Informacja o rynku pracy - przydatna czy konieczna? Janusz Bokser – WUP Toruń

Kontekst problemowy Rynek pracy w przyszłości Opiniowanie wniosków na WRZ Źródła informacji o sytuacji zawodu na rynku pracy Informacja lokalna o zawodzie – upowszechniania

TENDECJE ZACHODZĄCE NA RYNKU PRACY / ZAWODY PRZYSZŁOŚCI

ZAWODY PRZYSZŁOŚCI Wielu spośród dziś podejmujących naukę będzie pracować w zawodach, które nie istnieją, by rozwiązywać nieznane jeszcze problemy za pomocą nieistniejących obecnie technologii. Nie oznacza to jednak, że wybór zawodu i kierunku kształcenia nie ma znaczenia - można go dokonać opierając się na racjonalnych przesłankach.

Badania i analizy, przykładowe źródła informacji Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości www.parp.gov.pl Agencja Manpower www.manpower.pl Sedlak & Sedlak www.rynekpracy.pl Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu www.wup.torun.pl Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej www.psz.praca.gov.pl

Czynniki wpływające na kształtowanie się sytuacji na rynku pracy dynamiczny rozwój technologii konsumpcyjny styl życia i rosnące zapotrzebowanie na usługi mobilność przestrzenna pracowników zmiany w strukturze demograficznej (zwłaszcza starzenie się społeczeństw) wzrost liczby osób wykształconych globalizacja integracja europejska Wszystko to sprzyja powstawaniu nowych profesji i zanikaniu wielu starych zawodów !!!

Rynek pracy c.d. Powstające zawody będą wymagały specjalistycznej wiedzy i umiejętności, będą odpowiadać na specyficzne problemy. Tym samym nie będą one masowo zapewniać zatrudnienia, ale wskażą kierunki dalszego rozwoju Jednocześnie zmieni się oblicze wielu tradycyjnych zawodów (aktualizacji będzie ulegał zakres obowiązków i niezbędnych kwalifikacji wymaganych na danym stanowisku)

Zawody przyszłości Łączenie wiedzy i umiejętności z różnych dziedzin „zawody multidyscyplinarne” Np. broker praw własności intelektualnej, rzeczoznawca, biotechnolog Zawody przyszłości Tych zawodów nie ma jeszcze w żadnej klasyfikacji. Nikt ich na razie nie wykonuje. Być może pojawią się w ogłoszeniach rekrutacyjnych za rok, może za 5-10 lat... Niektóre pozostaną niezrealizowanymi prognozami. Warto jednak wiedzieć, jakich zawodów można się spodziewać w przyszłości. Zdaniem Leszka Kurycyna, dyrektora operacyjnego Manpower Professional, określenie, które najlepiej pasuje do zawodów przyszłości to „multidyscyplinarne”. Kryje się za nim specyficzny rodzaj specjalizacji dokonywanej w poprzek istniejących dziś dyscyplin, nauk czy branż. Tylko pracownik zdolny do sprawnego łączenia wiedzy z różnych dziedzin ma szansę zaistnienia w nowych zawodach, które mogą pojawić się na rynku w nadchodzącej dekadzie.   O jakie konkretnie zawody chodzi? Kurycyn podaje przykład programistów, którzy już dziś muszą znać różne rodzaje oprogramowania i w każdym z nich dysponować wiedzą oraz umiejętnościami specjalisty. - Bez tego nie mają szans na rynku – podkreśla. Tacy multidyscyplinarni pracownicy muszą się ciągle uczyć. - Np. praca przy nowych modelach telefonów komórkowych wymaga od programistów innych niż do tej pory umiejętności – tłumaczy ekspert Manpower. Według Aleksandry Kujawy, konsultanta firmy Antal International, wiele nowych zawodów powstanie w obszarze marketingu internetowego, który jest coraz bardziej konkurencyjny w stosunku do tego, prowadzonego przy użyciu telewizji, radia czy prasy. - Trudno wyobrazić sobie firmę, która nie posiada strony internetowej lub profilu na Facebook'u – zauważa Kujawa. - Dlatego też od dwóch lat coraz bardziej perspektywiczne staje się stanowisko Online Community Managera. Osoby zatrudnione na tej pozycji mogą pełnić różne funkcje, w zależności od potrzeb konkretnego biznesu. Najczęściej jednak są to animatorzy marki działający w dwustronnej komunikacji z potencjalnymi odbiorcami – opisuje zawód konsultantka. Medycyna na miarę XXI wieku Jeszcze odważniej w przyszłość spogląda Karolina Radziszewska, dyrektor personalny Randstad i przepowiada powstanie zawodów, które już za kilka lat mogą pojawić się na światowych rynkach pracy: - Robot programmer, specjalista w obsłudze systemów sieciowych i specjalista od e-biznesu (połączenie informatyka z biznesmenem). Sądzę też, że w Polsce szybko zdobędzie popularność zawód Medical & Health Service Managera. Będzie to nieunikniony skutek ewolucji systemu opieki zdrowotnej w kierunku konkurencji na rynku usług medycznych - wyjaśnia Radziszewska. Dużo może się też zmienić w zawodach ściśle związanych z medycyną. - Wraz z rozwojem technologii pozwalających na hodowanie organów niezbędnych do transplantologii pojawi się zapotrzebowanie na „hodowców organów” czy specjalistów z dziedziny klonowania – uważa Radziszewska. - W związku z miniaturyzacją, robotyzacją i informatyzacją medycyny pojawi się zapotrzebowanie na specyficzny typ lekarzy, potrafiących pracować z nano-technologią, robotami czy za pomocą wyspecjalizowanych komputerów. Będzie rosło również zapotrzebowanie na chirurgów plastycznych, chociaż w tym przypadku będzie to raczej wynik zmian obyczajowych niż technologicznych – dodaje. Nowych zawodów można się również spodziewać w dziedzinie biotechnologii. - Sądzę, że w związku z rosnącymi cenami żywości powolnemu zanikowi ulegną ograniczenia nakładane na żywność modyfikowaną genetycznie. Pojawią się więc lub rozwiną zawody w tym właśnie obszarze – twierdzi ekspertka Randstad. Rolnik w wersji cyfrowej Multidyscyplinarna specjalizacja wkracza także w te dziedziny, które wydawały się być ostoją tradycjonalizmu i symbolem odporności na zmiany, jak np. rolnictwo. Tu miejsce dotąd nam znanego rolnika czy farmera zajmie „nowy rolnik”. - Podobno poczyniono już pierwsze przymiarki do stworzenia tzw. farm wertykalnych, które trzeba będzie umieć obsługiwać. „Nowy rolnik” będzie musiał być jednocześnie inżynierem i przedsiębiorcą, gdyż wraz z rozwojem technologicznym i inwestycjami nastąpi konsolidacja gospodarstw i redukcja etatów w „starej” wersji rolnictwa – przewiduje Radziszewska. Zmiany w rolnictwie sprawią, że zawody, które dzisiaj wydają się niezbędne, zaczną umierać. Na ich miejsce pojawią się inne. Leszek Kurycyn podaje przykład kombajnisty, którego już teraz zastępuje urządzenie umożliwiające kombajnowi samodzielną pracę. Maszyna wykorzystuje sygnał GPS i w nocy, bez konieczności użycia świateł, robi to, co do niej należy. Taka sytuacja oznacza jednak, że pojawi się zapotrzebowanie na kogoś, kto taki kombajn zaprogramuje i odpowiednio ustawi. Może to być ten sam człowiek, tyle że z nowymi umiejętnościami. Szansa dla humanisty Czy w przypadku, gdy tak duży nacisk kładziony jest na specjalizacje działające w obrębie dziedzin uznawanych za ścisłe istnieje choć cień nadziei dla tych, którzy mają z nimi problemy? - A czemu nie miałby powstać zawód humanisty biznesowego? - pyta Ewa Rutkowska z Antal International. Jej zdaniem coraz więcej szefów zwraca uwagę na rozwój osobisty swoich pracowników i podkreśla wagę osobowości kandydata przy prowadzonych rekrutacjach. To szansa dla tych, którzy chcieliby zajmować się coachingiem, doradztwem czy trenerstwem. Coach, trener kariery, coach grupowy - te zawody stoją w dużej mierze jeszcze poza organizacjami, jednak zapotrzebowanie firm na wewnętrznych doradców od osobowości może nabierać rozpędu. - Dzięki takim osobom będziemy mieć do czynienia z humanizacją biznesu – przewiduje Rutkowska. Łączenie dyscyplin, jak choćby humanizacja biznesu – to najbliższa przyszłość. Są jednak tacy, którzy próbują wybiec myślami daleko do przodu. Należą do nich naukowcy z brytyjskiego projektu Fast Future. - Przekraczamy granicę między science fiction i rzeczywistością – zastrzega szef projektu Rohit Talwar. - Zawody przyszłości mogą brzmieć futurystycznie, ponieważ należą do dyscyplin dzisiaj awangardowych, takich jak nanomedycyna, są wśród nich jednak także inne, związane z opieką nad ludźmi starszymi czy dostarczaniem informacji – dodaje. Zdaniem Brytyjczyków, za 20 lat osoby, które będą wykonywać zawody w zakresie opieki będą orientować się także w zagadnieniach medycznych, psychiatrycznych czy związanych z fitness. W przypadku zawodów związanych z dostarczaniem informacji pojawią się osoby, które zajmą się zarządzaniem sieciowymi awatarami czy tzw. narrowcasterzy (wyspecjalizowani specjaliści dostarczający informacji na żądanie, w bardzo wąskim zakresie tematycznym). Efektami ich pracy mogą się natomiast zająć specjaliści ds. utylizacji zbędnych danych, gromadzący i zabezpieczający informacje, które stracą na aktualności.  Czy takie przewidywania mają jednak sens? Jak przekonuje jedna z uczestniczek projektu Kate Bellingham, według zeszłorocznego przewodnika po zawodach i szansach rozwoju kariery, najpopularniejsze zawody roku 2010 sześć lat wcześniej w ogóle nie istniały. Co z tego wynika? Multidyscyplinaryzm oznacza, że coraz więcej będzie zawodów łączących różne obszary życia czy wiedzy. Więcej będzie też możliwości awansu poziomego. - Pracownicy już dziś awansują poziomo, zaczynając np. od posady konsultanta w jakiejś dziedzinie a kończąc w dziale badań i rozwoju. Ten trend będzie się pogłębiał – uważa Leszek Kurycyn. Tymczasem, jak zapewnia Karolina Radziszewska, naturalnym i nieuniknionym procesem jest coraz węższa specjalizacja, co wynika ze sposobu, w jaki funkcjonuje ludzki umysł. Pojemność pamięci i zdolności przyswajania informacji pozostają na niezmienionym poziomie, podczas gdy stopień złożoności stosowanych rozwiązań nieustannie rośnie. Jedynym wyjściem z tej sytuacji jest, według Radziszewskiej, podzielenie skomplikowanego zadania na „podjednostki” i przydzielenie go różnym ludziom. - Im bardziej złożone systemy stworzymy, tym większa konieczność specjalizacji będzie temu towarzyszyć – przewiduje Radziszewska. -  Już w tej chwili w przypadku szczególnie skomplikowanych programów ludzie specjalizują się nawet nie w całym programie, a w jego poszczególnych modułach – dodaje.

Kompetencje przyszłości W przyszłości, w skali dotąd nieznanej, ważną rolę będą odgrywały kompetencje miękkie (między innymi kompetencje społeczne). To one zadecydują o sukcesie lub niepowodzeniu w wykorzystaniu kompetencji twardych (umiejętności i kwalifikacji przypisanych do określonego zawodu).

Kompetencje kluczowe na rynku pracy UNIWERSALNE KOMPETENCJE MIĘKKIE Zdolność szybkiego uczenia się Umiejętności interpersonalne (łatwość nawiązywania kontaktów, komunikowanie się odpowiednie do sytuacji) Umiejętność wyszukiwania odpowiednich informacji Radzenie sobie ze stresem Zdolność szybkiego przystosowywania się do zmian Mobilność przestrzenna Znajomość języków obcych Wykorzystanie komputera w codziennej pracy

Kluczowe kompetencje pracowników a co jest najważniejsze dla pracodawców?

Kompetencje kluczowe „Przekwalifikowalność” i mobilność 91,1 % Znajomość technologii informatycznych 82,2 % Znajomość języków obcych 80,0 % Umiejętność funkcjonowania w otoczeniu międzynarodowym 73,3 % Komunikacja interpersonalna, autoprezentacja 71,1 % Praca w zespole, zarządzanie zespołami 71,1% Kreatywność i przedsiębiorczość 68,9 % Ugruntowane podstawy matematyki 62,2 % Zarządzanie wiedzą, wyszukiwanie i ocena wiarygodności informacji 57,8 %

Podstawy prawne wnioskowania Ustawa o systemie oświaty ( art.. 39 ust. 5 ) Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2004 Nr 99, poz. 1001 z późn. zm.) – zadania WRZ …składanie wniosków i wydawanie opinii w sprawach dotyczących kierunków kształcenia, szkolenia zawodowego oraz zatrudnienia w województwie,…

Wniosek o wydanie opinii Wprowadzanie nowych kierunków kształcenia Dokonywanie zmian nazw zawodów, które w nowej klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego zmieniły nazwę lub weszły w zakres nowych zawodów Cel opiniowania

Źródła informacji stanowiące podstawę opinii Statystyki PSZ Monitoring zawodów Badania pracodawców Analiza rynku szkoleniowego System Informacji Oświatowej Sondaż pracodawców Inne źródła, w zależności od kierunku kształcenia

Struktura opracowanie stanowiącego podstawę opiniowania Analiza sytuacji na rynku pracy Wyniki badań usług szkoleniowych Analiza kształcenia w zawodzie Podsumowanie

Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych - podstawa prawna Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Rozdział 4 - Publiczne służby zatrudnienia Art.8. ust. 1 pkt 3 Do zadań samorządu województwa w zakresie polityki rynku pracy należy m.in.: opracowywanie analiz rynku pracy i badanie popytu na pracę, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych Art.9. ust. 1 pkt 9 Do zadań samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy należy m.in.: opracowywanie analiz i sprawozdań, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych

Cele monitoringu określenie kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowo – kwalifikacyjnej na lokalnym rynku pracy, określenie odpowiednich kierunków szkolenia bezrobotnych, zapewniających większą efektywność organizowanych szkoleń, źródło informacji dla poradnictwa zawodowego - wskazanie zawodów deficytowych i nadwyżkowych

cele monitoringu cd: ułatwienie realizacji programów specjalnych dla aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych w celu promowania ich ponownego zatrudnienia, bieżąca korekta poziomu, struktury i treści kształcenia zawodowego (dotyczy władz oświatowych oraz dyrekcji szkół), usprawnienie pośrednictwa pracy poprzez uzyskanie informacji o planowanych ofertach pracy na rok przyszły oraz przewidywanej liczbie osób kończących naukę według zawodów.

Monitoring – podstawowe definicje Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych – jest to proces systematycznego obserwowania zjawisk zachodzących na rynku pracy dotyczących kształtowania popytu na pracę i podaży zasobów pracy w przekroju terytorialno – zawodowym Przez zawód deficytowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie; na potrzeby monitoringu przyjęto, iż są to profesje, dla których wartość wskaźnika intensywności deficytu wynosi powyżej 1,1 Przez zawód nadwyżkowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy mniejsze zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie; na potrzeby monitoringu przyjęto, iż są to profesje, dla których wartość wskaźnika intensywności nadwyżki wynosi poniżej 0,9 Źródło: Zalecenia metodyczne do prowadzenia monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych, MGPiPS, Warszawa 2003

Wskaźnik intensywności nadwyżki/deficytu wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) – wyrażony jako iloraz liczby zgłoszonych wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej w badanym okresie w danym zawodzie i liczby zarejestrowanych bezrobotnych w badanym okresie w danym zawodzie; maksymalna (max.) wartość wskaźnika występuje, gdy w danym zawodzie nie odnotowano nowej rejestracji bezrobotnych, a zgłoszone zostały wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej; minimalna (min.) wartość wskaźnika występuje, gdy w danym zawodzie nie odnotowano nowej rejestracji bezrobotnych oraz nie zgłoszono wolnego miejsca pracy ani aktywizacji zawodowej

77,9% stanowiły zawody nadwyżkowe 4,2% stanowiły zawody zrównoważone Wyniki raportu z monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych za I półrocze 2011 r. Z 1859 zawodów, które mieli zarejestrowani bezrobotni lub zgłoszono w nich wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej: 77,9% stanowiły zawody nadwyżkowe 4,2% stanowiły zawody zrównoważone 17,9% stanowiły zawody deficytowe

Badania ankietowe pracodawców województwa kujawsko-pomorskiego Badania ankietowe pracodawców województwa kujawsko-pomorskiego. Diagnoza zapotrzebowania na pracowników w wymiarze kwalifikacyjno-zawodowym Głównym celem badania jest zdobycie wiedzy o tym, jakich pracowników poszukują pracodawcy w województwie kujawsko-pomorskim. W jakich zawodach i z jakimi kwalifikacjami. Dostarczenie instytucjom edukacyjnym i urzędom pracy rzetelnej informacji będącej podstawą planowania kierunków kształcenia oraz szkoleń zgodnie z potrzebami rynku pracy Rozwój współpracy PUP z lokalnymi pracodawcami.

Główni odbiorcy publikacji z monitoringu zawodów i prowadzonych badań Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego (wybrane Departamenty), Starostowie i Prezydenci Miast, Przedstawiciele pracodawców, Kuratorium Oświaty w Bydgoszczy, Oddział w Toruniu i Włocławku, Departament Rynku Pracy w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, Powiatowe Urzędy Pracy, Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne, Centra Kształcenia Ustawicznego, Centra Kształcenia Praktycznego, Zakłady Doskonalenia Zawodowego, Kujawsko-Pomorska Komenda OHP, Biura Karier, Kujawsko-Pomorskie Biuro Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Włocławku, Oddział w Bydgoszczy i Toruniu. Szkoły Uczniowie Jednostki szkoleniowe Dodatkowo raporty zamieszczane są na stronie internetowej WUP w Toruniu

Przykładowe publikacje przygotowywane przez wup trwałość podmiotów gospodarczych powstałych dzięki dotacjom udzielanym osobom bezrobotnym na rozpoczęcie działalności gospodarczej w 2009 roku. bezrobocie na wsi w województwie kujawsko-pomorskim w 2010 roku. informacja o niepełnosprawnych bezrobotnych i poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu w województwie kujawsko-pomorskim w 2010 roku. rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim w 2010 roku. informacja o bezrobociu w miastach i gminach województwa kujawsko - pomorskiego w 2010 roku. rynek pracy w województwie kujawsko-pomorskim w I półroczu 2011 roku. biuletyn informacyjny WUP w Toruniu (miesięcznik) http://www.wup.torun.pl zakładki: rynek pracy, biuletyny

Dziękuję za uwagę janusz.bokser@wup.torun.pl 56/6210167

Załączniki:

Najliczniejsze wśród osób bezrobotnych zawody Źródło: Opracowanie własne na podstawie załącznika 3 do Sprawozdania MPiPS-01 o rynku pracy „Bezrobotni oraz wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej według zawodów i specjalności”. 28

Najczęściej zgłaszane do PUP wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej w 2011 r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie załącznika 3 do Sprawozdania MPiPS-01 o rynku pracy „Bezrobotni oraz wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej według zawodów specjalności”.

Wybrane zawody nadwyżkowe w województwie kujawsko-pomorskim w 2011 r Wybrane zawody nadwyżkowe w województwie kujawsko-pomorskim w 2011 r. (50 i więcej zarejestrowanych w końcu okresu)

Wybrane zawody deficytowe w województwie kujawsko-pomorskim w 2011 r Wybrane zawody deficytowe w województwie kujawsko-pomorskim w 2011 r. (min. 10 wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej)

Wyniki badań pracodawców – zrealizowanych w 2011 r. w woj Wyniki badań pracodawców – zrealizowanych w 2011 r. w woj. kujawsko-pomorskim Łącznie 506 pracodawców w województwie kujawsko-pomorskim planowało zatrudnić 3097 osób do końca 2011 r. (bez miejsc stażu i przygotowania zawodowego dorosłych). Największe zapotrzebowanie na pracowników występowało w następujących zawodach (powyżej 50 osób): robotnik budowlany (162), policjant służby prewencji (114), ślusarz (108), sprzedawca (106), monter sprzętu radiowego i telewizyjnego (100), szwaczka (99), robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym (94), tapicer (90), kierowca samochodu ciężarowego (87), magazynier (76), stolarz (73) robotnik gospodarczy (52), pozostali spawacze i pokrewni  (51), maszynista pojazdu trakcyjnego (50).

Wyniki badań pracodawców cd. 97 podmiotów planowało zmniejszenie zatrudnienia do końca 2011 r. 1579 podmiotów (77,1%) nie przewidywało zwolnień, a 17,8% (365 podmiotów) nie miało sprecyzowanych planów. Łącznie 97 pracodawców zamierzało zwolnić 840 osób. Planowane zwolnienia dotyczyły głównie 5 następujących zawodów: robotnik budowlany – 177 osób, z których 93,8% było zatrudnionych w sektorze prywatnym; szwaczka – 77 osób (wszystkie osoby zatrudnione w sektorze prywatnym); robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym – 65 osób (wszystkie osoby zatrudnione w sektorze prywatnym); introligator – 39 osób (wszystkie osoby zatrudnione w sektorze prywatnym); robotnik drogowy – 38 osób (wszystkie zatrudnione w sektorze prywatnym).

Oczekiwane kompetencje Cechy indywidualne - tylko dla 2% pracodawców, którzy planowali zatrudnić pracowników do końca 2011 r., cechy indywidualne nie miały znaczenia. Najbardziej poszukiwane cechy indywidualne nowych pracowników to: staranność wykonywania pracy, obowiązkowość, umiejętność pracy zespołowej oraz samodzielność. Większość pracodawców oczekiwała od kandydatów posiadania prawa jazdy. Wiedza specjalistyczna spośród wymienionych w ankiecie możliwości wyboru w zakresie wiedzy specjalistycznej pracodawcy najczęściej zakreślali kategorię „inne”. Wśród pozostałych kategorii wyboru najwięcej wskazań uzyskały: znajomość zasad BHP oraz wiedza w zakresie technologii produkcji. Większość pracodawców w ogóle nie wymagała od kandydatów znajomości języka obcego. Wśród najbardziej przydatnych programów komputerowych respondenci najczęściej wskazywali programy biurowe oraz bazy danych.