JAKIE SĄ RÓŻNICE W SYSTEMIE SZKOLNICTWA W POLSCE I W NIEMCZECH?

System oświaty – ustanowiona przez państwo struktura organizacyjna, zapewniająca w szczególności realizację prawa do kształcenia, wychowania i opieki. Obejmuje ona przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne, policealne, artystyczne oraz inne placówki oświatowe.

Zgodnie z art. 70 ust. 1 Konstytucji RP każdy ma prawo do nauki Zgodnie z art. 70 ust. 1 Konstytucji RP każdy ma prawo do nauki. Nauka jest obowiązkowa od 6. do 18. roku życia, ale status instytucji obowiązkowych mają jedynie szkoła podstawowa i gimnazjum. W 1920r. wprowadzono w Niemczech powszechny obowiązek szkolny, który obejmuje dzieci i młodzież w wieku od 6 do 18 lat.

System szkolnictwa w Niemczech tworzy dość skomplikowaną strukturę, co jest konsekwencją federacyjnego charakteru tego państwa. Kompetencje w dziedzinie oświaty podzielone są miedzy państwo (BUND) i Landy (kraje związkowe). Konstytucja Niemiec gwarantuje każdemu krajowi związkowemu znaczną niezależność w dziedzinie kultury i edukacji.

Każdy Land posiada własne Ministerstwo Oświaty Każdy Land posiada własne Ministerstwo Oświaty. Władze danego Landu odpowiadają, za politykę edukacyjną na swoim terenie. Bund ponosi odpowiedzialność za tworzenie ustawowych ram prawnych oraz za szkolnictwo wyższe. Z tego powodu występują znaczne różnice w programach nauczania i celach kształcenia w każdym z nich. Dlatego uczeń, który wyprowadza się do innego Landu, musi się liczyć nie tylko ze zmianą podręczników, lecz także z całkowitą zmianą organizacji systemu kształcenia oraz terminów dni wolnych.

Himmelfahrt / Pfingsten 2014 Bundesland Winter 2014 Ostern / Frühjahr Himmelfahrt / Pfingsten 2014 Sommer 2014 Herbst 2014 Weihnachten 2014 Baden-Württemberg - 14.04.-25.04. 10.06.-21.06. 31.07.-13.09. 27.10.-30.10. 22.12.-05.01. Bayern 03.-07.03.+14.-26.04. 30.07.-15.09. 27.10.-31.10. 24.12.-05.01. Berlin 03.02.-08.02. 14.04.-26.04. 02.05. + 30.05. 09./10.07.-22.08. 20.10.-01.11. 22.12.-02.01. Brandenburg 16.04.-26.04. 10.07.-22.08. Bremen 30.01.-31.01. 03.04.-22.04. 10.06. 31.07.-10.09. 27.10.-08.11. Hamburg 31.01. 03.03.-14.03. 28.04.-02.05. + 30.05. 10.07.-20.08. 13.10.-24.10. 22.12.-06.01. Hessen 28.07.-05.09. 22.12.-10.01. Mecklenburg-Vorpommern 03.02.-15.02. 14.04.-23.04. 06.06.-10.06. 14.07.-23.08. 20.10.-25.10. Niedersachsen 02.05. / 30.05. / 10.06. Nordrhein- Westfalen 07.07.-19.08. 06.10.-18.10. Rheinland-Pfalz 11.04.-25.04. 30.05. / 20.06. 20.10.-31.10. 22.12.-07.01. Saarland 03.03.-08.03. 28.07.-06.09. Sachsen 17.02.-01.03. 18.04.-26.04. 30.05. 21.07.-29.08. 22.12.-03.01. Sachsen-Anhalt 01.02.-12.02. 14.04.-17.04. 30.05.-07.06. 21.07.-03.09. Schleswig-Holstein  16.04.-02.05. 13.10.-25.10. Thüringen 17.02.-22.02. 19.04.-02.05.

We wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej edukacja szkolna to pierwszy, obowiązkowy etap kształcenia. Jednak między poszczególnymi krajami występują duże różnice strukturalno - programowe i kulturowo - religijne.

Powierzchnia Republiki Federalnej Niemiec jest większa od powierzchni Polski o prawie 45 tys. km², przy czym na km² w RP przypada o ponad stu mieszkańców mniej. Jest to istotny element dla edukacji. Polskie klasy są często dość liczne, jednak jeszcze gorzej prezentuje się sytuacja w Niemczech.

Pod względem narodowościowym i wyznaniowym Polska i Niemcy także się różnią. Polska jest krajem raczej jednolitym, zarówno pod względem religijnym (katolicy stanowią ok. 90%), jak i narodowościowym ( od 2,5% do 4% ludności stanowią mniejszości narodowe). W Niemczech, wśród 82 mln mieszkańców, około 10% ludności stanowią obcokrajowcy. Najliczniejszą grupę reprezentują Turcy, następnie Jugosłowianie oraz Polacy i Grecy.

Ponadto występują dwie inne mniejszości, Serbołużyczan w Saksonii i Brandenburgii oraz Duńczyków zamieszkujących w Schleswig – Holstein. Dlatego obok urzędowego języka niemieckiego, występują również języki serbo–łużyckie, duński oraz fryzyjski. Sytuacja edukacyjna tych grup różni się od siebie. Serbołużyczanie i Duńczycy mogą tworzyć własne szkoły, nauka odbywa się w nich w ich językach, a w programie nauczania znajdują się treści związane z tradycjami i kulturą danej mniejszości.

Przedstawiciele pozostałych grup etnicznych uczestniczą w systemie oświatowym organizowanym przez administrację danego kraju związkowego, których program skierowany jest do niemieckich dzieci i młodzieży. Finansowanie oświaty niemieckiej jest głównie zadaniem władz poszczególnych krajów związkowych. Natomiast w Polsce za finansowanie oświaty odpowiada przede wszystkim MEN oraz samorządy lokalne.

Liczba etapów szkolnych ma duże znaczenie, gdyż stanowią one narzędzie selekcji uczniów w ciągu całej kariery szkolnej. Pod tym względem zdecydowanie niemiecki system oświaty jest bardziej skomplikowany i ograniczający. W Polsce po każdym etapie nauki, uczeń podejmuje trudną decyzję o wyborze swojej ścieżki oświatowej, która zależna jest od jego zdolności, zainteresowań, ale też niekiedy od miejsca zamieszkania czy życzeń rodziców.

Jest on jednak bardziej przyjazny dla ucznia niż system niemiecki, który decyduje o ścieżce oświatowej dwunastoletnich dzieci, które trafiając do Haupt- i Realschule zostają pozbawieni możliwości podjęcia studiów na poziomie uniwersyteckim.

Przedszkole Uczęszczanie do przedszkola (Kindergarten) nie jest obowiązkowe w Niemczech, a rodzice mają obowiązek płacić czesne. Ze względu na długie listy oczekiwania, niektórzy zapisują swoje pociechy do przedszkoli zaraz po narodzinach dziecka, by mieć pewność, że dostanie ono miejsce, gdy już będzie w odpowiednim wieku.

Szkoła podstawowa (Grundschule) trwa 4 lata (w Berlinie Szkoły podstawowe Szkoła podstawowa (Grundschule) trwa 4 lata (w Berlinie i Brandenburgii 6 lat) i każdy musi do niej uczęszczać. Do wyboru są trzy szkoły: gimnazjum, Realschule oraz Hauptschule. Celem szkoły podstawowej jest nauka umiejętności czytania i pisania oraz podstaw matematyki. Początkowo dzieci nie są oceniane za pomocą ocen, lecz w sposób opisowy (opinia).

Pierwszy dzień w szkole jest bardzo ważny dla niemieckich uczniów Pierwszy dzień w szkole jest bardzo ważny dla niemieckich uczniów. Jednym ze zwyczajów jest dawanie wówczas dzieciom torby pełnej słodyczy. Wybór szkoły jest także bardzo ważny. Decyzja podejmowana jest w ostatnim roku nauki. Rodzice otrzymują rekomendację od nauczyciela, który na podstawie ocen, wyników w nauce oraz zdolności i zainteresowań ucznia wydaje opinię i proponuje określony typ szkoły.

Każdą ze szkół kończy inny egzamin: w gimnazjum (Gymnasium), które trwa 9 lat - matura (Abitur); w szkole realnej (Realschule), która trwa ok. 6 lat - tzw. Mittlere Reife; w szkole głównej (Hauptschule), trwającej ok. 5 lat - tzw. Hauptschulabschluss; Czwartym typem jest szkoła ogólna – Gesamtschule. Dalsza edukacja zależna jest od tego, jaką z powyższych szkół się skończyło

GIMNAZJUM (das Gymnasium) Gimnazjum trwa 9 lat. Uczęszczają do niego uczniowie wykazujący się najlepszymi osiągnięciami. Do klasy 11 obowiązuje tzw. system kursowy. Przed przystąpieniem do egzaminu maturalnego (Abitur) każdy uczeń musi ukończyć ustaloną liczbę kursów, na podstawie których układany jest jego profil egzaminów końcowych. Każdy uczeń musi zdawać egzamin z j. niemieckiego, j. obcego i wybranego przedmiotu. Świadectwo maturalne upoważnia do podjęcia studiów.

SZKOŁA REALNA (die Realschule) Nauka obejmuje z reguły 5-6 lat, a ukończenie szkoły realnej (Realschulabschluss) warunkuje podjęcie nauki zawodu i pracy na średnim szczeblu w różnych dziedzinach gospodarki – handel, przemysł, służba publiczna, rzemiosło, niektóre zawody medyczne. Szkoła ta kładzie większy nacisk na naukę matematyki i języków obcych niż na zdolności manualne.

SZKOŁA GŁÓWNA (die Hauptschule) Trwa od 5 do 6 lat (klasy 5-9 lub 10). przygotowuje uczniów do edukacji zawodowej. Po ukończeniu szkoły głównej uczeń otrzymuje tzw. Haupstchulabschluss, który stanowi podstawę przyjęcia do szkoły zawodowej (die Berufsschule) oraz podpisania umowy rozpoczynającej praktyczną naukę zawodu w rzemiośle (die Lehre), handlu czy przemyśle. Szkoły zawodowe trwają 3 lata.

SZKOŁA OGÓLNA (die Gesamtschule) Jest połączeniem wszystkich wymienionych już typów szkół, nie występuje we wszystkich landach. W zależności od zdolności i postępów ucznia, może on brać udział (tak jak w gimnazjum) w kursach o mniejszych lub większych wymaganiach. Tutaj również uczeń może zdawać egzamin maturalny.

Podstawą szkolnictwa zawodowego w Niemczech jest tzw Podstawą szkolnictwa zawodowego w Niemczech jest tzw. „system dualny” (das duale System), który łączy kształcenie praktyczne/zawodowe (w szkole zawodowej). Uczniowie chodzą do szkoły zawodowej 3 lata (początkowo 3-4 dni w tygodniu później tylko 1 dzień) i przyuczani są do zawodu bezpośrednio na stanowisku pracy. Za praktykę zawodową uczeń otrzymuje wynagrodzenie.

Do niedawna Niemcy byli bardzo dumni ze swojego poziomu kształcenia, jednak przeprowadzony przez Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) w 2002 roku Programme for International Student Assessment (PISA - Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów) wydał druzgocącą opinię na temat kształcenia w RFN. Od tamtej pory trwa poważna debata na temat reform edukacji w Niemczech.

Schemat systemu szkolnictwa w Polsce i w Niemczech

Ciekawostki   Ferie letnie trwają jedynie 6 tygodni. Za to są ferie wiosenne i przerwy świąteczne są dłuższe. Rok szkolny rozpoczyna się po wakacjach letnich - dokładna data rozpoczęcia zależna jest od landu. Dzieci rozpoczynające naukę w szkole podstawowej dostają na "osłodę życia" tekturowy stożek pełen słodyczy, tzw. "Schultüte". Najlepszą oceną jest jedynka, a najgorszą szóstka.

Prezentację przygotowały Paulina Biszczanik, Milena Połap, Roksana Pustuła oraz Joanna Religa pod kierunkiem p. Marty Buczak. Dziękujemy za uwagę.

Źródła informacji: http://www.justlanded.com/polski/Niemcy/Niemcy-Przewodnik/Wyksztalcenie/Niemiecki-system-szkolnictwa; http://www.justlanded.com/polski/Niemcy/Niemcy-Przewodnik/Wyksztalcenie/Niemiecki-system-edukacji; http://www.edu.edu.pl/porady/system-szkolnictwa-w-niemczech/5280; http://www.deutsch.edu.pl/niemcy_szkola.html; http://www.zssilesia.edu.pl/strony_przedmiotowe/niemiecki/szkolnictwo.html; http://www.feiertage-newsletter.de/ferien-kalender/schulferien-2014.html