Warszawa, 22 kwietnia 2008 r. Nowa koncepcja systemu polityki regionalnej obszary refleksji Elżbieta Bieńkowska

Wprowadzenie Uwarunkowania debaty nad przyszłym kształtem polityki regionalnej państwa: Brak kompleksowej koncepcji polityki regionalnej państwa, IV Forum Kohezyjne - początek dyskusji nt. przyszłości polityki spójności UE, Polska – największy beneficjent środków UE.

Ramy formalno-prawne polityki regionalnej państwa Obecnie cele polityki regionalnej państwa ogólnie określają: –Strategia Rozwoju Kraju, –Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia. Brak krajowego dokumentu określającego cele operacyjne, strategię ich osiągania, szczegółowe zasady i sposoby postępowania. Zastępczo regulowanie wybranych aspektów polityki regionalnej państwa na poziomie operacyjnym (np. wytyczne MRR, linia demarkacyjna).

Obszary problemowe wymagające refleksji Miejsce polityki regionalnej państwa w polityce rozwoju Polityka regionalna jako element łączący i koordynujący szereg działań sektorowych państwa z działaniami realizowanymi na poziomie regionalnym stanowi jeden z istotnych instrumentów polityki rozwoju. Horyzontalny charakter polityki regionalnej powoduje konieczność weryfikacji dotychczasowego podejścia, a w konsekwencji wypracowania oraz określenia roli i obszaru tej polityki w ramach prowadzonej przez państwo polityki rozwoju.

Obszary problemowe wymagające refleksji Znalezienie kompromisu pomiędzy polityką wyrównywania i polityką konkurencyjności Konieczne określenie kluczowych czynników budowania przewagi konkurencyjnej Polski (np. wykorzystanie potencjału endogenicznego województw, największych ośrodków miejskich i obszarów metropolitalnych) oraz poszczególnych regionów w UE oraz na świecie.

Obszary problemowe wymagające refleksji Wykorzystanie know-how europejskiej polityki spójności we wszystkich obszarach krajowej polityki regionalnej –umożliwia transfer nowoczesnego europejskiego know-how w zakresie programowania, zarządzania strategicznego i operacyjnego, efektywnego zarządzania finansowego, monitoringu, ewaluacji, procedur wyboru projektów, lecz –rodzi niewielką skłonność do innowacyjności i eksperymentowania w omawianej dziedzinie, –eliminuje własne oryginalne cele rozwojowe, szczególnie w układzie regionalnym wynikające z specyficznych uwarunkowań społeczno-gospodarczych.

Obszary problemowe wymagające refleksji Trudności w zapewnieniu koordynacji polityki regionalnej z polityką przestrzenną Uwzględnienie w większym stopniu przestrzennych uwarunkowań poszczególnych regionów, aby rozwój społeczno-gospodarczy ściśle opierał się na systemie planowania przestrzennego. Wypracowanie efektywnych instrumentów ukierunkowanych na osiągniecie równowagi terytorialnej między obszarami miejskimi i wiejskimi.

Obszary problemowe wymagające refleksji Brak wyrazistej specyfiki potrzeb i uwarunkowań regionalnych w Regionalnych programach operacyjnych Regionalne programy operacyjne na lata wykazują relatywnie niewielki stopień uwzględnienia specyfiki poszczególnych regionów.

Obszary problemowe wymagające refleksji Niepełny proces decentralizacji systemu polityki rozwojowej, w tym polityki regionalnej –przeniesienie wydatkowania środków finansowych na szczebel regionalny nie pociąga za sobą zmian systemowych. –konieczność przeglądu wieloszczeblowego systemu rządzenia (multi-level governance) w powyższym zakresie oraz odpowiedź na następujące pytania:

Obszary problemowe wymagające refleksji –które kompetencje należy rozwinąć/wzmocnić na poziomie regionalnym zmiana zakresu kompetencji wojewody w kształtowaniu polityki regionalnej, –relacja pomiędzy administracją centralną a samorządem województwa, –założenia dotyczące docelowego ukształtowania relacji administracja rządowa w terenie - samorząd województwa, –sposób wykorzystania i utrwalenia zdecentralizowanego modelu polityki regionalnej po 2013 r.

Obszary problemowe wymagające refleksji Konieczność zdefiniowania nowych ról uczestników polityki regionalnej i powiązań instytucjonalnych –określenie nowych relacji wewnątrz regionu (m.in. samorząd województwa – samorząd niższego szczebla, samorząd województwa – partnerzy społeczni i gospodarczy), –określenie relacji zewnętrznych regionu.

Obszary problemowe wymagające refleksji Słabość koordynacji działań podejmowanych na szczeblu centralnym i regionalnym –rozproszenie kompetencji, –utrudniony proces planowania strategicznego na poziomie centralnym i regionalnym w związku z brakiem jasno wyznaczonych i tematycznie skoncentrowanych priorytetów oraz struktur koordynacyjnych skutecznie nadzorujących ich implementację, –potencjalne komplementarne wobec siebie kierunki zmian, tj.: wzmocnienie koordynacji na poziomie krajowym oraz wzmocnienie zdolności programowania strategicznego na poziomie regionalnym.

Obszary problemowe wymagające refleksji Niedookreślony zakres i granice polityki rozwojowej na poziomie sektorowym i regionalnym Konieczność wypracowania i ukształtowania mechanizmów współpracy i koordynacji międzyresortowej, mającej na celu skoordynowanie działań podejmowanych na poziomie centralnym w ramach polityk sektorowych poszczególnych resortów na rzecz polityki regionalnej państwa.

Obszary problemowe wymagające refleksji Brak systemowego monitorowania i analizowania zmian sfery realnej w przekrojach terytorialnych jako skutek działań polityki rozwoju, w tym polityki regionalnej zwłaszcza wydawanych poza współfinansowaniem środków unijnych przez poszczególne sektory życia społeczno- gospodarczego, ze szczególnym podkreśleniem wydatków stanowiących pomoc publiczną w ramach funkcjonowania specjalnych stref ekonomicznych.

Obszary problemowe wymagające refleksji Brak dokumentu programującego politykę regionalna państwa Występują luki w hierarchii oraz systemie zależności dokumentów strategicznych, programujących rozwój społeczno-gospodarczy kraju. Brakuje uporządkowania systemu instytucjonalnego oraz usystematyzowania podejmowanych przez poszczególne podmioty działań strategicznych, zarówno na szczeblu centralnym, jak i regionalnym. Widoczny jest brak w segmencie polityki regionalnej kraju (kierującej się krajowymi przesłankami) specjalnego krajowego dokumentu określającego cele i zasady polityki państwa (rządu) wobec regionów (funkcję taką do końca 2006 r. pełniła Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego).

Obszary problemowe wymagające refleksji Niewystarczająca troska o efektywność instrumentów polityki regionalnej Zarządzanie środkami UE skoncentrowane jest bardziej na dbałości o pełne wykorzystanie środków, niż na wspieraniu najlepszych projektów, które zapewniają ich wydatkowanie w sposób efektywny. Konieczne wydaje się wprowadzenie systemowych rozwiązań wspomagających efektywne oraz skuteczne wykorzystanie środków, umożliwiających wspieranie najlepszych projektów oraz nagradzanie najsprawniej funkcjonujących instrumentów.

Obszary problemowe wymagające refleksji Potrzeba nowego spojrzenia na kontrakty wojewódzkie oraz weryfikacji palety instrumentów polityki regionalnej W kontekście wypracowywania nowej jakości instrumentów polityki regionalnej należy oprzeć nową rolę kontraktów na formule umowy i powiązać je z określeniem innych niż środki UE źródeł finansowania oraz wypracowaniem zasad koordynacji wydatków w ramach realizacji polityk sektorowych. Dookreślenia wymagają możliwości oraz warunki prowadzenia polityki regionalnej w innych układach niż wojewódzki (np. makroregiony, obszary metropolitalne, subregiony, obszary międzywojewódzkie). Dalszych prac wymaga aspekt współpracy terytorialnej o charakterze międzynarodowym.

Obszary problemowe wymagające refleksji Weryfikacja podejścia do problematyki obszarów wiejskich Rozwój obszarów wiejskich jest jednym z pól, w których niezbędne jest zastosowanie zintegrowanego podejścia zarówno na poziomie polityki rozwoju prowadzonej w Polsce, jak i poszczególnych polityk wspólnotowych.

Organizacja prac Wobec omówionych wyzwań i problemów polityki regionalnej niezbędne jest: przygotowanie dokumentu diagnozującego aktualny stan polityki regionalnej tj. zbierającego zasady polityki regionalnej państwa i sposoby postępowania w odniesieniu do obecnych celów określonych w SRK i NSRO oraz określającego tezy i założenia strategii rozwoju regionalnego w dłuższym horyzoncie, opracowanie właściwego dokumentu długookresowego określającego cele i priorytety rozwoju Polski w wymiarze terytorialnym, zasady i instrumenty polityki regionalnej, w tym zasady i kryteria wsparcia finansowego, a także nową rolę regionów w ramach polityki regionalnej, ponadto określającego zarys mechanizmu koordynacji działań podejmowanych przez poszczególne resorty na ww. wybranych celach polityki regionalnej państwa, określenie zmian niezbędnych w systemie prawnym, finansowym i instytucjonalnym. Prace nad tymi dokumentami będą prowadzone przez MRR we współpracy z przedstawicielami administracji rządowej, samorządowej, partnerów społecznych gospodarczych oraz środowisk naukowych.

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ul. Wspólna 2/4 Dziękuję za uwagę