Śladami czcicieli św. Brunona Na okazję Jubileuszu 1000-lecia Męczeńskiej Śmierci św. Brunona Bonifacego z Kwerfurtu Patrona Diecezji Łomżyńskiej i Ełckiej

Bożena Diemjaniuk Kwiat szkarłatny zakwitł   Kwiat szkarłatny zakwitł na szczęśliwej ziemi. Święta krew męczeńska rodzi plon obfity. Kwiat szkarłatny zakwitł, abyśmy widzieli Znak przez Boga dany, przykład znakomity. Święty biskup Brunon tak Boga ukochał, Że z radością głosił Zmartwychwstanie Pańskie. Święty biskup Brunon życia nie żałował, By Dobrą Nowinę poznał świat pogański. Miłosierdzie Boga i pokój wyznawał, Pośród mroków grzechu niósł Chrystusa światło. Miłosierdziu Boga braci swych oddawał, Pragnął, by nadziei ludziom nie zabrakło. Brunonie z Kwerfurtu, przyjacielu Polski, Oręduj za nami tam, przed tronem Pana. Brunonie z Kwerfurtu, usłysz nasze prośby I módl się o wieczne życie w niebie dla nas. (Przegląd Augustowski . - 2009, nr 3, s. 13) W kościele w Smolanach

Z życia św. Brunona z Kwerfurtu w Augustowie Bazylika NSJ (opracowano na podstawie książek: „Terra Benedicta” B. Diemjaniuk. – Szczecin, 2007 i „Śladami św. Brunona z Kwerfurtu” W. Guzewicza. – Ełk, 2008) Przyszły święty ur. się ok. 974 r. na zamku w Kwerfurcie. Jego rodzicami byli Ida i Brunon, sascy grafowie, spokrewnieni z cesarską rodziną Liudolfingów . Wychowywał się w domu wraz z braćmi: Gebhardem, Dietrichem i Wilhelmem, o życie duchowe, których dbała ich matka. W latach 985-994 był uczniem elitarnej szkoły katedralnej w Magdeburgu, w której nabył gruntowną wiedzę, zetknął się z myślą misyjną i poznał wiele znaczących w ówczesnym świecie osób. W 995 r. uzyskał godność kanonika katedry magdeburskiej i został przyjęty na dwór cesarski Ottona III, któremu w 996 r. towarzyszył w drodze do Rzymu.

Z życia św. Brunona z Kwerfurtu c. d. W 998 r. pod wpływem śmierci św. Wojciecha wstąpił do opactwa na Awentynie i przyjął zakonne imię Bonifacy na cześć św. Bonifacego, apostoła Germanii, a rok później złożył śluby zakonne. W 1001 r. przyłączył się do św. Romualda (erem w Pereum k. Rawenny). W 1002 r. otrzymał od papieża Sylwestra II paliusz i zgodę na misję, po czym przebywał na Węgrzech. Sakrę biskupią dostał w 1004 r. od arcybiskupa Magdeburga. W latach 1005-1007 najprawdopodobniej przebywał w Polsce, zajmując się m.in. twórczością literacką. W 1007 podróżował na Węgry, Ruś i do Pieczyngów. Na teren Polski ponownie wrócił w 1008 r., skąd wysłał w jej obronie list do króla Henryka II. Z Apteki św. Brunona w Ełku →

Z życia św. Brunona c.d. Z początkiem 1009 r. wyprawił się na misję do Prus. Tegoż roku poniósł męczeńską śmierć wraz z towarzyszami wyprawy na pograniczu prusko-jaćwiesko-ruskim. Wyprawę tę przeżył jeden jej uczestnik – Wipert. Według „Roczników Kwedlinburskich” i „Roczników Magdeburskich” zginęli 9 marca, zaś według Kroniki Thietmara – 14 lutego. Dokładne miejsce śmierci i pochówku jest nieznane. Z kościoła w Stawiskach →

Kult św. Brunona z Kwerfurtu (opracowano na podstawie książki ks Kult św. Brunona z Kwerfurtu (opracowano na podstawie książki ks. Wojciecha Guzewicza „Śladami św. Brunona z Kwerfurtu”. – Ełk, 2008) 1. W. „Roczniku Kwedlinburskim” określany był jako „święty”. 2. Kanonizowany był między rokiem 1019 a 1025. 3. Ku jego czci ufundowano kolegiatę (bp Brantho). 4. Kanonicy tejże kapituły założyli w 1109 r. w Luitsburgu k. Kwerfurtu benedyktyński klasztor pw. NMP i św. Brunona. 5. W diecezji halberstadzkiej obchodzono uroczystość św. Brunona męczennika, miała ona odpowiedni formularz brewiarzowy (8 marca). 6. Ok. 1040 r. Piotr Damiani wspomina św. Brunona w „Żywocie św. Romualda”.

Kult św. Brunona c. d. 7. Czczono go w zakonach benedyktynów i kamedułów (wymieniany był w ich kalendariach i martyrologii ). 8. W XVI w. wymieniany w „Martyrologium Romanum” (1584 r.). 9. Bolesław Chrobry wykupił ciało św. Brunona i jego towarzyszy (Kronika Thietmara). 10. W 1639 r. i w latach późniejszych wspominany w kalendarzu liturgicznym na Warmii, gdzie nazywany jest Apostołem Prus oraz Patronem Królestwa Pruskiego. 12. Od XVII datują się przedstawienia ikonograficzne św., często wspólnie ze św. Wojciechem i św. Bonifacym. 13. Od XIX fundowane są jego imienia kaplice i kościoły.

Kult św. Brunona, c. d. 14. W odnowionym kalendarzu liturgicznym jego święto obchodzone jest 12 lipca. 15. Jest patronem głównym Diecezji Łomżyńskiej (od 1963) i patronem drugorzędnym Archidiecezji Warmińskiej i Diecezji Ełckiej. 16. Jest patronem Caritas Ełckiej i kilku prowadzonych przez nią aptek. 17. Jest patronem miasta Giżycka (od 1999 r.) i dwóch tamtejszych szkół: gimnazjum i liceum. Jego imieniem nazwana jest jedna z ulic w mieście. 18. Żyje w legendach (Legenda o oślej łączce). Pisane są o nim książki i wiersze. Artyści poświęcają mu dzieła plastyczne (obrazy, witraże, mozaiki, rzeźby) i muzyczne (kantaty, piosenki). Z tablicy informacyjnej przy Sanktuarium św. Brunona w Giżycku →

Święty w ikonografii Przedstawiany jest w stroju pontyfikalnym biskupim, ale też i w stroju zakonnym Podczas męczeństwa, gdy odcinane są mu stopy i ręce oraz z odciętą głową Sam i z towarzyszami Jako jeździec na osiołku Z krzyżem, Ewangelią, gałązką palmową, pastorałem i dzidą Z workiem (torbą podróżną) Z Apteki św. Brunona w Augustowie →

Teksty literackie św. Brunona 1. Żywot św. Wojciecha 2. Żywot Pięciu Braci Męczenników (Bracia Międzyrzeccy: Benedykt, Jan, Izaak, Mateusz, Kryspian (Krystyn)) 3. List do króla Henryka II (1008) Epistola a Brunonis ad Henricum regem 4. Opis męczeństwa Świętego Wojciecha (zaginiony)

Wzgórze św. Wawrzyńca w Starej Łomży Znajduje się tam Wzgórze św. Wawrzyńca, a na nim stanowisko archeologiczne z resztkami fundamentów, potwierdzających istnienie w tym miejscu kościoła i kapliczki (obecnie zaznaczone głazami i drewnianym krzyżem). Według tradycji (niepotwierdzonej przez archeologów) miał tam znajdować się przy przeprawie przez Narew średniowieczny kościół pw. św. Wawrzyńca, łączony z misją św. Brunona z Kwerfurtu. Według legendy stamtąd św. Brunon miał wyruszyć z ostatnią misją ewangelizacyjną na ziemie Jaćwingów.

Katedra Łomżyńska pw. św. Michała Archanioła Kościół z lat 1504-1525, wielokrotnie przebudowywany, od 1925 r. będący katedrą Witraż św. Brunona zaprojektowany przez Mieczysława Jurgielewicza, wykonany przez Józefa Ostrowskiego w latach 1954-1955.

Kościół pw. Św. Brunona z Kwerfurtu BM w Łomży Kościół murowany , zbudowany w latach 1977-1987 staraniem ks. kan. Henryka Jankowskiego Witraż poświęcony św. Brunonowi , wykonany przez artystę Mieczysława Mazura

Kościół pw. św. Brunona z Kwerfurtu BM w Łomży Wnętrze kościoła Obraz św. Brunona pędzla malarki Teresy Adamowskiej Tablica fundacyjna

Kościół parafii pw. Najświętszego Serca Jezusowego w miejscowości Kozioł, pow. Kolno Kościół murowany z lat 1978-1986, pobudowany staraniem ks. Wojciecha Kuleszy. Konsekrowany 11.03.1990 r. Witraż św. Brunona malowany na szkle przez Michała Selerowskiego z Zambrowa

Śmierciowa Góra (Góra św. Brunona) Widok na Śmierciową Górę i kapliczkę ze św. Brunonem, poświęconą 10.06.2007 r. Kapliczka św. Brunona – wykonali Wojciech Ruchała i Bernard Ferenc ze wsi Czerwone

Śmierciowa Góra (Góra św. Brunona) Kamień z modlitwą wstawienniczą Stacje „Drogi Krzyżowej” powstały w 2008 r. (wykonał je Sylwester Nicewicz)

Wzgórze św. Brunona nad j. Niegocin Widok na Wzgórze św. Brunona od strony jeziora i torów kolejowych Żeliwny krzyż wystawiony przez giżyckich ewangelików

Tablica u podnóża Brunonowego krzyża Tablica z krzyża św. Brunona: Św. Brunonowi z Kwerfurtu pierwszemu misjonarzowi tych ziem, który tutaj poniósł męczeńską śmierć 9 marca 1009 roku. Krzyż ten ufundowano w roku 1909. Uroczystość poświęcenia krzyża miała miejsce 30.10.1910.

Sanktuarium św. Brunona w Giżycku Kościół pw. św. Brunona z Kwerfurtu z lat 1936-38, konsekrowany 26.06.1938 r. Ściana szczytowa z wejściem do kościoła, nad którym widnieje mozaika „Męczeństwo św. Brunona”

Sanktuarium św. Brunona w Giżycku Drogowskaz wskazujący na sanktuarium Mozaika ze szczytu kościoła, zaprojektowana przez inż. Z. Konarzewskiego w latach 70-tych XX w.

Sanktuarium św. Brunona w Giżycku Wnętrze kościoła Obraz św. Brunona pędzla artysty wrocławskiego Juliana Wałdowskiego z ok. 1911

Kościół chrześcijan baptystów w Giżycku Dawna kaplica katolicka pw. św. Brunona, zbudowana w latach 1907-1909 Współczesny widok na wnętrze dawnej kaplicy św. Brunona

Kościół parafii ewangelicko-augsburskiej w Giżycku Widok na wnętrze kościoła i oryginalna tablica fundacyjna (z brązu) ze Wzgórza św. Brunona Neoklasycystyczny kościół z lat 1826-1827

Kościół parafii Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach Kościół początkiem swym sięgający lat 1585-86 Widok na wnętrze kościoła po zmianach w 1929 r. i ołtarz z 1501 r.

Kościół parafii Trójcy Przenajświętszej w Starych Juchach Witraż ze św. Brunonem z 1969 r. wykonany przez firmę Zygmunta Kośmickiego z Poznania

Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej w Orzyszu Widok na wnętrze kościoła Kościół sięgający 1530 r., przebudowany w XIX w.

Kościół pw. Matki Boskiej Szkaplerznej w Orzyszu Fragment polichromii ze św. Brunonem wykonanej w 1976 r. przez artystę Józefa Łotowskiego

Nadleśnictwo Rajgród w Tamie nad Jeziorem Rajgrodzkim Widok na teren nadleśnictwa i krzyż, obok pamiątkowy kamień fundacyjny Krzyż z 2008 r. poświęcony św. Brunonowi, a obok zwieńczenie krzyża zaprojektowanego przez M.S. Podleckiego

Bazylika Mniejsza pw. Najświętszego Serca Jezusowego w Augustowie Kościół zbudowany w latach 1905 - 1911, konsekrowany 18.06.1932 r. Prawy portal z wizerunkiem św. Brunona w szczycie Tondo z płaskorzeźbą popiersia św. Brunona

Apteki św. Brunona Budynek z początku XIX w., remontowany w 1889 r., Augustów(ul. Ks. Skorupki 8) Pierzeja domu, w którym od 3.03.2006 r. mieści się apteka Suwałki, ul. Noniewicza 99

Apteki św. Brunona Ełk , ul. 3-go Maja 10 Ełk, ul. Wojska Polskiego 45 Giżycko, ul. Bohaterów Westerplatte 4 Orzysz, ul. Cierniaka 6

Książki, które pragnę polecić Państwu do przeczytania

Józefa Drozdowska Kontemplując winorośl z Krzyża św. Brunona Stasi Aleksandrowicz   Nie będziesz miał innej rozkoszy niż niebieska. Pędami winorośli piąć się będziesz ku błękitnemu niebu. Życie zachowasz tracąc go i z bieli niewinnej i z krwi męczeńskiej narodzisz się ponownie dla nich. A wzgórze to zapamięta i drzewa drzewom opowiadać będą. Pędami winorośli piąć się będziesz wraz ze mną, gdzie ja będę, tam i pamięć o tobie będzie. I wzgórze to ocali każdego, kto pielgrzymować tu będzie, chociażby i tysiąc lat potem… Augustów, 8 maja 2009 r. Na Wzgórzu św. Brunona, fot. S. Aleksandrowicz

Podziękowanie Dziękuję serdecznie za informacje i pomoc w zebraniu materiałów do prezentacji następującym osobom: s. Jolancie Groszczyk, paniom Stanisławie Aleksandrowicz i Bożenie Diemjaniuk, ks. drowi Jerzemu Sikorze, kapłanom z poszczególnych parafii, pracownikom Delegatury Urzędu Wojewódzkiego Ochrony Zabytków w Ełku i w Suwałkach, a także panom Wojciechowi Baturze, Marianowi Stanisławowi Podleckiemu, Romanowi Rogozińskiemu, Januszowi Sobolewskiemu i Jarosławowi Szlaszyńskiemu.

Dziękuję Państwu za uwagę. w Suwałkach, Filia w Augustowie. Józefa Drozdowska - Centrum Edukacji Nauczycieli (Biblioteka Pedagogiczna) w Suwałkach, Filia w Augustowie. Zdjęcia użyte w prezentacji autorstwa własnego. Bibliografia znajduje się u autorki. Tama – oznaczenie kamienia z zamku w Kwerfurcie ↑ Z katedry w Łomży