POLITYKA KULTURALNA Opracowali: Tomasz Saulewicz Małgorzata Brulińska Tomasz Macewicz Wojciech Zdziennicki Natalia Wojtasiak Marek Wysłocki

SPIS PREZENTOWANYCH TREŚCI Kultura (definicja, korzenie, rozwój) Sektor i dziedziny kultury Polityka w zakresie funcjonowania mediów Ewolucja polityki kulturalnej Cele i założenia polityki kulturalnej Polityka audiowizualna Prawo autorskie Mobilność sztuki i artystów w Europie Finansowanie kultury w Europie i Polsce Programy i projekty realizowane w ramach polityki kulturalnej UE

DEFINICJA KULTURY "Kultura, czyli cywilizacja, jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa." Edward Burnett Tylor "Kultura jest integralną całością składającą się z narzędzi i dóbr konsumpcyjnych, twórczych zasad różnych grup społecznych, ludzkich idei i umiejętności, wierzeń i obyczajów.„ Bronisław Malinowski "Kultura to przekazane i wytworzone treści i wzory wartości, idei i innych symbolicznie znaczących systemów, będące czynnikami kształtującymi ludzkie zachowania oraz wytwory stanowiące produkt zachowania." Alferd Kroeber , Talcott Parsons „W znaczeniu najszerszym kultura obejmuje to wszystko, co w zachowaniu się i wyposażeniu członków społeczeństw ludzkich stanowi rezultat zbiorowej działalności” encyklopedia PWN

KORZENIE I ROZWÓJ KULTURY EUROPEJSKIEJ SEKTOR I DZIEDZINY KULTURY

1.    Dziedzictwo kulturowe — pomniki historii, — muzea, — stanowiska archeologiczne, —  inne dziedzictwo, 2.    Książki i prasa — książki, — gazety i czasopisma, 3.    Sztuki wizualne — sztuki wizualne (włącznie z designem), — fotografia, — multidyscyplinarne, 4.    Architektura 5.    Archiwa 6.    Biblioteki 7.    Sztuki performatywne — muzyka, — taniec, — teatr muzyczny, — teatr dramatyczny, — multidyscyplinarne, —  inne (cyrk, pantomima itd.), 8.    Media audio i audiowizualne/multimedia — film, — radio, — telewizja, — wideo, — nagrania audio, — multimedia.

KOMERCJALIZACJA WSPÓŁCZESNEJ KULTURY

FUNKCJONOWANIA MEDIÓW POLITYKA W ZAKRESIE FUNKCJONOWANIA MEDIÓW (AUDIOVISUAL AND MEDIA POLICIES) Polityka audiowizualna i medialna wdrażana jest na różne sposoby: Dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych oraz dyrektywa o telewizji bez granic Zalecenia o ochronie dzieci/nieletnich w internecie oraz o europejskim dziedzictwie filmowym Programy finansujące – np. MEDIA, które mają na celu uzupełnianie systemów państwowych Inne środki – promowanie rozpowszechniania dzieł kultury przez internet – content online, zwiększanie świadomości obywateli Unii o mnogości form przekazów medialnych , czy to reklam, filmów, czy treści online – media literacy. Działania poza UE

EWOLUCJA POLITYKI KULTURALNEJ 1954 r – podpisanie Europejskiej Konwencji Kulturalnej 1974 r – przyjęta przez Parlament Europejski rezolucji o działaniu Wspólnoty w obszarze kultury 1985 r - Konwencja o Ochronie Architektonicznego Dziedzictwa Kulturowego Europy 1989 r - Konwencja o Telewizji Ponadgranicznej 1992 r i 1997r – Traktat z Maastricht i Traktat z Amsterdamu określa kulturowy wymiar integracji europejskiej 2001 r – rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie współpracy kulturalnej w Europie 2004 r – brak zmian odnośnie polityki kulturalnej

CELE podnoszenie poziomu wiedzy i szerzenie kultury i historii narodów europejskich zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego o znaczeniu europejskim niekomercyjną wymianę kulturalną wzajemne poznawanie dzieł wspieranie współpracy kulturalnej europejczyków twórczość artystyczną i literacką, w tym audiowizualną

ZAŁOŻENIA umiejscowienie kultury w centrum procesu integracji, uświadamiając jednocześnie, że więcej jest w naszych kulturach elementów wspólnych, aniżeli tych, które nas dzielą promowanie na arenie międzynarodowej wszelkiej formy współpracy w dziedzinie kultury oraz wspólnie wypracowanego dorobku rozszerzenie kontaktów kulturalnych Europy i innych stron świata

CELE STRATEGII KULTURY Promowanie różnorodności kulturowej i dialogu międzykulturowego, Promowanie kultury jako katalizatora kreatywności w ramach strategii lizbońskiej Promowanie kultury jako istotnego elementu stosunków międzynarodowych Unii.

POLITYKA AUDIOWIZUALNA

Audiowizualizacja: 1. Pojęcie 2. Problematyka 3. Polityka

3 PODSTAWOWE DZIEDZINY AKTYWNOŚCI AUDIOWIZUALNEJ - hardware software restrukturyzacja i harmonizacja rynku (mediów) Unii Europejskiej

Najważniejsze Dyrekcje Generalne Komisji UE Funkcje Dyrekcja Generalna III. — Rynek Wewnętrzny i Sprawy Gospodarcze. Dyrekcja Generalna X. — Informacja, Komunikacja, Kultura i Media Audiowizualne Dyrekcja Generalna XIII — Telekomunikacja, Informatyka, Innowacje.

Przeszkody napotkane w trakcie realizacji zadań: językowe bariery, uniemożliwiające swobodny przepływ programów i audycji, niedoskonałość procesu decyzyjnego w ramach Komisji i Rady, wymagającego jednomyślności, potrzeba szczególnych inwestycji, wspierających rozwój technologiczny, konieczny do rozwoju i sprawnego funkcjonowania europejskiego systemu audiowizualnego.

Dyrektywy Rady Pierwsza Dyrektywa. Druga Dyrektywa.

PRAWO AUTORSKIE

DEFINICJA ogół praw przysługujących autorowi utworu przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści.

PODZIAŁ autorskie prawa osobiste autorskie prawa majątkowe

Przedmiot prawa autorskiego wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe), plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, muzyczne i słowno-muzyczne, sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, audiowizualne (w tym wizualne i audialne).

Nie korzystają z ochrony prawem autorskim Idee i pomysły, chyba że są wyrażone oryginalną formą, urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole, akty normatywne lub ich urzędowe projekty, opublikowane opisy patentowe lub ochronne, proste informacje prasowe, pomysły i tematy badawcze oraz teorie i fakty naukowe, znane powszechnie od dawna formy plastyczne, przestrzenne lub muzyczne, elementy utworów pozbawione charakteru twórczego, np.: typowe tabele, rysunki, zestawienia pozbawione oryginalnej koncepcji np. alfabetyczne. utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku, utwory wystawione w publicznie dostępnych zbiorach, takich jak muzea, galerie, sale wystawowe, lecz tylko w katalogach i w wydawnictwach publikowanych dla promocji tych utworów, a także w sprawozdaniach o aktualnych wydarzeniach w prasie i telewizji, jednakże w granicach uzasadnionych celem informacji, znaki firmowe użyte w celach informacyjnych.

Niektóre wnioski wynikające z ustawy Prawo bezpłatnego przytaczania urywków rozpowszechnionych utworów lub drobnych utworów w całości, przysługuje w zakresie uzasadnionym: wyjaśnieniem lub analizą krytyczną (jeśli na przykładzie fragmentu jakiegoś utworu wyrażamy własną opinię), prawami gatunku (np.: tworząc karykaturę cudzego utworu wykorzystujemy jej elementy, jednak uzasadnione jest specyficzną formą karykatury), nauczaniem (np.: fragmenty występujące w podręcznikach albo czasopismach popularnonaukowych). (art. 29. ust.1. ustawy) Twórca ma prawo do wynagrodzenia w przypadku, gdy rozpowszechnia się drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach, wypisach i antologiach w celu naukowym i dydaktycznym (art. 29 ust.2. i ust.21 ustawy)

PRAWO UNIJNE Problematyka prawa autorskiego występuje w kilkunastu unijnych dyrektywach. Najważniejsze z nich to: Dyrektywa o prawnej ochronie programów komputerowych nr 91/250 z dnia 14.05.1991 r. Dyrektywa o prawie najmu i użyczania oraz określonych prawach pokrewnych w zakresie własności intelektualnej nr 92/100 z dnia 19.11.1992 r. Dyrektywa o prawie autorskim i prawach pokrewnych w odniesieniu do przekazu satelitarnego i rozpowszechniania kablowego nr 93/83 z dnia 27.09.1993 r. Dyrektywa o ujednolicaniu czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych prawach pokrewnych nr 93/83 z 29.10.1993 r. Dyrektywa o prawnej ochronie baz danych nr 96/9 z dnia 11.03.1996 r.

SZCZEGÓLNA DYREKTYWA harmonizacja istotnych dla prawa autorskiego pojęć, jak zwielokrotnianie, wprowadzanie do obrotu, publiczne rozpowszechnianie, publiczne udostępnianie, ujednolicenie porządków prawnych państw Unii Europejskiej, aby w każdym kraju utwory korzystały z jednakowej ochrony i aby działanie dozwolone w jednym kraju nie okazało się nielegalne w innym, dostosowanie prawa unijnego do rozwiązań przyjętych w konwencjach międzynarodowych.

MOBILNOŚĆ SZTUKI I ARTYSTÓW W EUROPIE

Finansowanie kultury w Europie Źrodłami finansowania kultury w państwach członkowskich Unii są: Budżet Unii Europejskiej- w 1999 r.wynosił 96 928,7 mln euro Budżety krajów członkowskich Sponsoring

W POLSCE ROZWÓJ KULTURY WSPIERANY JEST Z: Wydatków budżetu państwa realizowanych głównie przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Wydatków jednostek samorządu terytorialnego Środków z funduszy zagranicznych- fundusze strukturalne- Europejski Fundusz Rozwoju regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Fundusz Spójności Wydatków gospodarstw domowych

Tabela1. Nominalna wartość wydatków na kulturę i ochronę dziedzictwa (w mln zł) Wyszczególnie nie 1995 199 6 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Budżet państwa 953,7 114 0,6 1423,9 1573,9 1153,4 1297,6 1435,7 1346,9 1639,7 1779,5 1828,7 1966,1 2177,5 Jednostki samorządu terytorialnego 662,3 864, 7 1105,7 1323,5 2052,3 2405,2 2580,4 2609,0 2629,1 2997,3 3436,9 4239,1 4729,9 Środki funduszy strukturalnych - 38,3 257,7 483,9 Publiczne nakłady na kulturę razem 1616,0 2 00 5,3 2 529,6 2 897,1 3205,3 3702,8 4016,1 3955,9 4268,8 4776,8 5303,9 6462,9 7391,3 Wydatki gospodarstw domowych b.d. 8 080,9 8 718,5 8 639,7 8 745,2 9 646,6 10 211,1 10 252,1 11 533,6 13 338,2 Wydatki na kulturę łącznie 11 286,6 12 421,3 12655,8 12 701,1 13 915,4 14 987,9 15 556,0 17 996,5 20 729,5 PKB 337 222 422 436 505 353 600 902 665 688 744 378 779 564 808 578 843 156 924 538 983 302 1 060 031 1 172 266 Udział łącznych wydatków na kulturę w PKB( w %) 1,7 1,35 1,62 1,57 1,65 1,58 1,70 1,76

Tabela 2. Realna wartość wydatków na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w cenach z 1995 r. (w mln zł)

Tabela 3. Wzrost PKB w Polsce (rok poprzedni = 100) Tabela 4. Struktura głównych źródeł finansowania kultury (w %)

Tabela 5. Struktura wydatków gospodarstw domowych na kulturę w 2007 r Tabela 5. Struktura wydatków gospodarstw domowych na kulturę w 2007 r. (przeciętne wydatki na osobę rocznie)

Uczestnictwo Polaków w kulturze na przestrzeni lat

Tabela 6. Standaryzowane (w cenach bieżących) wydatki gospodarstw domowych na rekreację i kulturę na jednego członka gospodarstwa domowego rocznie, w wybranych krajach Europy w latach 1999-2007 (w euro)

PROGRAM KULTURA 2000 (1 stycznia 2000 – 31 grudnia 2006)

Cele programu : wymiany międzykulturowe krajów; akcentowanie różnorodności kultur jako znaczącego czynnika tożsamości europejskiej; promocja dialogu kulturalnego i wzajemnego poznawania kultur i historii narodów Europy; otwarcie na kultury spoza obszaru Unii Europejskiej; umożliwienie najbardziej licznym i różnorodnym grupom społecznym i jednostkom pełnego korzystania z istniejących form aktywności kulturalnej; zwiększenie mobilności ludzi i dzieł oraz partnerskiej wymiany w dziedzinie kultury; wspieranie wspólnego dziedzictwa narodowego o znaczeniu europejskim; upowszechniania nowatorskich koncepcji, metod i technik konserwatorskich; wykorzystanie nowych technologii w dobie "społeczeństwa informacyjnego" dla celów komunikacji, globalnego porozumienia i twórczej aktywności zawodowej w dziedzinie kultury; uznanie kultury jako czynnika integracji społecznej i obywatelskiej; propagowanie szeroko pojętej międzynarodowej kultury, sztuki, artystów (szczególny wzgląd na zdolną młodzież)

ADRESACI PROGRAMU: INSTYTUCJE I ORGANIZACJE SEKTORA RZĄDOWEGO I POZARZĄDOWEGO PROWADZĄCE DZIAŁALNOŚĆ Z DZIEDZINY KULTURY T.J : stowarzyszenia fundacje muzea biblioteki teatry filharmonie opery i operetki galerie Domy i centra kultury gminy, powiaty, miasta Uczelnie wyższe

RODZAJE PROJEKTÓW: Jednoroczne ( wysokość wsparcia 50.000 -150.000 euro , do 50% całego budżetu projektu) Wieloletnie (wysokość wsparcia 50.000 – 300.000 euro rocznie , do 60% całego budżetu projektu) Projekty specjalne ( Europejskie Stolice Kultury, Europejskie Laboratoria Dziedzictwa Kulturowego )

PROGRAM OPERACYJNY INFRASTUKTURA I ŚRODOWISKO - Priorytet XI , Kultura i dziedzictwo kulturowe

Cele POIŚ priorytet XI CEL GŁÓWNY : Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu światowym i europejskim dla zwiększenia atrakcyjności Polski. CELE SZCZEGÓŁOWE : Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym Rozwój oraz poprawa stanu infrastrukturykultury o znaczeniu ponadregionalnym Infrastruktura szkolnictwa artystycznego

PRZEWIDYWANE EFEKTY REALIZACJI PRIORYTETU: poprawa stanu zachowania zabytków nieruchomych, poprawa stanu zachowania zabytków ruchomych, rozwój oraz poprawa stanu infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym, zwiększenie atrakcyjności kraju dla mieszkańców, turystów i inwestorów, poprawa stanu infrastruktury edukacyjnej szkół i uczelni artystycznych.

PRZYKŁADY REALIZOWANYCH PROJEKTÓW Konserwacja pięciu drewnianych baraków dawnego KL Auschwitz II – Birkenau oraz Prace konserwatorskie i budowlane obiektów dawnego KL Auschwitz I - bloki nr inw. A-2 i A-3, beneficjent: Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, umowy podpisane 3 czerwca 2009 r. Kwota całkowita projektów to 22 508 818,31 zł, dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w wysokości 18 999 228,90 zł

. Remont i przebudowa Opery Leśnej w Sopocie, beneficjent: Gmina Miasta Sopot, umowa podpisana 28 kwietnia 2009 r. Kwota całkowita projektu: 75 200 304,07 zł, dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego: 28 068 663,00 zł

Rewitalizacja i digitalizacja XVII-to wiecznego zespołu pałacowo-ogrodowego w Wilanowie - etap III, beneficjent: Muzeum Pałac w Wilanowie, umowa podpisana 20 lipca 2009 r. Kwota całkowita projektu: 32 857 384,80 zł, dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego: 24 574 577 zł

PROGRAM KUTURA 2007 - 2013 Główny program Unii Europejskiej w dziedzinie kultury skierowanym bezpośrednio do instytucji kulturalnych w Europie Funkcjonuje od 1 stycznia 2007

CELE PROGRAMU KULTURA 2007 - 2013 wzmocnienie przestrzeni kulturowej dla Europejczyków, opartej na wspólnym dziedzictwie kulturowym, rozwój współpracy pomiędzy twórcami, uczestnikami życia kulturalnego oraz instytucjami kulturalnymi krajów uczestniczących w programie. CELE SZCZEGÓŁOWE: wspieranie ponadnarodowej mobilności osób działających w sektorze kultury, wspieranie ponadnarodowego obiegu dzieł oraz wyrobów artystycznych i kulturalnych, wspieranie dialogu między kulturami.

DZIAŁANIA: projekty dotyczące wszystkich dziedzin kultury i sztuki (sztuk scenicznych, wizualnych, literatury oraz dziedzictwa), z wyłączeniem sektora audiowizualnego, projekty muszą mieć wyraźny wymiar europejski i wpisywać się w ramy celów i priorytetów Programu, projekty muszą opierać się o faktyczną współpracę pomiędzy organizacjami, z co najmniej trzech państw uczestniczących w Programie, każdy ze współorganizatorów musi mieć wkład zarówno w planowanie, realizację, jak i finansowanie projektu.

Proponowany budżet wg działań w %     Proponowany budżet wg działań w % Proponowany budżet całego Programu (mln euro) Działanie 1 - Wspieranie działań kulturalnych 400 mln 1. Projekty długoterminowe (czas trwania: 3-5 lat) -min. 6 organizatorów z 6 różnych państw - dofinansowanie max. 500 000 euro rocznie Około 32% 2. Projekty krótkoterminowe (czas trwania: max. 24 m-ce) - min. 3 organizatorów z 3 różnych państw - dofinansowanie od 50 000 do 200 000 euro Około 29% 3. Akcje Specjalne -m.in. Europejskie Stolice Kultury Około 16% Działanie 2 Wspieranie podmiotów działających w dziedzinie kultury na poziomie europejskim Około 10% Działanie 3 Wspieranie badań oraz gromadzenia i rozpowszechniania informacji Około 5 % Zarządzanie programem    Około 8%

OPIS DZIAŁAŃ Działanie 1 - „Wspieranie działań kulturalnych” 1). Projekty długoterminowe (czas trwania: 3-5 lat): • min. 6 organizatorów z 6 różnych państw, • dofinansowanie maks. 500 tys. euro rocznie. 2). Projekty krótkoterminowe (czas trwania: maks. 24 m-ce): • min. 3 organizatorów z 3 różnych państw, • dofinansowanie od 50 tys. do 200 tys. euro. 3). Projekty tłumaczeniowe: dofinansowanie kosztów tłumaczenia dzieł literackich z jednego języka europejskiego na inny język europejski (nie mogą być wcześniej tłumaczone na docelowy język, muszą być tłumaczone z języka oryginału), dofinansowanie na projekty tłumaczeniowe pozyskać mogą: - pojedynczy wydawcy, - grupy wydawnicze (konsorcja). - dofinansowanie: wyłącznie koszty tłumaczenia (nie wydania!) nie przekraczające 60 000 euro, - dofinansowanie do 50% całkowitych kosztów publikacji 4). Akcje Specjalne Europejskie Stolice Kultury, Nagrody w dziedzinie dziedzictwa kulturowego, architektury i literatury

Granty przyznawane są w trzech kategoriach: Działanie 2 Wspieranie podmiotów działających w dziedzinie kultury na poziomie europejskim W ramach tego Działania nie są przyznawane granty na konkretne projekty, lecz na bieżącą działalność. Granty przyznawane są w trzech kategoriach: ambasadorzy kultury europejskiej – działania organizacji muszą mieć miejsce w co najmniej siedmiu państwach biorących udział w Programie, europejskie sieci kulturalne – reprezentujące organizacje non-profit z państw uczestniczących w programie, które rozpowszechniają informacje o działaniach Wspólnoty w celu promowania europejskiej współpracy kulturalnej . Organizacje członkowskie sieci muszą pochodzić z co najmniej siedmiu państw uczestniczących w Programie, organizatorzy cyklicznych imprez

Działanie 3 Wspieranie badań oraz gromadzenia i rozpowszechniania informacji Pomocy finansowej udziela się podmiotom w zakresie: wsparcia badań w zakresie współpracy kulturalnej w Europie, mających na celu wzrost liczby i jakości informacji nt. możliwości rozwoju polityki kulturalnej (szczególne znaczenie mają informacje na temat mobilności pracowników sektora kultury, mobilności dzieł sztuki oraz dialogu międzykulturowego), wsparcia krajowych punktów kontaktowych, zajmujących się promocją Programu oraz udzielaniem informacji potencjalnym beneficjentom w zakresie możliwości uzyskania dofinansowania na konkretneprojekty, wymiany dobrych praktyk i doświadczeń w zakresie funkcjonowania Programu Kultura pomiędzy uczestnikami Programu

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ