W ramach decentralizacji polskiej oświaty – powiaty przejmują do prowadzenia szkoły „średnie” i specjalne LataDziałanie państwaDziałania powiatu 1999Przejęcie od państwa szkół ponadpodstawowych przez powiaty Przejęliśmy od kuratora 10 szkół średnich i ~ uczniów. Dwie szkoły w Janowcu i Klementowicach przekazaliśmy później innym. Obecnie w naszych szkołach jest ~4200 uczniów 2000Wprowadzenie obecnego algorytmu podziału subwencji, a od 2000 – 2012 – stały wzrost subwencji oświatowej corocznie uzgadnianej przez rząd z samorządami U nas rozregulowane szkoły wymagały dodatkowych środków powyżej subwencji – braliśmy je głównie z pieniędzy przeznaczonych na drogi powiatowe (!) wpompowując pieniądze w chore organizacje Stopniowe zwiększanie roli organu prowadzącego i pomniejszanie roli kuratoriów Przejście szkół powiatu na formę „zakłady budżetowe” - tylko na 4 lata – pozwoliło na „mieszczenie się” budżetów szkół w subwencji i ich rozwój Wprowadzenie nowoczesnych form monitorowania szkół (egzaminy zewnętrzne, EWD- edukacyjna wartość dodana), następuje istotna poprawa wyników uczniów polskich w międzynarodowych badaniach PISA Przejście od budżetów parametryzowanych algorytmem MEN do ustalanych uznaniowo spowodowało ponowne rozregulowanie finansów szkół – dyrektor z partnera stał się klientem. Brak reakcji na niż demograficzny, odkładanie trudnych i coraz trudniejszych problemów dopasowywania sieci szkół do liczby uczniów doprowadzi do zapaści finansów powiatu i psucia dobrej (jeszcze) naszej oświaty. Nie zdobędziemy dodatkowych środków poza subwencją, a przecież statutowo mamy zapewniać jak najlepsze warunki edukacji naszej młodzieży.

Niepowodzenia odniesione w procesie decentralizacji Problemy krajoweProblemy powiatu Trudności dostosowania sieci szkół i poziomu zatrudnienia nauczycieli do spadającej liczby uczniów. Dopasowanie sieci szkół do liczby uczniów powinno być procesem ciągłym, jak u gospodarnych holendrów, belgów, finów, czy wielu JST wielkopolski Karta nauczyciela w wysokim stopniu chroni miejsca pracy nauczycieli, utrudnia racjonalne zarządzanie kadrami. W efekcie spadkowi liczby uczniów nie towarzyszy analogiczny spadek liczby nauczycieli. Nasza sieć szkół obejmuje aktualnie ~40% stanu lat 90- tych i jest dalece niedostosowana. Jej korektę ułatwi przyjęcie klarownych zasad rozliczania np. z:  minimalnej liczby oddziałów rekrutacji,  przekraczanie budżetu na poziomie subwencji. Przyjęcie np., że szkoła, która nie dokona rekrutacji do X oddziałów, lub (i) przekroczy budżet ma rok do poprawy, a powtórka prowadzi do wszczęcia procedury zamykania. Zasady takie stosują m.in. JST zachodniej Polski. Tylko część samorządów jest zainteresowana wzięciem odpowiedzialności za jakość nauczania. Nas radnych, nie interesuje jakość nauczania w naszych szkołach! Trudno pogodzić się ze stosowaną praktyką znacznego zmniejszania budżetów najlepszym szkołom poniżej wartości wynikającej z algorytmu subwencji - w imię ratowania słabszych, często niegospodarnych i o najgorszych wynikach!

Gospodarność dyrektorów szkół i powiatu  Dopasowanie liczby nauczycieli i pracowników administracji do zmniejszającej się liczby uczniów jest elementarnym kryterium gospodarności dyrektora szkoły, płace bowiem stanowią 80 – 90% budżetów szkół.  Dzieje się jednak tak wówczas gdy dyrektor jest partnerem, a budżet jego szkoły jest ustalany według znanych, trwałych, ściśle związanych z wartością subwencji zasad. Dyrektor, aby był gospodarny, musi mieć pewność, że pieniądze zaoszczędzone czy dodatkowo pozyskane są jego, a następny tworzony budżet nie będzie „krojony” w imię „im wystarczy”.  Przy budżetach tworzonych uznaniowo (czy nawet negocjacyjnie) w oderwaniu od wartości subwencji, może się czuć oszukany i w związku z tym dawać sobie prawo do oszukiwania.  Swoisty kontrakt zawarty między dyrektorami, a organem prowadzącym jest narzędziem stosowanym z powodzeniem przez wiele JST. Wykres obrazuje stopień gospodarności dyrektorów szkół (uwzględniania celów organu prowadzącego).

Wydatki na zadania oświatowe w latach Pomimo wzrostu wartości „finansowego standardu A” z 4717 do 4.942zł (o 225zł!), budżety szkół „na statystycznego ucznia” zmniejszają się z 6.417zł w 2011r do w 2012r. Jak podzielić te dodatkowe środki? Uznaniowo – dać tym, którym braknie (i zawsze będzie brakło bo są niegospodarni), czy według algorytmu, by wyrównać?

Jakość, subwencja, a plan finansowy szkoły 0zł = Wartość subwencji "na jednego ucznia"  Zewnętrzne miary jakości nauczania; wyniki matur, egzaminów zawodowych i edukacyjna wartość dodana (ewd), wskazują najlepsze szkoły w powiecie to ILO wśród liceów i ZST wśród szkół zawodowych. Są wizytówką i chlubą powiatowej oświaty.  Jak to się ma do przyznanych im budżetów na ucznia? Dlaczego są najniższe!  Jakie mają szanse konkurowania np. z bogatymi szkołami „prezydenta”? Jak mogą unowocześniać swoją bazę dydaktyczną, jak organizować dodatkowe zajęcia?  Dokąd prowadzi filozofia finansowania im mniejsza szkoła tym większe środki (!) „na ucznia”? Odpowiadamy za całość oświaty, czy utrzymanie każdej szkoły za wszelką cenę?

Komu więcej, komu mniej? Śr. Powiatu : 6475zł Samorząd powiatowy jest nie tylko administratorem odpowiedzialnym formalnie za „zakładanie i prowadzenie” placówek oświatowych. W sensie społecznym jego odpowiedzialność rozciąga się także na jakość pracy szkół i osiągnięcia uczniów. Jakość oświaty zależy od jakości współpracy samorząd – dyrektor, a tu muszą obowiązywać standardy, standardy, standardy … Analiza wykresu „wydatki na ucznia w 2011” (a podobnie w 2012) prowadzi do wniosku że jedynym standardem jest „janosikowe” zabrać tym co jeszcze mają, aby dać tym co nie mają, nawet jeżeli są rozrzutni i niegospodarni. A inni patrzą i wyciągają wnioski „jak wyrwać od nich dla swojej szkoły”.

Dziękuję za uwagę Proszę o apolityczną dyskusję, bo tematyka finansowania i prowadzenia oświaty jest z definicji problematyką gospodarczą. Materiał opracowałem na podstawie – danych przekazanych nam przez panią Skarbnik, – uczestnictwa w konferencji „Doskonalenie strategii zarządzania oświatą na poziomie regionalnym i lokalnym. Józef Siekierski Komisja Budżetu i Finansów