Jak zainteresować uczniów astronomią Warsztat dla nauczycieli Jak zainteresować uczniów astronomią ZCDN, Szczecin 10.10.2012 r. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 91 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl 2017-03-26

Metodyczna odmienność w nauczaniu elementów astronomii 1.Astronomia w podstawie programowej 2.Metody i formy poznawania astronomii 3.Materiały pomocnicze i sprzęt obserwacyjny 4.Astronomia w komputerze 5.Wojewódzki konkurs na referat z astronomii i astronautyki 6.Propozycja utworzenia astronomicznej sieci współpracy i plan pierwszych działań 7.Metodyczna literatura pomocnicza Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 91 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl 2017-03-26

Metodyczna odmienność w nauczaniu elementów astronomii Interdyscyplinarność i zmienność wiedzy astronomicznej Zainteresowanie uczniów, fundamentalne pytania Silny rozwój dyscypliny – odkrycia, teorie, eksperymenty, technologia Samodzielne obserwacje nieba (amatorskie) Funkcjonowanie planetariów i obserwatoriów (astrobazy) Wszechświat w komputerze (Internet) – programy edukacyjne Filmy dokumentalne, popularnonaukowe i science fiction, liczne wydawnictwa i firmy oferujące sprzęt obserwacyjny Astronomiczne zajęcia pozalekcyjne i pozaszkolne (wycieczki) Polska w ESA – wkrótce programy edukacyjne Konkursy astronomiczne Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 91 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl 2017-03-26

1.Astronomia w podstawie programowej Przedszkole i edukacja wczesnoszkolna – Słońce, Ziemia, Księżyc, noc i dzień, pory roku (wiersze, zabawy, kolorowanki, piosenki, filmy) Przyroda w szkole podstawowej – rozdziały: 2.Orientacja w terenie; 3.Obserwacje, eksperymenty przyrodnicze i modelowanie; 11.Ziemia we Wszechświecie Geografia w gimnazjum – rozdział 2.Kształt, ruchy Ziemi i ich następstwa, w szkole ponadgimnazjalnej rozdział 2. Ziemia we Wszechświecie Fizyka i chemia w gimnazjum jako baza wiedzy niezbędnej do rozumienia zjawisk i obiektów astronomicznych Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 91 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl 2017-03-26

1.Astronomia w podstawie programowej Fizyka w szkole ponadgimnazjalnej (zakres podstawowy) – rozdziały: 1.Grawitacja i elementy astronomii, 3.Fizyka jądrowa (zakres rozszerzony), rozdział 4.Grawitacja Przyroda w szkole ponadgimnazjalnej – 1.Metoda naukowa i wyjaśnianie świata, 2.Historia myśli naukowej, 6.Nauka w mediach, 7.Nauka w komputerze, 8.Polscy badacze i ich odkrycia, 9.Wynalazki, które zmieniły świat, 10.Energia – od Słońca do żarówki, 18.Barwy i zapachy świata, 19.Cykle, rytmy i czas, 22.Piękno i uroda, 24.Największe i najmniejsze Najsilniej astronomia jest powiązana ze współczesną fizyką, ale zagadnienia astronomiczne występują jak widać również na lekcjach przyrody i geografii. Brakuje natomiast powiązania astronomii z podstawą programową techniki – badania kosmosu dokonywane są za pomocą różnorodnych przyrządów i sond wynoszonych w przestrzeń za pomocą skomplikowanych rakiet i promów kosmicznych Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 91 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl 2017-03-26

2.Metody i formy poznawania astronomii Metody: Obserwacje własne uczniów (wędrówka Słońca, fazy i zaćmienia Księżyca) Obserwacje organizowane przez nauczyciela (plamy i protuberancje na Słońcu, ruch nieba, identyfikacja gwiazd i gwiazdozbiorów, barwy gwiazd, przelot sztucznych satelitów, meteory, gwiazdy podwójne Alkor-Mizar, droga Mleczna, obserwacja planet), obserwacje teleskopami internetowymi Oglądanie filmów o tematyce astronomicznej Praca z programami komputerowymi, poradnikami, albumami, czasopismami astronomicznymi (tekstami) Surfowanie po astronomicznych stronach internetowych Dyskusje i debaty Szkolne konkursy astronomiczne Projekty edukacyjne o tematyce astronomicznej (badawcze, konstrukcyjne) Budowanie modeli, przyrządów obserwacyjnych Formy: Wycieczki do planetariów i obserwatoriów (również w celu obserwacji zjawisk) Uczniowskie koła astronomiczne i astro-fotograficzne Uczestnictwo w polskich i zagranicznych programach astronomicznych Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 91 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl 2017-03-26

3.Materiały pomocnicze i sprzęt obserwacyjny Komputery i projektory multimedialne z dostępem do szybkiego Internetu Aparaty fotograficzne i kamery Obrotowe mapki nieba, latarki z czerwonym filtrem Lornetki, kompasy Lunety obserwacyjne Teleskopy astronomiczne Filtry do obserwacji Słońca i jego zaćmień (teleskopy słoneczne) Modele np. Układu Słonecznego, planet, Słońca itd., rakiet i sond kosmicznych Próbki meteorytów (można kupić a nawet znaleźć) Tabele, plansze, albumy Czasopisma („Urania”, „Świat Nauki”, „Wiedza i Życie”, „National Geographic”, „Focus”, ) Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 91 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl 2017-03-26

3.Materiały pomocnicze i sprzęt obserwacyjny cd. Firmy zajmujące się dystrybucją sprzętu optycznego i pomocy dydakt.: 1.Delta Optical 2.Astrokrak 3.Jangar 4.Swarowskioptik 5.Media Markt 6.Uniwersał 7.Zamkor 8.Internetowe zakupy: Astrozakupy, Allegro, Ceneo, Teleskopy, Modraszka, Okazje Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 91 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl 2017-03-26

4.Astronomia w komputerze Strony internetowe: www.astronomia.pl, www.planetarium.pl, www.ptma.pl, astrojawil.pl, www.heavens-above.com, urania.pta.edu.pl, www.astrohobby.pl, gallery.astronet.pl, www.pta.edu.pl, www.stellarium.org, Google Sky, Google Moon, Google Mars Obserwacje teleskopami internetowymi: www.pl.euhou.net, mo-www.cfa.harward.edu Programy do eksperymentów i ćwiczeń: Eksploratorium, Interaktywne symulacje, Open Source Physics, Eu-Hou Polska, Contemporary Laboratory Experiences in Astronomy Encyklopedie i wykłady astronomiczne: Wirtualny Wszechświat, Wikipedia, Khan Academy Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 91 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl 2017-03-26

5.Wojewódzki konkurs na referat z astronomii i astronautyki Regulamin XVIII Konkursu (fragmenty)   1.Organizatorem konkursu jest Wydział Matematyczno-Fizyczny Uniwersytetu Szczecińskiego przy współudziale Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli. 2.Konkurs i seminarium organizuje się w celu popularyzacji astronomii i astronautyki oraz rozbudzenia i rozwijania zainteresowania tymi dziedzinami wiedzy. 3.W konkursie mogą wziąć udział uczniowie wszystkich klas szkół ponadgimnazjalnych województwa (bez szkół zaocznych, wieczorowych, dla dorosłych itp.), a także zainteresowani astronomią uczniowie gimnazjów (z zastrzeżeniem, że uczniowie gimnazjów nie mogą być skierowani do finału ogólnopolskiego jako uczestnicy, nawet w przypadku uzyskania przez nich tytułu laureata etapu wojewódzkiego) . 4.Uczestnicy konkursu piszą referat na dowolnie przez siebie wybrany temat z zakresu astronomii lub astronautyki. Tematem referatu powinno być konkretne, wybrane zagadnienie, ale nie wyklucza się referatów przeglądowych, podsumowujących osiągnięcia astronomii lub astronautyki w całości lub osiągnięcia pewnych działów tych dziedzin wiedzy. Pożądane są referaty zawierające wyniki własnych obserwacji, obliczeń czy prac konstrukcyjnych autora, także programy komputerowe. 8. Referat nie może być przepisany (w całości lub w części) z referatów innych autorów, artykułów prasowych, czasopism lub książek, a także stron internetowych. Takie referaty będą odrzucane przez komisję konkursową. Przewodniczącą Komisji konkursowej jest prof. Ewa Szuszkiewicz z WMF US. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 91 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl 2017-03-26

5.Wojewódzki konkurs na referat z astronomii i astronautyki 10.Pracę należy przesłać na adres: Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli, ul. Gen. J. Sowińskiego 68, 70-236 Szczecin, z dopiskiem: KONKURS ASTRONOMICZNY. 11.Termin nadsyłania prac upływa w lutym 2013 roku. Decyduje data stempla pocztowego. 12.Jeżeli w jakiejś szkole referaty przygotowuje bardzo wielu uczniów, nauczyciel fizyki (astronomii) przeprowadza wstępne szkolne eliminacje i wysyła na konkurs tylko 3 najlepsze prace. 13.Nadesłane prace będą ocenione przez Wojewódzką Komisję Konkursową. Komisja wytypuje prace, które będą referowane podczas XVIII Wojewódzkiego Młodzieżowego Seminarium Astronomiczno-Astronautycznego. Wyniki eliminacji oraz wykaz zakwalifikowanych do finału prac będą umieszczone na stronie: www.zcdn.edu.pl. 14.Wojewódzkie seminarium zaplanowano na marzec 2013 roku, na godzinę 14.00, w Zachodniopomorskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli, ul. Gen. J. Sowińskiego 68, w Szczecinie. 15.Prezentacja referatu powinna być przygotowana w oparciu o pozostawiony sobie egzemplarz pracy i nie może trwać dłużej niż 15 minut. 17.Oceniając referaty i wystąpienia autorów, komisja będzie brać pod uwagę: wartość merytoryczną pracy pisemnej oraz wygłaszanego referatu, samodzielność napisanego referatu, sposób prezentowania, poziom wyjaśnień, udzielanych komisji i uczestnikom, podczas dyskusji. 18.Laureatami konkursu zostanie trzech uczestników Seminarium wybranych przez komisję. Komisja konkursowa może także przyznać trzy wyróżnienia. Dodatkowo autorzy dwóch najlepszych referatów wezmą udział w Seminarium Ogólnopolskim w Grudziądzu, które odbędzie się w marcu 2013 r. 19.Wszyscy uczestnicy Seminarium otrzymają dyplomy, a dla laureatów i wyróżnionych przewidziane są nagrody rzeczowe. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 91 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl 2017-03-26

6.Propozycja utworzenia astronomicznej sieci współpracy Sieć współpracy – nowa forma wspomagania nauczycieli „To międzyszkolny zespół nauczycieli lub dyrektorów współpracujących ze sobą w ramach wybranego zagadnienia”. Celem sieci współpracy jest wspólne rozwiązywanie problemów, dzielenie się pomysłami, spostrzeżeniami i propozycjami – zarówno za pomocą osobistych spotkań, jak i specjalnie założonej platformy internetowej traktowanej jako forum wymiany doświadczeń. Pracami sieci kieruje jej koordynator. Od roku 2016 powoływanie i koordynowanie pracy sieci będzie obligatoryjnym zadaniem placówek wspomagających rozwój szkół i placówek. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 91 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl 2017-03-26

6.Propozycja utworzenia astronomicznej sieci współpracy „Astronomiczna” sieć współpracy nauczycieli: 1.Zrzeszy nauczycieli pasjonatów astronomii. 2.Pozwoli na upowszechnienie dobrych doświadczeń. 3.Zwiększy udział uczniów w konkursach astronomicznych. 4.Pozwoli na nabywanie wiedzy astronomicznej i nowych umiejętności poprzez kontakt z zewnętrznymi ekspertami. 5.Włączy zachodniopomorskie szkoły do edukacyjnych programów badań astronomicznych. 6.Wypracuje autorskie programy zajęć astronomicznych i materiały metodyczne przydatne w pracy kół zainteresowań. 7.Zorganizuje okolicznościowe imprezy astronomiczne we współpracy z wyższymi uczelniami i innymi organizacjami. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 91 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl 2017-03-26

7.Metodyczna literatura pomocnicza D. H. Levy, Niebo – poradnik użytkownika, Prószyński i S-ka, Warszawa 1996. 2. K. Gołębiowski, M. Kamiński, K. Rochowicz, B. Sobczuk, Jak zainteresować uczniów astronomią w szkole podstawowej, gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej, ORE, Warszawa 2012. 3. D. L. Moche, Astronomia – przewodnik po Wszechświecie, GWO, Gdańsk 1995. 4. J. M. Kreiner, O nauczaniu astronomii w gimnazjum, Zamkor, Kraków 2006. 5. B. Zegrodnik, Fizyka dla gimnazjum. Astronomia, OE Pazdro, Warszawa 2001. Zdzisław Nowak Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli ul. Gen. J. Sowińskiego 68, tel. 91 43-50-656 znowak@zcdn.edu.pl 2017-03-26