Strategie konkurencyjne wybranych miast polskich dr Ewelina Szczech-Pietkiewicz Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Universitat de Barcelona Rozwój gospodarczy miast i regionów. Polityka rozwoju. Konkurencyjność. Monitorowanie. Krajowa Izba Gospodarcza Warszawa, 13 maja 2014 r.

O co konkurują miasta? Miasta konkurują o te same czynniki, o jakie konkurują przedsiębiorstwa. Niemniej, konkurencyjność w ujęciu terytorialnym tworzy inne uwarunkowania, których przejawem jest silne oparcie w czynnikach „miękkich”, które w teoriach mikroekonomicznych nie są bezpośrednio związane z produktywnością. Typologia czynników, o jakie konkurują miasta (Kitson, Martin, Tyler 2004):  inwestycje: poprzez zdolność do przyciągania zagranicznego, prywatnego i publicznego kapitału;  zasoby ludzkie: poprzez zdolność do przyciągania wykształconych i wykwalifikowanych pracowników, przedsiębiorców i przedstawicieli tzw. klasy kreatywnej, jednocześnie zwiększając potencjał innowacyjny;  technologie: poprzez zdolność do utrzymania działalności innowacyjnej i związanej z wiedzą. Czynniki rozwoju miejskiego (ujęcie teoretyczne):  czynniki twarde – infrastrukturalne (klasyczne teorie lokalizacji);  czynniki strukturalne (path dependancy);  teorie klastrów;  czynniki miękkie (soft conditions theories);  individual trajectories and network theories;

Konkurencyjność jako priorytet rozwoju miejskiego – zalety i ryzyka Paradygmat przedsiębiorczości: zapewnienie przewag konkurencyjnych miasta poprzez pogłębianie walki konkurencyjnej między ośrodkami, z wykorzystaniem strategii przedsiębiorczości jako instrumentu (OECD, 2007) Zalety:  Miasta przejmują inicjatywę w dziedzinie rozwoju gospodarczego, nie ograniczają się do kontrolowania go i zarządzania nim (postawa aktywna, nie pasywna);  Uzyskiwanie celów (w tym polityki publicznej) z wykorzystaniem instrumentów dostarczanych przez rynek – zmniejszenie zakresu interwencjonizmu;  Łączenie prywatnych zasobów z publicznymi możliwościami Ryzyka:  Paradygmat przedsiębiorczości przynosi najlepsze efekty w ograniczonym zakresie przedsięwzięć, np. w przypadku rewitalizacji (PPP);  Podejście trudne do zastosowania w przypadku strategii długoterminowych – podejście przedsiębiorcze, gdzie istotą jest maksymalizacja zysku promuje działania krótkoterminowe  Nadmierne skupienie na strategiach promujących miasto – inwestycje w działania przynoszące rozgłos, nie w fundamenty wzrostu miejskiego (np. edukacja, innowacyjność, technologia)  Ryzyko tworzenia „miast analogicznych” – niezamierzony efekt wykorzystywania „dobrych praktyk” i marketingu terytorialnego („analogiczne strategie”)

Poziom konkurencyjności polskich miast w kontekście europejskim PKB per capita Zmiana wielkości populacji (5 lat) Populacja w wieku produkcyjnym Wskaźnik zatrudnienia Zatrudnienie w ICT Nowe przedsiębiorstwa jako % wszystkich przedsiębiorstw Białystok Gdańsk Cracow Warsaw Wrocław Budapest Copenhagen London Madrid Manchester Paris Prague

Poziom konkurencyjno ści miast polskich - wnioski  Konkurencyjność miast polskich jest na dość jednorodnym poziomie i jest raczej niższa niż konkurencyjność miast z Europy Zachodniej i Północnej  Silne strony polskich miast dotyczą głównie zasobów siły roboczej: zarówno w ujęciu jakościowym, jak i kosztowym  Relatywnie niski koszt pracy może być przewagą konkurencyjną w branżach pracochłonnych, podczas gdy zasadne wydaje się tworzenie przewag umożliwiające konkurowanie w branżach zaawansowanych technologicznie. Mimo iż niskie koszty pracy i ich wysoka jakość mogą być podstawą budowania zdolności konkurencyjnej, to w długim okresie konieczne jest uzupełnienie tej strategii o czynniki umożliwiające przejście do wyższych szczebli łańcuch wartości dodanej.  Strategie konkurencyjne polskich miast skupiają się wokół zagadnień takich jak: innowacyjność (Kraków), zasoby pracy (Warszawa), oferta kulturalna (Wrocław), jakość życia (Białystok).  Z faktu, iż badanie nie wykazało korelacji pomiędzy liczbą powstających przedsiębiorstw a głównymi czynnikami wskazywanymi w strategiach konkurencyjnych miast polskich, wyciągnąć można wniosek, iż skuteczność tych strategii jest ograniczona. Przewagi konkurencyjne z punktu widzenia inwestora:  Tworzenie klimatu sprzyjającego przedsiębiorczości – Warszawa  Dostęp do zasobów pracy – Łódź  Innowacyjność – Kraków  Rozwijanie funkcji kulturalnych, rekreacyjnych, wystawienniczych, sportowych – Wrocław  Wysoka jakość życia w mieście – Białystok

Wnioski z analizy strategii konkurencyjności polskich miast Wnioski dot. strategii:  strategie konkurencyjne polskich miast nie zawsze mają oparcie w przewagach konkurencyjnych tych ośrodków (zidentyfikowanych i zanalizowanych przed ich opracowaniem),  istnieje pewna rozbieżność między postrzeganiem przewag konkurencyjnych polskich miast przez inwestorów i przez zarządy miast,  strategie konkurencyjne analizowanych miast tworzone są przede wszystkim jako powielanie „dobrych praktyk” obserwowanych w innych ośrodkach,  diagnozy oparte w większości o analizę SWOT (rzadziej analizę scenariuszową). Pomijane są metody wykorzystujące w większym stopniu analizę ilościową.

Kierunki przyszłego rozwoju miast w Polsce – propozycja. Koncepcja całościowego rozwoju miejskiego – Smart City Przy braku jednorodnej ogólnie przyjmowanej definicji zjawiska „smart city”, istnieją dwa główne nurty w definiowaniu tej koncepcji:  część prac określa smart city jako miasto, gdzie ICT tworzy infrastrukturę wykorzystywaną w inicjatywach ekonomicznych i społecznych, których celem jest wzrost gospodarczy, tworzenie kapitału społecznego i wyższa efektywność wykorzystania zasobów miasta (Hollands 2008, Komninos 2006, Van Der Meer and Van Winden 2003),  drugi nurt stanowią opracowanie, które przyjmują szersze podejście do zagadnienia i traktują smart city jako nowy paradygmat w rozwoju miejskim (Giffinger et al. 2007, Caragliu et al. 2011, Neirotti et al. 2014, Lazariou and Roscia 2012). Przyjmując drugie podejście, ważną rolę w koncepcji smart city odgrywają więc kapitał ludzki i społeczny, edukacja i środowisko naturalne (Lombardi et al. 2012).

Podejście przyjęte w badaniu ilościowym: „well performing in a forward-looking way in (…) six characteristics, built on a ‘smart’ combination of endowments and activities of self- decisive, independent and aware citizens”. Vienna University of Technology (2007), Smart cities – ranking of European medium- sized cities Przytaczane sześć obszarów realizacji koncepcji “smart city” to: gospodarka, ludzie, zarządzanie, mobilność, środowisko i jakość życia.

Korelacja wybranych wskaźników rozwoju obszarów miejskich oraz PKB per capita liczba przedsiębi orstw mediana wieku populacji administracja jest pomocna (w opinii mieszkańców) zanieczyszczenie powietrza jest dużym problemem (w ocenie mieszkańców) miasto jest bezpiecznym miejscem (w ocenie mieszkańców) dostępność multimodal na miasta Korelacja 0, ,209920, , , , Test p 0, , , , , , Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat

Wskaźnik Smart City  Zagregowany wskaźnik „smart city” powstał na podstawie sześciu sub-wskaźników, odwzorowujących postęp w każdym ze zidentyfikowanych sześciu obszarów (ekonomia, ludzi, mobilność, zarządzanie, środowisko, jakość życia).  Każdemu miernikowi przypisano jednakową wagę w ramach sub- wskaźnika, niemniej model pozwala na zmianę wag poszczególnych indeksów, jeśli wyniki dalszych badań wskażą, iż jest to bardziej uzasadnione.  Każdemu z mierników przyporządkowano ocenę z zakresu 1 – 5, przy czym wartości mierników dla poszczególnych miast zostały posegregowane według kwantyli rzędu. W ten sposób, 20% miast uzyskujące najniższe wartości danego miernika otrzymały ocenę 1, a 20% miast o najwyższych wartościach dla tego miernika otrzymały ocenę 5. Takie sparametryzowanie wartości mierników pozwoliło na pełną porównywalność poziomu rozwoju obszarów miejskich.  Syntetyczny wskaźnik smart city jest średnią ważoną sub- wskaźników.

Gospodarka PKB PPS per capita (EUR) Liczba zarejestrowanych przedsiębiorstw/ 1000 mieszkańców Wskaźnik aktywności (%) Stopa bezrobocia (%) Ludzie / Kapitał ludzki Mediana wieku populacji Stopa zastąpienia (%) Liczba studentów (5-6 stopień w skali ISEAD)/ 1000 mieszkańców Zarządzanie Administracja publiczna jest pomocna w opinii mieszkańców (wskaźnik z zakresu 0-100) Zasoby miasta są wykorzystywane efektywne w opinii mieszkańców (wskaźnik z zakresu ) Mieszkańcy są zadowoleni z przestrzeni publicznych w mieście (wskaźnik z zakresu 0-100) Mobilność Dostępność multimodalna (UE-27=100) Liczba samochodów zarejestrowana/ 1000 mieszkańców Mieszkańcy są zadowoleni z transport publicznego (wskaźnik z zakresu 0-100) Środowisko Gęstość zaludnienia (osób/km 2 ) Liczba dni w roku, gdy koncentracja ozonu przekracza 120 … Zanieczyszczenie powietrza jest w ocenie mieszkańców dużym problemem (wskaźnik z zakresu 0-100) Jakość życiaLiczba gospodarstw domowych żyjących w mieszkaniach komunalnych/ 1000 mieszkańców Mieszkańcy czują się bezpiecznie w mieście (wskaźnik z zakresu 0-100) W opinii mieszkańców, w mieście łatwo jest znaleźć miejsce zamieszkania w atrakcyjnej cenie (wskaźnik z zakresu 0 – 100) Wskaźniki wykorzystane w badaniu

Przykład. Wyniki wskaźnika Smart City dla miasta Łódź

I rekomendacja … „Successful cities seem to have some things in common – visionary individuals, creative organisations and a political culture sharing clarity of purpose. They seemed to follow a determined, not a deterministic path” [Landry, 2000, p. 3]

Dziękuję za uwagę Pytania i uwagi proszę kierować na adres: dr Ewelina Szczech Instytut Handlu Zagranicznego i Studiów Europejskich, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Obszar badawczy:  Konkurencyjność regionów i krajów;  Polityka miejska, rozwój miejski, konkurencyjność obszarów miejskich;  Smart Cities;  Polityka spójności UE, terytorialny wymiar polityki spójności. Przedmioty w aktualnej ofercie dydaktycznej: European Integration; European Economics; Polish Firms in the EU Internal Market; European Common Policies.