Program GMES a Lasy Państwowe Grzegorz Zajączkowski Instytut Badawczy Leśnictwa

III Krajowa Konferencja SIP w LP Co to jest GMES GMES (Global Monitoring for Environment and Security - Program Globalnego Monitoringu Środowiska i Bezpieczeństwa) GMES jest europejską inicjatywą na rzecz praktycznego zastosowania serwisów informacyjnych związanych ze środowiskiem i bezpieczeństwem. Serwisy te bazują głównie na danych satelitarnych wspieranych danymi naziemnymi. Dzięki dostępności tych danych możliwe jest monitorowanie zmian w środowisku, a przez to podejmowanie decyzji sprzyjających poprawie warunków życia mieszkańców ziemi oraz ich bezpieczeństwa. Program wdrażany jest stopniowo, w pierwszym etapie projekty pilotażowe, do 2008 r. pierwszy zestaw operacyjnych serwisów, a potem ich doskonalenie. Program jest wspierany przez Komisję Europejską (obecnie DG Enterprise) oraz Europejską Agencję Kosmiczną (ESA) – budżet 800 mln €

III Krajowa Konferencja SIP w LP Komu dedykowany jest GMES? GMES jest rozwiązaniem odpowiadającym na potrzeby mieszkańców Europy związane z dostępem do wiarygodnych danych o środowisku. GMES ma wspierać procesy decyzyjne związane z ochroną i zachowaniem środowiska naturalnego, monitorowaniem zmian i zapobieganiem występowania katastrof o charakterze naturalnym (pożary, powodzie, zanieczyszczenie wód i powietrza). Serwisy GMES powinny być użytkowane przez administrację publiczną, agencje rządowe i organizacje pozarządowe zajmujące się środowiskiem. Zastosowanie najnowszych technik obserwacji ziemi oraz metod przetwarzania pozyskiwanych danych powinno umożliwić użytkownikom szybsze wykrywanie potencjalnych zagrożeń, podejmowanie właściwych i na czas działań ograniczających negatywne skutki katastrof wywołanych czynnikami naturalnymi i antropogenicznymi.

III Krajowa Konferencja SIP w LP GMES jako element GEOSS W przyszłości GMES stanowić ma część programu GEOSS (Global Earth Observation System of Systems), międzynarodowej inicjatywy podjętej w 2005 r. na rzecz stworzenia systemu wymiany i udostępniania bezpłatnych danych dotyczących naszej planety. Główną rolę w rozwoju tego systemu, gromadzeniu danych, opracowywaniu modeli oraz dystrybucji produktów ogrywać mają kraje wysoko rozwinięte i w ten sposób wspierać będą kraje rozwijające się.

III Krajowa Konferencja SIP w LP Kiedy Polska przystąpi do Programu GMES? Polska może uzyskać finansowanie ze środków GMES już w 2007 r. po przystąpieniu do tzw. porozumienia PECS (Plan for European Cooperating States), opracowany przez ESA. Uzyskamy wtedy „bezpłatny” dostęp do wybranych danych znajdujących się w archiwach ESA oraz do GMESowych serwisów. Konieczne jest jednak wyartykułowanie swoich oczekiwań – wtedy będzie opracowywany produkt dedykowany odbiorcy, lub określenie się jako użytkownik końcowy gotowego produktu. Swoje oczekiwania należy zgłaszać poprzez odpowiedzialne w kraju jednostki administracji rządowej.

III Krajowa Konferencja SIP w LP Serwisy GMES 1.Wstępna lista priorytetów programu GMES Monitoring mórz i wybrzeży Zarządzanie kryzysowe (powodzie i pożary) Zarządzanie kryzysowe (erozja) Zanieczyszczenie powietrza Użytkowanie ziemi (stan i zmiany) Monitoring leśny Ochrona zasobów żywnościowych Zmiany globalne Bezpieczeństwo na morza (transport, monitoring lodowców) Pomoc humanitarna

III Krajowa Konferencja SIP w LP Serwisy GMES 1.Opracowywanie map użytkowania ziemi i zmian w formach tego użytkowania; wymaga to wykonywania w regularnych cyklach satelitarnych obserwacji ziemi pokrywających całą kulę ziemską. Wspomaganie zarządzania kryzysowego w przypadku występowania naturalnych katastrof i innych; serwis wymaga dostępu do jak najświeższych danych. Moduł prognostyczny wspomagający monitoring morski, kontrolę czystości powietrza oraz prognozowanie urodzaju zbiorów wykorzystujący dane aktualne oraz archiwalne oraz opracowane modele.

III Krajowa Konferencja SIP w LP Współpraca w ramach GMES Od strony użytkownika: Wykorzystanie narzędzi i produktów oferowanych w ramach GMES SE Opracowanie własnych produktów i przekazanie ich do wykorzystania w ramach GMES innym Od strony GMES: Opracowanie serwisu (produktu) i szukanie odbiorcy końcowego Znalezienie potencjalnego odbiorcy, określenie jego potrzeb jako użytkownika końcowego, opracowanie produktu

III Krajowa Konferencja SIP w LP GMES FOREST MONITORING -Serwis Forest Monitoring opiera się na danych pochodzących z obserwacji satelitarnych oraz pomiarów naziemnych i dotyczy: Zmian klimatu (raportowanie dotyczące emisji gazów cieplarnianych oraz wiązania dwutlenku węgla – zmiany w zasobach leśnych) Monitorowania realizacji zasad zrównoważonej gospodarki leśnej (głównie chodzi o wylesienia i zalesienia) Monitorowania zmian w środowisku leśnym i jego ochrony. Serwis ten umożliwić ma realizację postanowień Protokołu z Kyoto, Ramowej konwencji o zmianach klimatu, konwencji o różnorodności biologicznej i unijnej regulacji Forest Focus.

III Krajowa Konferencja SIP w LP Udział Lasów Państwowych w projektach GMES Cel nadrzędny: opracowanie lub zastosowanie metody oceny zmian zasobów leśnych pod kątem raportowania dla potrzeb Protokołu z Kyoto. LP z tytułu prowadzenia gospodarki leśnej, dzięki której wymierne ilości CO2 ulegają wiązaniu w postaci drewna, powinny zostać włączone do grupy instytucji i firm uprawnionych do handlu uprawnieniami do emisji zanieczyszczeń Projekt pilotażowy: „Ocena możliwości zastosowania wybranych zobrazowań satelitarnych do monitorowania zmian powierzchni leśnej w 15 letnim interwale czasowym”. Projekt zakończony - wnioski - LP dysponują dokładniejszymi danymi odnośnie powierzchni administrowanych gruntów i to LP mogą wspomagać serwis GSE FM tymi danymi. Kontynuacja tego projektu miała polegać na oszacowaniu zmian w miąższości drzewostanów wybranych nadleśnictw – projekt zawieszony.

III Krajowa Konferencja SIP w LP Aktualne możliwości wykorzystania dobrodziejstw Programu GMES przez LP 1.W sytuacjach kryzysowych (pożary, szkody pohuraganowe, powodzie) możliwe jest pozyskanie bezpłatnych danych oryginalnych (zobrazowania satelitarne) lub przetworzonych (mapy). W tym celu należy zwrócić się o pomoc do Komisji Europejskiej, która za pośrednictwem JRC, zorganizuje dostarczenie koniecznych informacji (przykład – huragan w Tatrach słowackich). 2.Dla obszarów dużego ryzyka przynajmniej raz do roku pozyskiwane są dane satelitarne, dzięki którym analizowane jest ryzyko występowania kataklizmów. W sytuacji wystąpienia kryzysu dane pozyskiwane są na bieżąco (czy to w postaci zobrazowań, czy też - jeśli to nie jest możliwe – w postaci danych radarowych). 3.W przyszłym roku pojawić ma się na niebie system 6 satelitów pozyskujących dane o rozdzielczości 5m z maksymalnym interwałem czasowym 1 dzień; koszt 1 km wynosić będzie ok. 6€.

III Krajowa Konferencja SIP w LP Co dalej z GMES w Polsce? Spójny Plan Działań dla GMES powinien przyjąć następujące priorytety: rozwijanie i wprowadzanie do sektora publicznego i gospodarki nowoczesnych rozwiązań tam, gdzie zastosowanie technik satelitarnej obserwacji Ziemi może przynieść istotne nowe możliwości i/lub korzyści społeczne i ekonomiczne; wspieranie rozwoju zaawansowanych technologii, które stanowić będą dla przedsiębiorstw komercyjnych podstawę do rozwoju zaawansowanych technicznie produktów rynkowych.

III Krajowa Konferencja SIP w LP Co dalej z GMES w Polsce? CEL I. Rozbudzanie poczucia odpowiedzialności administracji publicznej za wykorzystanie szansy i realizację zadań wynikających z:dostępu do danych z satelitarnej obserwacji Ziemi (EO), rozwijania przez Unię Europejską programu GMES orazrozwijania aplikacji opartych o techniki satelitarne. CEL II. Wzmocnienie systemu instytucjonalnego przy wdrażaniu działań na rzecz EO/GMES. CEL III. Zainicjowanie procesu prowadzącego do lepszego wykorzystania technik obserwacji satelitarnej w polskim sektorze bezpieczeństwa oraz praktycznego wykorzystania ich „podwójnego zastosowania” (dual-use). CEL IV. Prowadzenie działań promocyjnych służących upowszechnianiu wiedzy o użyteczności technik satelitarnych, ich relatywnie łatwej dostępności i korzyściach z ich stosowania. CEL V. Priorytetyzacja roli i perspektywy użytkownika. CEL VI. Dostarczanie bodźców ekonomicznych i budżetowych: optymalizacja kosztów, finansowanie działań. CEL VII. Przełamywanie przeszkód prawnych. CELVIII. Rozwinięcie i praktyczne zastosowanie nowych rozwiązań naukowych i technologicznych. CEL IX. Zapewnienie trwałości i kontynuacji podejmowanych działań