Strategia rozwoju kraju do roku 2020

wizja Polski do roku 2020 sprawne państwo aktywne społeczeństwo konkurencyjna gospodarka

priorytety / cele strategiczne sprawne i efektywne państwo konkurencyjna gospodarka spójność społeczna i terytorialna

Do głównych dokumentów strategicznych, na podstawie których prowadzona jest polityka rozwoju, należą: długookresowa strategia rozwoju kraju (Polska Trzecia fala nowoczesności), określająca główne trendy, wyzwania oraz koncepcję rozwoju kraju w perspektywie długookresowej, średniookresowa strategia rozwoju kraju (Strategia Rozwoju Kraju 2020) – najważniejszy dokument w perspektywie średniookresowej, określający cele strategiczne rozwoju kraju do 2020 r., kluczowy dokument dla określenia działań rozwojowych, w tym możliwych do sfinansowania w ramach perspektywy finansowej UE na lata oraz 9 zintegrowanych strategii, służących realizacji założonych celów rozwojowych: Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki; Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego; Strategia Rozwoju Transportu; Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko; Sprawne Państwo; Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego; Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary wiejskie; Strategia Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego RP; Strategia Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa.

Strategia średniookresowa wskazuje działania polegające na usuwaniu barier rozwojowych, swoistych „wąskich gardeł”, w tym słabości polskiej gospodarki ujawnionych przez kryzys gospodarczy, jednocześnie koncentrując się na potencjałach społeczno-gospodarczych i przestrzennych, które odpowiednio wzmocnione będą stymulowały rozwój. Kierowana nie tylko do administracji publicznej. Integruje wokół celów strategicznych wszystkie podmioty publiczne, a także środowiska społeczne i gospodarcze, które uczestniczą w procesach rozwojowych i mogą je wspomagać zarówno na szczeblu centralnym, jak i regionalnym. Wskazuje konieczne reformy ograniczające lub eliminujące bariery rozwoju społeczno-gospodarczego, orientacyjny harmonogram ich realizacji oraz sposób finansowania zaprojektowanych działań (zawiera wieloletni ramowy plan wydatków publicznych na działania rozwojowe). Strategia zwraca uwagę na wymiar terytorialny podejmowanych działań, wzmocnienie i lepsze wykorzystanie potencjałów regionalnych. Widzi zatem znaczenie samorządu terytorialnego i innych podmiotów w dynamizacji rozwoju regionów i kraju. Stanowi bazę dla 9 strategii zintegrowanych, które powinny przyczyniać się do realizacji założonych celów, a zaprojektowane w nich działania - rozwijać i uszczegóławiać reformy wskazane w strategii średniookresowej. Zadaniem zintegrowanych strategii jest sprecyzowanie kierunków działania i przedstawienie instrumentów realizujących wskazane zadania państwa.

Polska w roku 2020: aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka i sprawne państwo Przekształcenia instytucjonalne utrwalające sprawne państwo - wyższa jakość funkcjonowania instytucji publicznych, aktywna rola kapitału społecznego. Efektywny rozwój społeczno-gospodarczy i wysoka konkurencyjność gospodarki - wzrost gospodarczy zapewniający Polsce 74-79% poziomu PKB per capita UE w 2020 r., gospodarka oparta na wiedzy, nowoczesna infrastruktura, rozwój kapitału ludzkiego - wiodącymi atutami konkurencyjności. Spójność społeczno-gospodarcza i terytorialna - większa spójność terytorialna, dostępność usług publicznych, szeroka skala szans rozwoju jednostki, mądra i efektywna integracja społeczna

Cel strategiczny / Misja i obszary interwencji Celem głównym (strategicznym / misją) strategii średniookresowej jest wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawę jakości życia ludności.

Zasady polityki rozwoju Strategia średniookresowa opiera się na zintegrowanym podejściu w planowaniu i podejmowaniu interwencji w ramach różnych polityk publicznych. Zintegrowane podejście pozwala na wykorzystanie endogenicznego potencjału terytoriów, ich zasobów i wiedzy. Umożliwia realizację interwencji ukierunkowanych na globalne wyzwania rozwojowe, a jednocześnie dostosowanych do lokalnych uwarunkowań. Podejście zintegrowane ułatwia łączenie różnych sektorowych i dziedzinowych interwencji, tak by efekt synergii był jak największy (integracja pozioma). Sprzyja również silniejszemu powiązaniu i koordynacji działań podejmowanych przez podmioty na różnych szczeblach zarządzania (integracja pionowa). Zintegrowane podejście łączy też aspekty gospodarcze, społeczne i terytorialne. Właściwie prowadzona polityka rozwoju, skoncentrowana tematycznie i terytorialnie, przyczyniać się będzie do lepszego dysponowania wszystkimi środkami publicznymi, co nabiera coraz większego znaczenia w kontekście ograniczonych krajowych środków finansowych i efektywnego wykorzystania środków unijnych, w tym w ramach perspektywy finansowej

Założeniem stojącym u podstaw wskazanych w strategii średniookresowej zadań państwa jest przekonanie, że interwencje publiczne powinny być kierowane przede wszystkim na te dziedziny i przedsięwzięcia, które przynoszą największą wartość dodaną dla osiągnięcia określonych celów i efektów rozwojowych. Koncentracja tematyczna interwencji publicznych na kluczowych dla rozwoju w najbliższych latach dziedzinach i wynikających z nich przedsięwzięciach, przy niezbędnej dla uzyskania oczekiwanego wpływu wielkości angażowanych środków, powinna wzmacniać istniejące potencjały rozwojowe i ich lepsze wykorzystanie. Takie podejście wzmacnia impulsy rozwojowe oraz umożliwia ich rozprzestrzenianie na inne obszary.

Wzrośnie znaczenie partnerstwa publiczno-prywatnego. W większym zakresie stosowane będą różne instrumenty inżynierii finansowej (poręczenia, pożyczki, preferencyjne kredyty oraz takie instrumenty kapitałowe jak fundusze zalążkowe oraz podwyższonego ryzyka), co powinno przyczynić się do zwiększenia efektywności inwestowanych środków i ułatwić zaangażowanie m.in. organizacji pozarządowych w wykonywanie zlecanych przez administrację publiczną zadań publicznych. Dzięki pomocy zwrotnej znaczna część środków będzie mogła zostać ponownie wykorzystana, co umożliwi wsparcie większej liczby podmiotów niż w przypadku bezzwrotnych dotacji będących jednorazowym transferem środków pieniężnych. Warunkiem niezbędnym do zastosowania instrumentów inżynierii finansowej jest zachęcenie kapitału prywatnego do większego zaangażowania w finansowanie planowanych przedsięwzięć. Zaletą rozszerzenia zakresu stosowania instrumentów inżynierii finansowej jest zwiększenie zaangażowania instytucji finansowych, możliwość pozyskiwania dodatkowych środków oraz rozłożenie ryzyka ponoszonego w trakcie inwestycji na wszystkich uczestników procesu.

Skuteczność koncentracji tematycznej zależeć będzie w znacznej mierze od takiego ukierunkowania interwencji publicznej, które uwzględnia specyfikę danego terytorium do którego interwencja jest adresowana. Konieczne jest przy tym zastosowanie terytorialnego podejścia do rozwoju, które polega z jednej strony – na wykorzystaniu wiedzy i doświadczenia lokalnych i regionalnych aktorów rozwoju, z drugiej zaś - na zastosowaniu analizy wyzwań i potencjałów rozwojowych, jak również funkcjonalnych powiązań między poszczególnymi obszarami w planowaniu i realizacji działań rozwojowych. Skutkiem takiego podejścia powinno być zaprojektowanie specjalnie dla danego terytorium zestawu interwencji publicznych wywodzących się z kilku polityk, przy zaangażowaniu różnych podmiotów poziomu krajowego, regionalnego oraz lokalnego. Podejście takie sprzyja spójnemu finansowaniu przyjętych celów rozwojowych w odniesieniu do przestrzeni i podnoszeniu efektywności interwencji publicznej w zgodzie z zasadą subsydiarności i wielopoziomowego zarządzania procesami rozwojowymi. Przez lepsze ukierunkowanie środków publicznych wzmacniane są specyficzne dla danego terytorium/obszaru procesy rozwojowe.

W celu zwiększenia efektywności wydatkowania środków realizowana będzie zasada warunkowości przyznawania finansowania publicznego. Wielkość środków publicznych przeznaczana na różne zadania będzie uzależniona m.in. od rodzaju interwencji, podmiotów realizujących dane zadanie (np. wykorzystanie mechanizmu partnerstwa publiczno-prywatnego, szerokie zaangażowanie społeczności lokalnych, np. w formie ustawowo zdefiniowanej inicjatywy lokalnej), oczekiwanych rezultatów itp. Jednocześnie zasada ta będzie uwzględniała uwarunkowania terytorialne.

Wyznaczone cele rozwojowe będą osiągane w wyniku wielu interwencji w ramach poszczególnych polityk publicznych, za które są odpowiedzialne różne podmioty (resorty i instytucje). Wymagać to będzie dobrze działającej koordynacji interwencji zarówno na etapie programowania i planowania, jak i realizacji, tak aby uzyskiwać efekt synergii niezbędny dla osiągania celów strategii. Oznacza to odejście od podejścia sektorowego na rzecz podejścia horyzontalnego. Zasadzie tej muszą zostać podporządkowane mechanizmy wdrożeniowe w ramach wszystkich strategii i programów rozwoju, w tym reguły identyfikacji i finansowania przedsięwzięć. Istotnym warunkiem dla wysokiej efektywności interwencji publicznych jest oparcie polityk publicznych na dowodach (evidence based policies), czyli podejmowanie decyzji zarówno na poziomie strategicznym, jak i operacyjnym w oparciu o analizy. Służyć temu będzie wzmocnienie i rozszerzenie stosowania ewaluacji, tak aby w sposób systematyczny badać cały system polityki rozwoju, niezależnie od źródła finansowania interwencji. Istotnym wsparciem dla evidence based policies będzie odpowiedni potencjał analityczny w komórkach odpowiedzialnych za programowanie i realizację działań rozwojowych oraz stała współpraca z ekspertami zewnętrznymi. Ważne będzie stymulowanie rozwoju nowych metod analitycznych wynikających z rozwoju wiedzy i technik pomiaru, a także rozwoju wiedzy na temat identyfikowania, badania i zaspokajania potrzeb.

Ramy prawne, obowiązujące dokumenty krajowe i unijne Dokumenty krajowe Krajowy system dokumentów strategicznych został określony w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 712 z późn. zm.). Ustawa ta m.in. definiuje średniookresową strategię rozwoju kraju, w tym horyzont czasowy jej obowiązywania, określa jej rolę oraz relacje z innymi dokumentami, ustala wewnętrzną strukturę. Ustanawia również wymóg okresowej aktualizacji strategii - co najmniej raz na cztery lata. Dokumenty unijne Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Europa 2020, przyjęta przez Radę Europejską dnia 17 czerwca 2010 r., to kluczowy dokument dla średniookresowej strategii rozwoju kraju w kontekście członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Jest to dokument o znaczeniu fundamentalnym dla rozwoju UE w ciągu najbliższej dekady. Określa działania, których podjęcie w skoordynowany sposób przez państwa członkowskie przyspieszy wyjście z obecnego kryzysu i przygotuje europejską gospodarkę na wyzwania przyszłości.

GŁÓWNE OBSZARY INTERWENCJI, CELE I PRIORYTETY ROZWOJOWE

Obszar / cel strategiczny I. Sprawne i efektywne państwo Cel taktyczny / operacyjny I.1. Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem Priorytetowe kierunki interwencji publicznej / zadania I.1.1. Uporządkowanie kompetencji umożliwiające realizację działań rozwojowych I.1.2. Zwiększenie efektywności instytucji publicznych I.1.3. Wprowadzenie jednolitych zasad e-gov w administracji (e-administracja) I.1.4. Poprawa jakości prawa I.1.5. Zapewnienie ładu przestrzennego

Cel taktyczny / operacyjny I.2. Zapewnienie środków na działania rozwojowe Priorytetowe kierunki interwencji publicznej / zadania I.2.1. Modernizacja struktury wydatków publicznych I.2.2. Poprawa efektywności środków publicznych I.2.3. Zwiększenie wykorzystania środków pozabudżetowych

Cel taktyczny / operacyjny I.3. Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela Priorytetowe kierunki interwencji publicznej / zadania I.3.1. Poprawa skuteczności wymiaru sprawiedliwości I.3.2. Rozwój kapitału społecznego I.3.3. Zwiększenie bezpieczeństwa obywatela I.3.4. Utrwalenie bezpieczeństwa narodowego

Obszar / cel strategiczny II. Konkurencyjna gospodarka Cel taktyczny / operacyjny II.1. Wzmocnienie stabilności makroekonomicznej Priorytetowe kierunki interwencji publicznej / zadania II.1.1. Uzdrowienie finansów publicznych II.1.2. Zwiększenie stopy oszczędności i inwestycji II.1.3. Integracja ze strefą euro II.1.4. Rozwój eksportu towarów i usług

Cel taktyczny / operacyjny II.2. Wzrost wydajności gospodarki Priorytetowe kierunki interwencji publicznej / zadania II.2.1. Zwiększenie produktywności gospodarki II.2.2. Wzrost udziału przemysłów i usług średnio i wysoko zaawansowanych technologicznie II.2.3. Zwiększenie konkurencyjności i modernizacja sektora rolno- spożywczego II.2.4. Poprawa warunków ramowych dla prowadzenia działalności gospodarczej

Cel taktyczny / operacyjny II.3. Zwiększenie innowacyjności gospodarki Priorytetowe kierunki interwencji publicznej / zadania II.3.1. Wzrost popytu na wyniki badań naukowych II.3.2. Podwyższenie stopnia komercjalizacji badań II.3.3. Zapewnienie kadr dla B+R II.3.4. Zwiększenie wykorzystania rozwiązań innowacyjnych

Cel taktyczny / operacyjny II.4. Rozwój kapitału ludzkiego Priorytetowe kierunki interwencji publicznej / zadania II.4.1. Zwiększanie aktywności zawodowej II.4.2. Poprawa jakości kapitału ludzkiego II.4.3. Zwiększanie mobilności zawodowej i przestrzennej

Cel taktyczny / operacyjny II.5. Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych Priorytetowe kierunki interwencji publicznej / zadania II.5.1. Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu II.5.2. Upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych II.5.3. Zapewnienie odpowiedniej jakości treści i usług cyfrowych

Cel taktyczny / operacyjny II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko Priorytetowe kierunki interwencji publicznej / zadania II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej II.6.3. Zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii II.6.4. Poprawa stanu środowiska II.6.5. Adaptacja do zmian klimatu

Cel taktyczny / operacyjny II.7. Zwiększenie efektywności transportu Priorytetowe kierunki interwencji publicznej / zadania II.7.1. Zwiększenie efektywności zarządzania w sektorze transportowym II.7.2. Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych II.7.3. Udrożnienie obszarów miejskich

Obszar / cel strategiczny III. Spójność społeczna i terytorialna Cel taktyczny / operacyjny III.1. Integracja społeczna Priorytetowe kierunki interwencji publicznej / zadania III.1.1. Zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym III.1.2. Zmniejszenie ubóstwa w grupach najbardziej nim zagrożonych

Cel taktyczny / operacyjny III.2. Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych Priorytetowe kierunki interwencji publicznej / zadania III.2.1. Podnoszenie jakości i dostępności usług publicznych III.2.2. Zwiększenie efektywności systemu świadczenia usług publicznych

Cel taktyczny / operacyjny III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych Priorytetowe kierunki interwencji publicznej / zadania III.3.1. Tworzenie warunków instytucjonalnych, prawnych i finansowych dla realizacji działań rozwojowych w regionach III.3.2. Wzmacnianie ośrodków wojewódzkich III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich III.3.4. Zwiększenie spójności terytorialnej

System realizacji Podmioty i koordynacja Na poziomie krajowym za prowadzenie polityki rozwoju odpowiada Rada Ministrów, zaś na poziomie regionalnym i lokalnym jednostki samorządu terytorialnego Instrumenty realizacji - zalecane strategie i programy Realizacja celów strategicznych odbywa się za pomocą 9 zintegrowanych strategii rozwoju, wychodzących poza tradycyjne ramy sektorowe i obejmujących kompleksowo główne obszary rozwoju kraju. Instrumentem koordynacji działań rozwojowych podejmowanych na poziomie krajowym i regionalnym jest kontrakt terytorialny, który umożliwia uzgadnianie wspólnych celów wyznaczonych w stosunku do określonego terytorium oraz koordynację podejmowanych działań prorozwojowych zarówno przez rząd, jak i samorząd, i który obejmuje działania realizowane na poziomie krajowym (przez poszczególne resorty, w zakresie, który jest wskazany jako warunek dla realizacji innych działań na poziomie regionalnym) oraz na poziomie regionalnym (działania, które realizują różne jednostki samorządu terytorialnego – województwo, powiat, gmina). W efekcie określa on kierunki interwencji poszczególnych ministrów oraz poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego (wojewódzkiego, powiatowego, gminnego). Na poziomie krajowym rząd reprezentuje minister właściwy ds. rozwoju regionalnego, stronę samorządową (samorząd wojewódzki, powiatowy czy też gminy) reprezentuje zarząd lub zarządy województw (w przypadku kontraktu obejmującego obszar wykraczający poza obszar województwa). Ważnym instrumentem realizacji celów rozwojowych jest Krajowy Program Reform na rzecz realizacji strategii Europa 2020, stanowiący podstawowy element systemu zarządzania w państwach Unii. Dokument ten koncentruje się na istotnych reformach ukierunkowanych na wzrost inteligentny, zrównoważony i sprzyjający włączeniu społecznemu, wynikających z celów strategii Europa 2020 oraz zdiagnozowanych dla Polski barier wzrostu. Uwzględnia i doprecyzowuje te elementy strategii średniookresowej oraz 9 strategii zintegrowanych, które przyczyniają się do osiągnięcia celów Europa 2020 oraz realizacji jej projektów przewodnich. Narzędziami realizacyjnymi strategii zintegrowanych są programy operacyjne oraz programy rozwoju, w tym programy wieloletnie.