Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych Opracowała: Grażyna Lindner-Cegieła

1. Przedmiot i zadania metodyki nauczania przedmiotów zawodowych

Podstawowe pojęcia stosowane w kształceniu zawodowym. zawód - należy utożsamiać ze zbiorem zadań zawodowych, wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wymagających od pracownika odpowiednich kwalifikacji, zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. zawód wyuczony - to zespół wiadomości i umiejętności nabytych w toku przygotowania zawodowego, warunkujących wykonywanie zawodu. Jeśli przygotowanie zawodowe odbywa się w systemie szkolnictwa zawodowego (w szkole zawodowej), to taki zawód nazywa się zawodem szkolnym. Zawód wyuczony potwierdzony jest świadectwem, dyplomem lub innym dokumentem. zawód wykonywany - definiuje się jako zespół czynności lub prac, których wykonywanie stanowi główne źródło utrzymania danej jednostki. Zawód wykonywany jest często utożsamiany z tzw. zawodem gospodarczym, czyli zawodem realnie występującym na rynku pracy.

Podstawowe pojęcia stosowane w kształceniu zawodowym – c.d. kwalifikacje zawodowe - to układ: - umiejętności, - wiadomości, - cech osobowościowych, pozwalający rozwiązywać zadania na stanowiskach pracy wyszczególnionych w opisie zawodu lub kwalifikacje zawodowe - to potwierdzony zasób wiadomości i zakres umiejętności tak wyodrębniony, aby pozwalał na samodzielne wykonywanie konkretnego zestawu zadań zawodowych i umożliwiał podjęcie zatrudnienia. kwalifikacje w zawodzie - określane są dla potrzeb egzaminu – stanowią podzbiór (pewien wycinek) kwalifikacji zawodowych (uprawniających do wykonywania zawodu) i obejmują wiadomości i umiejętności sprawdzane na egzaminie, wynikające z przyjętych, głównych (typowych) zadań zawodowych. Cechy osobowościowe (kwalifikacje psychofizyczne) nie są przedmiotem egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.

Podstawowe pojęcia stosowane w kształceniu zawodowym – c.d. Wiadomości - to zestaw informacji niezbędnych do ukształtowania określonych umiejętności [4] Umiejętności - są rozumiane jako gotowość do świadomego działania, opartego na wiedzy oraz konkretnym ruchowym opanowaniu (wyćwiczeniu) określonych czynności z możliwością dostosowania ich do zmiennych warunków. Wyróżniamy: - umiejętności intelektualne (które polegają na określaniu różnic i podobieństw, tworzeniu pojęć, formułowaniu sądów na podstawie abstrahowania, dowodzeniu i sprawdzaniu) oraz - umiejętności motoryczne, stanowiące możliwość sprawnego i celowego wykonywania określonej czynności . Umiejętności zawodowe - to takie, które gwarantują skuteczne wykonywanie zawodu. Określają zdolność człowieka do wykonywania czynności zawodowych, prowadzących do uzyskania zaplanowanego wyniku(realizacji zadania zawodowego). Ich poziom opanowania stanowi o kwalifikacjach zawodowych człowieka

Podstawowe pojęcia stosowane w kształceniu zawodowym – c.d. Czynności zawodowe - oznaczają każde działanie pracownika (we współpracy z wyposażeniem, materiałami, ludźmi, informacjami, ideami, danymi, wydarzeniami i warunkami), dające określony efekt użyteczny. Czynności, podobnie jak zadania zawodowe, mogą mieć charakter technologiczny (wykonawczy), organizacyjny i współpracy . Kwalifikacje zawodowe można uzyskać w formach szkolnych – możliwe jest kształcenie w szkołach zawodowych (ponadgimnazjalnych, policealnych i wyższych) oraz w formach pozaszkolnych (np. kursowych).

Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego - to spis zawodów, uporządkowany i podzielony na grupy według określonych kryteriów. Jest dokumentem regulującym kształcenie zawodowe w Polsce. Aktualnie obowiązująca klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego zawarta jest w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2007 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz.U. z 2007 r. Nr 124, poz. 860 ze zm.).

Podstawa programowa kształcenia w zawodzie Podstawa programowa kształcenia w zawodzie - zawiera obowiązkowe dla danego zawodu zestawy umiejętności i treści nauczania. Zawarte są w niej tzw. treści stałe zawodu, nie podlegające szybkim zmianom, wynikające z podstawowych funkcji pełnionych przez pracownika zatrudnionego na różnych stanowiskach pracy.

Standardy kwalifikacji zawodowych a standardy wymagań egzaminacyjnych. kwalifikacje zawodowe - to potwierdzony zasób wiadomości i zakres umiejętności tak wyodrębniony, aby pozwalał na samodzielne wykonywanie konkretnego zestawu zadań zawodowych i umożliwiał podjęcie zatrudnienia.  standardy wymagań egzaminacyjnych a dokładnie – standardy będące podstawą przeprowadzania egzaminów to podstawowe dokumenty, w oparciu o które przeprowadzane są sprawdzian i egzaminy. Zawierają one zwięzłe opisy wymagań na poszczególnych etapach kształcenia, będące uszczegółowieniem zawartych w podstawach programowych osiągnięć wymaganych od uczniów na końcu danego etapu kształcenia. W oparciu o standardy przygotowywane są zadania egzaminacyjne, co oznacza, że w przypadku egzaminu zawodowego zadania egzaminacyjne będą sprawdzały tylko te wiadomości i umiejętności, które zapisane są w standardzie wymagań egzaminacyjnych dla danego zawodu. Standardy ogłaszane są przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania mocą rozporządzenia

Program nauczania dla zawodu Program nauczania dla zawodu - to podstawowy dokument, w oparciu o który realizowane są zadania edukacyjne określone w podstawie programowej dla danego zawodu. Stanowi on zbiór usystematyzowanych, celowych układów umiejętności i treści nauczania wraz ze wskazówkami dotyczącymi realizacji procesu kształcenia i oceniania osiągnięć edukacyjnych ucznia.

Treści kształcenia w zawodzie Treści kształcenia w szkołach zawodowych – obejmują treści nauczania przedmiotów ogólnych oraz treści nauczania w zawodzie. W szkołach zawodowych obowiązuje informacyjna i czynnościowa koncepcja treści. Treści kształcenia w zawodzie to układ treści: - przedmiotów zawodowych teoretycznych, - zajęć praktycznych, - praktyk zawodowych.

Przygotowanie merytoryczne i metodyczne nauczyciela do prowadzenia teoretycznych i praktycznych zajęć edukacyjnych. Przygotowanie merytoryczne do prowadzenia teoretycznych i praktycznych zajęć edukacyjnych – potwierdzone jest dokumentem kwalifikacyjnym, wymaganym od nauczyciela. Przygotowanie metodyczne – umiejętność przekazania wiedzy merytorycznej przy pomocy różnych metod nauczania i środków dydaktycznych.

Planowanie pracy dydaktycznej Planowanie pracy dydaktycznej obejmuje: -  plan pracy na semestr, rok, cykl kształcenia, -  projektowane elementów procesu dydaktycznego (scenariusze zajęć), -  organizowanie jednostki dydaktycznej,

Ocenianie efektów kształcenia Ocenianie efektów kształcenia obejmuje: -  przedmiotowy system oceniania, -  budowanie zadań sprawdzających i kryteriów oceniania, -  sprawdzanie, recenzowanie i ocenianie uczniów. ocenianie wewnątrzszkolne ocenianie wewnątrzszkolne osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych, wynikających z programów nauczania oraz formułowania oceny. Szczegółowe zasady oceniania wewnątrzszkolnego określa statut szkoły z uwzględnieniem przepisów rozporządzenia o ocenianiu wydanego przez ministra edukacji narodowej.

Ocenianie efektów kształcenia – c.d. Ocenianie wewnątrzszkolne ma na celu: 1. informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i jego zachowaniu oraz o postępach w tym zakresie; 2. udzielanie uczniowi pomocy w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju; 3. motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu; 4. dostarczenie rodzicom (prawnym opiekunom) i nauczycielom informacji o postępach, trudnościach w nauce, zachowaniu oraz specjalnych uzdolnieniach ucznia; 5. umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Dokumentowanie przebiegu nauczania - dziennik lekcyjny, - dzienniczek zajęć praktycznych, - arkusze ocen, - protokoły przebiegu egzaminów ( klasyfikacyjnych, poprawkowych)…

Ocenianie zewnętrzne Ocenianie zewnętrzne – egzaminy potwierdzające kwalifikacje w zawodzie egzamin zewnętrzny o egzamin przeprowadzony przez instytucję zewnętrzną względem szkoły, z wykorzystaniem opracowanych przez nią jednolitych wymagań (zadań egzaminacyjnych), kryteriów oceniania i zasad przeprowadzania egzaminu. egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe to egzamin zewnętrzny, nieobowiązkowy, przeprowadzany przez okręgową komisję egzaminacyjną (OKE). Egzamin ten jest formą oceny poziomu opanowania wiadomości i umiejętności z zakresu danego zawodu, określonych w standardach wymagań. Wszyscy zdający w całej Polsce przystępują do egzaminu pisemnego w tym samym terminie ustalonym przez dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i rozwiązują te same zadania (dla określonego zawodu), które ustala Centralna Komisja Egzaminacyjna. Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe zwany jest też egzaminem zawodowym. Literatura: - Słowniczek –podstawowe pojęcia dla uczniów techników i szkół policealnych – E. Goźlińska

Dokumenty, w oparciu o które realizuje się kształcenie w zawodzie: Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego Podstawa programowa Ramowy plan nauczania Program nauczania Standardy wymagań egzaminacyjnych Standardy wyposażenia dydaktycznego pracowni kształcenia zawodowego

Klasyfikacja zawodów i specjalności Standard kwalifikacji zawodowych jest to norma opisująca kwalifikacje konieczne do wykonywania zadań zawodowych wchodzących w skład zawodu, akceptowana przez przedstawicieli organizacji zawodowych i branżowych, pracodawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych. Zawód to zbiór zadań zawodowych wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wymagających od pracownika odpowiednich kwalifikacji. „Zawód zdefiniowany został jako zbiór zadań (zespół czynności) wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami przez poszczególne osoby i wymagających odpowiednich kwalifikacji (wiedzy i umiejętności), zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu stanowi źródło dochodów. Zawód może dzielić się na specjalności.

Klasyfikacja zawodów i specjalności – c.d. Rodzaje klasyfikacji zawodów W Polsce istnieją dwie formalne klasyfikacje zawodów: - na potrzeby rynku pracy (2360 zawodów i specjalności) - szkolnictwa zawodowego (213 zawodów).

Klasyfikacja zawodów i specjalności – c.d. Klasyfikacja zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy jest pięciostopniowym, hierarchicznie usystematyzowanym zbiorem zawodów i specjalności występujących na rynku pracy. Grupuje poszczególne zawody (specjalności) w coraz bardziej zagregowane grupy oraz ustala ich symbole i nazwy. „Klasyfikacja zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy służy ujednoliceniu nazewnictwa zawodów i specjalności występujących na rynku pracy oraz racjonalnemu planowaniu obsługi rynku pracy i określaniu jego struktury zawodowej.

Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego - to spis zawodów, uporządkowany i podzielony na grupy według określonych kryteriów. Jest dokumentem regulującym kształcenie zawodowe w Polsce. Aktualnie obowiązująca klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego zawarta jest w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2007 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz.U. z 2007 r. Nr 124, poz. 860 ze zm.). Klasyfikacja ta określa: - zawody, które mogą być nauczane w systemie szkolnym, - typy szkół, w których może odbywać się kształcenie, - okres kształcenia, - kompetencje ministrów właściwych dla zawodów, na których wniosek zawody zostały wprowadzone do klasyfikacji.

Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego – c.d. Ćwiczenie Proszę odpowiedzieć na pytania ( czas na wykonanie I częśći zadania – 20 min.) 1.         Jakie rozporządzenie określa nazwy zawodów występujące na rynku pracy? 2.         Na podstawie jakiego aktu prawnego określamy nazwę zawodu, który wprowadzamy do oferty edukacyjnej naszej szkoły? 3.         Posługując się klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego odczytaj: a)      w jakich typach szkół można prowadzić kształcenie w zawodach: technik ekonomista technik rolnik technik architektury krajobrazu sprzedawca kucharz kucharz małej gastronomii  

Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego –c.d. (Czas na wykonanie II części zadania – 20 min.) b) ile wynosi cykl kształcenia w szkołach dla zawodów? - technik ekonomista - technik rolnik - technik architektury krajobrazu - sprzedawca - kucharz - kucharz małej gastronomii       c) podaj symbole cyfrowe zawodów ww. 4. Ile zawodów zawiera klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego? 5. Jaka zbieżność występuje między zawodami w klasyfikacji dla rynku pracy i klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego?

Podstawa programowa Ustalana jest przez Ministerstwo Edukacji Narodowej Jest obowiązkowa dla zawodu Zawiera opis kwalifikacji absolwenta Zawiera wykaz zadań zawodowych, do pełnienia których absolwent powinien być przygotowany Określa specjalizacje w zawodzie, w zależności od potrzeb lokalnego rynku pracy Określa bloki programowe, w których zawarte są zakresy umiejętności i treści kształcenia, wynikające z opisu kwalifikacji absolwenta Zawiera podział godzin na bloki programowe W każdym bloku programowym określa cele kształcenia i treści kształcenia Zawiera wykaz pracowni i pomieszczeń dydaktycznych wraz z ich wyposażeniem

Struktura podstaw programowych w zawodzie Założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 1. Opis kwalifikacji absolwenta  - Umiejętności zawodowe stanowiące kwalifikacje w zawodzie  - Wymagania psychofizyczne dla zawodu  - Przeciwwskazania zdrowotne 2. Specyficzne wymagania dla zawodu 3. Warunki techniczne 4. Warunki kadrowe 5. Kształcenie w różnych typach szkół 6. Powiązanie kształcenia zawodowego z kształceniem ogólnym

II. Podział godzin na bloki przedmiotowe ( procentowy podział pozwalający opracować programy nauczania w różnych strukturach) . III. Podstawy programowe kształcenia w blokach programowych, 1 Cele kształcenia, 2. Treści kształcenia, 3. Zalecenia dotyczące oceniania.

Podstawa programowa w zawodzie - analiza Zadanie 1 Przeczytaj podstawy programowe dla zawodu ..............................................., a następnie przeanalizuj opis kwalifikacji absolwenta w danym zawodzie.  

Podstawa programowa w zawodzie - analiza Zadanie 2 Wymień zadania zawodowe, które absolwent może pełnić na rynku pracy

Podstawa programowa w zawodzie - analiza Zadanie 3 Określ specjalizacje, które może opracować szkoła w zależności od potrzeb lokalnego rynku pracy.

Podstawa programowa w zawodzie - analiza Zadanie 4 Wymień niezbędne pracownie potrzebne do realizacji danego zawodu

Podstawa programowa w zawodzie - analiza Zadanie 5 Jakie wyposażenie pracowni jest niezbędne do prowadzenia kształcenia w zawodzie?

Podstawa programowa w zawodzie - analiza Zadanie 6 Przyporządkuj umiejętności wymagane od absolwenta treściom kształcenia w blokach programowych Umiejętność Treści kształcenia Blok programowy .................................... .............................. ............................ ..................................... ............................. ........................... .......................... .......... ............................. ........................... .................................... ............................ ............................

Ramowy plan nauczania Określony w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 15, poz. 142 ze zmianami) Załącznik nr 12 – dla czteroletniego technikum Załącznik nr 13 – dla zasadniczej szkoły zawodowej Załącznik nr 40 – dla trzyletniego technikum uzupełniającego Załącznik nr 41 – dla szkoły policealnej na podbudowie programowej liceum profilowanego Załącznik nr 42 – dla szkoły policealnej na podbudowie szkoły średniej Załącznik nr 43 – dla trzyletniej szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy (Materiał dla uczestników)

Program nauczania w zawodzie Dotychczas do każdej podstawy programowej opracowano centralnie programy do nauczania w zawodzie zatwierdzane przez ministra właściwego ds. oświaty. Od 1.09.2009 r. programy nauczania dopuszcza dyrektor szkoły. Programy nauczania dla zawodów występujących w szkolnictwie zawodowym budowane są w oparciu o: - podstawy programowe, - ramowe plany nauczania, - wymagania formalne, - wymagania dydaktyczne. Stanowią one dokument, zgodnie z którym odbywa się kształcenie w szkole publicznej. W zależności od przyjętej metodologii tworzenia programu nauczania mamy programy o strukturze : - przedmiotowej - modułowej.

Program o strukturze przedmiotowej Budowa programu I. Plany nauczania (dla szkół mogących realizować kształcenie w zawodzie) II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych 1. Szczegółowe cele kształcenia 2. Materiał nauczania - działy programowe - ćwiczenia i pokazy 3. Środki dydaktyczne 4. Uwagi o realizacji 5. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia 6. Literatura.

Program o strukturze przedmiotowej – c.d. I. Plany nauczania w programach dla zawodu Plan nauczania obejmuje pełny rejestr realizowanych w szkole przedmiotów, ich rozkład na poszczególne lata nauki, a także liczbę godzin nauczania dla każdego z nich zarówno w pełnym cyklu pracy szkoły, jak i w poszczególnych klasach. Plan ten stanowi podstawę dla opracowanych programów nauczania objętych nim przedmiotów. W programie nauczania plan nauczania zamieszcza się jako oddzielne tabele dla każdego typu szkoły w której dopuszczona jest nauka w danym zawodzie. Dokonuje się tego zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego

Program o strukturze przedmiotowej – c.d. Przy tworzeniu lub modyfikacji programów nauczania ostateczna wersja planów nauczania dla wszystkich typów szkół, określonych dla danego zawodu w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, powstaje po: - opracowaniu programów nauczania wszystkich przedmiotów zawodowych, - zbadaniu korelacji międzyprzedmiotowych/modułowych, - korekcie pierwszej wersji programu, ze względu na planowaną liczbę godzin i miejsce przedmiotów w planie nauczania. Jeśli podstawa programowa dla zawodu przewiduje specjalizowanie się uczniów pod koniec okresu kształcenia, plany nauczania powinny uwzględniać godziny na specjalizację w ostatnich klasach. Należy zwrócić uwagę, że wprowadzenie specjalizacji nie jest obowiązkowe i decyzja należy do szkoły.

Program o strukturze przedmiotowej – c.d. II. Programy nauczania przedmiotów zawodowych W dalszej drugiej części programu nauczania dla zawodu zawarte są programy nauczania wszystkich przedmiotów zawodowych. W każdym z przedmiotów należy uwzględnić: 1. Szczegółowe cele kształcenia 2. Materiał nauczania  działy programowe  ćwiczenia i pokazy 3. Środki dydaktyczne 4. Uwagi o realizacji 5. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia 6. Literatura

Program o strukturze przedmiotowej – c.d. Cele nauczania (umiejętności) zapisuje się jako zoperacjonalizowane czynności za pomocą czasowników, np.: zaplanować, porównać, ocenić, określić, rozróżnić, obliczyć. Użycie czasownika dokonanego (bezokolicznika) precyzyjnie określa czynność i umożliwia opracowanie kryteriów oceny. Zastosowanie bezokolicznika pozwala również na określenie warunków i kryteriów wykonania czynności. Umożliwi to prowadzenie pomiaru dydaktycznego w trakcie i na zakończenie realizacji programu nauczania.

Program o strukturze przedmiotowej – c.d. Materiał nauczania powinien być spójny ze szczegółowymi celami kształcenia. Działy tematyczne powinny obejmować zakres podstawowych informacji określonych na podstawie odpowiednich dyscyplin naukowych. W materiale wyróżnia się: fakty, pojęcia, prawa i teorie wybranych dziedzin nauki, techniki, strategie, zasady. Stanowi on ustrukturyzowany układ treści z określonymi powiązaniami i zależnościami między poszczególnymi elementami. Materiał nauczania zapisuje się w formie równoważników zdań.

Program o strukturze przedmiotowej – c.d. Ćwiczenia umożliwiają kształtowanie umiejętności intelektualnych i praktycznych określonych w celach kształcenia. Ćwiczenia zapisuje się w formie zadaniowej. Zadania powinny być tak sformułowane, aby efekty wykonania były mierzalne lub obserwowalne. Środki dydaktyczne stanowią wykaz pomocy niezbędnych do realizacji treści programowych

Program o strukturze przedmiotowej – c.d. Uwagi o realizacji programu: należy zwrócić uwagę na tematykę najtrudniejszą do opanowania przez uczniów oraz elementy istotne w realizacji celów kształcenia, zaproponować efektywne metody nauczania, sposób organizacji zajęć, rodzaj pracowni dydaktycznej, w której realizowany będzie program przedmiotu oraz liczebność grup uczniów. Propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć edukacyjnych ucznia zawierają ogólne kryteria oceny poziomu i zakresu umiejętności określonych w szczegółowych celach kształcenia programu przedmiotu oraz propozycje metod sprawdzania i oceny osiągnięć szkolnych. Literatura. Wykaz literatury należy aktualizować w miarę ukazywania się nowych pozycji wydawniczych.

Program modułowy Terminologia: Zawód – rozumiany jako zbiór zadań zawodowych ujętych w modułach umiejętności. Modularyzacja – oznacza integrację i strukturyzację celów oraz odpowiadających im treści kształcenia z różnych dyscyplin, dziedzin wiedzy w logicznie powiązane zestawy treści według ustalonych kryteriów, którym odpowiadają moduły i jednostki modułowe. Modułowy program nauczania dla zawodu jest zestawem modułów kształcenia w zawodzie i odpowiadających im jednostek modułowych.

Zadania zawodowe wykonywane w pracy zostały odpowiednio pogrupowane według kryterium doboru, wyodrębnienia jak i organizacji treści kształcenia. Zadania zawodowe uporządkowano i podzielono na następujące rodzaje kwalifikacji: - ponadzawodowe – Podstawy działalności zawodowej - ogólnozawodowe – Podstawy zawodu - podstawowe dla zawodu – Podstawowe prace w zawodzie - specjalistyczne – Specjalistyczne prace w zawodzie

Struktura programu modułowego Wprowadzenie Założenia programowo-organizacyjne kształcenia w zawodzie 1. Opis pracy w zawodzie 2. Zalecenia dotyczące organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego - wykaz modułów i jednostek modułowych - dydaktyczna mapa programu II. Plany nauczania ( dla typów szkół, w których można prowadzić kształcenie w zawodzie) III. Moduły kształcenia w zawodzie - numer i nazwa - cele kształcenia - wykaz jednostek modułowych i ich schemat - literatura

Obudowa dydaktyczna programu modułowego Poradnik dla nauczyciela Poradnik dla ucznia Na stronie internetowej KOWEZiU znajdują się programy modułowe i pakiety dydaktyczne dla zawodu http://www.koweziu.edu.pl/index.php?id=pakiety

Cele nauczania Cele nauczania (umiejętności) – zoperacjonalizowane czynności, zapisane za pomocą czasowników, np.: zaplanować, porównać,ocenić, określić, rozróżnić, obliczyć. Użycie czasownika dokonanego precyzyjnie określa czynność i umożliwia opracowanie kryteriów oceny.

Materiał nauczania Materiał nauczania powinien być spójny ze szczegółowymi celami kształcenia. Działy tematyczne powinny obejmować zakres podstawowych informacji określonych na podstawie odpowiednich dyscyplin naukowych. Materiał stanowi usystematyzowany układ treści z określonymi powiązaniami i zależnościami między poszczególnymi elementami.

Ćwiczenia Ćwiczenia umożliwiają kształtowanie umiejętności intelektualnych i praktycznych określonych w celach kształcenia. Ćwiczenia zapisuje się w formie zadaniowej. Zadania powinny być tak sformułowane, aby efekty wykonania były mierzalne lub obserwowalne.

Wymagania edukacyjne Wymagania edukacyjne – stopień realizacji założonych celów przez uczestnika procesu kształcenia (ucznia). Wymagania edukacyjne: - na poziomie podstawowym, - na poziomie ponadpodstawowym.

Czasowniki operacyjne Przy formułowaniu celów kształcenia umiejętności zapisuje się jako zoperacjonalizowane czynności za pomocą czasowników operacyjnych: (wykaz czasowników dołączony jest do materiałów dla uczestników)