W Królestwie Niderlandów wizyta studyjna 12.10.2010 r. – 19.10.2010 r.

Uczestnicy Dorota Majchrzyk – KO Kielce Bożena Chomicka – KO Białystok Jolanta Lenkiewicz – Broda - KO Białystok Bożena Żurawska – KO Olsztyn Dariusz Targoński – KO Olsztyn /Elbląg Joanna Poźnikiewicz – KO Olsztyn/Elbląg Olimpia Matys – KO Opole Beata Wachowiak – KO Gorzów Wlkp. Maria Utracka – KO Katowice Andrzej Janczy – KO Kraków Hanna Cieślak Anna Kostrubała – Brak Laura Górecka Tosia Kasprzak

Holenderski system edukacji W Holandii szkołę może założyć każdy - Konstytucja gwarantuje prawo do zakładania szkół i prowadzenia kształcenia odzwierciedlającego przekonania religijne, ideologie lub podejścia pedagogiczne. W związku z powyższym w Holandii istnieją szkoły prowadzone zarówno przez państwo, jak i przez osoby i organizacje prywatne (do szkół prywatnych uczęszcza ok. 70% uczniów).

Holenderski system edukacji Funkcjonują więc szkoły prywatne, wyznaniowe (protestanckie i katolickie, muzułmańskie, żydowskie…). Są też szkoły stosujące metody nauczania wg Marii Montessori oraz Celestyna Freineta. Szkoły publiczne i prywatne mają na mocy prawa równy status, co oznacza, że wydatkom państwa na edukację publiczną muszą odpowiadać wydatki na edukację prywatną. Ciekawe… W ramach swej autonomii w zakresie organizacji kształcenia szkoły mogą samodzielnie decydować o treściach i metodach nauczania. Tę autonomię ograniczają jednak określone przez Ministerstwo Edukacji, Kultury i Nauki standardy jakościowe.

Holenderski system edukacji Każde dziecko obowiązkowo uczęszcza do szkoły w pełnym wymiarze od pierwszego szkolnego dnia miesiąca następującego po jego piątych urodzinach. Dzieci muszą kształcić się w szkole w pełnym wymiarze przez 12 pełnych lat szkolnych i w każdym przypadku do końca roku szkolnego, w którym kończą 16 lat. Ciekawe… chociaż kształcenie jest obowiązkowe od osiągnięcia przez dzieci wieku 5 lat, do szkół podstawowych uczęszczają niemal wszystkie 4-latki (99,3%).

Holenderski system edukacji Rok szkolny trwa co najmniej 200 dni od sierpnia do czerwca. Szkoły są czynne pięć dni w tygodniu. Zajęcia odbywają się przed południem i po południu, (w szkole nie prowadzi się na ogół zajęć w środowe popołudnia). O godzinach rozpoczynania i kończenia lekcji oraz czasie ich trwania decyduje organ prowadzący szkołę (zarząd szkoły). Ciekawe… długość trwania lekcji jest różna, w zależności od przedmiotu – od 50 minut do 2 godzin.

Holenderski system edukacji Nie istnieją zalecenia dotyczące liczebności klas. Uczniowie są dzieleni według wieku i uczęszczają do klas o zróżnicowanym poziomie umiejętności. Ciekawe… klasy w szkole podstawowej mają jednego nauczyciela do wszystkich przedmiotów (nauczyciel w danej klasie co roku może się zmieniać), natomiast w szkole średniej uczą nauczyciele przedmiotowcy

Holenderski system edukacji Szkoły samodzielnie opracowują plany i metody nauczania oraz wybierają materiały dydaktyczne. Ministerstwo Edukacji określa jedynie ramowy program oraz szczegółowe treści przedmiotów obowiązkowych. Szkoły same decydują o tym, ile czasu przeznaczają na poszczególne przedmioty i kiedy prowadzą lekcje tych przedmiotów. Jedynym ograniczeniem jest minimalna liczba lekcji w ciągu roku - w publikowanych przez ministerstwo tabelach określa się zalecaną liczbę lekcji każdego przedmiotu i jest to kontrolowane.

Etapy kształcenia

Szkolnictwo podstawowe (Primair onderwijs) Basisschool (szkoła podstawowa) – 5-12 lat Kształcenie w szkole podstawowej jest bezpłatne. Ciekawe… W każdej klasie uczniowie podzieleni są na 3 poziomy: potrzebujący dodatkowego wsparcia i pomocy o przeciętnych zdolnościach i umiejętnościach zdolni, utalentowani Nauczyciel zobowiązany jest dostosować treści i metody pracy do każdego z tych poziomów

Szkoła podstawowa w Leiden

Szkolnictwo średnie (Voortgezet onderwijs) Szkoły przygotowujące do podjęcia studiów wyższych (VWO) - 12-18 lat Szkoły średnie prowadzące kształcenie ogólne na wyższym etapie (HAVO) – 12-17 lat Szkoły średnie prowadzące kształcenie przedzawodowe (VMBO) - 12-16 lat Szkoły średnie prowadzące kształcenie specjalne (Speciaal voortgezet onderwijs) – 12- 18/20 lat

Szkolnictwo średnie (Voortgezet onderwijs) Rekrutacja do szkół VMBO, HAVO i VWO odbywa się na podstawie oceny predyspozycji uczniów. W tym celu najczęściej w ostatniej klasie szkoły podstawowej przeprowadza się centralnie opracowane sprawdziany, które pozwalają ocenić poziom wiedzy i umiejętności uczniów. Ciekawe… uczniowie cudzoziemcy, nie znający języka flamandzkiego, przed pójściem do szkoły uczęszczają rok lub dwa do tzw. szkoły językowej, w której poznają język i uczą się matematyki.

Szkoła średnia Leonardo da Vinci

Kształcenie specjalne Polityka oświatowa Holandii jest ukierunkowana na integrację dzieci ze specjalnymi potrzebami w ogólnodostępnych szkołach podstawowych. Kształcenie specjalne prowadzi się w: specjalnych szkołach podstawowych (speciale scholen voor basisonderwijs) dla dzieci mających trudności w nauce i problemy behawioralne lub problemy rozwojowe. szkołach specjalnych (speciaal onderwijs) prowadzących kształcenie specjalne dla dzieci niepełnosprawnych i dzieci, których kształcenie wymaga specjalnego podejścia, w grupie wiekowej obejmującej szkołę podstawową lub średnią, bądź obydwie te grupy.

Kształcenie specjalne Zespołom ogólnodostępnych i specjalnych szkół podstawowych przyznaje się określony budżet, z którego mają być finansowane specjalna baza i pomoc dydaktyczna w ogólnodostępnych szkołach podstawowych. Szkoła ogólnodostępna, w której uczą się dzieci mające trudności w nauce, zatrudnia pedagoga specjalnego.

Holenderski system edukacji Na zakończenie szkoły podstawowej uczeń otrzymuje świadectwo z informacjami o osiągnięciach w nauce i wskazówkami dotyczącymi wyboru szkoły średniej. Końcowe osiągnięcia uczniów ocenia się za pomocą ogólnokrajowych sprawdzianów. Przepisy nie określają zasad promocji. Szkoły starają się zapewnić ciągłość rozwoju ucznia. Egzaminy końcowe w średnich szkołach VMBO, HAVO i VWO składają się z dwóch części: egzaminu zewnętrznego przeprowadzanego centralnie i egzaminu wewnętrznego (szkolnego).

Holenderski system edukacji Ciekawe… podczas lekcji uczeń wykonuje zadania (samodzielnie lub w grupie), a na koniec przedstawia nauczycielowi efekty pracy; za 3 spóźnienia uczeń wraz z rodzicami jest wzywany do stawienia się na Policji;

Posiadają oni kwalifikacje do uczenia: Nauczyciele Nauczyciele szkół podstawowych kończą 4-letnie studia w wyższych szkołach zawodowych (HBO). Posiadają oni kwalifikacje do uczenia: wszystkich przedmiotów i wszystkich grup wiekowych na poziomie podstawowym, prowadzenia kształcenia specjalnego zarówno na poziomie podstawowym, jak i średnim prowadzenia kształcenia dorosłych i kształcenia zawodowego.

Nauczyciele Nauczycieli szkół średnich przygotowuje się w wyższych szkołach zawodowych (HBO) i uniwersytetach. Studia nauczycielskie w HBO dla nauczycieli szkół średnich kończą się uzyskaniem kwalifikacji I lub II stopnia. Studia te przygotowują do nauczania przedmiotów.

Nauczyciele Nauczyciel pracuje 46 godzin w tygodniu (ma przecież wolne podczas wakacji i ferii). Trzy razy w roku uczniowie oceniają nauczycieli. Ciekawe… nauczyciele, aby zostać zatrudnieni w szkole, przystępują do konkursu. W skład komisji konkursowej wchodzi dyrektor szkoły, 2 nauczycieli i przedstawiciel rodziców.

Ogólne zasady zarządzania na szczeblu szkoły Zarówno prywatne, jak i publiczne szkoły podstawowe i średnie mają umocowany prawnie organ prowadzący, określany również jako „zarząd szkoły”. Organ prowadzący zajmuje się sprawami administracyjnymi i zarządza podległą mu szkołą lub szkołami, odpowiadając za wszystkie istotne aspekty organizacji szkoły.

Nadzór pedagogiczny

Nadzór pedagogiczny Nadzór nad jakością kształcenia sprawuje Inspektorat Oświatowy (Inspectie van het Onderwijs) podległy Ministrowi Edukacji, Kultury i Nauki. Jego głównym zadaniem jest nadzorowanie i ocena jakości kształcenia oraz kontrola zgodności funkcjonowania szkół z prawem. Najistotniejsze jest jednak motywowanie do poprawy jakości ich pracy. Ciekawe… Holenderski Inspektorat Edukacji, choć formalnie podlega Ministerstwu Oświaty, to ma status instytucji niezależnej.

Inspectie van het Onderwijs

Nadzór pedagogiczny Planowe wizyty inspektorów w szkole odbywają się co 3 lata i są dla placówki bardzo ważne (jeżeli szkoła osiąga słabe wyniki, może spodziewać się inspektorów częściej). Szkoła jest zobowiązana do dostarczania inspektoratowi wyników ewaluacji wewnętrznej. (najważniejszym ogniwem dobrego nadzoru jest właśnie ewaluacja wewnętrzna. Szkoła najlepiej ocenia się sama).

Nadzór pedagogiczny Inspektorzy na podstawie dokumentów szkolnych, wyników egzaminów wewnętrznych i zewnętrznych oraz przeprowadzonej przez szkołę autoewaluacji, „szacują ryzyko" i podejmują decyzję o dalszym postępowaniu. Gdy docierają do szkoły, by przeprowadzić ewaluację zewnętrzną (wizyta w szkole trwa 1 dzień !!!) – znają już wyniki ewaluacji wewnętrznej. Na tej podstawie stawiają hipotezy, które następnie podczas wizyty są weryfikowane.

Nadzór pedagogiczny Po wizycie powstaje raport jakościowy zawierający mocne i słabe strony, który jest przesyłany szkole (raport mieści się na 1-2 stronach). Ocena szkoły dokonywana jest w oparciu o wyniki, ale również konteksty środowiskowe (pochodzenie uczniów, ich możliwości).

Nadzór pedagogiczny W przypadku szkół, które nie osiągają zadowalających efektów, przeprowadzane jest dodatkowo badanie w szkole. Analizuje się wówczas dokumentację szkolną, tj. programy nauczania, podręczniki oraz plany pracy, a ponadto: bada się postawy nauczycieli, poziom szacunku w relacjach interpersonalnych, atmosferę panującą w szkole, bezpieczeństwo dzieci w szkole ich możliwości i potrzeby.

Nadzór pedagogiczny Szkoła osiągająca niezadowalające wyniki jest zobowiązana do ich poprawy w ciągu 2 lat. Brak takiej poprawy skutkuje odebraniem części budżetu lub nawet zamknięciem szkoły.

Rola samorządu

Ratusz

Rola samorządu Szkoły są w zasadzie niezależne od samorządów. Zadaniem samorządu jest edukacja przedszkolna oraz utrzymanie budynków szkół (budowa, remonty). Samorządy z urzędu zajmują się dziećmi z nieuprzywilejowanych środowisk. Realizują również programy dla dzieci wyjątkowo utalentowanych.

Centrum Badań Rozwoju Edukacji PLATO

Centrum Badań Rozwoju Edukacji - PLATO motto: A World of Ideas „Świat idei”

Centrum Badań Rozwoju Edukacji - PLATO PLATO jest ośrodkiem pozarządowym, kierowanym przez dr Jaapa van Lakervelda. Funkcjonuje przy Uniwersytecie w Leiden, nie jest finansowany ze środków państwa Instytucja działa na potrzeby i życzenia klientów. Wspomaga działalność szkół (dane są wykorzystywane przez szkoły).

Centrum Badań Rozwoju Edukacji - PLATO Pracownicy Plato są badaczami, konsultantami i pracują w świecie zaawansowanych idei. Starają się odpowiedzieć na potrzeby nauczycieli, dyrektorów zajmujących się głównie procesami uczenia się tzn. łączą teorię z praktyką. Zajmują się również szkoleniem nauczycieli, pomagają szkołom opracować różne edukacyjne programy, projekty. Ośrodek wykonuje swoje zadania poprzez szkolenia, doradztwo, treningi, ewaluacje i badania nad ewaluacjami.

Centrum Badań Rozwoju Edukacji - PLATO Obszary którymi zajmuje się PLATO: monitoring i ewaluacja; doskonalenie zawodowe nauczycieli; rozwój podstawy programowej kształcenia zawodowego (w oparciu o kompetencje); produktywność wiedzy w organizacji (czyli jak spowodować, by praca w organizacji była również nauką dla jej pracowników); młodzież zagrożona (monitorowanie i zapobieganie takim zjawiskom jak wagary, porzucanie szkoły oraz program bezpieczna szkoła).

Centrum Badań Rozwoju Edukacji - PLATO PLATO realizuje m.in. programy krajowe: monitorowanie edukacji wszystkich dzieci i młodzieży w Leiden, monitorowanie wdrażania polityki bezpieczeństwa w wybranych 15 szkołach; współdziałanie z organizacją śledzącą absencję w szkołach i ewaluacja szkolnych programów zapobiegania wagarom; wprowadzenie systemu opieki w kształceniu zawodowym drugiego stopnia, gdzie znaczący odsetek uczniów rezygnuje z jakiejkolwiek nauki.

Centrum Badań Rozwoju Edukacji - PLATO Międzynarodowe projekty PLATO to: kształcenie zawodowe nauczycieli w Europie; monitorowanie kształcenia nauczycieli; monitorowanie programów dot. kształcenia ustawicznego. PLATO szkoli również nauczycieli, ewaluatorów, bada trendy w kształceniu nauczycieli w Europie.

Centrum Badań Rozwoju Edukacji - PLATO Wyzwania istotne obecnie dla rozwoju holenderskiego systemu edukacji: doskonałość, zapobieganie „wypadaniu z systemu”; włączanie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi do ogólnodostępnych szkół; nauczyciele jako pracownicy ciągle uczący się; nacisk w kształceniu zawodowym na praktykę; orientacja kształcenia na kompetencje;

Nasze refleksje…

Refleksje… Holenderski system edukacyjny wyróżnia bogactwo i różnorodność oferty edukacyjnej, dostępność dla wszystkich warstw społecznych, ogólna powszechność i wysoki poziom elastyczności. Główny nacisk położony jest na wyrównywanie szans edukacyjnych wśród dzieci z rodzin o niskim statusie społecznym, pełną asymilację dzieci obcokrajowców, a także na wzmacnianie pozycji nauczyciela.

Refleksje… W Holandii szkoła jest nastawiona na realizację potrzeb ucznia. Wysoka odpowiedzialność szkoły jest podstawą jej autonomii. Nic się tam nie robi „ad hoc” – wszystko ma oparcie w badaniach. Jak coś zaczynają – to rozwijają, modelują, modyfikują aż do skutku.

Refleksje… Widoczne są procesy prowadzące do efektów, obserwuje się autentyczne wyrównywanie szans. Widać też troskę o każdego ucznia („monitorowanie” jego losów edukacyjnych od czasu, zanim jeszcze zostanie uczniem, aż do ukończenia ścieżki edukacyjnej). W Holandii prawdziwa ewaluacja, to refleksja nad działaniem – aby zdobyć wiedzę, zarządzać jakością i ją kontrolować.

Refleksje… Zaskoczeniem dla nas było, że praca „Inspectie van het Onderwijs” (odpowiednik polskiego kuratorium oświaty) polega przede wszystkim na kontroli, którą systematycznie obejmują wszystkie szkoły. Jeśli jednak efekty, które szkoła osiąga, są bardzo dobre, kontrola może ich ominąć (w nagrodę!). Jeśli szkoła ma słabe wyniki – inspekcji jest więcej.

Refleksje… Bardzo nam się podobało sporządzanie przez Inspekcję „tabeli ryzyka” dla każdej szkoły (kontekst funkcjonowania szkoły). To pomysł, który również warto wprowadzić do polskiego systemu.

Refleksje… Zadziwiło nas również, że mimo olbrzymiej autonomii szkół (programy, plany, zarządzanie, inicjatywy...), w badaniach PISA holenderscy uczniowie osiągają jedne z najwyższych wyników.

Średnia liczba punktów uczniów polskich, holenderskich i średnia krajów OECD w badaniach PISA w roku 2006. Źródło: Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów OECD PISA. Wyniki badania 2006 w Polsce.

Dziękujemy za możliwość zobaczenia tego wszystkiego…