ZRÓWNOWAŻONE STOSOWANIE PESTYCYDÓW W ŚWIETLE DYREKTYWY 2009/128/WE Dr inż. Henryk Skórnicki

Wprowadzenie Bardzo ważnym priorytetem w polityce Unii Europejskiej jest troska o ochronę środowiska, zdrowie i życie ludzi. Wprowadzenie do powszechnego użycia chemicznych środków ochrony roślin stworzyło wrażenie łatwego zwalczania organizmów szkodliwych dla roślin i ochrony plonów. Nadmierne, nie zawsze uzasadnione, stosowanie środków ochrony roślin niesie za sobą jednak liczne niebezpieczeństwa dla środowiska naturalnego oraz obecność pozostałości środków ochrony roślin w płodach rolnych w ilościach zagrażających zdrowiu konsumentów. CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 2

„Pakiet pestycydowy” Dyrektywa 2009/128/WE ustanawiająca ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów Rozporządzenie 1107/2009 w sprawie wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin USTAWA O ŚRODKACH OCHRONY ROŚLIN Krajowy Plan Działania

Rolnictwo w Polsce Dane GUS: 2,3 mln gospodarstw rolnych 1,5 mln gospodarstw o pow. > 1 ha prowadzących działalność rolniczą 0,8 mln gospodarstw prowadzących sprzedaż produkcji na rynek 1,1 mln gospodarstw w których stosowane są ś.o.r 0,55 mln opryskiwaczy - polowych (496 tys.) - sadowniczych (52 tys.) CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 4

Charakterystyka obszaru objętego KPD  14,5 mln ha gruntów rolnych utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej  6,8 ha – średnia wielkość gospodarstwa  znaczące różnice w wielkości gospodarstw pomiędzy regionami: 15 – 20 ha 10 – 14,9 ha 5,0 – 9,9 ha 2,3 – 4.9 ha CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 5

Liczba wydanych certyfikatów IP w latach CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 6

Certyfikowana wielkość produkcji w podziale na gatunki w 2010 r. (tys. t) CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 7

Certyfikowana wielkość produkcji w latach [t] CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE

Zużycie pestycydów w Polsce w 2010r. CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 9 Łączna sprzedaż środków ochrony roślin wyniosła w Polsce w 2010 roku – ton, co odpowiada ton substancji aktywnej.

Nakłady poniesione na nawożenie i ochronę roślin w 2005r. €/ha (Eurostat) CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 10

Kontrole PIORiN gospodarstw prowadzących IP CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 11

a)organizacji procesu rejestracji ś.o.r. b)zasad obrotu ś.o.r. c)zasad stosowania środków ochrony roślin d)systemu badania sprzętu do stosowania ś.o.r. e)systemu szkoleń z zakresu ś.o.r. f)systemu integrowanej produkcji roślin g)systemu monitorowania zatruć ludzi ś.o.r. h)delegacji do opracowania krajowego planu działania Ustawa o środkach ochrony roślin dotyczy

Ustawa o środkach ochrony roślin – szkolenia Zmiana systemu szkoleń z zakresu ochrony roślin obejmuje: 1. szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin dla użytkowników profesjonalnych, 2. szkolenia w zakresie doradztwa dotyczącego ś.o.r. (doradcy/sprzedawcy), 3. szkolenia w zakresie integrowanej produkcji roślin. Wprowadzone zostaną szkolenia podstawowe i uzupełniające Zaświadczenia zachowają ważność przez okres 5 lat CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 13

Ustawa o środkach ochrony roślin – szkolenia Ustawa określa, że usługi doradcze dotyczące metod ochrony roślin w zakresie realizacji wymagań integrowanej ochrony roślin oraz stosowania środków ochrony roślin, w tym wykonywane w ramach działalności marketingowej, mogą być świadczone przez osobę, która: 1) ukończyła szkolenie w zakresie doradztwa dotyczącego środków ochrony roślin i posiada zaświadczenie o ukończeniu tego szkolenia, 2) ukończyła równoważne szkolenie w innym państwie członkowskim. CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 14

Krajowy Plan Działania Ustawa wprowadza delegację dla MRiRW, MŚ i MZ do opracowania i wdrożenia Krajowego Planu Działania na rzecz zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin (KPD) KPD zostanie przyjęty uchwałą Rady Ministrów KPD zostanie przekazany Komisji Europejskiej i innym państwom członkowskim Unii Europejskiej do 14 grudnia 2012 r. KPD będzie podlegał przeglądowi nie rzadziej niż raz na 5 lat Nadzór nad realizacją KPD będzie sprawował minister właściwy do spraw rolnictwa CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 15

Przesłanki do wprowadzenia Krajowego Planu Działania ograniczanie zagrożeń związanych ze stosowaniem ś.o.r. i ich wpływu na zdrowie ludzi, zwierząt i środowisko określenie celów ilościowych, środków, miar, harmonogramów i wskaźników odnoszących się do ograniczania tych zagrożeń zmniejszenie zależności od chemicznej ochrony roślin wdrożenie integrowanej ochrony roślin i alternatywnych metod ochrony utworzenie systemów monitorowania aspektów związanych ze stosowaniem ś.o.r. (np. s.cz. szczególnie niebezpiecznych) ułatwienie wdrożenia dyrektywy 2009/128/WE skoordynowanie krajowych planów z celami i środkami określonymi w innych przepisach dotyczących pestycydów uwzględnienie przy opracowaniu planów aspektów społecznych, gospodarczych, zdrowotnych i środowiskowych CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 16

Główne etapy w rozwoju i realizacji IPM w Polsce 1.Zainicjowanie przez Instytut Sadownictwa w Skierniewicach na początku 90-tych lat zintegrowanej produkcji owoców (najpierw jabłek) opartej na zasadach zalecanych przez Międzynarodową Organizację kontroli biologicznej IOBC 2.Rozwój programów IPM najpierwe dla owoców i warzyw uprawianych pod osłonami i polowych, a później dla głównych roślin rolniczych. Nowe technologie zintegrowanej uprawy i ochrony przed szkodnikami (ICPM) dla pomidora i ogórka uprawianych pod osłonami w połowie 1990-tych znacząco przyczyniły się do ich szerokiego wdrożenia przez wszystkich dużych i ok.. 50% z mniejszych producentów CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 17

Główne etapy w rozwoju i realizacji IPM w Polsce 3.Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lipca 2004 na podstawie ustawy o ochronie roślin (2003), określiło realizację IPM w zakresie szkoleń dotyczących integrowanej produkcji, zakresu wiedzy, sposobu i trybu przeprowadzania kontroli integrowanej produkcji przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa; 4.Dofinansowanie IP w ramach działania "Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Przyjęcie unijnej dyrektywy 2009/128/WE w Krajowym Planie Działań CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 18

Główny cel Krajowego Planu Działania Ograniczenie ryzyka związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin poprzez realizację celów szczegółowych: 1. Utrzymanie w okresie realizacji krajowego planu działania procentowego udziału przekroczeń najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości środków ochrony roślin w żywności pochodzenia roślinnego poniżej 1,5% CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 19

Główny cel Krajowego Planu Działania 2. Utrzymanie w okresie realizacji krajowego planu działania udziału przekroczeń najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości środków ochrony roślin w paszach i żywności pochodzenia zwierzęcego poniżej 1% 3. Dla osiągnięcia celów, kontynuowane będą dotychczas prowadzone działania, część działań zostanie odpowiednio zmodyfikowana, a także podjęte zostaną nowe działania CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 20

Działania ujęte w KPD na lata KPD będzie koncentrował się na redukcji ryzyka związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin, poprzez następujące działania: 1. Opracowanie i udostępnienie metodyk integrowanej ochrony roślin; 2. Udostępnienie systemów wspomagania decyzji w ochronie roślin; 3. Utworzenie portalu internetowego o integrowanej ochronie roślin; 4. Upowszechnianie zasad integrowanej ochrony roślin; 5. Modyfikacja systemu sygnalizacji agrofagów; 6. Upowszechnianie systemu Integrowanej Produkcji Roślin; 7. Rozwój profesjonalnego doradztwa w ochronie roślin; 8. Zapewnienie ochrony uprawom małoobszarowym; 9. Modyfikacja systemu szkoleń z zakresu ochrony roślin; 10. Modyfikacja systemu szkoleń badań sprzętu do stosowania ś.o.r.; 11. Modyfikacja systemu nadzoru i kontroli w obszarze ś.o.r.; CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 21

MRiRW (Mini sterstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ): Akty prawne (Regula cje ) Koordynacja Nadzór Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa): (PIORiN): Prowadzenie nadzoru nad obrotem i konfekcjonowaniem pestycydów Nadzór nad systemem szkoleń osób stosujących pestycydy Nadzór nad systemem badań opryskiwaczy Nadzór i certyfikacja IP Kontrola stosowania pestycydów Prowadzenie systemu sygnalizacji agrofagów Instytuty naukowe: Instytut Ochrony Roślin (IOR), Instytut Ogrodnictwa (IO), Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG): Badania naukowe na rzecz integrowanej ochrony roślin Wdrażanie działań ograniczających ryzyko stosowania pestycydów Edukacja z zakresu Integrowanej Produkcji CDR (Centrum Doradztwa Rolniczego) : Dla doradców seminar ia, szkolenia, kursy, warsztaty w gospodarstwach demonstarcyjnych I nformacje i materiały szkoleniowe Ośrodki Doradztwa Rolniczego : Dla rolników: Usługi doradcze szkolenia informacje Zakres Odpowiedzialności i Kompetencje -22- Inspekcja sanitarna, weterynaryjna, ochrony środowiska Kontrola skażenia żywności, pasz i wody petycydami Monitoring środowiska, wód i osadów dennych

CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 23 Schemat organizacji usług doradczych w Polsce IPM – spec jaliści lub doradcy ( w trakcie tworzenia ) M RiRW Rada Społeczna Doradztwa Rolniczego (10 członków ) Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie 1 spec j a lista z IPM Województwo lo kalne władze (16) Rada Społeczna Doradztwa Rolniczego (11 członków ) Ośrodki Doradztwa Rolniczego (16) 2-3 spec jalistów z IPM Powiatowe zespoły doradztwa (312) ( drugi poziom władz lokalnych ) 2 doradców z IPM Doradca w gminie Oddział w Krak owie 1 spec jalista Oddział w Pozna niu 2 spec jalistów Oddział w Radom iu 2 spec jalistów Liczba doradców: 4074 doradców w instytucjach publicznych, w tym 97 wykwalifikowanych doradców z IP ;

Działania ograniczające ryzyko związane ze stosowaniem środków ochrony roślin Upowszechnianie zasad integrowanej ochrony roślin Modyfikacja systemu szkoleń dla profesjonalnych użytkowników środków ochrony roślin, osób dokonujących sprzedaży tych środków oraz doradców Modyfikacja systemu badań stanu technicznego sprzętu do stosowania środków ochrony roślin CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 24

Działania ograniczające ryzyko związane ze stosowaniem środków ochrony roślin Podnoszenie świadomości społeczeństwa odnośnie środków ochrony Roślin Zapewnienie ochrony uprawom małoobszarowym Zapewnienie efektywnego nadzoru nad obrotem i stosowaniem środków ochrony roślin Analiza ryzyka związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 25

Wdrożenie integrowanej ochrony roślin w ramach KPD 1. upowszechnianie wiedzy z zakresu integrowanej ochrony roślin ( ); 2. opracowanie i udostępnienie metodyk integrowanej ochrony poszczególnych upraw ( ); 3. modyfikacja systemu sygnalizacji agrofagów ( ); 4. udostępnienie systemów wspomagania decyzji w ochronie roślin ( ); CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 26

Wdrożenie integrowanej ochrony roślin w ramach KPD 5. utworzenie portalu internetowego poświęconego integrowanej ochronie roślin ( ); 6. upowszechnianie systemu integrowanej produkcji roślin ( ); 7. rozwój profesjonalnego doradztwa w ochronie roślin ( ). CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 27

Priorytetowe zadanie integrowanej ochrony - upowszechnienie wiedzy prowadzenie specjalistycznych szkoleń, pokazów, seminariów i konferencji, pokazów najlepszych praktyk i doświadczeń polowych oraz innych przedsięwzięć w zakresie ochrony roślin; przygotowywanie i upowszechnianie wyników badań naukowych, materiałów informacyjnych, szkoleniowych oraz publikacja informacji z zakresu ochrony roślin w prasie branżowej; CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 28

Priorytetowe zadanie integrowanej ochrony - upowszechnienie wiedzy budowa informatycznej platformy internetowej poświęconej tematyce integrowanej ochrony roślin, na której zostaną udostępnione metodyki, systemy wspomagania decyzji oraz wszelkie dostępne opracowania naukowe dotyczące ochrony roślin; upowszechnianie systemu jakości żywności Integrowana Produkcja. CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE 29

CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W RADOMIU 30 Kluczowe elementy integrowanej ochrony roślin Integrowana ochrona roślin Zapobieganie Zapobieganie występowaniu agrofagów (1) Monitoring Monitoring agrofagów (2) Podejmowanie decyzji na podstawie progu szkodliwości (3) Dokumentacja zabiegów (4) Metoda niechemiczna Metoda chemiczna

CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W RADOMIU 31 Zapobieganie Zapobieganie (ograniczanie) występowania agrofagów lub minimalizowanie ich negatywnego wpływu na rośliny uprawne (1)  Płodozmian  Odpowiedni materiał siewny  Agrotechnika  Zrównoważone (racjonalne) nawożenie  Ochrona organizmów pożytecznych

CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W RADOMIU 32 Monitoring agrofagów (2)  Monitoring pól  Systemy prognozowania i diagnozowania  Systemy ostrzegania i wspomagania decyzji  Doradztwo

CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W RADOMIU 33 Podejmowanie decyzji na podstawie progu szkodliwości (3)  Wybór metody:  Niechemiczna;  Chemiczne zwalczanie Dobór właściwego pestycydu, Racjonalizacja dawek; Dzielone, Zmniejszone.

CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W RADOMIU 34 Dokumentacja zabiegów (4)  Występowanie i nasilenie agrofagów  Zastosowane metody  Ocena skuteczności

Dziękuję za uwagę CENTRUM DORADZTWA ROLNICZEGO W BRWINOWIE ODDZIAŁ W RADOMIU