Prewencja i interwencja w pomocy społecznej w obliczu cyberzagrożeń Dr Ewa Flaszyńska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie

Dlaczego pracownicy służb społecznych powinni być wyposażeni w wiedzę dotyczącą cyberzagrożeń? Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie

Dziś dostęp do Internetu wskazywany jest jako element właściwego poziomu życia mieszkańców, a jego brak – na przykład w małych miejscowościach i wsiach – jest uznawany za jedną z głównych barier rozwojowych danego obszaru. Brak tego dostępu jest dziś postrzegany jako jedna z głównych przyczyn narażania całych grup społecznych na wykluczenie. W tym przypadku wykluczenie informatyczne. W Polsce z dostępu do Internetu korzysta ponad 10 mln użytkowników. Znakomita większość (87%) użytkowników korzysta z sieci regularnie (co najmniej raz w tygodniu), dwie trzecie codziennie (dane Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji za 2013 r.). Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie

Osoby regularnie korzystające z Internetu wg wieku Źródło: Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat , Główny Urząd Statystyczny,

Zadania instytucji pomocy społecznej sprowadzają się głównie do wykrywania uzależnień od Internetu i przestępstw w sieci i zgłaszania ich do odpowiednich instytucji oraz przekazywanie dzieciom i młodzieży oraz ich rodzicom i opiekunom zasad bezpiecznego korzystania z sieci internetowej oraz zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej zagrożeń związanych z cyberzagrożeniami. O tym, że służby społeczne muszą być zaznajomione z problematyką cyberzagrożeń świadczą statystyki. Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie Wskaźniki: Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w Polsce w 2013 r (są to osoby którym przyznano świadczenia pieniężne i niepieniężne). Stanowi to 8,5% mieszkańców Polski. Liczba osób w tych rodzinach wyniosła w 2013 r (w tym dzieci). Jak pokazują statystyki, spośród rodzin objętych pomocą społeczną najczęściej występującym typem rodziny jest rodzina z dziećmi. Wg metodologii UE w Polsce ubogich lub wykluczonych dzieci (w wieku 0-17) jest ponad 2,1 miliona. Stanowi to około 30% dzieci w tym wieku. Bezrobocie w Polsce wynosi osób, a stopa bezrobocia 11,9% (dane z lipca 2014 r.).

Źródło: Ubóstwo ekonomiczne w Polsce w 2013 r., Główny Urząd Statystyczny,

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie Rozluźnienie więzi rodzinnych i samotność, brak akceptacji, patologie występujące w rodzinach, czy też brak stałego zajęcia sprzyjają uzależnieniu od komputera. Internet uzależnia tak łatwo, ponieważ gromadzi wiele różnych zasobów i pozwala na wiele form aktywności. Staje się substytutem deficytów występujących w życiu realnym, Stąd też osoby wykluczone społecznie są szczególnie narażone na tego rodzaju zagrożenia. W obliczu nowych potrzeb społecznych i postępu społecznego a jednocześnie nowych, wynikających z tych zjawisk zagrożeń, praca pracowników służb społecznych nabiera innego znaczenia, stanowiąc w wielu przypadkach podstawowy i najważniejszy instrument przeciwdziałania.

WYSZCZEGÓLNIENIELICZBA OSÓB OGÓŁEM SŁUŻBY WOJEWODY REALIZUJĄCE ZADANIA Z ZAKRESU POMOCY SPOŁECZNEJ 500 REGIONALNE OŚRODKI POLITYKI SPOŁECZNEJ1 026 POWIATOWE CENTRA POMOCY RODZINIE6 104 OŚRODKI POMOCY SPOŁECZNEJ pracownicy socjalni ogółem KLUBY INTEGRACJI SPOŁECZNEJ198 DOMY POMOCY SPOŁECZNEJ PLACÓWKI SPECJALISTYCZNEGO PORADNICTWA368 w tym: 188 rodzinnego OŚRODKI INTERWENCJI KRYZYSOWEJ860 OŚRODKI WSPARCIA9 466 z tego: OŚRODKI WSPARCIA DLA OSÓB Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI w tym: Środowiskowe domy samopomocy DZIENNE DOMY POMOCY1 763 DOMY DLA MATEK Z MAŁOLETNIMI DZIEĆMI I KOBIET W CIĄŻY69 NOCLEGOWNIE, SCHRONISKA, DOMY DLA BEZDOMNYCH644 INNE OŚRODKI WSPARCIA1 409 ZATRUDNIENIE W JEDNOSTKACH ORGANIZACYJNYCH POMOCY I INTEGRACJI SPOŁECZNEJ W 2013 ROKU

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie Zgodnie z zapisem art. 6 pkt 12 ustawy o pomocy społecznej, praca socjalna oznacza działalność zawodową ukierunkowaną na pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu i odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie oraz na tworzeniu warunków sprzyjających temu celowi. W obliczu cyberzagrożeń w pomocy społecznej bardzo ważna jest: PREWENCJA (ZAPOBIEGANIE) INTERWENCJA („NAPRAWIANIE”) a szansą: BUDOWANIE SIECI WSPRACIA PRZEZ INTERNET

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie Prewencja (z Encyklopedii Prawnej) To inaczej zapobieganie – złym zjawiskom i zagrożeniom, usuwanie ich przyczyn. Składają się na to różnego rodzaju działania prowadzone przez instytucje i służby państwowe, organizacje społeczne i inne podmioty, które muszą (ze względu np. na obowiązki wynikające z ustaw) lub chcą pełnić rolę prewencyjną. Są to np. policja, straż pożarna, inspekcja pracy, pomoc społeczna. Działania te mają różnorodny charakter, a przede wszystkim polegają na uświadamianiu, jakie zachowania albo ich brak jest źródłem określonych zagrożeń, co jest dozwolone, a co zabronione i że naruszanie prawa jest karalne. W parze z uświadamianiem idą nierzadko kontrole stanu przestrzegania przepisów i norm.

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie Prewencja = zapobieganie, profilaktyka Prewencja w pracy socjalnej - zapobieganie zjawiskom negatywnym dotyczącym ludzi słabszych, mogących pogłębić proces demoralizacji i zubożenia, spychając ich na margines życia społecznego. Zjawiska i zachowania negatywne dostrzegane u klientów wymagających pomocy i wsparcia są adresowane do nich osobiście, do ich rodzin oraz środowisk lokalnych, które zorientowane są na reintegrację społeczną i zawodową.

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie Zadania z zakresu prewencji społecznej w obszarze cyberzagrożeń: Programy informacyjne, zmierzające do dostarczenia odpowiedniej do wieku i doświadczeń życiowych wiedzy sprzyjającej podejmowaniu decyzji, których celem jest dostarczanie rzetelnych i adekwatnych informacji o istniejących zagrożeniach i możliwościach zabezpieczenia się przed nimi. Efektywna edukacja, obejmującą programy skoncentrowane na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z presją społeczną, rozwój umiejętności intra i interpersonalnych, a szczególnie umiejętności komunikowania się, odmawiania w sytuacji nacisku, radzenia sobie z przykrymi emocjami, relaksacji. Podejścia aktywizujące, które dostarczają alternatywnych form działania, umożliwiających zaspakajanie innych lub podobnych potrzeb. Ich celem jest pomoc w zaspokojeniu ważnych potrzeb oraz osiąganie satysfakcji życiowej poprzez np. angażowanie się w działalność sportową, artystyczną, społeczną.

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie Zaniechanie profilaktyki może kosztować w przyszłości więcej!

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie Interwencja zaczyna się od dostrzeżenia problemu, niezaspokojonych potrzeb lub zgłoszenia życzenia przez potencjalnego klienta. Spotkanie pracownika socjalnego z klientem jest zwykle konsekwencją pojawienia się problemu, z którym dana osoba nie jest w stanie poradzić sobie o własnych siłach. Osoba zwracająca się z prośbą o interwencje socjalna wyraża w ten sposób swoje oczekiwania wobec pracownika socjalnego. (Źródło: T. Kamiński, Praca socjalna i charytatywna, wyd. Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2004, rozdz. 5, s ).

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie Interwencja kryzysowa według Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej stanowi zespół interdyscyplinarnych działań podejmowanych na rzecz osób i rodzin będących w stanie kryzysu. Celem interwencji kryzysowej jest przywrócenie równowagi psychicznej i umiejętności samodzielnego radzenia sobie, a dzięki temu zapobieganie przejściu reakcji kryzysowej w stan chronicznej niewydolności psychospołecznej. W ramach interwencji kryzysowej udziela się natychmiastowej specjalistycznej pomocy psychologicznej, a w zależności od potrzeb – poradnictwa socjalnego i prawnego, w sytuacjach uzasadnionych – schronienia do 3 miesięcy.

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie I.Wspomagające osobę/rodzinę w sytuacji wystąpienia problemu (OPS zapewnia wsparcie i pomoc asystenta rodziny, dostęp do specjalistycznego poradnictwa, organizuje inne formy pracy z rodziną, ustanawia rodziny wspierające, prowadzi monitoring sytuacji). II.Działania interwencyjne w sytuacji zagrożenia III.Mające na celu zapewnienie opieki dzieciom w sytuacji okresowej lub trwałej niewydolności rodziny biologicznej w pełnieniu funkcji opiekuńczo-wychowawczej.

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie Działania wspomagające osobę/rodzinę w sytuacji wystąpienia problemów związanych z użytkowaniem Internetu Praca socjalna polegająca m.in. na wskazywaniu osobie/rodzicom/rodzinie właściwych (społecznie akceptowanych) sposobów opieki nad dzieckiem/osobą dorosłą oraz motywowaniu do podejmowania działań w kierunku pozytywnych zmian w ww. zakresie. Wsparcie asystenta rodziny. Poradnictwo specjalistyczne (np. psychologiczne). Wolontariat (w przypadku dzieci głównie w zakresie pomocy edukacyjnej). Współpraca z instytucjami działającymi na rzecz dziecka i rodziny, m. in. z placówkami oświatowymi, sądami rejonowymi i działającymi w ich imieniu kuratorami, policją, Specjalistyczną Poradnią Rodzinną, Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną. Pomoc materialna – przyznawana w celu zaspokojenia potrzeb bytowych.

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie Jak pozytywnie wykorzystać Internet w przypadku działań podejmowanych przez pracowników służb społecznych?

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie Networking, metoda sieciowa (ang. network therapy) – nowa metoda pracy socjalnej, która ma za zadanie łączenie ludzi i nawiązywanie interakcji, którzy są w otoczeniu klienta, a mogą okazać się pomocni w jego problemie. Jest to działanie profilaktyczne poza instytucjami pomocy społecznej. Przestrzenią dla tych działań jest Internet (najczęściej są to czaty internetowe, fora dyskusyjne lub inne platformy dyskusji). Metoda ta skupia się na działaniach informacyjnych (poradnictwie), edukacyjno-profilaktycznych, na wsparciu psychicznym i interwencji kryzysowej oraz na promowaniu zdrowia i właściwych postaw. Celem działań jest identyfikacja formalnych i nieformalnych sieci społecznych klienta i użycie ich w procesie pomocy. Pracownik socjalny koncentruje się na wzmocnieniu i rozwinięciu umiejętności samopomocy klienta, pełni rolę pośrednika, konsultanta ułatwiającego relacje między sieciami pomocy a klientem.

Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Janusza Korczaka w Warszawie Dziękuję za uwagę.