnie z priorytetami Strategii Lizbońskiej. Kształcenie w tym zakresie jest kluczowe dla rozwoju cywilizacyjnego Polski oraz Europy.

Podstawowe założenia podstawy programowej Ważnym zadaniem szkoły jest także edukacja zdrowotna, której celem jest rozwijanie u uczniów postawy dbałości o zdrowie własne i innych ludzi oraz umiejętności tworzenia środowiska sprzyjającego zdrowiu.

Podstawowe założenia podstawy programowej Szkoła kształtuje u uczniów postawy sprzyjające ich dalszemu rozwojowi indywidualnemu i społecznemu, takie jak: uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność, wytrwałość, poczucie własnej wartości, ciekawość poznawcza, przedsiębiorczość, kreatywność, gotowość do podejmowania inicjatyw oraz do pracy zespołowej, kultura osobista. W rozwoju społecznym bardzo ważne jest kształtowanie postawy obywatelskiej, postawy poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji. Szkoła podejmuje odpowiednie kroki w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji.

Współpraca z rodzicami Szczególnie istotnym partnerem dla szkoły są rodzice, zainteresowani zagwarantowaniem swoim dzieciom dobrej edukacji w bezpiecznych i przyjaznych warunkach. Jedni z rodziców entuzjastycznie odnoszą się do proponowanych zmian organizacyjno-programowych, inni wyrażają wątpliwości i obawy. Rodzice muszą mieć gwarancję, że szkoła, do której posyłają swoje dziecko, jest odpowiednio przygotowana na jego przyjęcie.

Współpraca z rodzicami Podstawowym i naturalnym środowiskiem wychowawczym dla każdego dziecka jest rodzina. Rolą szkoły jest wspieranie rodziców w wychowywaniu dzieci. Sposób zorganizowania edukacji i opieki w szkole powinien być wypracowany w oparciu o postulaty rodziców. Swoje opinie i uwagi rodzice mogą i powinni przekazywać poprzez swoją aktywność w Radach Rodziców i Radach Szkół. Dyrektorzy szkół podstawowych w związku z rozpoczęciem przyjmowania dzieci sześcioletnich do klas pierwszych powinni skonsultować z Radą Rodziców, jak podnieść jakość opieki nad najmłodszymi uczniami.

Kolejne etapy zmian programowych Dostosowane do nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego: zmiany programowe i organizacyjne dotyczące kształcenia i opieki dzieci niepełnosprawnych; zmiany programowe i organizacyjne dotyczące kształcenia polskich dzieci za granicą; zmiany programowe i organizacyjne dotyczące kształcenia zawodowego – wdrożenie planowane od września 2012.

Kalendarz zmian programowych Rok szkolny Zreformowane nauczanie w klasach 2009/2010 I SP I Gimnazjum 2010/2011 II SP II Gimnazjum 2011/2012 III SP III Gimnazjum 2012/2013 IVSP I L I T I ZSZ 2013/2014 V SP II L II T II ZSZ 2014/2015 VI SP III L III T III ZSZ 2015/2016 IV T I LU 2016/2017 II LU SP – szkoła podstawowa, L – liceum, T – technikum, ZSZ – zasadnicza szkoła zawodowa, LU – liceum uzupełniające

Egzaminy Utrzymane dotychczasowe egzaminy po szkole podstawowej i gimnazjum. Po gimnazjum obowiązkowy także język obcy. Na maturze: obowiązkowo: język polski, matematyka i język obcy (w zakresie podstawowym); przedmioty do wyboru (ich lista i wymagania określone w porozumieniu z uczelniami wyższymi); docelowo obowiązkowe zdawanie przynajmniej jednego przedmiotu na poziomie rozszerzonym.

Kalendarz modernizacji egzaminów zewnętrznych Planowane daty zmian Sprawdzian po szkole podstawowej Egzamin gimnazjalny Matura 2008/2009   Obowiązkowy język obcy Do wyboru egzamin z filozofii 2009/2010 Obowiązkowa matematyka, korekta reguł egzaminu 2011/2012 Dostosowanie egzaminu do nowej podstawy programowej 2014/2015 Dostosowanie sprawdzianu do nowej podstawy programowej Dostosowanie matury do nowej podstawy programowej

Dodatkowe środki planowane na 2009 r. e dotacja celowa dla samorządów na kształcenie sześciolatków w szkole pomoc samorządom w przystosowaniu sal lekcyjnych dla małych dzieci i poprawieniu warunków opieki świetlicowej zakup podręczników nie tylko dla najbiedniejszych uczniów z klas I-III szkół podstawowych, ale także dla klas gimnazjalnych zaczynających pracę według nowych programów 51

Obniżenie wieku szkolnego. Finanse W celu zapewnienia wszystkim 6 – latkom rozpoczynającym naukę w szkole podstawowej warunków opieki i bezpieczeństwa porównywalnych do rozwiązań przyjętych w wychowaniu przedszkolnym, Ministerstwo Edukacji Narodowej przygotowuje program rządowy, realizowany przez lata: 2009, 2010, 2011. 52

Obniżenie wieku szkolnego. Finanse W roku budżetowym 2009 r. przeznacza się środki finansowe w wysokości 347 000 tys. zł, w tym: na doposażenie szkół w związku z przyjęciem 6-latków, na rozszerzenie opieki świetlicowej, na dotacje dla samorządów w związku ze wzrostem liczby uczniów. Działania związane z realizacją wymienionych modułów w kolejnych latach będą charakteryzowały się elastycznością w alokacji środków w zależności od stwierdzonych potrzeb. 53

Obniżenie wieku szkolnego. Finanse W związku z przyrostem liczby uczniów klasy pierwszej w każdym z ww. lat konieczne będzie przekazanie jednostkom samorządu terytorialnego dotacji za okres 4 miesięcy (wrzesień – grudzień). Ponieważ przewidywany roczny koszt utrzymania 1 ucznia w szkole podstawowej w roku 2008 wynosi 5 867 zł, koszty dotacji dla samorządów w 2009 r. z tytułu zwiększenia liczby uczniów klas pierwszych za 4 miesiące szkolnego szacuje się na 277 mln zł. 54

Obniżenie wieku szkolnego. Finanse Środki finansowe będą przekazane do jst w postaci dotacji w wysokości proporcjonalnej do liczby dzieci sześcioletnich, które podjęły naukę w szkole. Dane o liczbie dzieci będą zebrane z samorządów po 15 kwietnia 2009 r. i zweryfikowane na podstawie danych SIO wg stanu na 30 września 2009 r. 55

Obniżenie wieku szkolnego. Finanse W ramach programu realizowane będą działania wspierające doposażenie szkół i zapewnianie dzieciom podejmującym naukę bezpiecznych warunków i opieki odpowiedniej do ich wieku. Na wsparcie doposażenia szkół przeznaczy się w 2009 r. środki w wysokości ok. 50 mln zł. Na dofinansowanie organizacji opieki świetlicowej dzieci sześcioletnich przewiduje się kwotę ok. 70 mln zł. 56

Obniżenie wieku szkolnego. Finanse W kolejnych latach zakres dofinansowania będzie modyfikowany w zależności od dynamiki procesu realizacji obowiązku szkolnego przez dzieci 6-letnie. Modyfikacje zależeć będą od liczebności i zróżnicowania podejmowania realizacji nauki przez dzieci 6-letnie w różnych gminach kraju. 57

Obniżenie wieku szkolnego. Finanse Wprowadzana zmiana polegająca na obniżeniu wieku szkolnego pozwoli ubiegać się o stypendia szkolne dla dzieci z rodzin ubogich, już w wieku sześciu lat. Do tej pory rodziny tych dzieci, mimo, że były zobowiązane wysłać dziecko do realizacji rocznego przygotowania przedszkolnego nie mogły uzyskać dodatkowego wsparcia finansowego związanego z edukacją dziecka. 58

Obniżenie wieku szkolnego. Finanse W roku 2009 kontynuowany będzie program „Wyprawka szkolna”, który będzie zapewniał dofinansowanie do podręczników dla dzieci klas pierwszych szkół podstawowych do kwoty 150 zł. 59

Jakie zaplanowano dodatkowe działania? Rok Przedszkolaka – promocja edukacji przedszkolnej Poradniki organizacyjne dla szkół podstawowych, gimnazjów i liceów Punkty informacyjne dla rodziców dzieci w wieku przedszkolnym w szkołach podstawowych Szkolenia kaskadowe dla nauczycieli – diagnoza przedszkolna, diagnoza szkolna, doradztwo zawodowe Konsultacje na konferencjach szkoleniowych dla dyrektorów – jak organizować szkołę nowocześnie, osiągać dobre efekty edukacyjne, zgodnie z wymogami nowej podstawy programowej, zbieranie opinii i uwag dotyczących projektowanych nowych ramowych planów nauczania 60

Ministerstwo Edukacji Narodowej EDUKACJA SKUTECZNA PRZYJAZNA I NOWOCZESNA