Identyfikacja instytucji działających na obszarach wiejskich grudnia 2005, Warszawa Dr hab. Danuta Kołodziejczyk Dr inż. Adam Wasilewski Zakład Polityki Społecznej i Regionalnej

Instytucje wg nowej ekonomii instytucjonalnej... to trwałe, prawne, organizacyjne i zwyczajowe uwarunkowania dla powtarzalnych ludzkich zachowań i międzyludzkich interakcji

Elementy systemu instytucjonalnego

Zagadnienia: System instytucjonalny (normy, zasady, struktury organizacyjne, mechanizmy działań), Czynniki wpływające na system instytucjonalny i jego zmianę, Identyfikacja zakresu działań systemu instytucjonalnego (ustawy i zasady, kompetencje, efektywność działań), Ocena przygotowania poszczególnych instytucji do wykonania zadań (przejrzystość, stabilność, komplementarność, spójność), Ocena koordynacji zadań między instytucjami w strukturach pionowych i poziomych, Miejsce systemu instytucjonalnego w kształtowaniu rozwoju obszarów wiejskich.

System instytucjonalny w rozwoju obszarów wiejskich

Zachodzące w ostatnich latach wyraźne zmiany w systemie instytucjonalnym rozwoju obszarów wiejskich wynikają z zakładanej w polityce państwa decentralizacji władzy. Wyraża się to m.in. w kreowaniu otoczenia instytucjonalnego (normy i zasady), które będzie w stanie zapewnić coraz lepsze warunki do rozwoju efektywnych struktur organizacyjnych, kształtujących sferę gospodarczą i ekologiczną życia na obszarach wiejskich. Zdarza się, że:

istniejące, nieefektywne struktury starają się zahamować zmiany w otoczeniu instytucjonalnym; tempo zmian w otoczeniu instytucjonalnym jest zbyt wolne w stosunku do nowych problemów w zakresie rozwoju obszarów wiejskich, wskutek czego wiele organizacji nie jest w stanie w pełni wykorzystać swoich możliwości podejmowania działań w tym kierunku; nieefektywność otoczenia instytucjonalnego prowadzi do powstawania konfliktów w ramach struktur organizacyjnych; nieodpowiednie otoczenie instytucjonalne powoduje, że wpływ niektórych struktur organizacyjnych na rozwój obszarów wiejskich ma ( w pewnym zakresie) charakter pozorny, w konsekwencji ponoszone koszty nie przynoszą praktycznie żadnych korzyści.

Przedmiotem badań były instytucje działające na rzecz: rozwoju gospodarczego, w tym przedsiębiorczości – w szerokim tego słowa znaczeniu; rozwoju kapitału ludzkiego; wspierania wartości społeczeństwa obywatelskiego (kapitał społeczny); wspierania gospodarki przestrzennej; wspierania gospodarki ekologicznej.

Struktura organizacji według form działania na obszarach wiejskich

Struktura organizacji według form prawnych na obszarach wiejskich

Wykorzystane źródła: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Ustawodawstwo Rzeczypospolitej Polskiej Statuty organizacji Materiały publicystyczne (strony internetowe, informatory) Fundusz Współpracy – Baza Danych Agro-Info Internetowa baza danych organizacji pozarządowych KLON/JAWOR Badania ankietowe Bank Danych Regionalnych GUS

Podział badanych organizacji ze względu na formę prawną

Badania wykazały, że instytucjonalizacja na rzecz rozwoju obszarów wiejskich dokonywana jest w znacznym stopniu przez organizacje powoływane oddolnie w celu wykonania określonych zadań

Rozwój organizacji pozarządowych w latach

Struktura organizacji pozarządowych ze względu na liczbę pól działań

Struktura organizacji pozarządowych ze względu na maksymalnie obsługiwane pole działań

Struktura organizacji pozarządowych ze względu na średnio obsługiwane pole działań

Problemy wynikające z funkcjonowania obecnego systemu instytucjonalnego oraz ich konsekwencje dla rozwoju obszarów wiejskich ProblemyKonsekwencje W zakresie norm Zbyt ogólna definicja konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju. Wiele działań na rzecz rozwoju gospodarczego może być potraktowane jako łamanie konstytucji z uwagi na oddziaływanie na środowisko. Znikome uregulowania w zakresie kształtowania społeczeństwa obywatelskiego. Niska aktywność społeczna ludności wiejskiej, zdolność angażowania się ludzi jest ograniczona do sytuacji dających korzyści finansowych.

Problemy... c.d. ProblemyKonsekwencje W zakresie norm c.d. System edukacji dzieci i młodzieży oraz kształcenia dorosłych w niewielkim stopniu uwzględnia różnice pomiędzy miastem a wsią. Brak odpowiedniego systemu wsparcia finansowego, który uwzględniałby różnice poziomu wykształcenia, dochodów ludności oraz dostępności usług z zakresu edukacji i oświaty powoduje narastanie różnic pomiędzy jakością kapitału ludzkiego na obszarach wiejskich i miejskich. Brak odpowiednich rozwiązań regulujących własność ziemi. Wolniejsze zmiany struktury obszarowej w rolnictwie oraz rozłogu gospodarstw rolnych. Brak procedur nakładających na organizacje pozarządowe obowiązek aktualizacji informacji o zaprzestaniu działalności. Brak aktualnych informacji o faktycznie działających organizacjach – zniechęca społeczność do zaangażowania w ich działalność.

Problemy... c.d. ProblemyKonsekwencje W zakresie organizacji Nadmierne rozproszenie kompetencji w zakresie rozwoju gospodarczego, społecznego i ekologicznego obszarów wiejskich. Powoduje to wzrost kosztów koordynacji działań oraz ich kontroli. Zbyt rozbudowany system opiniowania podejmowanych przedsięwzięć. Powstaje ryzyko wydłużenia procesu decyzyjnego. Wydawane opinie nie mają mocy wiążącej dla organu zobligowanego do ich uzyskania, co prowadzi do uzyskiwania opinii o rutynowym charakterze. System finansowania samorządów terytorialnych nie motywuje do zwiększenia zaangażowania w rozwój rolnictwa. W skrajnych sytuacjach tempo poprawy warunków życia ludności związanej z gospodarstwami rolnymi jest znacznie słabsze.

Problemy... c.d. ProblemyKonsekwencje W zakresie organizacji c.d. Brak kategoryzacji organizacji pozarządowych, która zwiększałaby rangę organizacji o znaczących osiągnięciach w dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich. Wiele organizacji powstaje jedynie ze względu na okazjonalne możliwości realizacji różnych projektów rozwojowych. Cele ich działalności są z reguły czysto komercyjne, a efekty w postaci zwiększenia tempa rozwoju znikome. Niewielki udział organizacji prywatnych w działaniach na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Ograniczony dopływ kapitału prywatnego.

Problemy... c.d. ProblemyKonsekwencje W zakresie mechanizmów Rozbudowane procedury administracyjne związane z koordynacją, realizacją i finansowaniem działań na rzecz rozwoju. Wysokie koszty administracyjne i wydłużony czas realizacji zadań rozwojowych. Mało rozbudowany system współpracy sektora prywatnego z publicznym w zakresie zwiększenia kapitału ludzkiego. Ograniczone możliwości finansowania kształcenia ludności wiejskiej oraz brak możliwości rozszerzenia rynku zbytu produktów i usług o ten segment. Niskie dochody ludności wiejskiej.Ograniczone możliwości współfinansowania przedsięwzięć rozwojowych.

Dziękuję za uwagę