Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Polityka spójności Polityka spójności społeczno-gospodarczej* jest jedną z polityk wspólnotowych Unii Europejskiej. Spójność społeczno-gospodarcza stanowi jeden z priorytetowych celów działania Wspólnoty Europejskiej. Konieczność prowadzenia polityki wyrównywania poziomu rozwoju społecznego i gospodarczego kolejnych krajów Wspólnoty dostrzeżono w 1986 r. Wówczas to wraz z podpisaniem Jednolitego Aktu Europejskiego, stworzono podstawy dla polityki likwidowania dysproporcji i zacofania w rozwoju biedniejszych regionów UE.

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Zintegrowany Pakiet Wytycznych (ZPW) Strategiczne Wytyczne Wspólnoty (SWW) Strategiczne Wytyczne UE dla Polityki Rozwoju Obszarów Wiejskich Strategiczne Wytyczne dla Zrównoważonego Rozwoju Sektora Rybołówstwa i Nadbrzeżnych Obszarów Rybackich Narodowy Program Reform Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO) Narodowy Plan Strategiczny dla Rybołówstwa Narodowa Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich Odnowiona Strategia Lizbońska i polityki spójności, rolnictwa i rybołówstwa Rada Europejska Komisja Europejska Rada Polityka Spójności Wspólna Polityka Rolna Wspólna Polityka Rybacka państwa członkowskie

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Programowanie Strategiczne Wytyczne Wspólnoty (Komisja Europejska) Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (kraj członkowski) Programy Operacyjne (kraj członkowski) Priorytet Priorytet Priorytet

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Strategiczne Wytyczne Wspólnoty (Community Strategic Guidelines) to strategiczny dokument obejmujący ogólny zakres polityki spójności. SWW określają priorytety (ramy dla interwencji funduszy) dla państw i regionów korzystających ze wsparcia. Dokument przygotowywany na zlecenie Komisji Europejskiej przez Radę Europy, po zasięgnięciu opinii Parlamentu Europejskiego. Uwzględnia średniookresową strategię polityki gospodarczej zawartą w Ogólnych Wytycznych Polityki Gospodarczej UE. W obszarze wsparcia zatrudnienia i rozwoju zasobów ludzkich, SWW uwzględniają cele Europejskiej Strategii Zatrudnienia.

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Priorytety główne SWW : Priorytet 1. Przekształcenie Europy i jej regionów w bardziej atrakcyjne miejsce dla inwestycji i pracy. Priorytet 2. Poprawa wiedzy i innowacji dla wzrostu gospodarczego. Priorytet 3. Większa liczba i lepsze jakościowo miejsca pracy (priorytet bezpośrednio nawiązuje do postanowień zawartych w Europejskiej Strategii Zatrudnienia).

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (National Strategic Reference Framework) to dokument tworzony indywidualnie przez każdy z krajów członkowskich. Zapewnia spójność między priorytetami Wspólnoty a krajowymi i regionalnymi, ukierunkowanymi na promowanie zrównoważonego rozwoju, a także narodowym planem działań na rzecz zatrudnienia. Stanowi instrument, do którego kraje członkowskie odnoszą się podczas programowania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w programach operacyjnych. Zawierają skrócony opis strategii kraju członkowskiego i jej wdrażanie na poziomie operacyjnym.

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Programy operacyjne to instrumenty opisujące zasady interwencji funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w danym kraju i w danym zakresie. Opracowywane przez kraje członkowskie. Jeden program obejmuje wsparcie tylko w ramach jednego z trzech celów polityki spójności. Zasada 1 program = 1 fundusz. Jeden program może być finansowany tylko z jednego funduszu* (za wyjątkiem sytuacji, gdy dany kraj otrzymuje wsparcie z Funduszu Spójności). *Jeden program może być finansowany tylko jednym funduszem strukturalnym. Jednocześnie, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego oraz Europejski Fundusz Społeczny mogą finansować (maksymalnie do 10% alokacji na priorytet) działania podlegające pod zakres wsparcia z innego funduszu strukturalnego, pod warunkiem, że jest to niezbędne dla właściwej realizacji projektu – tzw. zasada cross financing (finansowania krzyżowego).

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Instrumentem realizacji polityki spójności są fundusze strukturalne oraz Fundusz Spójności. Celem działania funduszy jest zwiększenie spójności ekonomicznej, społecznej i przestrzennej Unii. Fundusze kierowane są przede wszystkim do tych regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu rozwoju gospodarczego w UE.

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Fundusze strukturalne Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - EFRR European Regional Development Fund - ERDF Europejski Fundusz Społeczny- EFS Europejski Fundusz Społeczny - EFS European Social Fund – ESF Fundusz Spójności – FS Fundusz Kohezji - Cohesian Fund - CF Instrumenty finansowe realizacji Polityki Spójności Fundusze strukturalne są instrumentami finansowymi wspierającymi realizację polityki spójności Unii Europejskiej. Ich podstawową rolą jest zwiększenie spójności społeczno- gospodarczej obszaru Unii poprzez wsparcie słabiej rozwiniętych regionów (jak regiony Polski).

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego fundusz powstał w roku 1975 jako odpowiedź Wspólnoty Europejskiej na pogłębiające się dysproporcje w rozwoju regionów państw członkowskich. Jego podstawowym zadaniem jest wyrównywanie różnic w poziomie rozwoju regionów państw członkowskich.

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE - prace B+R, innowacyjność i przedsiębiorczość (m.in. wzmocnienie zdolności w zakresie B+R na szczeblu regionalnym, wspieranie prac B+R w MŚP oraz transferu technologii, promowanie finansowania przedsiębiorczości i innowacji w MŚP), - społeczeństwo informacyjne (m.in. rozwój usług lokalnych, poprawa dostępności do usług publicznych on-line i ich rozwój, wsparcie MŚP w skutecznym wykorzystywaniu technologii informacyjnych i komunikacyjnych), - środowisko (m.in. inwestycje związane z zarządzaniem odpadami, rekultywacja skażonych obszarów, ochrona przyrody, pomoc dla MŚP w promowaniu zrównoważonych wzorców produkcji przez wdrażanie rentownych systemów zarządzania ochroną środowiska i technologii zapobiegających zanieczyszczaniu środowiska), - zapobieganie ryzyku (m.in. opracowywanie i wdrażanie planów zapobiegania ryzyku naturalnemu i technologicznemu), Środki EFRR finansują: B+R lub B&R - badania i rozwój MŚP lub MSP - sektor małych i średnich przedsiębiorstw

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE - turystyka (m.in. promowanie dziedzictwa naturalnego i kulturowego, ochrona i wzbogacanie dziedzictwa kulturowego, pomoc na rzecz poprawy usług turystycznych), - inwestycje transportowe (m.in. sieci transeuropejskie, zintegrowane miejskie strategie na rzecz czystego transportu miejskiego), - energia (m.in. sieci transeuropejskie poprawiające bezpieczeństwo dostaw energii), - inwestycje w edukację, które przyczyniają się do wzrostu atrakcyjności regionów i poprawy jakości życia w regionach, - zdrowie (m.in. inwestycje mające na celu rozwój i poprawę opieki zdrowotnej na poziomie regionalnym), - bezpośrednia pomoc na inwestycje w MŚP, przyczyniające się do tworzenia nowych i ochrony istniejących miejsc pracy.

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Europejski Fundusz Społeczny najstarszy z funduszy europejskich - utworzony w 1957 roku, wraz z powołaniem do życia EWG. Jest najważniejszym instrumentem finansowym wspólnotowej polityki regionalnej w zakresie programów wynikających z Europejskiej Strategii Zatrudnienia. EWG – Europejska Wspólnota Gospodarcza

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Środki EFS finansują: - zwiększania zdolności adaptacyjnych pracowników oraz przedsiębiorstw (m.in. poprzez promowanie inwestycji w zasoby ludzkie dokonywanych przez przedsiębiorstwa i pracowników, rozwój i wdrażanie systemów kształcenia ustawicznego, propagowanie umiejętności informatycznych i kierowniczych oraz promowanie przedsiębiorczości i innowacji), - przewidywania zmian gospodarczych oraz odpowiednie zarządzanie nimi (m.in. poprzez projektowanie i rozpowszechnianie innowacyjnych i bardziej wydajnych form organizacji pracy, określanie przyszłych wymogów związanych z zawodem i umiejętnościami, a także rozwój specyficznych usług w zakresie zatrudnienia, szkoleń i wsparcia dla pracowników w związku z restrukturyzacją przedsiębiorstw i sektorów), - wzmacniania integracji społecznej osób nieuprzywilejowanych (np. długotrwale bezrobotnych, niepełnosprawnych) oraz zwalczania dyskryminacji (m.in. przez promowanie ścieżek zatrudnienia osób nieuprzywilejowanych oraz zwalczanie dyskryminacji w dostępie do rynku pracy),

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE - zwiększania dostępu do zatrudnienia dla osób bezrobotnych, zapobiegania bezrobociu, przedłużania wieku produkcyjnego i zwiększania udziału kobiet oraz imigrantów w rynku pracy (m.in. przez modernizację i wzmacnianie instytucji rynku pracy, zmniejszanie segregacji na rynku pracy ze względu na płeć, umożliwianie godzenia pracy i życia prywatnego, w tym ułatwianie dostępu do opieki nad dziećmi, wzmacnianie integracji społecznej emigrantów oraz zwiększenie ich udziału w zatrudnieniu), - wprowadzanie reform w dziedzinie zatrudnienia i integracji społecznej (m.in. przez rozwój partnerstwa i paktów w drodze nawiązywania kontaktów z zainteresowanymi podmiotami na szczeblach krajowym, regionalnym i lokalnym).

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Fundusz Spójności powołany do życia w 1993 roku, wraz z podpisaniem Traktatu o UE z Maastricht. W przeciwieństwie do funduszy strukturalnych – ma krajowy, a nie regionalny, zakres działania. Od początku funkcjonowania finansował wielkie projekty w dziedzinie ochrony środowiska i inwestycje w infrastrukturę transportową państw członkowskich, w których DNB per capita < 90% średniej unijnej. W okresie budżetowym środki z FS wspierają dodatkowo działania z zakresu dziedzictwa kulturowego.

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE dokument strategiczny określający priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007–2013. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia - NSRO

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Wydatki w ramach polityki spójności są koordynowane z wydatkami Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej, a także programami europejskimi w sferze wzmacniania konkurencyjności.

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Cele polityki spójności na lata „Konwergencja” - służy przyspieszeniu konwergencji państw członkowskich oraz regionów najsłabiej rozwiniętych przez poprawę warunków wzrostu i zatrudnienia, podnoszenie jakości inwestycji w kapitał rzeczowy i ludzki, rozwój innowacyjności i społeczeństwa informacyjnego, ochronę i poprawę środowiska naturalnego oraz podnoszenie efektywności administracji. 1 Dofinansowanie z EFRR i EFS obejmie regiony: ► w których PKB per capita < 75% średniej w rozszerzonej UE, ► które mogłyby być objęte celem ‘konwergencja’, gdyby ich poziom PKB per capita spełniał wymóg 75% przeciętnego PKB per capita w krajach Piętnastki, ale które straciły możliwość uzyskania dofinansowania, gdyż ich PKB per capita przekroczy 75% nowej średniej wartości PKB per capita liczonej dla 25 krajów UE (tzw. „efekt statystyczny”). Regiony te otrzymują okresowe, szczególnego rodzaju - wsparcie „fazy wyjściowej”, sukcesywnie zmniejszane aż do roku 2013, aby mogły stopniowo ‘wyjść’ z grupy regionów objętych celem ‘konwergencji’. Konwergencja (łac. convergere, zbierać się, upodabniać się) to termin pochodzący z nauk biologicznych – oznacza proces powstawania pod wpływem takich samych warunków środowiskowych podobnych cech u niespokrewnionych organizmów. Konwergencja jest więc procesem upodobniania się do siebie kultury, gospodarki czy systemów prawnych wynikającym z globalizacji oraz integracji państwa narodowych.

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Wsparcie z Funduszu Spójności pomoże państwom członkowskim: ► w których DNB per capita < 90% przeciętnej w UE, ► które w okresie mogły korzystać z dofinansowania z Funduszu Spójności i mogłyby korzystać nadal, gdyby ich poziom DNB per capita nie przekroczył progu 90% przeciętnej w krajach Piętnastki z chwilą rozszerzenia UE-25. Te państwa są „w fazie wyjściowej” z grupy regionów objętych celem konwergencji w zakresie oddziaływania Funduszu Spójności. „Konwergencja” - CD. 1 Cele polityki spójności na lata

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Cel Konwergencja Regiony o PKB/ mieszkańca <75% średniej dla UE regionów 124 miliony mieszkańców 27,3% ludności UE

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Cel: Konwergencja Efekt statystyczny: regiony o PKB/mieszkańca <75% dla UE-15 i >75% dla UE regionów 16,4 milionów mieszkańców 3,6% ludności UE

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE "Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach” – wynika z restrukturyzacji i gwałtownych przemian społeczno-ekonomicznych, liberalizacji handlu, rozwoju nowej gospodarki oraz społeczeństwa opartego na wiedzy, starzenia się społeczeństwa, wzrostu imigracji, niedoboru wysoko wykwalifikowanej siły roboczej w kluczowych sektorach gospodarczych, czy też problemów związanych z integracją społeczną. Wspiera więc zmiany strukturalne i na rynku pracy, w regionach, które: 2 - nie podlegają celowi „konwergencja”, - były do tej pory objęte Celem 1*, ale w 2007 r. nie kwalifikują się już do dofinansowania ze względu na osiągnięty postęp ekonomiczny. Regiony te otrzymają szczególne wsparcie „fazy wejściowej”, malejące aż do roku 2013, a mające na celu konsolidację procesu „doganiania”. *Cele : CEL 1 – promowanie rozwoju i dostosowań strukturalnych w regionach słabiej rozwiniętych CEL 2 – wspieranie gospodarczej i społecznej konwersji obszarów stojących w obliczu problemów gospodarczych CEL 3 – wspieranie adaptacji i modernizacji polityk oraz systemów kształcenia, szkolenia i zatrudniania. Cele polityki spójności na lata

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Cel: Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach „Faza wejściowa" Regiony objęte Celem 1 w latach i nie objęte Celem „Konwergencja” 13 regionów 19 milionów mieszkańców 4.2% ludności UE

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Cel: Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach Regiony nie objęte Celem „Konwergencja” 155 regionów 295 milionów mieszkańców 64.9% ludności UE

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE „Europejska Współpraca Terytorialna": wspieranie terytorialnej konkurencyjności oraz promowanie harmonijnego i zrównoważonego rozwoju obszaru Unii Europejskiej. Beneficjentami są wewnętrzne i zewnętrzne regiony graniczne. 3 EWT jest realizowana w oparciu o programy współpracy: 1. transgranicznej – lista określana przez KE 2. transnarodowej – lista określana przez KE oraz 3. program współpracy międzyregionalnej – obejmuje całe terytorium UE. Cele polityki spójności na lata

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Cel 1 – NUTS 2 i NUTS 1 Cel 2 – NUTS 2 Cel 3 – NUTS 3 Poziomy realizacji celów polityki spójności UE

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE NUTS - Wspólna Klasyfikacja Jednostek Terytorialnych do celów statystycznych Klasyfikacja jednostek terytorialnych UE, opracowana w oparciu o istniejące podziały administracyjne i kryterium ludnościowe krajów członkowskich. Ma zapewnić zbierania i opracowywania porównywalnych danych dla statystyk regionalnych. Klasyfikacja jest hierarchiczna – dzieli państwa na jednostki poziomu NUTS 1, z których każdą z kolei na jednostki NUTS 2, a te na jednostki poziomu NUTS 3... NUTS 1 – wielkość zbliżona do landów niemieckich. W większości krajów UE istnieje kilka – kilkanaście NUTS 1. Dania, Irlandia, Luksemburg tworzą w całości NUTS1. NUTS 2 – odpowiada wielkością francuskiemu „région” lub hiszpańskiemu „comunidad autónoma”. NUTS 3 – to odpowiednik wielkościowy niemieckich powiatów lub francuskich departamentów. NUTS 4 – wielkość obszaru kilku polskich gmin – występuje w niektórych krajach UE. NUTS 5 – wielkość obszaru polskiej gminy.

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE NUTS - Wspólna Klasyfikacja Jednostek Terytorialnych do celów statystycznych W Polsce: NTS 1 – region w postaci obszaru całego państwa NTS 2 – województwa samorządowe NTS 3 – podregiony – grupy powiatów (sztucznie stworzone na potrzeby statystyki UE) NTS 4 – powiaty i miasta na prawach powiatu NTS 5 – gminy NUTS 1 – 1 NUTS 2 – 16 NUTS 3 – 44 NUTS 4 – 373 NUTS 5 – 2 498

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Cele i fundusze polityki spójności EFRR EFS Fundusz Spójności Konwergencja Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach Europejska Współpraca Terytorialna EFRR EFS infrastruktura, innowacyjność, inwestycje, itp. szkolenia zawodowe, pomoc w zatrudnieniu, itp. Duże regiony z DNB per capita < 90%UE infrastruktura transportowa i środowiskowa, energia odnawialna wszystkie państwa członkowskie i ich regiony CeleFundusze

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Finansowanie polityki spójności Kwota łączna: 308 miliardów euro - 82 % środków na cel „konwergencja” mld euro - 16 % środków na cel „Konkurencyjność i zatrudnieni w regionach” – 49 mld euro - 2,5 % środków na cel „Europejska Współpraca Terytorialna” – 7,5 mld euro reszta - pomoc techniczna dla KE

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Zasady polityki spójności: 1)zasada koncentracji - środki płynące z Unii Europejskiej przeznaczane są na osiągnięcie ograniczonej liczby celów i kierowane do regionów, które znajdują się w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej oraz na działania strategicznie istotne 2)zasada partnerstwa - polega na współpracy Komisji Europejskiej z odpowiednimi władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi zaangażowanymi w programowanie i dystrybucję funduszy unijnych; oznacza także obowiązek współpracy przy wykorzystaniu funduszy organów administracji publicznej z partnerami gospodarczymi i społecznymi

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE 3)zasada programowania - wymaga przygotowania na poziomie centralnym i regionalnym wieloletnich, kompleksowych programów rozwoju współfinansowanych następnie przez fundusze strukturalne i Fundusz Spójności (Narodowy Plan Rozwoju » NSRO » programy operacyjne) 4)zasada subsydiarności / zasada dodatkowości / zasada współfinansowania - środki z funduszy unijnych uzupełniają fundusze krajowe i nie mogą ich zastępować 5)zasada kontroli i monitoringu (zasada ewaluacji) - wymaga śledzenia przebiegu realizacji programów operacyjnych, pod kątem założonych w nim celów przy wykorzystaniu zidentyfikowanych wskaźników osiągnięć Zasady polityki spójności – cd.:

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE 6)zasada komplementarności – fundusze unijne są wydatkowane w ten sposób, że integrują priorytety wspólnotowe z krajowymi, a także zapewniają spójną politykę w zakresie dopełniania celów finansowanych funduszami strukturalnymi i Funduszem Spójności 7)zasada wyrównywania szans mężczyzn i kobiet – przejawia się w : 1)równym dostępie do rynku pracy, 2)równym dostępie do edukacji i szkoleń, szczególnie w zakresie rozwijania umiejętności i kwalifikacji zawodowych, 3)równym dostępie do możliwości tworzenia przedsiębiorstw i ich rozwoju, 4)możliwości godzenie pracy zawodowej z życiem rodzinnym, 5)wyrównanym udziale w procesie podejmowania decyzji. Zasady polityki spójności – cd.:

Polityka spójności UNIA EUROPEJSKA UE Możliwe efekty polityki spójności dla wzrostu i zatrudnienia Wzrost: znaczące zyski w PKB rzędu dodatkowych 10% w większości nowych krajów członkowskich do 2013 w Polsce +9,80%. Produktywność: zyski pomiędzy dodatkowymi 2.3% (Słowacja; Węgry) i 7% (Bułgaria; Rumunia). w Polsce +5,70%. Zatrudnienie: w sumie 2.5 mln nowych miejsc pracy (od +4% do 8%). w Polsce +4%, tj tys. miejsc pracy.