Kliknij, aby edytować styl wzorca podtytułu Europejski model sportu a systemy zarządzania sportem w Polsce i w innych krajach Dr hab. prof. AWF Jolanta Żyśko Warszawa,

Struktura prezentacji Wprowadzenie Wzrost znaczenia sportu jako zjawiska społeczno- ekonomicznego i politycznego, Postępujący proces globalizacji i integracji europejskiej. Unia Europejska i sp ort - Zmiana polityki UE w odniesieniu do sportu, - Niezależny europejski raport sportowy (Arnaut, 2006), - Biała Księga Sportu, - Traktat Lizboński. Systemy zarządzania sportem w Polsce i w innych krajach Europejskich Podsumowanie

Globalizacja Proces integracji europejskiej Narodowe systemy zarządzania sportem wyczynowym Realne struktury Źródło: Żyśko (2008) Kreowana polityka Wprowadzenie - wpływ procesu globalizacji i integracji europejskiej na narodowe systemy zarządzania sportem

Wprowadzenie - wpływ polityki ponadnarodowej Polityka globalnaPolityka europejskaPolityka narodowa Międzynarodowy Komitet OlimpijskiUNESCORada Europy Unia Europejska Organizacje rządowe Organizacje pozarządoweWorld Sports Alliance

Międzynarodowe organizacje rządowe – międzyrządowe / międzypaństwowe Rada Europy Europejska konwencja nr 120 przeciwko przemocy na stadionach (1985) Europejska konwencja nr 135 antydopingowa (1990) Europejska karta sportu oraz kodeks etyki sportowej(1992) Rezolucja w sprawie zasad dobrego zarządzania w sporcie (2004 – X Konferencja Ministrów Sportu, 2005 jako rekomendacja)

Inne dokumenty Rady Europy rezolucja na temat roli władz publicznych w odniesieniu do rozwoju sportu dla wszystkich (1975), rezolucja: sport w społeczeństwie (1978), rezolucja: europejski kodeks sponsoringu w sporcie (1981), rezolucja na temat zmian ekonomicznych w sporcie (1984), rezolucja na temat zatrudnienia w sporcie (1984), rezolucja na temat nowego partnerstwa w sporcie (1986), rekomendacja na temat znaczenia sportu w społeczeństwie (1995), europejski manifest na temat młodzieży w sporcie (1995), rekomendacja na temat roli sportu w przyszłej społecznej spójności (1999), rezolucja: Czysty i zdrowy sport w trzecim milenium (2000), rezolucja na temat zasad dla polityki stosowania sportu dla promocji spójności społecznej (2000), kodeks zrównoważonego rozwoju w sporcie (2000), rekomendacja na temat polepszenia wychowania fizycznego i sportu dzieci i młodzieży we wszystkich krajach europejskich (2003), rekomendacja w sprawie zasad dobrego zarządzania w sporcie (2005).

Zasady dobrego zarządzania w sporcie tworzenie demokratycznych struktur opartych na jasnych zasadach wyboru otwartych dla członków, profesjonalnej organizacji i zarządzaniu wraz z odpowiednim kodeksem etyki i procedurami rozwiązywaniu konfliktu interesów, przejrzystego procesu decyzyjnego i operacji finansowych poddawanych cenie i rozliczeniu, uczciwego postępowania wobec członków oraz solidarności, podstaw do ustanowienia równoprawnego partnerstwa pomiędzy władzami publicznymi i ruchem sportowym.

Cechy dobrego zarządzania Źródło: Commission of the European Communities: European Governance – A White Paper. Brussels, 25 lipca 2001 r. Cecha Znaczenie Otwartość Dostępność do instytucji publicznych i procesów podejmowania decyzji Uczestnictwo Wzrost zaufania społecznego wobec instytucji, wzrost udziału społeczeństwa w procesach politycznych Przejrzystość Przejrzystość ról i powiązań instytucji w procesach legislacyjnych i wykonawczych Efektywność Efektywne realizowanie celów na podstawie oceny dotychczasowych doświadczeń i prognozy przyszłych wydarzeń Zgodność Zgodność polityki i podejmowanych działań, zaangażowanie przywództwa politycznego, zapewnienie spójności i logiki

Unia Europejska a sport Faza pionierska Faza nieinterwencjonistyczna (od 1951 – traktat Paryski 1957 – traktat Rzymski do pocz. lat 90 tych) Orzeczenia Trybunału w sprawie Walrave (1974), Dona (1976) czy Heylensa (1986) Faza kształtowania się polityki (Bosman 1993) Deklaracja w sprawie sportu, załącznik do Traktatu Amsterdamskiego (1997) Europejski model sportu (1998) Raport Helsiński (1999) oraz Deklaracja Nicejska (2000) Faza konstytucyjna

Deklaracja nicejska organizacje sportowe jako główni aktorzy Traktat lizboński edukacja, młodzież, sport i doradztwo zawodowe jako kompetencje w których unia ma pełnić funkcje wspomagające, Biała księga sportu sport jako zjawisko społeczne i gospodarcze;poszanowanie prawodawstwa krajowego i wspólnotowegowspólnota nie ma bezpośrednich kompetencji w dziedzinie sportu rozwój europejskiej przestrzeni w sporcie potwierdzenie definicji sportu z Europejskiej Karty Sportu; Wprowadzenie - polityka europejska

Kompetencje Unii Granice kompetencji Unii wyznacza zasada przyznania. Wykonywanie tych kompetencji podlega zasadom: pomocniczości proporcjonalności Zgodnie z zasadą przyznania Unia działa wyłącznie w granicach kompetencji przyznanych jej przez Państwa Członkowskie w Traktatach do osiągnięcia określonych w nich celów. Wszelkie kompetencje nieprzyznane Unii w Traktatach należą do Państw Członkowskich.

Kompetencje wyłączne funkcjonowanie rynku wewnętrznego, unia celna, polityka monetarna krajów, które przyjęły walutę euro, zasoby morskie i polityka rybołówstwa, wspólna polityka handlowa wspólny rynek, polityka społeczna (w zakresie spraw wymienionych w Traktacie), spójność ekonomiczna, społeczna i terytorialna, rolnictwo i połów ryb (wyłączając morskie zasoby), ochrona środowiska, ochrona konsumencka, transport, sieci, drogi, Kompetencje wspomagające ochrona i polepszanie ludzkiego zdrowia, przemysł, kultura, turystyka, edukacja, młodzież, sport i doradztwo zawodowe, ochrona obywatelska, współpraca administracyjna Kompetencje dzielone Kompetencje Unii Europejskiej po Traktacie Lizbońskim

Subsydiarność jako kluczowa zasada funkcjonowania Unii Europejskiej Organizacje rządowe transnarodowe europejskie narodowe regionalne lokalne Organizacje pozarządowe transnarodowe europejskie narodowe regionalne lokalne Subsydiarność wertykalna Subsydiarność horyzontalna

Niezależny Europejski Raport Sportowy 2006

Niezależny raport 2006 r. Problemy, które podkreślono w raporcie: prawa własności, kontrola i zarządzanie klubami; kwestie prawne takie jak licencje klubowe, transfer graczy, regulacje prawne dotyczące agentów zawodników i ich wynagrodzeń; kwestie nadzoru korporacyjnego we władzach piłki nożnej (za równo na poziomie krajowym jak i europejskim); działalność przestępcza wokół piłki nożnej, włączając pranie brudnych pieniędzy i handlowanie młodymi zawodnikami; przejawy rasizmu i ksenofobii, hazard, a w szczególności, implikacje wynikające z ustawiania" meczów, korupcji i nielegalnych zakładów oraz bezpieczeństwo i ochrona na stadionach.

Rekomendacje Europejski model sportu powinien być zachowany i chroniony. Kluczową cechą modelu jest ogólna struktura piramidy, wspierana przez zasady finansowej solidarności (fundusze zwykłych osób) oraz koncepcję promocji i degradacji (jawność). Podczas, gdy wymiar ekonomiczny sportu wysuwa się na przód (napędzany w szczególności przez rozwój rynków nowych mediów) ważne jest, aby te kluczowe zasady – które mają szersze znaczenie dla europejskiego społeczeństwa – nadal były szanowane.

Traktat lizboński - Rozdz. III Edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport - ART. 165 Unia przyczynia się do wspierania europejskich przedsięwzięć w zakresie sportu, uwzględniając jego szczególny charakter, jego struktury oparte na zasadzie dobrowolności oraz uwzględniając jego funkcję społeczną i edukacyjną

c.d. art. 165 rozwój europejskiego wymiaru sportu, przez popieranie uczciwości i dostępności we współzawodnictwie sportowym oraz współpracę między podmiotami odpowiedzialnymi za sport, jak również przez ochronę integralności fizycznej i psychicznej sportowców, w szczególności tych najmłodszych

Biała Księga Sportu – Wstęp Społeczna rola sportu Gospodarczy wymiar sportu Organizacja sportu Dalsze działania Podsumowanie

Specyfika sportu struktura piramidy/ monopol federacji zasada finansowej solidarności (fundusze zwykłych osób) koncepcja promocji i degradacji jawność i otwartość systemu autonomia organizacji pozarządowych

Społeczna rola sportu Propagowanie wolontariatu i aktywnej postawy obywatelskiej Popieranie zrównoważonego rozwoju Wzmacnianie środków zmierzających do zapobiegania rasizmowi i przemocy oraz do walki z nimi Wykorzystanie potencjału zawartego w sporcie do celów integracji społecznej, integracji i równości szans Istotna rola sportu w kształceniu i doskonaleniu zawodowym Poprawa zdrowia publicznego przez aktywność fizyczną

Społeczna rola sportu Sport jest dziedziną działalności ludzkiej, wzbudzającą duże zainteresowanie obywateli Unii Europejskiej oraz posiadającą wielką możliwość zrzeszania ich, docierania do wszystkich, niezależnie od wieku czy pochodzenia społecznego. Większość zajęć sportowych odbywa się w ramach struktur amatorskich. Znaczenie sportu uprawianego zawodowo wciąż wzrasta i przyczynia się tym samym do wzmacniania społecznej roli sportu. Sport ma nie tylko znaczenie dla poprawy zdrowia obywateli Europy, lecz posiada również wymiar wychowawczy oraz odgrywa rolę społeczną, kulturową i rekreacyjną. Społeczna rola sportu daje również możliwość zacieśniania zewnętrznych relacji Unii.

Poprawa zdrowia publicznego przez aktywność fizyczną Brak aktywności fizycznej sprzyja występowaniu nadwagi, otyłości oraz dużej liczby przypadłości przewlekłych, takich jak schorzenia układu krążenia czy cukrzyca, co przyczynia się do pogorszenia jakości życia, jest zagrożeniem dla życia jednostki oraz obciąża gospodarkę i budżet wydatkami na leczenie.

Uwydatnienie roli sportu w kształceniu i szkoleniu Sport odgrywa rolę w kształceniu formalnym i pozaformalnym, przez co wzmacnia kapitał ludzki w Europie. Wartości, których sport jest nośnikiem, przyczyniają się do rozwoju wiedzy, motywacji, umiejętności i gotowości do osobistego wysiłku. Czas spędzony na aktywności sportowej w szkole i na uniwersytecie przynosi korzyści dla zdrowia i kształcenia, które muszą być uwydatnione.

Propagowanie wolontariatu i aktywnej postawy obywatelskiej przez sport Pr zynależność do zespołu, zasady, takie jak fair play, stosowanie reguł gry, szacunek do innych, solidarność i dyscyplina oraz organizowanie amatorskich klubów sportowych nienastawionych na zysk i opartych na wolontariacie wzmacniają aktywne postawy obywatelskie. Działanie na zasadzie wolontariatu w organizacjach sportowych dostarcza wielu okazji do kształcenia pozaformalnego, które powinno być uznane i podkreślone. Sport oferuje również atrakcyjne możliwości dla zaangażowania osobistego i na rzecz społeczeństwa i może pomóc w zerwaniu ze światem przestępczym.

Wykorzystanie potencjału zawartego w sporcie do celów integracji społecznej, integracji i równości szans Sport przyczynia się w znacznym stopniu do spójności gospodarczej i społecznej oraz do większej integracji społeczeństw. Wszyscy obywatele powinni mieć dostęp do sportu. Należy zająć się szczególnymi potrzebami i sytuacją grup, które nie są wystarczająco reprezentowane; należy uwzględnić szczególną rolę, którą sport może odegrać dla młodych ludzi, ludzi niepełnosprawnych oraz osób z mniej uprzywilejowanych środowisk. Sport może również sprzyjać integracji imigrantów i osób obcego pochodzenia w społeczeństwie oraz wspomagać dialog międzykulturowy.

Wzmacnianie środków zmierzających do zapobiegania rasizmowi i przemocy oraz do walki z nimi Przemoc podczas wydarzeń sportowych, zwłaszcza meczy piłkarskich, pozostaje niepokojącym problemem i może przybierać różne formy. Wyszła ona poza stadiony piłkarskie, dosięgając obszarów miejskich. Komisja zobowiązała się wnieść wkład w zapobieganie incydentom, poprzez propagowanie i ułatwianie dialogu z państwami członkowskimi, organizacjami międzynarodowymi (np. z Radą Europy), organizacjami sportowymi, organami ścigania i innymi zainteresowanymi stronami (np. organizacjami kibiców i władzami lokalnymi). Organy ścigania nie mogą same zwalczać powodów, które powodują przemoc w sporcie.

Popieranie zrównoważonego rozwoju Uprawianie sportu, obiekty i wydarzenia sportowe mają istotny wpływ na środowisko. Ważne jest, aby propagować należyte zarządzanie środowiskiem, w którym zawierają się między innymi ekologiczne zamówienia publiczne, zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, zwiększenie efektywności energetycznej, usuwanie odpadów oraz uprawa gleby i uzdatnianie wody.

GOSPODARCZY WYMIAR SPORTU Sport jest sektorem dynamicznym i wciąż zyskującym na znaczeniu, który może przyczynić się do realizacji celów lizbońskich przyspieszenia wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy, a jego wpływ na makroekonomię jest niedoceniany. Może on służyć za narzędzie rozwoju lokalnego i regionalnego, gospodarczej regeneracji miast lub rozwoju terenów wiejskich. Sport oddziałuje synergicznie z turystyką i może pobudzać podnoszenie standardu infrastruktury oraz pojawianie się nowych partnerstw finansujących sport i obiekty rekreacyjne.

Ekonomiczny wymiar sportu Badanie przedstawione podczas prezydencji austriackiej w 2006 r. sugeruje, że sport w szerszym znaczeniu wytworzył w 2004 r. wartość dodaną wysokości 407 miliardów euro czyli 3,7 % PKB Unii i miejsca pracy dla 15 milionów osób, czyli dla 5,4 % siły roboczej. Wkład sportu w gospodarkę powinien być bardziej widoczny i podkreślany w polityce UE.

Ekonomiczny wymiar sportu Z drugiej strony, pomimo ogólnego gospodarczego znaczenia sportu, duża część wydarzeń sportowych ma miejsce w ośrodkach nienastawionych na zysk, z których wiele zależnych jest od pomocy państwa, aby zapewnić dostęp do sportu wszystkim obywatelom.

Ku polityce sportowej opartej na faktach Rozpoczęcie działań politycznych i zwiększonej współpracy w zakresie sportu na szczeblu UE musi być poparte solidną wiedzą. Należy poprawić jakość i porównywalność danych, aby doprowadzić do lepszego strategicznego planowania i podejmowania decyzji politycznych w zakresie sportu. Zainteresowane podmioty rządowe i pozarządowe wzywały wielokrotnie Komisję do utworzenia europejskiej statystycznej definicji sportu i skoordynowania wysiłków, aby na tej podstawie wytwarzać statystyki sportowe i związane ze sportem.

Zapewnienie finansowania sportu ze środków publicznych Organizacje sportowe mają wiele źródeł dochodów, w tym składki klubowe i wpływy ze sprzedaży biletów, reklamy i sponsoringu, praw medialnych, redystrybucji dochodów w federacjach sportowych, z używania artykułów promocyjnych oraz finansowanie ze środków publicznych itd. Jednakże niektóre organizacje mają znacznie lepszy dostęp do środków z sektora prywatnego niż inne, nawet jeśli w niektórych przypadkach ustanowiony jest dobrze działający system redystrybucji.

Kliknij, aby edytować styl wzorca podtytułu Sektor publicznySektor komercyjnySektor organizacji dobrowolnychSektor nieformalny PAŃSTWO RYNEKSPOŁECZEŃSTWO Non-profit Profit Formalny Nieformalny Publiczny Prywatny Podejście sektorowe do modeli zarządzania sportem

Kliknij, aby edytować styl wzorca podtytułu Model biurokratyczny Model przedsiębiorczyModel strategiczny PAŃSTWO RYNEKSPOŁECZEŃSTWO Modele zarządzania sportem Model Europejski

Kliknij, aby edytować styl wzorca podtytułu Francja Polska Włochy Wielka BrytaniaNiemcy PAŃSTWO RYNEKSPOŁECZEŃSTWO Przykładowe rozwiązania modelowe w krajach Unii Europejskiej Model Europejski

ORGANIZACJA SPORTU W debacie politycznej na temat sportu w Europie często przywiązuje się dużą wagę do tak zwanego europejskiego modelu sportu. Komisja uważa, że należy propagować pewne wartości i tradycje europejskiego sportu. Jednakże w obliczu różnorodności i złożoności europejskich struktur sportu uważa, że próba określenia jednego modelu organizacji sportu w Europie jest nierealistyczna.

Organizacja sportu Ponadto podobna sytuacja gospodarcza i społeczna w większości państw członkowskich (zwiększająca się komercjalizacja, trudności z finansowaniem ze środków publicznych, zwiększająca się liczba uczestników oraz zastój w rozwoju wolontariatu) spowodowała powstanie nowych wyzwań dla organizacji sportu w Europie. Pojawienie się nowych podmiotów (uczestników działających poza zorganizowanymi dyscyplinami, zawodowe kluby sportowe itp.) stawia nowe pytania związane z dobrym zarządzaniem, demokracją i reprezentowaniem interesów w ruchu sportowym.

Organizacja sportu Komisja może odegrać ważną rolę w zachęcaniu do dzielenia się najlepszymi praktykami w zarządzaniu sportem. Może również być pomocna w stworzeniu wspólnego zbioru zasad dobrego zarządzania w sporcie, takich jak przejrzystość, demokracja, odpowiedzialność oraz reprezentacja stron uczestniczących (stowarzyszeń, federacji, zawodników, klubów, lig, kibiców itp.). Realizując to zadanie, Komisja będzie się opierała na wcześniejszych pracach. Należy również zwrócić uwagę na odpowiednią reprezentację kobiet na stanowiskach zarządzających i kierowniczych

Porównanie modeli zarządzania sportem Wyszczególnienie Model biurokratyczny Model przedsiębiorczy Model strategiczny Sposób zarządzaniaHierarchiaRynekSieć Podstawa normatywna Prawo administracyjne KontraktyKonwencje Styl kierowania Biurokratyczny – administrowanie Menedżerski – zarządzanie Partnerski – konsultowanie Charakter relacji Dominacja i podporządkowanie Konkurencja i współpraca Równość i współzależność Cel działańUtrwalanie porządkuWywoływanie zmian Budowanie porozumienia społecznego Ukierunkowanie działań ProceduryEfektyPotrzeby Organizacja państwa Układy monocentryczne Układy autonomiczne Społeczeństwo obywatelskie

Organizacja sportu Komisja uznaje autonomię organizacji sportowych oraz struktur reprezentacyjnych (takich jak ligi sportowe). Ponadto uznaje również, że zarządzanie leży głównie w gestii organów zarządzających sportem oraz, w pewnym zakresie, państw członkowskich i partnerów społecznych. Niemniej dialog prowadzony z organizacjami sportowymi zwrócił uwagę Komisji na pewne dziedziny, co do których wyraża ona swoje zdanie poniżej. Komisja stoi na stanowisku, że większość kwestii może zostać rozwiązana poprzez samoregulację uwzględniającą dobre praktyki zarządzania, przy przestrzeganiu prawa unijnego. Jest gotowa do odegrania roli instytucji ułatwiającej rozwiązanie tych kwestii lub w razie potrzeby do podjęcia odpowiednich działań.

Dalsze działania Komisja będzie prowadzić dalsze działania związane z inicjatywami przedstawionymi w Białej księdze poprzez wdrożenie zorganizowanego dialogu z podmiotami działającymi w sektorze sportu, poprzez współpracę z państwami członkowskimi oraz propagowanie dialogu społecznego w sektorze sportu.

Podsumowanie Sport jako obszar zainteresowania polityki na różnych szczeblach zarządzania – związki polityki ze sportem (Henry I. 2003, Collins M. 1990), Zmniejszająca się rola państwa opiekuńczego oraz rosnący udział mechanizmów rynkowych (Heinemann 2005), Zmiany w mechanizmach funkcjonowania sektora publicznego i organizacji dobrowolnych (Bayle 2000, Lane 1995, Lowndes 1997) Pomimo istnienia polityki ponadnarodowej dywersyfikacja systemów narodowych.