dr Robert Szwed Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Projekt badawczy Dydaktyka literatury i języka polskiego w gimnazjum w świetle nowej podstawy programowej Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego badania jakościowe dr Robert Szwed Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Podstawowe cele badań jakościowych; Plan prezentacji Podstawowe cele badań jakościowych; Charakterystyka celów badań jakościowych w projekcie; Podstawowe metody badań jakościowych stosowane w projekcie: wywiad pogłębiony zogniskowany wywiad grupowy (fokus) obserwacja

Metody ilościowe a jakościowe odpowiadają na pytanie „ile” narzędzie pomiaru - kwestionariusz (pytania o stałej, ustalonej formie, przewaga pytań zamkniętych) koncentracja na pytaniach rozstrzygających dobór próby: losowy, kwotowy odpowiadają na pytania: „co”, „jak”, „dlaczego” swobodny sposób pozyskiwania informacji (scenariusz i pytania jako zarys wywiadu, pytania otwarte) koncentracja na pytaniach eksploracyjnych dobór próby: celowy Nie są to metody przeciwstawne, lecz komplementarne Badania jakościowe stanowią 10-20% badań prowadzonych ad hoc. 60% badań jakościowych stanowią fokusy. W Polsce 11% badań w ogóle (25% ad hoc), z czego 8% to fokusy. W Polsce fokusy stanowią 73% badań jakościowych.

Metody ilościowe a jakościowe większe próby (200-1000) mniejszy wpływ osoby prowadzącej (badającego, ankietera) na przebieg badania możliwość wnioskowania statystycznego metoda interpretacji: z wykorzystaniem analiz statystycznych mniejsze próby (20-50 osób) większy wpływ osoby prowadzącej (moderatora) na przebieg badania brak możliwości wnioskowania statystycznego metoda interpretacji: bez wykorzystania analiz statystycznych

Cztery główne cele stosowania badań jakościowych w projekcie Odkrywanie motywów, potrzeb i postaw związanych z danym działaniem wśród badanych Poznanie i zrozumienie perspektywy nauczycieli, uczniów, psychologów, pedagogów, w tym również poznanie ich języka Uzyskanie materiału pozwalającego usensownić wyniki uzyskane następnie w badaniach ilościowych Generowanie, tworzenie, budowanie pomysłów, idei rozwiązywania problemów w procesie edukacyjnym

1. Wywiad pogłębiony Wywiady z nauczycielami: wywiadami pogłębionymi zostaną objęci wszyscy nauczyciele języka polskiego w gimnazjum Wywiady z pedagogami, psychologami: wywiadami pogłębionymi zostaną objęci wszyscy pedagogowie, psychologowie w gimnazjach. Wywiady z uczniami: wywiadami pogłębionymi zostaną objęci wylosowani uczniowie na każdym poziomie nauczania gimnazjum w każdej szkole. Z różnych klas wylosowanych zostanie po 6 uczniów na każdym poziomie nauczania. Oznacza to, że w każdym gimnazjum zrealizowanych zostanie po 18 wywiadów. Próba Polegać będzie na ustnym zadawaniu pytań respondentowi przez badacza. Pytania będą z góry ustalone, ale niekoniecznie będą zadawane w takim samym brzmieniu i kolejności. Wywiad będzie trwał ok. 1,5 godziny… Technika i przebieg

1. Wywiad pogłębiony Przykładowe pytania: Wywiady z nauczycielami Jak Pan/i myśli, kim przede wszystkim jest nauczyciel: dostarczającym wiedzy dydaktykiem-medium, koordynatorem procesu dydaktycznego czy wychowawcą – przewodnikiem młodego człowieka w skomplikowanym świecie? Jak Pan(i) sądzi: czy realizując dany program, nauczyciel jest w stanie indywidualizować pracę z uczniami? Czy dobierając metody jest w stanie uwzględnić specyfikę i preferencje (zainteresowania) danego zespołu klasowego?

1. Wywiad pogłębiony Przykładowe pytania: Wywiady z pedagogami, psychologami Jakie są P/P zdaniem postawy uczniów w stosunku do szkoły? Z czego ona wynika? Co uczniowie najchętniej by zmienili? Jak pedagodzy oceniają zaproponowane przez MEN materiały przygotowane do podnoszenia efektywności uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi? Wywiady z uczniami Jak oceniasz Twój podręcznik do języka polskiego? (Czy są ciekawe teksty, czy jest ciekawa oprawa graficzna? Czy są interesujące ćwiczenia? Co Ci się w nim podoba?) …. Potrafisz podać tytuł? … Czy masz własny podręcznik? Czy lekcje poświęcone lekturom są ciekawe? Jak, twoim zdaniem, powinny wyglądać?

2. Wywiad grupowy Wywiady grupowe z nauczycielami: w każdej ze szkół zrealizowany zostanie jeden wywiad grupowy Wywiady grupowe z uczniami: wywiady grupowe z uczniami zostaną przeprowadzone na każdym poziomie nauczania gimnazjum w każdej szkole. W wywiadach będzie brało w jednej sesji po 8-10 uczniów. W każdej szkole zostaną zrealizowane 3 fokusy Próba Polegać będzie na prowadzeniu przez moderatora dyskusji grupowej zgodnych ze scenariuszem, przy czym pytania będą zadawane w zależności od dynamiki rozmowy. Wywiad będzie trwał ok. 1,5 godziny… Technika i przebieg

2. Wywiad grupowy Przykładowe pytania: Wywiady z nauczycielami Czy powinna w ogóle istnieć podstawa programowa? Może lepiej dać totalną wolność nauczycielom? Niech uczą tego, co ich zdaniem jest ważne i czym się naprawdę interesują? Jak Państwo sądzicie: czy realizując podstawę programową nauczyciele są w stanie indywidualizować pracę z uczniami? Wywiady z uczniami Na początek chciał(a)bym się dowiedzieć po co waszym zdaniem jest szkoła? Czy sądzicie, że szkoła może Wam pomóc osiągnąć cele życiowe? Jakie? W jaki sposób? Czy pamiętacie ciekawą, atrakcyjną lekcję z języka polskiego? Opowiedzcie o niej.

3. Obserwacja - rejestracja Polegać będzie na zaplanowanej obserwacji przebiegu lekcji ze względu na ustalone kryteria zgodnie z kwestionariuszem rejestracji Technika i przebieg W każdej szkole zostanie zarejestrowany lub poddany obserwacji uczestniczącej cykl zajęć – zajęć z literatury, zajęć językowych i poświęconych problematyce wielokulturowości, kultury regionalnej, lokalnej. Każdy cykl obejmować będzie po 3 jednostki lekcyjne. Ponadto w każdej klasie badacze zrealizują po 1 projekcie edukacyjnym typu WebQuest, który również będzie rejestrowany. Zakładając, że w każdej szkole będzie po 3 nauczycieli, rejestracji zostanie poddanych 90 jednostek lekcyjnych oraz dodatkowych 10 w ramach projektu WebQuest – łącznie 100 lekcji Próba

3. Obserwacja - rejestracja Przykładowe rejestrowane itemy: Analiza aktywności ucznia Gotowość inicjowania dyskusji przez samych uczniów; gotowość do włączania się do dyskusji zainicjowanej przez nauczyciela Zainteresowanie tekstem Budowanie kompetencji komunikacyjnych uczniów i kreatywności przez nauczycieli Rozumienie tekstu – wyjaśnianie trudnych słów, sposoby wzbogacania słownictwa Tworzy warunki do twórczych działań uczniów (przykłady zadań, poleceń, pytań, projektów, pozwalających uczniom na tworzenie własnych tekstów, filmów, przedstawień; na realizację samodzielnych projektów itp.)

Dziękuję za uwagę