TECHNICZA KONCEPCJA SIECI SZLAKU PN „SZLAKIEM ZABYTKOWYCH

Prezentacja na temat: "TECHNICZA KONCEPCJA SIECI SZLAKU PN „SZLAKIEM ZABYTKOWYCH"— Zapis prezentacji:

1 TECHNICZA KONCEPCJA SIECI SZLAKU PN „SZLAKIEM ZABYTKOWYCH
Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa Inwestująca w Obszary Wiejskie Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach działania „Wdrażanie Projektów Współpracy” w zakresie operacji polegającej na przygotowaniu projektów współpracy, objętego PROW na lata Instytucja zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi TECHNICZA KONCEPCJA SIECI SZLAKU PN „SZLAKIEM ZABYTKOWYCH KOŚCIOŁÓW POWIATU STARGARDZKIEGO ORAZ GMIN PYRZYCE, RECZ, WARNICE” CZĘŚĆ III GMINY RECZ, DOBRZANY, IŃSKO

2 LGD – Wiejska Inicjatywa Rozwoju
LGD - Dobre Inicjatywy Regionu LGD - Ziemi Pytzyckiej LGD - Dobre Inicjatywy Regionu LGD - Ziemi Pyrzyckiej

3 Aby zachwycać cię urokami zabytków nie trzeba udawać się w dalekie podróże, gdyż każda kraina posiada swoje własne skarby które są „słowami historii”. Owe „słowa” to dziedzictwo kulturowe, które są dobrem wspólnym wszystkich mieszkańców. Na substancję zabytkową składają się najróżniejsze obiekty architektoniczne: zamki, kościoły, pałace, klasztory, czy dawne chałupy. My prezentujmy zabytkowe kościoły, z obszaru działania trzech stowarzyszeń: Lokalna Grupa Działania – Dobre Inicjatywy Regionu (Dobrzany, Ińsko, Recz), „WIR” – Wiejska Inicjatywa Rozwoju( Chociwel, Kobylanka, Marianowo, Stara Dąbrowa, Stargard Szczeciński, Suchań), Lokalna Grupa Działania Ziemia Pyrzycka( Dolice, Pyrzyce, Warnice). Kościoły są nieodłącznym elementem krajobrazu każdej wsi, miały więcej szczęścia niż np. pałace, dworki. Wynika to między innymi z tego, że świątynie były, są i będą dobrem znacznej grupy ludzi, która użytkuje dany obiekt, utożsamia się z nim i dba o niego. Kościoły, które znajdują się na trasie nie tylko zachwycają swym wdziękiem, ale nakłaniają również do refleksji, nad przeszłością, jak i przyszłością, warto o nich pamiętać oraz je eksponować. Aby zachwycać cię urokami zabytków nie trzeba udawać się w dalekie podróże, gdyż każda kraina posiada swoje własne skarby które są „słowami historii”. Owe „słowa” to dziedzictwo kulturowe, które są dobrem wspólnym wszystkich mieszkańców. Na substancję zabytkową składają się najróżniejsze obiekty architektoniczne: zamki, kościoły, pałace, klasztory, czy dawne chałupy. My prezentujmy zabytkowe kościoły, z obszaru działania trzech stowarzyszeń: Lokalna Grupa Działania – Dobre Inicjatywy Regionu (Dobrzany, Ińsko, Recz), „WIR” – Wiejska Inicjatywa Rozwoju( Chociwel, Kobylanka, Marianowo, Stara Dąbrowa, Stargard Szczeciński, Suchań), Lokalna Grupa Działania Ziemia Pyrzycka( Dolice, Pyrzyce, Warnice). Kościoły są nieodłącznym elementem krajobrazu każdej wsi, miały więcej szczęścia niż np. pałace, dworki. Wynika to między innymi z tego, że świątynie były, są i będą dobrem znacznej grupy ludzi, która użytkuje dany obiekt, utożsamia się z nim i dba o niego. Kościoły, które znajdują się na trasie nie tylko zachwycają swym wdziękiem, ale nakłaniają również do refleksji, nad przeszłością, jak i przyszłością, warto o nich pamiętać oraz je eksponować.

4 Obszar działania Stowarzyszenia Lokalnej Grupy Działania – Dobre Inicjatywy Regionu, z siedzibą w Dobrzanach, skupia teren trzech gmin: Dobrzany, Ińsko i Recz. W jego granicach rozsiane są zabytkowe kościoły, których zabytkowe piękno nie jest powszechnie znane. Przypadkowi turyści zachwycać się mogą interesującymi walorami, które one prezentują. Niniejszy materiał ma za zadanie poinformować zainteresowanych, o licznych „skarbach”, które kryją się w miejscowościach wspomnianego powyżej obszaru. Należą do niego zabytki architektury sakralnej – kościoły. Prezentują one różne style architektury, część z nich została poważnie nadwątlona przez czas. W opisie uwzględniono również zabytkowe wyposażenie obiektów oraz ich krótki opis historyczny.

5 GMINA RECZ Lubieniów - Kościół p.w. Św. Józefa (XIV w.)
Pomień - Kościół p.w. Niepokalanego Serca Marii (XV w.) Recz - Kościół p.w. Chrystusa Króla (XIV w.) Sicko - Kościół p.w. Miłosierdzia Bożego (XIX w.) Słutowo - Kościół p.w. Przemienia Pańskiego (XV/XVI w.) Sokoliniec - Kościół p.w. Św. Józefa (XIX w.) Sulibórz - Kościół p.w. Św. Wojciecha (XV w. [XIII w. ?]) Żeliszewo - Kościół p.w. Narodzenia NMP (XIX w.) GMINA RECZ

6 GMINA RECZ TRASA SZLAKU MIEJSCE OZNAKOWANIA DŁUGOŚĆ TRASY -52 KM

7 GMINA DOBRZANY Biała - Kościół p.w. Matki Boskiej Bolesnej (XV w.)
Bytowo - Kościół p.w. Św. Wojciecha (XVII w.) Dobrzany - Kościół p.w. Św. Michała Archanioła (XVII w.) Dolice - Kościół [XIX w. nieużywany] Kępno - Kościół p.w. Św. Józefa (XIX w, - Wieża dzwonna XVIII w.) Krzemień - Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP (XIX w.) Lutkowo - Kościół p.w. Chrystusa Króla (pocz. XX w.) Odargowo - Kościół p.w. Przemienia Pańskiego (XV w.) Ognica - Kościół p.w. Św. Piotra i Pawła (XVII w.) Szadzko - Kościół [XVI w. ruina] GMINA DOBRZANY

8 GMINA IŃSKO Ciemnik - Kościół p.w. Św. Stanisława BM (XVIII w.)
Czertyń - Kościół p.w. Św. Bartłomieja (XIX w.) Linówko - drewniana wieża kościelna Storkowo - Kościół p.w. MB Różańcowej (XIX w.) Studnica - wieża kościelna – kamienno ryglowa (XVII w.) Ścienne - Kościół p.w. Św. Teresy od Dzieciątka Jezus (XVII w.) - Kaplica cmentarna (XIX w.)

9 GMINA DOBRZANY I IŃSKO TRASA SZLAKU MIEJSCE OZNAKOWANIA
DŁUGOŚĆ TRASY -82KM

10 Lubieniów - Kościół p.w. Św. Józefa (XIV w.)
Lubieniów został wymieniony w źródłach pisanych już w1237 roku. W 1284 roku miejscowość została podzielona między Wedlów i Liebienów. Średniowieczny Lubieniów, był wsią stosunkowo dużą. Po bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku miejscowość ta została zniszczona w wyniku działań zbrojnych, prowadzonych przez Polskę. W połowie XVI wieku współwłaścicielami wsi byli: Joachim von Güntersberg, Joachim von Beneckendorf, von Golzowie. W latach właściciel: Hans Ernest von Goltz, następnie Adam von Wreech. Na początku XIX wieku majątek należał do von Stulpnaagel. Od 1852 roku do G. Kreischa.Według źródeł pisanych kościół w miejscowości Lubieniów istniał już w 1 połowie XIV wieku. W następnym stuleciu został przebudowany. Dostawiono również wieżę. Ściany korpusu, w XIX wieku doczekały się kolejnej przebudowy. Po 1945 roku świątynia była nieużywana i popadła w ruinę. Odbudowano ją w 1 połowie lat 70. Korpus nawowy tej salowej, bez architektonicznie wyodrębnionego prezbiterium, świątyni osadzony został na kamiennych ławach i wzniesiony na planie prostokąta. Jego ściany wykonane zostały z warstw, a otwory okienne opracowane cegłą ceramiczną. Dolne kondygnacje wieży również zostały zbudowane z kamienia, górne z cegły. Kościół filialny pw. św. Józefa leży na terenie parafii Brzeziny. Lubieniów - Kościół p.w. Św. Józefa (XIV w.)

11 Pomień - Kościół p.w. Niepokalanego Serca Marii
(XV w.) Pomień został wspomniany po raz pierwszy w 1354 roku. Wiadomo że w 1545 roku wieś należała do Wedlów z Ińska. W kolejnych wiekach miejscowość przechodziła z rąk do rąk. Kościół filialny pw. NMP w Pomieniu pochodzi z 2 połowy XVII wieku. Zlokalizowany jest w środku wsi. Korpus nawowy wzniesiono na planie nieregularnego prostokąta. Ściany jego i wieży zbudowano z nieobrobionych głazów narzutowych. Otwory okienne i drzwiowe wykonane z cegły. Ceglany szczyt wschodni korpusu, tak jak górna kondygnację wieży, zdobią blendy. Wieżę wzniesiono na planie zbliżonym do kwadratu. Pierwotnie wewnątrz wieży była konstrukcja drewniana. Wieźba dachowa świątyni jest krokwiowo-jętkowa. Kościół w miejscowości Pomień można zaliczyć do obiektów salowych, jednonawowych, bez architektonicznie wyodrębnionego prezbiterium. Do zabytkowego wyposażenia świątyni należą barokowe, wykonane z drewna, zdobione rzeźbami i malowidłami ambona i ołtarz z XVIII wieku jak i również barokowa, wykonana z piaskowca, zdobiona reliefami płyta nagrobna z końca XVIII wieku. Warto zwrócić uwagę na, pochodzące z 1696 roku, drzwi. Pomień - Kościół p.w. Niepokalanego Serca Marii (XV w.)

12 Recz - Kościół p.w. Chrystusa Króla (XIV w.)
Kościół parafialny pw. Chrystusa Króla w Reczu, rozpoczęto budować w latach Najprawdopodobniej zlokalizowano go na miejscu starszej świątyni, która spłonęła w pożarze miasta, w 1340 roku. Świątynia pierwotnie była pw. św. Katarzyny. W XV wieku obiekt był przebudowywany, a w 1859 roku był restaurowany. Kościół został zlokalizowany w centrum miasta, w zachodniej pierzei rynku. Posadowiono go na kamiennym cokole i zbudowano z cegły. Świątynia założona na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu, w układzie trójnawowym, czteroprzęsłowym z dwuprzęsłowym prezbiterium zamkniętym trójbocznie. W nawie głównej sklepienie jest gwieździste a w nawach bocznych krzyżowo-żebrowe. Wnętrze kościoła, na nawy dzielą gładkie, ośmioboczne filary. Natomiast więźba dachowa o konstrukcji płatwiowo-kleszczowej. Charakterystyczna jest jednakowa wysokość naw korpusu z nawą prezbiterium, którego dach mimo tego jest niższy. Korpus nawy, od wschodu, zwieńczono trójkątnym szczytem, podobnie zakrystię od strony południowej. Elewacje korpusu nawowego i prezbiterium opięte przeporami, pomiędzy którymi znajdują się wysokie ostrołukowe okna. Wieża została wzniesiona na żucie kwadratu. Pokrywa ją czterospadowy dach. Kościół w Reczu posiada niezwykle interesujące wyposażenie. Na pierwszy plan wysuwa się ołtarz główny. Jego powstanie datuje się na lata Jest renesansowy, wykonany z drewna, bardzo bogato zdobiony. Powstał w Choszcznie, w warsztacie Michaela Hintzena. Natomiast więźba dachowa o konstrukcji płatwiowo-kleszczowej. Charakterystyczna jest jednakowa wysokość naw korpusu z nawą prezbiterium, którego dach mimo tego jest niższy. Korpus nawy, od wschodu, zwieńczono trójkątnym szczytem, podobnie zakrystię od strony południowej. Elewacje korpusu nawowego i prezbiterium opięte przeporami, pomiędzy którymi znajdują się wysokie ostrołukowe okna. Wieża została wzniesiona na żucie kwadratu. Pokrywa ją czterospadowy dach. Kościół w Reczu posiada niezwykle interesujące wyposażenie. Na pierwszy plan wysuwa się ołtarz główny. Jego powstanie datuje się na lata Jest renesansowy, wykonany z drewna, bardzo bogato zdobiony. Powstał w Choszcznie, w warsztacie Michaela Hintzena.

13 Ambona powstała w 1696 roku z drewna
Ambona powstała w 1696 roku z drewna. Również jest renesansowa i bardzo bogato zdobiona. Wyjątkowym zabytkiem jest wapienna, późnoromańska, z połowy XIII wieku, chrzcielnica. W kościele znajduje się jeszcze jedna, znacznie młodsza, neogotycka, chrzcielnica. Powstała pod koniec XIX wieku z wyboru ceramicznego. Warto zwrócić uwagę na renesansowy, wykonany z drewna, zdobiony snycerką, prospekt organowy z połowy XIX wieku. Również fotel z końca XIX stulecia, żeliwny, odlewany, późnoklasyczny krzyż ołtarzowy z połowy XIX wieku. Z połowy XVI wieku pochodzi drewniany i polichromowany krucyfiks. Zwiedzając kościół w Reczu, można zauważyć wiele płyt i tablic nagrobnych. Są to: wapienna tablica nagrobna Lorentza Thomasa z 1635 roku, wapienna tablica nagrobna Paula Thomasa, wykonana po 1663 roku, wapienna płyta nagrobna Johanna Möllera, wykonana po 1603 roku, płyta nagrobna Joachima Misbacha i Anny Marii Thomas-Langenhardt, wykonana z wapienia w 1646 roku i wapienna tablica nagrobna Margarity Misbach z 1635 roku. Do interesujących elementów należy też późnobarokowe epitafium z 1746 roku. Warto zwrócić uwagę na dwa świeczniki z XIX wieku. Pierwszy, ołtarzowy jest neobarokowy, metalowy i złocony. Drugi, wiszący, mosiężny, można zaliczyć do neobarokowych. Drzwi do zakrystii wraz z zawiasami, pochodzą z XVII wieku. Kościół wyposażony jest w aż 3 dzwony, wszystkie spiżowe. Pierwszy z 1502 roku, drugi z 1567 roku i trzeci z 1593 roku.

14 Sicko - Kościół p.w. Miłosierdzia Bożego (XIX w.)
Wieś ze średniowiecznym rodowodem. Po raz pierwszy wspomniana w 1303 roku W 1650 roku właścicielem Sicka był Bogislaw Friedrich von Damitz, następnie w 1652 r., Dawid Brunschweig. W połowie XIX wieku wieś liczyła 698 mieszkańców, w 1865 roku, 746 mieszkańców, w 1933 roku, 577 mieszkańców. W Sicku kościół wzniesiono około 1900 roku. Wcześniej w tej miejscowości istniał kościół, najprawdopodobniej ryglowy, który rozebrano ponieważ był w złym stanie. Podobno podczas trwania krucjat do Prus, proboszcz w tym kościele, po odprawieniu mszy namawiał miejscowe rycerstwo do odkupienia swych niecnych czynów właśnie w takiej wyprawie. Świątynie, na przełomie XIX i XX wieku, ufundowali mieszkańcy gminy protestanckiej z Sicka przy pomocy mecenatu państwowego. Posadowiono ją na rzucie prostokąta, na fundamentach z kamieni granitowych. Z tego samego materiału wzniesiono mury obwodowe, a także niewielkiej ilości cegieł. Po 1945 roku kościół był nie użytkowany i popadł w ruinę. Odbudowano go dopiero w latach Można zaliczyć go do obiektów neogotyckich, jednonawowych z płytką apsydą zakończoną trzema bokami. W elewacji zachodniej, pod daszkiem znajdują się ostrołukowe blendy, a w przyziemiu, również ostrołukowy portal. Wejście do wnętrza obiektu w elewacji południowej, także o łuku ostrym. Okna kościoła są ostrołukowe. Na narożach świątyni umieszczono filary i sterczyny na nich. Kościół filialny pw. Miłosierdzia Bożego w Sicku znajduje się w parafii Warnice. Sicko - Kościół p.w. Miłosierdzia Bożego (XIX w.)

15 Słutowo - Kościół p.w. Przemienia Pańskiego
(XV/XVI w.) Słutowo to wieś o metryce średniowiecznej. W źródłach pisanych wzmiankowana po raz pierwszy w 1337 roku. Od połowy XIV stulecia miejscowość należała do rodziny von Wedel. Przy końcu wieku XVII miejscowość objął we władanie ród von Blankensee. W 1828 roku wieś kupił Franz Heinrich Haken. W 1928 roku mieszkało tu 228 osób, w 1933 roku, 338 osób.Kościół filialny pw. Przemienienia Pańskiego w Słutowie wzniesiono na przełomie XV i XVI wieku. Dokonano tego dzięki fundacji rodziny von Wedel. Jest to świątynia salowa bez architektonicznie wyodrębnionego prezbiterium. Korpus rozmieszczony jest na rzucie prostokąta, natomiast wież na planie zbliżonym do kwadratu. Szczyt wschodni zbudowany z cegły gotyckiej, zdobią go blendy a poniżej w ścianie zachowały się okna o łuku pełnym. Narożniki przy tym szczycie opięte są ukośnymi przyporami. Ściany korpusu nawowego, tak jak i wieży, z kamienia polnego. Dwa portale prowadzące do wnętrza świątyni są pełnołukowe. Więźbę dachową zbudowano z drewna. Cały kościół pokryty jest dachówką ceramiczną. Kościół w Słutowie zlokalizowany jest na terenie parafii Recz. Słutowo - Kościół p.w. Przemienia Pańskiego (XV/XVI w.)

16 Sokoliniec - Kościół p.w. Św. Józefa (XIX w.)
Wieś po raz pierwszy została wspomniana w XV stuleciu. Od XVI wieku znajdowała się w granicach dóbr rodu von Güntersberg. W 2 połowie XVIII stulecia miejscowość posiadała rodzina von Wedel. W 1817 roku, dobra kupił Karol Krystian Hoffmüler. Przy końcu lat 30 XX wieku, wieś liczyła 300 mieszkańców. Z Sokolińcem wiąże się pewna legenda jakoby w tej miejscowości schroniła się pewna wiedźma. Dowiedziawszy się o tym komtur z Recza, przysłał rycerzy którzy zniszczyli wioskę. Dom czarownicy został wielokrotnie spalony. Za każdym razem płonął dziwnym ogniem. Było wtedy słychać płacz, jęki i histeryczny śmiech. W XV wieku, prawdopodobnie za sprawą rodu von Güntersberg powstał kościół w miejscowości Sokoliniec. Około połowy XIX stulecia rozebrano go oprócz wieży. Obecną świątynię wzniesiono w 1889 roku prawdopodobnie z fundacji rodziny von Hoffmüller. Jest to kamienno ceglana, salowa z pięcioboczną apsydą, świątynia, którą pokrywa dwuspadowy dach. Wzniesiono ją, na ławach fundamentowych z kamienia. Szczyt wschodni zbudowano z cegły, a narożniki ścian zwieńczono sterczynami. Sciany, objętej przyporami pięciobocznej apsydy, również są z cegły. Otwory okienne nawy są pełnołukowe. Kościół filialny pw. św. Józefa leży na terenie parafii Wapnica.

17 Sulibórz - Kościół p.w. Św. Wojciecha
(XV w. [XIII w. ?]) Wieś powstała już w XIII wieku, ma więc metrykę średniowieczną. W roku 1714 miejscowość należała do Adama Matza von Wedla. Zabudowa wsi uległa niemal doszczętnemu zniszczeniu podczas pożaru w 1748 roku. Przy końcu XVIII stulecia Wedlowie sprzedali swój majątek Zimmermanom. Liczba mieszkańców: 1809 roku – 278, 1859 roku – 445. W 1832 roku majątek kupił Albert Mätzke. W 1878 roku kupił go von Rebe. W latach 20 XX stulecia majątek kupiła rodzina Büttner.Kościół filialny pw. św. Wojciecha BM wzniesiono w XIII wieku z fundacji rodziny von Wedel. Z przekazów źródłowych wiadomo że pierwszym proboszczem był Johan Schröder. Pod koniec XIX stulecia świątynię odnowiono. Przebudowano wówczas otwory okienne i wejście ściany północnej. Podczas trwania działań zbrojnych, związanych z II wojną światową, kościół został zniszczony. Żołnierze rosyjscy mieli trzymać w nim konie. W 1992 roku rozpoczęto jego remont. Poświęcono go 24 V 1997 roku. Przypuszcza się, że pod świątynią znajduje się krypta. Ściany tego atrakcyjnego obiektu zbudowano z kamieni. W ścianie wschodniej pozostały pierwotne otwory okienne, które tak jak portale są ostrołukowe. Nad wejściem zachodnim, zauważalna jest okrągła wnęka. Niestety nie zachowało się cenne wyposażenie, leżącej na terenie parafii Recz, świątyni w Suliborzu. Należał do niego barokowy ołtarz z 1694 roku, a także dwa cynowe lichtarze i misa chrzcielna z 1693 roku, którą ufundowała Ewa von Schöning.

18 Żeliszewo - Kościół p.w. Narodzenia NMP (XIX w.)
Wieś wymienia się w źródłach średniowiecznych z 1296 roku, jako Zedentorp. Wtedy to miejscowość otrzymały cysterki z Recza. Po kasacji zakonu w 1552 roku, wieś weszła w skład domeny państwowej w Reczu. W 2 połowie XIX wieku prawdopodobnie na miejscu starszego kościoła zbudowano nowy. W 1937 roku w Żeliszewie mieszkało 220 mieszkańców. Kościół filialny pw. Narodzenia NMP wzniesiono w 3 ćwierci XIX wieku, w miejscu starszej świątyni, która wymieniana była w źródłach pisanych, już w XIII wieku. Posadowiono go na fundamentach z kamieni granitowych, natomiast mury wzniesiono z cegieł. Przed II wojną światową dokonano remontu obiektu. Wzmocniono wówczas belki stropu, wymieniono stolarkę drzwiową oraz wykonano nowe ławki. Korpus pokryty został dachem dwuspadowym. Od strony wschodniej wieńczy go szczyt schodkowy. W narożach umieszczono filary, zaś wieża wmurowana jest w środkową partię fasady, wyodrębniony z niej jest tylko szczyt. Przykrywa ją stożkowy hełm. Portal w fasadzie, tak jak okna, po 3 w ścianie północnej i południowej jest ostrołukowy. Przyglądając się kościołowi, można zauważyć blendy, które również są o łuku ostrym. W ścianach bocznych apsydy znajdują się dwa otwory okienne. Wewnątrz świątyni zachowała się ceramiczna posadzka ułożona we wzory. Żeliszewo - Kościół p.w. Narodzenia NMP (XIX w.)

19 Biała - Kościół p.w. Matki Boskiej Bolesnej (XV w.)
Miejscowość Biała powstała w średniowieczu za sprawą cysterek z Marianowa. Wiąże się z nią pewien pomorski ludowy żart, jakoby w tej miejscowości zebrali się wszyscy łobuzy, a głupcy, którzy są w Stargardzie pochodzą właśnie z tej wsi. Kościół filialny pw. MB Bolesnej w Białej, to budowla z 2 połowy XV wieku. Za główny budulec, podczas wznoszenia świątyni, posłużyły kamienie polne i cegły. Jest on obiektem salowym, wzniesionym na planie prostokąta. Wschodni szczyt świątyni zdobią ostrołukowe i koliste blendy. W XIX wieku dokonano zmian w wyglądzie kościoła, otwory okienne zostały poszerzone i w całości przemurowane. Wydłużono ścianę zachodnią i wydłużono nawę, w kierunku zachodu. Zmian dokonano również w wyglądzie portalu południowego, który pierwotnie był ostrołukowy. Świątynia nie posiada wieży. Odlany z brązu dzwon, z 1925 roku, zainstalowany jest w wolnostojącej dzwonnicy, z początku XX wieku. Kościół w Białej posiada zabytkowe wyposażenie. Należy do niego drewniana ambona z końca XVI stulecia, zdobiona malowidłami Ewangelistów i Chrystusa Ukrzyżowanego. Obiekt ten jest, niestety, niekompletny, gdyż nie zachował się baldachim. Także drewniana chrzcielnica, również z końca XVI wieku, która swoim stylem nawiązuje do ambony. Umieszczone na niej malowidła przedstawiają Chrystusa Pasterza i uskrzydlone główki putti. Obecnie kościół w Białej znajduje się parafii Długie. Biała - Kościół p.w. Matki Boskiej Bolesnej (XV w.)

20 Bytowo - Kościół p.w. Św. Wojciecha (XVII w.)
W średniowieczu Bytowo było wsią leżącą na pograniczu Pomorza z Nową Marchią.W roku 1336 margrabia Brandenburgii, do której Nowa Marchia należała, zezwolił rycerzom z rodziny von Güntersberg wznieść w Bytowie zamek. Jednak już dwa lata później nakazuje go rozebrać. Widocznie Güntersbergowie z margrabią się poróżnili. Do dziś położenie tego zamku w terenie jest nierozpoznane. Kościół w Bytowie wzniesiono na początku XVII wieku. Posłużono się kamieniem polnym i cegłą. Świątynia powstała na rzucie prostokąta. Na początku XX stulecia kościół znajdował się na terenie parafii w Krzemieniu a w jego wyposażeniu znajdował się kielich mszalny z pierwszej połowy XVII wieku i dwa późnogotyckie dzwony. Pomiędzy 1906 a 1910 rokiem wschodnia część korpusu została przedłużona i zamknięta trójboczną ścianą. W tym okresie, od południa, powstała kaplica z kryptą i lożą kolatorską. Wież jest późniejsza, przebudowano ją w połowie XIX stulecia. Obecni do interesującego wyposażenia należy, pochodzący z XVIII wieku, późnobarokowy, wykonany z drewna ołtarz, dwa dzwony i stolarka wnętrza świątyni (schodyi parapet loży kolatorskiej, ławy, chór muzyczny).

21 Dobrzany - Kościół p.w. Św. Michała Archanioła (XVII w.)
Pierwsza wzmianka o Dobrzanach pochodzi z 1336 roku. Miasto powstało w pobliżu zamku Szadzko, który stał na straży Księstwa Pomorskiego. Nieopodal przebiegała granica z Nową Marchią, która wchodziła w skład Brandenburgii, a okresowo Zakonu Krzyżackiego. Dlatego okolice Dobrzan, w dawnych czasach, nie należały do spokojnych. Mimo to, z czasem osada rozwijała się. Wkrótce zbudowano w miasteczku kościół. Jednak już w roku 1598, za sprawą Joachima von Wedel, wzniesiono nową świątynię, którą dosięgały płomienie szalejących pożarów. W 1630 i 1683 roku obiektowi udało się przetrwać, natomiast pożar z 1781 roku doprowadził do kompletnej destrukcji. Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła zlokalizowany jest w południowo-wschodniej części Dobrzan. Świątynia jest budynkiem salowym na rzucie prostokąta. Obiekt został wzniesiony w latach , według projektu słynnego architekta Dawida Gilly. Przylegająca od strony zachodniej wieża o rzucie prostokąta, zwieńczona jest trójkątnym naczółkiem. Pod koniec XVIII wieku była w przebudowie. Do zabytkowego wyposażenia świątyni należy neobarokowy ołtarz z przełomu XIX i XX wieku dzwon z 1925 roku odlany z brązu i mechanizm zegarowy z 1899 roku. W zbiorach Działu Historycznego Muzeum w Stargardzie przechowywany jest kielich mszalny z 1605 roku.

22 Pod koniec XVIII wieku była w przebudowie.
Do zabytkowego wyposażenia świątyni należy neobarokowy ołtarz z przełomu XIX i XX wieku dzwon z 1925 roku odlany z brązu i mechanizm zegarowy z 1899 roku. W zbiorach Działu Historycznego Muzeum w Stargardzie przechowywany jest kielich mszalny z 1605 roku.

23 Dolice - Kościół [XIX w. nieużywany]
Dolice (Gm. Dobrzany) Miejscowość Dolice została założona przez Johanna Martina Schoel i Johanna Rudolfa Steinbecka, w latach Początkowo mieszkali w niej koloniści, pochodzący z ziem pomorskich, na zachód od Odry. Kościół w Dolicach został wzniesiony w 1896 roku. Zbudowano go na rzucie prostokąta, na osi północ-południe. Jest to obiekt salowy. Od strony północnej znajduje się pięcioboczna przesklepiona apsyda, natomiast od południa, na rzucie kwadratu, zlokalizowana jest wieża, którą przykrywa strzelisty hełm z iglicą. Po II wojnie światowej kościół pełnił funkcję cerkwi prawosławnej. Obecnie świątynia jest nie użytkowana. Dolice - Kościół [XIX w. nieużywany]

24 Kępno - Kościół p.w. Św. Józefa (XIX w,
Wieża dzwonna XVIII w.) Świątynia w miejscowości Kępno wybudowana została w XIX wieku, z kamienia polnego i cegły. Warto jednak wiedzieć, że miejscowość ta ma średniowieczną metrykę. Miała zostać wymieniona już w przekazie pochodzącym z 1400 roku.Ludowe podania opowiadają o miejscu w okolicy Kępna zwanym Reitfurt. Kiedy zbliżali się do niego podróżni, miał im się ukazywać diabeł. Pewnego razu, kiedy jeden z podróżnych, wędrujący w nocy zbliżył się do tego miejsca, a na wieży kościoła wybiła północ, ukazał mu się koń. Wędrowiec dosiadł go i pojechał do Chociwla. Wierzchowiec był bardzo kapryśny i nie chciał słuchać swojego pana. Kiedy jeździec krzyknął na konia, by ten galopował. Rumak odpowiedział: „Czy ty wiesz, że na diable jedziesz?”. Kiedy zegar na wieży w Chociwlu wybił pierwszą godzinę, koń nagle zniknął. Kościół w Kępnie jest salowy na planie prostokąta. Najstarszą częścią jest wieża, która pochodzi z XVIII stulecia. Jest ona konstrukcją ryglową. Przykrywa ją barokowy hełm z latarnią. Do zabytkowego wyposażenia należy drewniana ambona z końca XIX wieku i mosiężny świecznik, wiszący z przełomu XIX i XX wieku, który został przerobiony na żyrandol elektryczny. Godny uwagi jest również dzwon, odlany z brązu z końca XV wieku, który nie jest zainstalowany na wieży, tylko w dzwonnicy, stojącej na działce przykościelnej. Kościół filialny pw. św. Józefa w Kępnie leży na terenie parafii Dobrzany. Kępno - Kościół p.w. Św. Józefa (XIX w, Wieża dzwonna XVIII w.)

25 Krzemień - Kościół p.w. Wniebowzięcia NMP
(XIX w.) W 1296 roku cysterki, z klasztoru w Reczu, otrzymały przywilej korzystania z dobrodziejstw rzeki Iny, w okolicach Krzemienia, a także monopol na budowę młyna w tym rejonie. Jest więc to wieś o metryce średniowiecznej. Głównym budulcem, z którego wzniesiono około 1830 roku kościół w Krzemieniu jest kamień polny i cegły. Do świątyni można się dostać przez ostrołukowy portal, znajdujący się od strony południowej. Okna nawy również są ostrołukowe. W początkach XX stulecia, w kierunku zachodnim, przedłużona została nawa. Wówczas wzniesiono także, przykrytą czterospadowym dachem, wieżę. W kościele są dwa zabytkowe cynowe lichtarze, z około 1747 roku, natomiast na wieży zainstalowane są dwa dzwony, pierwszy brązowy z 1902 roku, a drugi żeliwny z 1924 roku. Kościół filialny pw. Wniebowzięcia NMP w Krzemieniu znajduje się w parafii Dobrzany. W kościele są dwa zabytkowe cynowe lichtarze, z około 1747 roku, natomiast na wieży zainstalowane są dwa dzwony, pierwszy brązowy z 1902 roku, a drugi żeliwny z 1924 roku. Kościół filialny pw. Wniebowzięcia NMP w Krzemieniu znajduje się w parafii Dobrzany.

26 Lutkowo - Kościół p.w. Chrystusa Króla
(pocz. XX w.) Lutkowo jest jedną z miejscowości która powstała za sprawą działalności cysterek z Marianowa. Posiada ona bogatą historię. W początkach XX wieku, była to bardzo rozwinięta wieś. Kościół filialny pw. Chrystusa Króla w Lutkowie, jest budowlą z 1907 roku. Postawiono go na miejscu starszego. Świątynia jest obiektem salowym, ceglanym, na kamiennej podmurówce. Została wzniesiona na rzucie prostokąta. Od północy z bryły wydzielona jest empora. Drewniany strop kolebkowy przykrywa nawę, natomiast od wschodu znajduje się pięcioboczna apsyda. Okazała wieża, przylegająca od zachodu, wznosi się na planie prostokąta. Zdobią ją pojedyncze szczyciki rozczłonkowane dwiema blendami zamkniętymi trójlistnie. Wieże zwieńcza smukły hełm om formie wielobocznego ostrosłupa. W kościele można obejrzeć zabytkowe wyposażenie. Należy do niego zespół zabytków drewnianych z około 1907 roku: ambona, ołtarz, prospekt organowy, empora, ławki i stolarka drzwiowa. Bardzo przyciągają uwagę malowidła ścienne i witraże. Z tego okresu również pochodzi mosiężny świecznik wiszący. Na wieży zainstalowane są aż trzy dzwony, jeden brązowy i dwa żeliwne. Obecnie kościół znajduje się w parafii Długie. W kościele można obejrzeć zabytkowe wyposażenie. Należy do niego zespół zabytków drewnianych z około 1907 roku: ambona, ołtarz, prospekt organowy, empora, ławki i stolarka drzwiowa. Bardzo przyciągają uwagę malowidła ścienne i witraże. Z tego okresu również pochodzi mosiężny świecznik wiszący. Na wieży zainstalowane są aż trzy dzwony, jeden brązowy i dwa żeliwne. Obecnie kościół znajduje się w parafii Długie.

27 Odargowo - Kościół p.w. Przemienia Pańskiego
(XV w.) Początki istnienia miejscowości Odargowo są niezwykle tajemnicze. Pierwsze przekazy źródłowe o niej do dziś budzą wiele kontrowersji. U progu II wojny światowej mieszkało tu 298 mieszkańców. W Odargowie kościół wybudowano w 2 połowie XV stulecia z kamienia polnego i cegły. Jest to obiekt salowy wzniesiony na rzucie prostokąta. Od strony wschodniej, na szczycie można zauważyć siedem smukłych ostrołukowych blend. Po tej stronie kościoła dwa okna są ostrołukowe. Pozostałe natomiast były przemurowywane w XVIII i XIX wieku i w rezultacie otrzymały kształt prostokąta. Portal południowy jest ostrołukowy. W połowie XIX stulecia dostawiono do kościoła wieżę, którą przykrywa hełm z latarnią. Da zabytkowego wyposażenia należy drewniana empora z 2 połowy XIX wieku, którą zdobi czternaście malowideł z 1 ćwierci XVII wieku a także brązowy dzwon z 1934 roku. Na szczególną uwagę zasługuje ołtarz i ambona. Zostały one przywiezione do Odargowa po II wojnie światowej, ze zniszczonego wówczas kościoła w Szadzku. Ołtarz z 1596 jest drewniany. Renesansowy, bardzo bogato zdobiony malowidłami i płaskorzeźbami. Ambona, również drewniana z 1598 roku, nawiązuje stylem do ołtarza. Jest bardzo bogato zdobiona malowidłami, płaskorzeźbami i ornamentami. Kościół filialny pw. Przemienienia Pańskiego w Odargowie znajduje się w parafii Dobrzany.

28 Ognica - Kościół p.w. Św. Piotra i Pawła
(XVII w.) Miejscowość powstała już w średniowieczu. Należała ona do zespołu wsi okolic słynnego zamku Szadzko. Na początku XX wieku we wsi mieszkało 302 mieszkańców. Kościół filialny pw. św. Piotra i Pawła Ap. w Ognicy został wzniesiony około roku 1600 z kamienia polnego i cegły. Jak większość tego typu obiektów, został wzniesiony na rzucie prostokąta. Szczyt wschodni świątyni zdobię pełnołukowe blendy. Natomiast otwory okienne, tak jak portale – południowy i zachodni, są o łuku półeliptycznym. Neogotycką wieżę dostawiono dopiero w 2 połowie XIX wieku. W 1959 roku zniszczeniu uległa zdobiona oprawa południowego portalu. Do zabytkowego wyposażenia należy drewniany barokowy ołtarz z 1772 roku, drewniana ambona, również barokowa z 1735 roku, drewniana chrzcielnica z około 1600 roku obecnie przechowywana w koszu ambony. Także cynowy lichtarz i brązowy dzwon z 1925 roku. Kościół znajduje się w parafii Dobrzany.

29 Szadzko - Kościół [XVI w. ruina]
Miejscowość Szadzko kojarzona jest ze słynnym w dziejach Pomorza zamkiem, który został zbudowany w początkach XIV wieku. Pierwsza wzmianka źródłowa o nim pochodzi z 1336 roku. Rozgrywały się tu znaczące bitwy, przybywały również ważne osobistości. Z pobliskim jeziorem Szadzko wiąże się pewna legenda. W okolicach szadzkiego zamku mieszkał ogrodnik, którego córka była narzeczoną leśnika, który mieszkał po drugiej stronie jeziora. Pewnego razu, kiedy leśnik szedł do swej ukochanej powiedział „Dom mojej narzeczonej leży tak blisko. Diabeł powinien zbudować mi most przez jezioro, a ja za to oddałbym mu swoją duszę”. I oto pojawił się diabeł. Zawarł układ z leśnikiem, że zbuduje mu most przez jezioro zanim zapieje pierwszy kogut. Za to mężczyzna odda mu swoją duszę. Diabeł z najbliższego wzgórza zaczął brać ogromne masy ziemi i budować most. Przestraszony leśnik opowiedział wszystko swojej ukochanej. Ta wymyśliła jak oszukać diabła. Zaczęła piać swoim pięknym głosem i klaskać w ręce. Wtem koguty z pobliskich zagród rozpoczęły piać. To uratowało leśnika. Kiedy diabeł usłyszał kogucie śpiewy ze złości rzucił bryłą ziemi w jezioro. Tak powstała wyspa obok półwyspu na jeziorze Szadzko.Szadzki kościół obecnie jest w ruinie. Zbudowany został około roku 1600 z kamienia polnego i cegły. Fundatorami budowy byli Joachim i Kordula von Wedel, którzy zostali pochowani w krypcie. Był to obiekt salowy na rzucie prostokąta . W XVIII i XIX wieku przebudowywano go, natomiast wieża została dostawiona w 1784 roku. Po II wojnie światowej świątynia popadła w ruinę. Część zabytkowego wyposażenia (ołtarz i ambona) została przeniesiona do kościoła w Odargowie, zaś kielich i trybularz przechowywane są w Muzeum Narodowym w Szczecinie. Szadzko - Kościół [XVI w. ruina]

30 Ciemnik - Kościół p.w. Św. Stanisława BM (XVIII w.)
Wieś Ciemnik leżała na pograniczu księstwa pomorskiego i Nowej Marchii. Nie była to dla jej mieszkańców dobra lokalizacja, gdyż pomiędzy Pomorzem i Brandenburgią dochodziło do wielu konfliktów. W roku 1587 dwie kobiety z tej miejscowości Schulzowa i Tetzlaffowa, były sądzone za czary i skazane na spalenie. Wyroku dokonano w Szadzku. Podczas wyprawy Stefana Czarnieckiego na Pomorze w 1657 roku Ciemnik został podpalony. Kościół filialny pw. św. Wojciecha w Ciemniku jest obiektem salowym na planie prostokąta. Został on odbudowany niemal od podstaw, około 1930 roku po pożarze, natomiast w 1993 roku został przebudowany. Otwory okienne w ścianach od północy i południa są prostokątne. Na zachodnim szczycie umieszczona jest dzwonnica, którą przykrywa hełm. Świątynia wyposażona jest w dwa zabytkowe żeliwne dzwony z 1897 roku. Kościół w Ciemniku znajduje się w parafii Ińsko. Ciemnik - Kościół p.w. Św. Stanisława BM (XVIII w.)

31 Czertyń - Kościół p.w. Św. Bartłomieja (XIX w.)
Wieś Czertyń powstała jeszcze w średniowieczu. W 1337 roku, z niewiadomych przyczyn została opuszczona. Od 1354 roku miejscowość przeszła w posiadanie słynnego rodu von Wedel. U progu II wojny światowej w Czertyniu mieszkało 269 mieszkańców. Kościół filialny pw. św. Bartłomieja w Czertyniu został wzniesiony w 1889 roku. Jest on obiektem neogotyckim, salowym na rzucie prostokąta. W jego wschodniej ścianie umieszczone są ostrołukowe otwory okienne. Od południa znajduje się przedsionek z ostrołukowym portalem, natomiast od strony zachodniej przylega drewniana, szkieletowa dzwonnica, zbudowana w miejscu dawnej wieży po 1966 roku.. Czertyń - Kościół p.w. Św. Bartłomieja (XIX w.) Świątynię wzbogaca zabytkowa neogotycka chrzcielnica, z końca XIX wieku. W dzwonnicy umieszczone są dwa zabytkowe dzwony. Pierwszy brązowy z 1608 roku i drugi żeliwny z 1921 roku. Kościół w Czertyniu znajduje się w parafii Ińsko.

32 Linówko - drewniana wieża kościelna
W średniowieczu Linówko było wsią graniczną między Pomorzem i Brandenburgią. Wraz z miejscowością Długie leżały po stronie brandenburskiej, natomiast Biała, Kozy i Lutowu zlokalizowane były już po stronie pomorskiej. Z Linówkiem swoje losy związała rodzina von Mellentin, która posiadała swoje dobra w tej okolicy aż do II wojny światowej. Kościół filialny pw. MB Różańcowej w Linówku jest budowlą XX - wieczną. Około 1976 roku w miejsce dawnego, XVII – wiecznego, postawiono nową nawę. Historyczna pozostała jedynie wieża. Znajduje się po zachodniej stronie korpusu. Powstała na przełomie XVII i XVIII wieku. Jest ona wolnostojąca, szkieletowa. Pokrywa ją strzelisty hełm. Do zabytkowego wyposażenia świątyni należą: srebrny i pozłacany kielich z przełomu XIX i XX wieku, patena również srebrna i pozłacana z początku XX wieku oraz żeliwny dzwon z 1911 roku. Kościół w Linówku znajduje się w parafii Długie. Do zabytkowego wyposażenia świątyni należą: srebrny i pozłacany kielich z przełomu XIX i XX wieku, patena również srebrna i pozłacana z początku XX wieku oraz żeliwny dzwon z 1911 roku. Kościół w Linówku znajduje się w parafii Długie.

33 Storkowo - Kościół p.w. MB Różańcowej (XIX w.)
Storkowo od najdawniejszych czasów związane było z rodzinami von Wedel i von Schmiedeberg. W okolicach tej miejscowości istniała tama i młyn, z których kożyści czerpali Schmiedebergowie. Pod koniec XVIII wieku majątek kupili Zimmermanowie. W 1939 roku mieszkało tu 160 mieszkańców. Kościół parafialny pw. MB Różańcowej w Storkowie zbudowano w połowie XIX wieku. Wzniesiono go na planie prostokąta. Otwory okienne, tak jak portal zachodni, są pełnołukowe. Od zachodu z dachu wyrasta dzwonnica nakryta stożkiem. Zabytkowe wyposażenie stanowi drewniana ambona z około 1620 roku, drewniana szafa z początku XX wieku, pozłacany kielich z 1895 roku, żeliwny krzyż ołtarzowy z przełomu XIX i XX wieku, oraz brązowy dzwon z 1857 roku. Storkowo - Kościół p.w. MB Różańcowej (XIX w.)

34 Studnica - wieża kościelna – kamienno ryglowa
(XVII w.) Już w 1337 roku Studnia została wymieniona jako wieś opuszczona. Musiała więc powstać dużo wcześniej przed tą datą. Od około 1348 roku swoje lenno posiadała tu rodzina von Borne która, w tych okolicach otrzymała prawo budowy zamku. W 1499 roku już cała wieś należała do tego rodu. Z pobliskim jeziorem o takiej samej nazwie wiążę się pewna legenda. Otóż pewien młodzian kochał się w szlachciance, która mieszkała w pobliskim zamku. Ta jednak naśmiewała się z jego uczucia. Zrozpaczony kochanek popełnił samobójstwo. Wpierw jednak przeklął niedoszłą ukochaną. Wówczas zamek pochłonęło jezioro a dusza kobiety nie zaznała spokoju. Klątwę może zrzucić raz na sto lat mężczyzna który pocałuje ukazującego się ducha kobity. Kilkukrotnie znajdywali się śmiałkowie, jednak rezygnowali kiedy twarz dziewczyny zamieniała się w wizerunek węża. Kościół filialny pw. Trójcy Przenajświętszej w Studnicy powstał po II wojnie światowej, w miejscu starszej świątyni. Historyczna pozostała jedynie wieża. Zlokalizowana ona jest od zachodniej strony nawy. Powstała w XIX wieku na planie kwadratu. U podstaw z kamienia i cegły, wyżej konstrukcja szachulcowa. Przykrywa ją ośmioboczny bęben nakryty cebulastym hełmem. Do zabytkowego wyposażenia należą dwa żeliwne lichtarze, z końca XIX wieku oraz brązowy dzwon z około 1660 roku. Kościół w Studnicy znajduje się w parafii Storkowo. Do zabytkowego wyposażenia należą dwa żeliwne lichtarze, z końca XIX wieku oraz brązowy dzwon z około 1660 roku. Kościół w Studnicy znajduje się w parafii Storkowo.

35 Ścienne - Kościół p.w. Św. Teresy od Dzieciątka Jezus (XVII w.)
Kaplica cmentarna (XIX w.) Początki miejscowości Ścienne toną w mroku przeszłości. Z pewnością pierwsi mieszkańcy korzystali z dobrodziejstw pobliskiego jeziora. Wiadomo, że w 1420 roku z tej wsi pochodzili sądzeni w Chociwlu chłopi. Mieszkała tu rodzina rycerska von Petersdorf, a w XV wieku swoje lenno posiadali też von Schmiedeberg. Warto wiedzieć, że na początku XX wieku, we wsi funkcjonowała kaplica baptystów. U progu II wojny światowej miejscowość ta, była jedną ze znaczniejszych w okolicy. W 1939 roku mieszkało tu aż 534 mieszkańców. Kościół filialny pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Ściennym powstał na przełomie XVII i XVIII wieku. Była to budowla szachulcowa. Jednak w 1932 roku i latach 50 i 60 XX wieku świątynię przebudowywano. Natomiast w latach 80 spłonęła szkieletowa wieża. Kościół w Ściennym znajduje się w parafii Ińsko. Ścienne - Kościół p.w. Św. Teresy od Dzieciątka Jezus (XVII w.) Kaplica cmentarna (XIX w.)

36 DZIĘKUJEMY DZIĘKUJEMY

37 Do celów działalności Lokalnej Grupy Działania – Stowarzyszenie „WIR” – Wiejska Inicjatywa Rozwoju, należy wspieranie rozwoju obszarów wiejskich i promowanie ich. Na obszar działalności LGD składają się tereny sześciu gmin (Chociwel, Kobylanka, Marianowo, Stara Dąbrowa, Stargard Szczeciński i Suchań),które znajdują się w rozległym powiecie stargardzkim. Dziedzictwo kulturowe jest pięknym, ale niekiedy trudnym tematem. Należy do niego zabytkowa substancja sakralna, której nie brakuje w granicach terenu działalności LGD. Znajomość tych zasobów historyczno-kulturowych nie jest równomierna. Znaczna część kościołów rozsiana jest po mniejszych miejscowościach, zlokalizowanych w różnych zakamarkach obszaru LGD. Obiekty te nie są jedynie budynkami. Należą one do pomników historii, które mogą wiele powiedzieć o dziejach nie tylko swoich, ale i ludzi. Niniejszy materiał ma za zadanie zaprezentować najciekawsze kościoły, do których na pewno warto dotrzeć i doświadczyć piękna, które prezentują.