Notatki do przedmiotu MAKROEKONOMIA

Notatki do przedmiotu MAKROEKONOMIA
Rok akad. 2002/2003 Notatki do przedmiotu MAKROEKONOMIA Sygnatura Edward Golachowski Katedra Teorii Systemów Ekonomicznych ul. Wiśniowa 41, pok. 81 tel – Literatura obowiązkowa ( skrypt ) : Marek Garbicz, Edward Golachowski Elementarne modele makroekonomiczne Oficyna Wydawnicza SGH , Warszawa ( wydanie najnowsze )

Niniejsze „Notatki ...” mają pomóc w opanowaniu przedmiotu
MAKROEKONOMIA głownie dzięki umożliwieniu : - koncentracji podczas wykładów na słuchaniu i myśleniu ; - samodzielnego powtarzania materiału. Należy je traktować jako uzupełnienie wykładów i literatury. „Notatki ...” są też specyficzną wersją skryptu : - skróconą ( np. znacznie mniej tekstu opisowego ) ; - rozszerzoną ( np. dodatki uznane za istotne dydaktycznie ) ; - zmienioną ( np. wyjaśnienia problemów na podstawie innych niż w skrypcie przykładów ). Jednak podstawowa różnica polega na zastosowanej w „Notatkach ...” animacji – szkice graficzne powstają stopniowo i równie stopniowo są komentowane, co ułatwia zrozumienie omawianych tematów. W „Notatkach”... są też przykładowe pytania do każdego tematu – niektóre z nich mogą pojawić się na egzaminie.

Tytuły wykładów 1. Modele sektorowe 2. Modelowanie typu IS - LM 3. Model rynku towarowego i rynku pieniężnego 4. Analiza gospodarki według modelu IS - LM 5. Analiza skuteczności polityki ekonomicznej 6. Rynek obrotów z zagranicą 7. Model gospodarki otwartej - analizy

8. Rynek pracy – część I 9. Rynek pracy – część II Kompleksowy model krótkookresowej równowagi makroekonomicznej 11. Cykl koniunkturalny 12. Teorie wzrostu gospodarczego

Wprowadzenie 1. Przedmiot badań ekonomii
Ekonomia bada gospodarkę ( system ekonomiczny ). System ekonomiczny Przyroda Społeczeństwo Do systemu ekonomicznego ( SEK ) dopływa z przyrody strumień zasobów naturalnych , jest też dopływ wewnętrzny ( np. maszyny, materiały do dalszej produkcji ), a także dopływ z systemu społecznego ( np. praca, wiedza ) - suma dopływów to wektor wejść do SEK. X = x1 + x2 + x X czynniki produkcji x np. zasoby naturalne x np. kapitał trwały x np. praca

T Y X Y = y1 + y2 + y3 + ... Y - produkty i usługi konsumpcyjne SEK
Z systemu ekonomicznego do społeczeństwa wypływa strumień produktów i usług konsumpcyjnych – to wektor wyjść z SEK . Y = y1 + y2 + y Y - produkty i usługi konsumpcyjne y1 - np. żywność y2 - np. odzież y3 - np. mieszkania SEK X Y T Y = T X Gospodarka to macierz transformacji. Ekonomia zajmuje się jej badaniem.

2. Metoda badawcza ekonomii
Etapy działania : 1 - obserwacja rzeczywistości ( zbiór danych surowych ) ; 2 - wybór cech istotnych ( abstrakcja ) ; 3 - badanie zależności pomiędzy zmiennymi i sformułowanie modelu właściwego ( funkcji ) ; 4 - weryfikacja modelu ; 5 - wykorzystanie modelu ( wyjaśnienie, przewidywanie, symulacja, podstawa decyzji ) . Przykład modelu: podatki a budżet państwa ( krzywa Laffera ). Załóżmy : - B to dochody budżetu ; - t to przeciętna stopa podatkowa w procentach ; - brak innych wpływów do budżetu. Model to : B =  ( t ) Nauka posługuje się modelem, a polityka - wzorcem : np. B ma być = max , wtedy t = ?

Elementy analizy : - w t0 = 0% i t4 = 100% B = 0 B B2 - w t2 = np. 50% B = max ! B1 t0 t1 t2 t3 t4 t - kiedy B rośnie ? - kiedy B maleje ? - dla t1 = np. 25% i dla t3 = np. 75% B jest ...

3. Główny problem ekonomii
Zasoby czynników produkcji X są w każdym momencie dane, ograniczone ; a suma potrzeb konsumpcyjnych PK jest nieograniczona . Jak zaspokoić nieograniczone PK wykorzystując dane X ? Ekonomia jest nauką o alokacji zasobów, jej główny problem to : jak rozmieścić ograniczone zasoby, by jak najlepiej zaspokoić nieograniczone potrzeby konsumpcyjne ?

4. Odpowiedzi Sposób I warunkiem udzielenia odpowiedzi jest zebranie pełnej informacji o gospodarce ; dopiero na takiej podstawie można centralnie podjąć decyzje optymalne dla systemu jako całości ; dla właściwej realizacji centralnych rozwiązań alokacyjnych w sposób najlepszy dla społeczeństwa niezbędne jest podporządkowanie wszystkich podmiotów decyzjom centralnym ; jedynym wyjściem jest więc obowiązujący wszystkich plan ! Sposób I to gospodarka centralnie planowana ( GCP ) .

Sposób II : nie jest możliwe zebranie takiej informacji, by można udzielić odpowiedzi na miliony pytań w wymaganym czasie ; trzeba ograniczyć liczbę pytań i zastosować automaty rozwiązujące problemy cząstkowe ; - wprowadźmy wspólny mianownik - pieniądz ! wtedy potrzeby przekształcą się w popyt ( efektywny ! ), a produkcja w podaż ; w gospodarce zacznie działać automatyczny mechanizm popytowo - podażowy służący efektywnej alokacji ; rezultatem będzie równowaga pomiędzy wartością popytu AD a podaży ( AS = Y ). Sposób II to gospodarka rynkowa ( GR ) .

Który sposób jest lepszy ? Dominująca odpowiedź dzisiejsza :
- ani czysta GCP ; - ani czysta GR ; - chodzi o MIX, historycznie zmienny. Współczesna gospodarka MIX to : - ustalenie ram aktywności ekonomicznej przez państwo ; - samodzielna działalność firm w powyższych ramach ; - regulacja przebiegu gry ekonomicznej przez państwo. Od teorii ekonomii oczekuje się więc dwóch typów odpowiedzi : - jak regulować gospodarkę jako całość ? - jak prowadzić pojedynczą firmę ? To uzasadnienie dwóch gałęzi ekonomii : - makroekonomia ( wielkie litery ) ; - mikroekonomia ( małe litery ) . Wykłady – w konwencji modelowej - przedstawiają wybrane problemy tak rozumianej makroekonomii.

Wykład I Modele sektorowe

Bank 1. Istota modeli Model dwusektorowy Y H C F S I
Gospodarstwa domowe są właścicielami firm. Oszczędności jednych mogą być inwestycjami drugich. W praktyce między nimi jest pośrednik - bank.

Model trzysektorowy – rozszerzenie o sektor rządowy
( pomiędzy H a F ) TR T H G F Rz Pozostałe elementy poprzedniego szkicu - bez zmian.

2. Funkcje w modelach 2 – sektory 1. Dochód dyspozycyjny
Y = C + S , decyzja H , czyli Yd = Y ( cały dochód jest dyspozycyjny ) 3. Funkcja oszczędności S = Y – C Wstawiamy funkcję C S = Y – C – c Y d = - C + (1 – c)Yd S = - C + s Y 2. Funkcja konsumpcji 4. Funkcja inwestycji C = C + c Yd Z założenia I = I ( inwestycje są autonomiczne ) gdzie : C – konsumpcja autonomiczna c – krańcowa skłonność do konsumpcji ( c + s = 1 )

3 – sektory 1.Dochód dyspozycyjny Yd = Y – T + TR ( gospodarstwa domowe płacą podatki i otrzymują transfery ) Yd = C + S, ale Yd  Y 4. Funkcja inwestycji Pozostaje I = I i dotyczy tylko inwestycji prywatnych. Inwestycje rządowe ( poza modelem ! ) są składnikiem G, bo G = Crząd + Irząd 2. Funkcja konsumpcji Inwestycje ogółem są sumą Ipryw + Irząd Inna wielkość Yd więc C = C + c (Y – T + TR) 5. Funkcja popytu rządowego 3. Funkcja oszczędności Przyjmujemy, że G = G , Inna wielkość Yd, więc S = - C + s Yd tj. popyt rządowy to autonomiczna decyzja rządu. S = - C + s (Y – T + TR)

7. Funkcja podatków 6. Funkcja transferów Zakładamy, że chodzi tylko o podatki od H. Przyjmujemy TR = TR Transfery to autonomiczna decyzja rządu ( polityka społeczna ) . Dwie uproszczone możliwości : - kwotowy ( tj. T = T ) - proporcjonalny ( tj. T = t Y dla 0 < t < 1 ) Przyjmujemy ten drugi wariant. T = t Y Powyższe funkcje tworzą właściwe modele. Z przedstawionych równań można obliczyć produkcję w stanie równowagi : 2- sekt. 1 YE = (C + I ) 1 - c 1 YE = (C + I + G + c TR) 3-sekt. 1 – c (1- t)

3. Możliwości regulacji rządowej
Na skłonność do konsumpcji c rząd nie ma wpływu bezpośredniego. Na stopę podatkową t oczywiście ma wpływ, według formuły wzrost podatków zmniejsza mnożnik ; 1 w = 1 – c (1- t) Na części składowe popytu autonomicznego A wpływ jest zróżnicowany : - na C i I tylko pośredni, - na G i TR bezpośredni. Pozostają trzy narzędzia polityki gospodarczej : podatki, zamówienia rządowe, transfery.

4. Model czterosektorowy
Rozszerzenie o sektor wymiany z zagranicą ( Oz ) i o nowy rodzaj popytu ( X jako czysta nadwyżka eksportowa) ; mamy więc SEK = H + F + Rz + Oz i AD = C + I + G X Gdy X  0 , pomiędzy gospodarką zamkniętą a otwartą wystąpi różnica wielkości popytu i produkcji . Z założenia tylko F ma związki z zagranicą ( uproszczenie ) , trzeba do schematu trzech sektorów dodać blok Oz. Import Eksport to strumień obcego popytu płynący do naszych firm, import popytu naszych firm płynący za granicę. F Oz Eksport

Nowe funkcje w modelu : - funkcja eksportu : zakładamy Exp = Exp tj. cały eksport jest wielkością autonomiczną, to decyzje partnerów zewnętrznych, niezmienne w okresie krótkim. Exp Exp Y - funkcja importu : zakładamy, że część importu ma charakter autonomiczny - import niezbędny, Imp ; pozostała część importu ma charakter zmienny, zależy od wielkości produkcji Y ; przyjmijmy tu pojęcie skłonności do importu ( m ) :  Imp niech m = Import zmienny = m Y  Y

Suma powyższych funkcji daje następujący obraz :
Funkcja importu ma więc postać następującą : Imp Imp + m Y Imp = Imp + m Y m Y Imp Y Suma powyższych funkcji daje następujący obraz : Exp, Imp Imp B E Exp A Y W obszarze A eksport jest wyższy od importu, mamy nadwyżkę, tj. dodatkowy strumień popytu pobudzający gospodarkę, X > 0. W punkcie E mamy równowagę, X = 0 (ale zmiana struktury Y !). W obszarze B import jest wyższy od eksportu, mamy deficyt, X < 0 .

Ogółem funkcja obrotów z zagranicą :
X = Exp – Imp = Exp – Imp – m Y Po dodaniu funkcji X do 7 funkcji modelu trzysektorowego możemy rozwiązać model czterosektorowy, tj. obliczyć produkcję w stanie równowagi : 1 YE = ( C + I + G + c TR + Exp - Imp ) 1 – c ( 1 – t ) + m Równowaga gdy Yi = YE Jeżeli Yi  Y E czyli zgłoszony popyt jest mniejszy lub większy od produkcji, to zrównoważenie nastąpi dzięki zmianie produkcji ( tj. decyduje popyt ) .

Czy są nowe możliwości regulacji gospodarki przez państwo ?
Exp jest autonomiczny, rząd może tylko zachęcać lub zniechęcać firmy prywatne ; rząd jako właściciel firm sektora publicznego ma jednak pewien wpływ ; Imp jest też autonomiczny ( + dwie uwagi j.w. ) ; import zmienny ( m Y ) uwarunkowany jest głównie technologicznie, konieczną importochłonnością m , stabilną w okresie krótkim ; W ramach przyjętych założeń nie ma więc nowych narzędzi polityki gospodarczej.

Pytania : 1. Wyznacz wielkość produkcji w stanie równowagi ( oblicz YE ) wg. modelu 2-sektorowego ( 3-sektorowego ; 4-sektorowego ). 2. Przeprowadź analizę ( także graficzną ) dojścia gospodarki do równowagi z sytuacji, w której Yi < YE ( - Yi > YE ) w modelu 2-sektorowym ( 3-sektorowym ; 4-sektorowym ). 3. Omów postać i działanie mnożnika popytowego w modelach sektorowych – dlaczego mnożnik ulega osłabieniu po rozsze- rzeniu modelu o trzeci i czwarty sektor ? 4. Przedstaw wszystkie możliwości regulowania gospodarki przez państwo zgodne z założeniami modelu 4-sektorowego.

Wykład II Modelowanie typu IS - LM

1. Przedmiot Równowaga makroekonomiczna w okresie krótkim: - na rynku towarowym ( IS ) z podziałem na konsumpcyjny ( C ) i inwestycyjny ( I ) ; na rynku pieniężnym ( LM ) - obroty pomiędzy agregatami M a B ; na rynku obrotów z zagranicą ( BP ) z podziałem na obroty towarowe ( BH ) i kapitałowe ( BK ) ; - na rynku pracy ( SR ) ; oraz wielostronne powiązania między rynkami. Rodzaje problemów : a) - analiza stanu równowagi i jego warunków b) - analiza automatycznego procesu równoważenia ( gdy P  E, to P  E ) c) - polityka stabilizacyjna ( gdy P  E, to E  P ) d) - szczególne cele polityki ( gdy P0 = E0  Pp = Ep , gdzie p - stan pożądany )

2. Miejsce modelu IS - LM w makroekonomii
Pojawił się w roku ( J. R. Hicks – Nobel 1972 ) jako rozwinięcie i sformalizowanie myśli J. M. Keynesa. Ewolucja modelu ciągle trwa ( np. pogłębianie i rozszerzanie analiz, zmiana założeń, rozwój szaty matematycznej ). Współczesny neo-keynesizm to nadal część głównego nurtu rozwoju makroekonomii ( mainstream ) . Co było przed Keynesem ? Prawo rynków Say’a czyli klasyczna koncepcja równowagi. Podaż i popyt muszą być równe, bo każda podaż kreuje własny popyt ; wymiana jest praktycznie naturalna, a pieniądz to tylko „techniczny” pośrednik. Gospodarka wytwarza tyle, ile może ( tj. pełne wykorzystanie zdolności produkcyjnych ) , a popyt zależy od cen.

p cena p AS (= max.) AD ilość q q Gdy popyt się zmienia, produkcja ilościowo pozostanie bez zmian, lecz zmieni się jej wartość. Niech D AD < 0 : Obniżenie popytu doprowadziło tylko do spadku ceny, produkcja nie uległa zmianie. Q p p0 AD0 AS E0 AD1 p1 E1

Współcześnie ceny w większości są administrowane, ruchy cen są kontrolowane ( rola monopoli i państwa ), zaś obniżanie płac jest niemożliwe ( powody społeczne ). Przy tych ograniczeniach rozwiązanie klasyczne nie działa. p0 Q Q0 E0 AS0 AD0 AD1 AS1 E2 Q2 Obniżenie popytu doprowadziło do obniżenia podaży, a cena pozostała bez zmiany. Po takiej krytyce Keynes odrzucił rozumowanie klasyczne.

3. Założenia modelowania IS - LM
a) meta – założenia - gospodarka rynkowa jest niestabilna, podlega wstrząsom, reaguje na bodźce - ale dąży do stabilności, równowagi ; - przyczyny wstrząsów są różne, ale najważniejsze to „zwierzęce” instynkty inwestorów ( „stadne” decyzje, irracjonalne mody, fale optymizmu i pesymizmu ) ; gospodarka rynkowa może samoczynnie się zrównoważyć, to jednak wymaga czasu i przynosi koszty społeczne ; - polityka ekonomiczna państwa jest konieczna ; reakcje ( dostosowania ) mają charakter ilościowy, a nie cenowy ( jak u klasyków ) .

b) założenia oczywiste [ u nas niezbędne tymczasem (?) ]
grę ekonomiczną toczy wielu uczestników, decyzje ekonomiczne są podejmowane przez licznych producentów i konsumentów, istnieje konkurencja ; - państwo też jest aktorem ekonomicznym, działa regulując całość gospodarki oraz jako właściciel firm sektora publicznego ; - gospodarka jest mieszana ; - istnieje nowoczesna i rozwinięta infrastruktura służąca gospodarowaniu ( techniczna, instytucjonalna, prawna, informacyjna oraz społeczna ) ; - brak zjawisk nadzwyczajnych ( np. ekonomicznych, społecznych, politycznych ) ; - gospodarka z założenia jest rynkowa, rozwinięta, zdrowa.

c) założenia idealizujące ( kierunki modelowego uproszczenia rzeczywistości )
- istnieją rezerwy wszystkich czynników produkcji, można nimi manipulować ; dzięki rezerwom podaż elastycznie podąża za popytem ( keynesowskie czyli popytowe regulowanie gospodarki ); rozpatrujemy wyłącznie okres krótki, w którym decyzje dotyczą wykorzystania zasobów, a nie ich kształtowania ; - dochody budżetu państwa to tylko podatki, wydatki to tylko zamówienia państwowe ( uproszczenie - brak transferów, uwzględniamy tzw. opodatkowanie netto ) ; ceny są stabilne, a gospodarka jest zamknięta . W miarę rozbudowy modelu te założenia będą zmieniane.

d) założenia analityczne ( cząstkowe )
Takie założenia są przyjmowane i uchylane stosownie do logiki analiz, dotyczą np. : - stanu wyjściowego ( równowaga , jej brak – nadmiar czy niedobór, na którym z badanych rynków ) ; - siły, treści i charakteru impulsu ( wstrząsu ) zewnętrznego lub wewnętrznego, zmieniającego stan wyjściowy i / lub warunki funkcjonowania któregokolwiek z rynków ; - kolejności analiz rynków ; - przebiegu krzywych równowagi ( położenie, kąt nachylenia ) ; - rodzaju i kierunku zastosowanej polityki ekonomicznej.

Pytania : 1. Omów specyfikę keynesowskiego podejścia do gospodarki i jej modelowania. 2. Dlaczego wniosków wynikających z keynesowskich analiz modelowych nie można bezpośrednio stosować do współczesnych państw o rozwiniętej, zamożnej i ustabilizowanej gospodarce rynkowej ? ( - do dzisiejszej gospodarki polskiej ? )

Wykład III Model rynku towarowego i rynku pieniężnego

Część I - Model rynku towarowego
1. Prezentacja rynku - znane kategorie ekonomiczne, podmioty, transakcje 2. Wyprowadzenie funkcji równowagi Równowaga, gdy AD = AS = Y Trzy części popytu AD = C + I + G a) funkcja konsumpcji C = C + c Yd gdzie Yd = Y – t Y = Y (1 – t ) więc : C = C + c Y (1 – t )

b) funkcja inwestycji Pozostają inwestycje autonomiczne I , lecz to tylko część inwestycji . Reszta inwestycji zależy od kosztów kredytu ( tj. od poziomu stopy procentowej - im droższy kredyt, tym mniejszy popyt inwestycyjny, a więc znak ujemny ). Siła reakcji inwestorów na zmianę stopy procentowej zależy od tzw. wrażliwości inwestorów – wprowadzamy współczynnik a ( a = const., a > O ) . Otrzymujemy : I = I - a i Ujęcie bardziej realistyczne od sektorowego, ale popyt inwestycyjny jest nadal niezależny od dochodu !

c) funkcja popytu rządowego
- pozostaje G = G d) formuła krzywej IS ( Y = AD , AD = C + I + G ) gdzie : i = Y A ___ ____ a a w A = C + I + G III = 1 1 – c (1 – t) i IS E iE Każda para zmiennych (iE, YE) spełnia warunek równowagi rynku ( tj. punkt E leży na krzywej IS ) . Y YE

3. Analiza krzywej IS a) zmiany położenia punktu E na IS IS
Przykład - skutki wzrostu i do i1 : i1 E1 - podrożenie kredytu inwestycyjnego, więc rezygnacja z najmniej opłacalnych projektów ; E2 i2 - obniżenie popytu inwestycyjnego, więc również obniżenie produkcji dóbr inwestycyjnych ; Y1 Y2 - obniżenie ich sprzedaży i dochodów pracowników zatrudnionych w tej sferze ; - obniżenie ich popytu konsumpcyjnego i obniżenie produkcji dóbr konsumpcyjnych ; - dalsze efekty... A w przypadku obniżenia stopy ...

b) zmiany położenia krzywej IS
i = Y A ___ ____ a a w Zgodnie z formułą IS zależą od zmian A i a , gdzie A = C + I + G . Ale : C = const. , I = const. , a = const. zmienić można tylko G = G ! To autonomiczna decyzja rządu o obniżeniu lub podwyższeniu zamówień publicznych.

Niech  G < 0 ( tj. obniżenie popytu rządowego czyli restrykcja fiskalna )
Skutkiem jest zmniejszenie Y bez zmian i . Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0, Y1 ) . Restrykcja fiskalna przesuwa krzywą IS równolegle w lewo. Natomiast ekspansja fiskalna ( tj.  G > 0 ) zwiększa produkcję i przesuwa krzywą IS równolegle w prawo. Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0 , Y2 ) .

c) zmiany kąta nachylenia IS
Znaczenie tego kąta : - IS1 stroma, bliska pionu ; - IS2 płaska, bliska poziomu ; - identyczne obniżenie stopy procentowej. i Y IS1 IS2 E0 i0 E1 E2 i1 Y0 Y1 Y2 Kąt nachylenia IS decyduje o sile reakcji produkcji na zmianę stopy procentowej.

Zgodnie z formułą IS kąt jej nachylenia zależy od a i w , gdzie 1 . .
= 1 - c ( t ) Wiemy, że a = const. i c = const. Można zmieniać tylko t. Gdy t wzrośnie, to mnożnik obniży się, tj. obniży się siła omówionej reakcji - krzywa IS zbliży się do pionu ( IS1 ). i IS0 Y Jest oczywiste, że gdy t obniży się, krzywa IS zbliży się do poziomu ( IS2 ). IS2 (t <0) IS1 (t > 0)

. . . . Podsumowanie – działanie różnych narzędzi polityki
gospodarczej na rynku pieniężnym : zmiany i przesuwają punkt E na nieruchomej krzywej IS ; zmiany G przesuwają krzywą IS wraz z leżącym na niej punktem E ; i IS0 Y . i IS0 Y . zmiany t zmieniają kąt nachylenia IS i położenie punktu E . Zakres działań polityki gospodarczej : i IS0 Y . i IS0 Y .

Polityka gospodarcza to ruch E  P !
Przykład - jaką politykę gospodarczą należy zastosować, by zrównoważyć rynek opisany szkicem : • E P • IS Y i Polityka gospodarcza to ruch E  P ! Należy więc : - podwyższyć i oraz - zmniejszyć G i / lub zwiększyć t .

Część II - Model rynku pieniężnego
1. Prezentacja rynku a) przedmiot obrotu to pieniądz (definicja : płynny i akceptowany powszechny ekwiwalent ) b) rodzaj transakcji : ( gospodarka zamknięta ! ) przepływy pomiędzy znanym agregatem M ( gotówka ) a agregatem B ( inne aktywa – np. obligacje ) Różnice - części składowe B : - nie pełnią funkcji środka płatności ( np. podatki ), to forma lokaty ( oszczędzania ) ; - mają płynność niższą od M ; - są obarczone ryzykiem ( ryzyko bankructwa banku i/lub emitenta obligacji, ryzyko kursowe ) , - ale przynoszą odsetki !!! Istota : ryzyko i „zysk” czy bezpieczeństwo bez „zysku”.

c) strona podażowa rynku pieniężnego ( M )
tj. gotówka poza systemem bankowym plus wkłady á vista. Podaż M określa państwo ( bank centralny ) poprzez : - emisję pieniądza ; określanie stopy procentowej ; ( skutek to np. zmiana wielkości lokat bankowych ) ; operacje otwartego rynku ( np. transakcje obligacjami rządowymi ) ; wpływ na banki komercyjne i ich kreację pieniądza ( np. określenie stopy rezerw obowiązkowych ). Bank centralny może zwiększyć podaż pieniądza lub ją zmniejszyć - to subtelna gra na wielu instrumentach ( jaką metodą, jaka zmiana ) .

Decydując o podaży pieniądza trzeba uwzględnić m.in. :
- sytuację finansową w punkcie wyjścia ( tj. ilość pieniądza w obiegu i szybkość obiegu ) ; przewidywane zmiany ( np. tempo inflacji, wzrost podaży towarów ) ; związki pieniężne/kapitałowe z innymi krajami ; regulacyjne znaczenie zmian wielkości podaży pieniądza dla poziomu aktywności ekonomicznej ( m.in. dla wielkości produkcji ) i to nasz temat !

niezbędny zasób pieniądza
d) strona popytowa - motyw transakcyjny niezbędny zasób pieniądza strumień dochodów strumień wydatków Niezbędny zasób pieniądza musi likwidować możliwe niezgodności pomiędzy tymi strumieniami. Ujęta makroekonomicznie wielkość niezbędnego zasobu zależy od wartości transakcji ( tj. wielkości produkcji ) oraz od sprawności ruchu pieniądza ( tj. szybkości obiegu pieniężnego ) . Częścią motywu transakcyjnego jest też tzw. motyw przezornościowy ( np. zakupy okazyjne ) .

motyw portfelowy ( np. wolę gotówkę niż lokatę, bo boję się ryzyka ) Lustrzanym odbiciem jest motyw spekulacyjny ( np. nie chcę trzymać gotówki, bo umiem ją ulokować ) . Wielkość tego popytu zależy od skłonności do ryzyka i od poziomu oczekiwanych zysków ( tj. stopy procentowej ) . Popyt na pieniądz jest więc sumą: - popytu transakcyjnego ; - popytu spekulacyjnego .

e) „cena pieniądza” Uczestnicy rynku pieniężnego dokonują transakcji ( M  B ) , gdy : mają za mało pieniądza ( tj. muszą sprzedawać elementy B, czyli „kupić pieniądz” ) - tracą odsetki ! mają za dużo pieniądza ( tj. muszą kupić elementy B, czyli „sprzedać pieniądz” ) – zyskują odsetki ( lub je tracą, kiedy tego nie zrobią, tzw. opportunity cost - koszty utraconych możliwości ) . Jest więc koszt braku pieniądza i koszt nadmiaru pieniądza to odsetki. Ceną pieniądza jest stopa procentowa.

2. Wyprowadzenie funkcji równowagi
a) funkcja podaży pieniądza Reguluje ją państwo ( BC ) , __ podaż jest autonomiczna, więc M = M. Podaż musi odpowiadać bieżącym warunkom, ważna jest jej wartość realna. Trzeba wprowadzić korektę, tj. wskaźnik zmian poziomu cen ( Pc ) . Ostatecznie M = M Pc

b) funkcja popytu na pieniądz
Popyt transakcyjny ( Ltr ) zależy od : - wielkości produkcji Y ( ujęcie wartościowe ) ; - szybkości obiegu pieniądza V . Przyjmijmy odwrotny sposób jej uchwycenia , 1 tj. k = V Stąd Ltr = k Y Popyt spekulacyjny ( Ls ) zależy od : poziomu stopy procentowej i ( reakcja przeciwna - znak ujemny ! ) ; - wrażliwości posiadaczy pieniądza na zmiany stopy procentowej, przyjmijmy tu współczynnik b ( b = const.,b > 0 ) . Stąd Ls = - b i Łącznie L = Ltr + LS czyli L = k Y - b i

c) formuła krzywej LM i = Y - k M b b Pc LM i Każda para zmiennych ( iE , YE ) spełnia warunek równowagi ( tj.punkt E leży na krzywej LM ) . E iE YE Y

a) zmiany położenia punktu E na LM
3. Analiza krzywej LM a) zmiany położenia punktu E na LM Uwaga! Mamy te same zmienne, co w przypadku IS, lecz ich związek jest inny ! Przykład - skutki wzrostu produkcji do Y1 : i LM Y Y0 i0 - produkcja rośnie, rośnie więc popyt na pieniądz ( popyt transakcyjny ) ; i1 - przy danej podaży M wzrost popytu wywoła wzrost ceny pieniądza ( tj. stopy procentowej ) . i2 Oznacza to, że np. ucieczka od lokat zmusi banki do podniesienia ich atrakcyjności. Y2 Y1 Gdy produkcja się obniży ...

b) zmiany położenia krzywej LM
Zgodnie z formułą zależą od zmian b , PC i M . Ale : b = const. i PC = const. Zmienić można tylko M , to decyzja BC . Niech D M < 0 ( tj. obniżenie podaży pieniądza w obiegu czyli restrykcja monetarna ) . Mniej pieniądza w obiegu oznacza ( przy stałej stopie procentowej ) możliwość obsługi mniejszej liczby transakcji, czyli realizacji mniejszej produkcji. Skutkiem restrykcji monetarnej jest więc obniżenie produkcji.

i i0 Y Y0 LM0 LM1 LM2 Y1 Y2 Nowy punkt równowagi ma współrzędne ( i0 , Y1 ) . Restrykcja monetarna przesuwa krzywą LM równolegle w lewo. Natomiast ekspansja monetarna ( tj.  M > 0 ) przesuwa krzywą LM równolegle w prawo ( większa ilość pieniądza może obsłużyć większą produkcję ) .

c) zmiany kąta nachylenia LM
Zgodnie z formułą LM kąt nachylenia zależy od k i b. Wiemy, że z założenia b = const. Może zmieniać się wielkość k ( tj. sprawność obiegu pieniężnego ujęta odwrotnie ) . Ważne - k nie jest instrumentem polityki ekonomicznej, to wielkość wynikowa. Państwo ( rząd i bank centralny ) ma tu wpływ wyłącznie pośredni. Jest oczywiste, że obniżenie k zbliży krzywą LM do poziomu, zaś zwiększenie k - do pionu. LM2 (k > 0) i LM0 Y LM1 (k< 0)

. . Podsumowanie – działanie instrumentów polityki gospodarczej :
LM Y . Zmiany stopy procentowej i wpływają na przesunięcia punktu równowagi E na nieruchomej krzywej LM ; i LM Y . Zmiany podaży pieniądza M __ przesuwają krzywą LM wraz z leżącym na niej punktem równowagi E. Kąt nachylenia LM nie poddaje się bezpośredniemu sterowaniu.

Przykład - jaką politykę gospodarczą należy zastosować, by zrównoważyć rynek opisany szkicem :
• P • i Y LM E Polityka gospodarcza to ruch E  P ! Należy więc : - obniżyć i oraz - zmniejszyć M .

Pytania : 1. Wyprowadź algebraicznie i przedstaw interpretację graficzną funkcji równowagi - na rynku towarowym. ( - na rynku pieniężnym. ) 2. Przedstaw ( wraz z interpretacją graficzną ) podstawową analizę krzywej równowagi ( zmienność punktu E ) – na rynku towarowym. ( – na rynku pieniężnym. ) 3. Wyjaśnij, dlaczego na rynku towarowym zależność między poziomem stopy procentowej a wielkością produkcji jest negatywna ( wzrost jednej łączy się z obniżeniem drugiej ), a na rynku pieniężnym – jest pozytywna.

Wykład IV Analiza gospodarki według modelu IS - LM

1. Automatyczne równoważenie odizolowanych rynków a) - rynek towarowy
P1 jest pod krzywą IS ( w lewo od krzywej ) Oznacza to, że popyt w P1 jest większy od podaży. Decyduje popyt, więc podaż musi się zwiększyć : - wartościowo, jeśli nastąpi wzrost cen – naturalne w GR ! ( ale to wykluczone z założenia ! ) ; - zatem ilościowo, to zgodne z założeniami. P1 • E IS Y YE Y1 iE = i1 i Produkcja musi osiągnąć YE pod groźbą inflacyjnego wzrostu cen.

P2 jest nad krzywą IS ( w prawo od krzywej )
rynek towarowy P2 jest nad krzywą IS ( w prawo od krzywej ) P2 IS Y Y2 YE iE = i2 i E • Przypadek nadmiaru podaży - produkcja musi się obniżyć ( nie ceny ! ). Nad krzywą mamy więc nadmiar podaży, a pod – niedobór. Do równowagi prowadzą dostosowania ilościowe czyli zmiany Y.

rynek pieniężny P1 jest pod krzywą LM ( w prawo od krzywej )
• E iE Istniejąca podaż pieniądza wystarcza tylko do obsługi produkcji równej YN . Przy produkcji Y1 ( większej ) mamy niedobór pieniądza. Wobec nadmiernego popytu na pieniądz jego „cena” musi wzrosnąć. Dostosowanie nastąpi poprzez wzrost stopy procentowej.

. rynek pieniężny P2 jest nad krzywą LM ( w lewo od krzywej )
YR Y2 LM P2 Y . iE E Pieniądza wystarczy do obsługi produkcji YR , dla produkcji równej Y2 mamy więc nadmiar pieniądza. Przy nadmiernej podaży pieniądza obniży się jego „cena” - stopa procentowa. Dostosowania poprzez zmiany stopy procentowej zrównoważą rynek pieniężny.

2. Model IS - LM Oba rynki są związane, jak Towar  Pieniądz Zmiana na jednym z rynków prowadzi do zmian na drugim : gdy na rynku towarowym zmienia się produkcja, zmienia się też popyt ( transakcyjny ) na pieniądz, co wpływa na stan rynku pieniężnego ; gdy na rynku pieniężnym zmienia się stopa procentowa, zmienia się też popyt inwestycyjny, a potem produkcja czyli zmienia się stan rynku towarowego.

Równowaga jest tylko wtedy, gdy równocześnie I = S i L = M .
Chodzi więc o punkt wspólny dla obu krzywych – punkt ich przecięcia. i IS LM E iE YE Y W punkcie E stopa procentowa określona na rynku pieniężnym tak zbilansuje zamierzone oszczędności i inwestycje, że wytworzona zostanie produkcja, której sprzedaż ( realizacja ) wywoła popyt na pieniądz równy jego podaży.

3. Automatyczne równoważenie obu rynków
a) sytuacja wyjściowa Punkty P oznaczające brak równowagi mogą leżeć w czterech różnych obszarach . i Y 2 1 3 4 Omówimy sytuację 3, tj. równoczesny niedobór pieniądza i nadmiar produkcji czyli „ przegrzanie koniunktury”.

. b) dostosowania rozpoczęte od rynku towarowego
IS i YE YP P LM E iE iP Y . E1 Y1 W praktyce gospodarczej nastąpił ruch P → E1 → E Ostateczne skutki : - obniżenie produkcji ( z YP do YE ) ; punkt P jest ponad krzywą IS , czyli produkcja jest nadmierna wobec popytu ; na rynku pieniężnym nastąpiła poprawa sytuacji, gdyż zmniejszenie produkcji zredukowało niedobór pieniądza ( punkt E1 jest bliżej krzywej LM niż punkt P ) ; ale rynek pieniężny jest nadal niezrównoważony ! ( E1 nie leży na LM ) ; musi wzrosnąć stopa procentowa , a to spowoduje obniżenie produkcji - oba ruchy ujęte razem ( dla uproszczenia ) oznaczać będą przesunięcie E1 do E ; dalsze obniżanie produkcji zlikwiduje niedobór pieniądza czyli zahamuje wzrostową tendencję stopy procentowej. - decyduje popyt, więc produkcja musi obniżyć się do Y1 ; wzrost stopy procentowej ( z iP do iE ) ; - stabilna równowaga w E .

. c) dostosowania rozpoczęte od rynku pieniężnego
YE YP P LM E iE iP Y IS . i2 E2 W praktyce gospodarczej nastąpił ruch P → E2 → E Ostateczne skutki : wzrost stopy procentowej ( z iP do iE ) ; - punkt P jest poniżej krzywej LM , mamy więc niedobór pieniądza ; na rynku towarowym jest nadal nadmiar podaży ; w miarę obniżania produkcji będzie obniżać się popyt na pieniądz oraz jego „cena” ( stopa procentowa ) ; oba ruchy razem oznaczać będą przesunięcie E2 do E ; - stopa procentowa w tej sytuacji musi wzrosnąć ( aż do spotkania z krzywą LM ) ; - spadkowa tendencja produkcji zostanie zahamowana przez obniżającą się stopę procentową. ale wzrost stopy procentowej spowoduje obniżenie popytu inwestycyjnego, a w konsekwencji też produkcji ; obniżenie produkcji ( z YP do YE ) ; - stabilna równowaga w E .

. dostosowania równoczesne
LM P IS i Y . R E T Dojdzie do przekroczenia LM , do sytuacji nierównowagi o innym charakterze, która uruchomi inne ruchy dostosowawcze. Potem nastąpi przekroczenie IS – i znów inaczej. Lecz amplituda wahań będzie się ciągle zmniejszać. Kolejne ruchy dostosowawcze będą coraz słabsze. W końcu rynki ustabilizują się w punkcie E .

4. Polityka ekonomiczna państwa
uwagi wstępne Przykładowo przeanalizowaliśmy sytuację „ przegrzanej koniunktury ” ( za duża podaż przy niedoborze pieniądza ) . Po dostosowaniach automatycznych rynki osiągną równowagę, ale przy mniejszej produkcji i wyższej stopie procentowej oraz po czasochłonnych „kołysaniach”. Państwo może zmieniać położenie krzywych równowagi rynków poprzez politykę fiskalną i monetarną, a w efekcie pomóc gospodarce w dojściu do równowagi. To przypadek I , ruch punktu E ku punktowi P .

Jest jeszcze przypadek II , różniący się punktem wyjścia.
Załóżmy, że po automatycznych dostosowaniach osiągnięto równowagę, ale powstało znaczące bezrobocie. Państwo – ze względów społeczno–politycznych – chce więc zwiększyć produkcję ze stanu YE do YP ( pożądanego ) . Nowy punkt równowagi ( Ep ) musi leżeć na linii odpowiadającej produkcji Yp EP ? i IS LM E • YE YP Y

a) - ekspansja fiskalna ( przesunie IS do ISa ) ;
Y YP YE IS LM ISa LMc LMb ISc A C B a) - ekspansja fiskalna ( przesunie IS do ISa ) ; b) - ekspansja monetarna ( przesunie LM do LMb ) ; c) - obie ekspansje, lecz słabsze ( ISc i LMc ) .

Każda strategia doprowadzi do pożądanej produkcji, różnice polegają na zastosowaniu innych narzędzi oraz na innym wynikowym poziomie stopy procentowej. Przypadki I i II różnią się też punktem wyjściowym : - w I jest nierównowaga ; - w II jest równowaga oraz motywacją autorów polityki ekonomicznej : - w I pomoc w zrównoważeniu gospodarki ; - w II przejście od jednego stanu równowagi do drugiego, ocenionego jako lepszy. Jednak same skutki, tj. ruchy krzywych IS i LM , a także odpowiadające im zmiany Y oraz i pozostają w obu przypadkach logicznie takie same analiza będzie wspólna.

Ponieważ punkty P i PP mogą leżeć w różnych obszarach
IS i wymagać odmiennych działań, i LM 2 1 3 4 Y to trzeba uwzględnić : - oba rodzaje polityki ( fiskalną i monetarną ) ; - oba kierunki zmian ( ekspansję i restrykcję ). Stąd cztery poniższe warianty polityki.

ekspansywna polityka fiskalna
Gdy D G > 0 , to rośnie popyt, wzrośnie też produkcja Ostateczne skutki ekspansji fiskalnej : wzrost produkcji ; wzrost stopy % . Y LM i Y0 i0 IS0 IS1 i2 Y2 Y1 Przy produkcji równej Y1 na rynku pieniężnym pojawi się niedobór pieniądza. To znany efekt wypychania ( gruba czarna strzałka ) , tj. wzrost wydatków rządowych podnosząc stopę procentową zmniejszy prywatne inwestycje ( wypchnie je z rynku ) . Wywoła to wzrost jego ceny czyli stopy procentowej, po którym nastąpi obniżenie Y z Y1 do Y2 .

c) restrykcyjna polityka fiskalna
Gdy D G < 0 , to obniżający się popyt pociągnie za sobą spadek produkcji. Przy produkcji zmniejszonej ( do Y1 ) nadmiar pieniądza spowoduje obniżenie stopy procentowej i „niechciany” wzrost produkcji ( do Y2 ) . Y Y0 i0 LM IS0 i IS1 i2 To przeciwieństwo efektu wypychania : miejsce zmniejszonych zamówień rządowych zajmują przedsiębiorcy prywatni. Y1 Y2 Ostateczne skutki restrykcji fiskalnej : - obniżenie produkcji ; obniżenie stopy % .

ekspansywna polityka monetarna
Gdy D M > 0 , to obniży się „cena” pieniądza, a po spadku stopy procentowej wzrośnie produkcja. LM0 IS i Y i0 Y0 LM1 i2 i1 = Y1 Y2 Wzrastająca produkcja zwiększy popyt na pieniądz i podniesiony zostanie poziom stopy procentowej. Ostateczne skutki ekspansji monetarnej : obniżenie stopy % ; - wzrost produkcji .

restrykcyjna polityka monetarna
Obniżenie podaży pieniądza ( D M < 0 ) spowoduje wzrost jego „ceny”, a to wpłynie na obniżenie produkcji, co przyniesie spadek i . LM0 i i0 Y0 Y IS LM1 i1 i2 Y2 = Y1 Ostateczny skutek restrykcji monetarnej to podniesienie stopy procentowej i obniżenie produkcji.

f) polityka mieszana - policy mix
Współcześnie w GR politykę fiskalną stosuje rząd, a politykę monetarną bank centralny. Niekoniecznie rozumieją potrzeby społeczeństwa i gospodarki w ten sam sposób ! Żaden z przypadków polityki MIX nie jest wykluczony. polityka fiskalna ekspansywna restrykcyjna - wzrost stopy procentowej - wzrost/spadek produkcji - spadek produkcji - wzrost/spadek stopy pprocentowej restrykcyjna polityka monetarna - wzrost produkcji - spadek/wzrost stopy pprocentowej - spadek stopy procentowej ekspansywna - spadek/ wzrost produkcji

We wszystkich przypadkach policy mix kierunek zmiany jednej wielkości jest jasny,
lecz ostateczny kierunek zmiany drugiej wielkości jest niejasny – zależy od siły ( wartości liczbowej ) zmian fiskalnych w porównaniu do zmian monetarnych. Tylko koordynacja polityki przynosi oczekiwane wyniki ! Przy konflikcie pomiędzy rządem a BC działania jednej strony mogą : - osłabić - zredukować do zera - odwrócić skutki działań strony drugiej !

g) uwagi końcowe pierwsza – przedstawione skutki polityki ekonomicznej następują tylko wtedy, gdy praktyka spełnia przyjęte założenia a one są ostre ! W rezultacie skutki praktyczne mogą być odmienne od modelowych. druga - częste i/lub duże zmiany fiskalne i monetarne mogą wpłynąć na zmianę parametrów, których wartość liczbową uznaliśmy za stałą ( np. c , s , α , β ) . Jeśli one się zmienią, to zmienią się kąty nachylenia IS i LM , więc skutki polityki będą inne od modelowych.

trzecia - wykorzystując model w dydaktyce nie znamy ( i nie musimy znać ) liczbowej wartości funkcji równowagi. Lecz w praktyce gospodarczej trzeba je znać a nie zawsze jest to możliwe ... Można więc przewidzieć skutki polityki ekonomicznej co do kierunku, ale nie co do skali ( wartości liczbowej ) . Oczywiście w praktyce decyduje ten drugi aspekt ! czwarta - polityka gospodarcza państwa to nie tylko zmiany fiskalne i monetarne. Jest także polityka socjalna, dochodowa, zatrudnienia, polityka przemysłowa, ulgi podatkowe, nakazy i zakazy itd. Skutki tych działań wpłyną też na wyniki analizowanej polityki. Autorzy analizowanej polityki gospodarczej decydując o tym, kiedy i który instrument uruchomić, z jakim kierunkiem i z jaką siłą nie mogą w pełni przewidzieć rezultatów !

Pytania : Przeprowadź analizę automatycznego procesu równoważenia w gospodarce zamkniętej o stałych cenach. Rozpocznij analizę od rynku towarowego ( - od rynku pieniężnego ). Jako punkt wyjścia przyjmij położenie P zgodne z sytuacją 1 ( - 2 ; - 3 ; - 4 ) ( por. slajd 70 ). 2. Jaką politykę ekonomiczną ( fiskalną i monetarną ) powinno zastosować państwo, by pomóc w zrównoważeniu gospodarki zamkniętej o stałych cenach, w której nierównowaga ma charakter zgodny z sytuacją 1 ( - 2 ; - 3 ; - 4 ) ( por. slajd 70 ). 3. Wyjaśnij skutki gospodarcze (tj. zmiany stopy procentowej i produkcji ) różnych przypadków policy mix ( por. slajd 83 ).

Wykład V Analiza skuteczności polityki ekonomicznej

- obniżenia po restrykcji fiskalnej / monetarnej ;
Zgodnie z keynesowskim podejściem do gospodarki interesują nas dostosowania ilościowe, a więc zmiany produkcji. Polityka ekonomiczna jest skuteczna, jeśli prowadzi do oczekiwanych przez jej autora zmian produkcji, tj. do : - obniżenia po restrykcji fiskalnej / monetarnej ; - wzrostu po ekspansji fiskalnej / monetarnej. Miarą skuteczności polityki jest D Y . Przy danej D G lub D M polityka jest tym bardziej skuteczna, im większa jest D Y . Co określa skuteczność ?

1. Skuteczność a współzależność polityki fiskalnej i monetarnej
Politykę fiskalną uprawia rząd, a politykę monetarną bank centralny. Między nimi może być wiele różnic : - inny horyzont czasowy ; - inne pojmowanie potrzeb gospodarki ; - często inna opcja polityczno-ekonomiczna ( np. sprawa roli sektora publicznego, wielkości budżetu ), - a także inny cel podstawowy ( walka z bezrobociem czy z inflacją ? ).

produkcji, niepożądany.
zgodność, współpraca Przykład : restrykcja fiskalna zmierzająca do obniżenia produkcji przez zmniejszenie popytu G LM0 IS0 i0 Y0 i Y E0 Po restrykcji fiskalnej krzywa IS przesuwa się w lewo, do IS1 , produkcja obniża się do Y1 . IS1 E1 Ale nadmiar pieniądza w E obniży stopę procentową i spowoduje pewien wzrost produkcji, niepożądany. E2 i2 Y1 Y2 Pogorszenie skuteczności nastąpiło jako efekt nadmiaru pieniądza w punkcie E1 - a tu BC może coś zmienić ! Ostatecznie produkcja obniży się z Y0 do Y2 - restrykcja fiskalna jest skuteczna. Ale w punkcie E1 była bardziej skuteczna, gdyż Y1 < Y2 .

podaży pieniądza, która wystąpiła w E1.
Jeśli BC współpracuje z rządem, powinien nie dopuścić do ob - niżki stopy procentowej, a więc zmniejszyć nadwyżkę podaży pieniądza, która wystąpiła w E1. LM0 IS0 IS1 Y1 i2 Y2 i0 Y0 i Y E0 E1 E2 LM1 Oznacza to zastosowaną w odpowiednim momencie restrykcję monetarną, tj. przesunięcie LM w lewo do LM1 . E2 i2 Y2 To przykład monetarnego wspomagania polityki fiskalnej, podnoszącego jej skuteczność : gospodarka zatrzyma się w E1 , nie dojdzie do E2 o większej produkcji.

podniesie stopę procentową, nastąpi znany
kontra banku Przykład: rząd chce ożywić produkcję, stosuje ekspansję fiskalną, ale bank widzi to inaczej ! Ekspansja fiskalna przesunie krzywą IS0 w prawo do IS1 , produkcja wzrośnie z Y0 do Y1. i Y IS0 E0 LM0 Y0 IS1 Niedobór pieniądza w E1 podniesie stopę procentową, nastąpi znany efekt wypychania, produkcja obniży się do Y2 . E2 Y2 E1 Y1

Jeżeli jednak bank uzna rządową próbę ożywienia produkcji za szkodliwą dla gospodarki, za niesłuszną może ją skontrować ! W odpowiednim momencie po ekspansji fiskalnej bank może zastosować restrykcję monetarną, a więc przesunąć LM0 w lewo do LM1 . IS1 E2 E1 Y1 Y2 i Y IS0 E0 LM0 Y0 LM1 E3 Gospodarka znajdzie się w E3 , wyjściowe Y0 mimo ekspansji fiskalnej nie ulegnie zmianie !

Skuteczność polityki ekonomicznej zależy od współpracy bądź konfliktu
Produkcyjne skutki polityki rządowej mogą więc zostać zredukowane przez bank w naszym przykładzie zniwelowane do zera ! Może też być odwrotnie – to rząd może redukować skuteczność polityki banku centralnego. Skuteczność polityki ekonomicznej zależy od współpracy bądź konfliktu pomiędzy autorami pociągnięć fiskalnych i monetarnych.

2. Wpływ inflacji na skuteczność polityki ekonomicznej
zmiany w modelu Wszystkie dotychczasowe analizy prowadzone były przy założeniu : ceny = const. Teraz usuwamy to ważne założenie. W praktyce gospodarczej mamy raczej do czynienia z powszechnym ruchem cen w górę, tj. z inflacją – i tylko to uwzględnimy . Inflacja to obniżenie realnej wartości pieniądza ( LM ! ) oraz obniżenie dochodu i popytu realnego ( IS ! ) . Zmieni się więc położenie obu krzywych równowagi .

Skutki te w interpretacji graficznej wskazuje szkic :
Zmniejsza się popyt realny, więc IS w lewo ! Zmniejsza się realna podaż pieniądza, więc LM też w lewo ! i Y IS0 LM0 E0 LM1 IS1 E1 Inflacja zmniejsza Y ! Y1 Y0

b) przykład ekspansji fiskalnej
LM0 E0 IS1 LM1 IS2 E1 E2 Y0 Y1 Inflacja może więc zredukować produkcyjne skutki ekspansji fiskalnej Ekspansja jest skuteczna, produkcja rośnie do Y1 , równowaga w E1 . Teraz punktem równowagi jest E2 . Produkcja powróciła do Y0 , ekspansja fiskalna okazała się zupełnie nieskuteczna. Ale inflacja przesunie obie krzywe w lewo ! Ekspansja fiskalna przesunie krzywą IS0 w prawo do IS1 . - w naszym przykładzie do zera ! Przyrost popytu G wpłynie na dalszy wzrost cen - a nie produkcji.

c) przykład ekspansji monetarnej
IS0 E0 LM0 Y0 Y LM2 LM1 IS1 E2 E1 Y1 Inflacja redukuje również produkcyjne skutki ekspansji monetarnej - w naszym przykładzie do zera ! Teraz punktem równowagi jest E2 . Produkcja powróciła do Y0 , ekspansja monetarna okazała się zupełnie nieskuteczna. Ekspansja monetarna przesunie LM0 w prawo do LM1 , produkcja osiągnie Y1 , skuteczność O.K ! Ale inflacja przesunie obie krzywe w lewo ! Wzrost podaży pieniądza nie przyniósł wzrostu produkcji, lecz wyłącznie wzrost cen.

3. Kąt nachylenia krzywych równowagi a skuteczność
a) znaczenie kąta nachylenia Wcześniej – przy analizach krzywych równowagi – wskazane były możliwości zmiany kąta nachylenia IS i LM . Przy bardziej szczegółowym prezentowaniu skutków polityki ekonomicznej ( wszystkie cztery warianty ) przypomniany został efekt wypychania i inne ruchy typu zyg-zak wpływające na rezultaty polityki, gdyż ich konsekwencje zmieniały jej skuteczność.

Przykład restrykcji fiskalnej :
LM0 Efekt 1 zależy od siły restrykcji ( wielkości D G ) . IS1 1 Efekt 2 obniża skuteczność ( tj. zwiększa produkcję po restrykcji ), a zależy od kąta nachylenia IS ( od długości strzałki 2 ). 2 Skuteczność polityki fiskalnej zależy od kąta nachylenia krzywej równowagi na „własnym” rynku.

Efekt 1 zależy od siły restrykcji ( jaka D G ) .
Można też inaczej : LM0 IS0 IS1 Y i 1 Efekt 1 zależy od siły restrykcji ( jaka D G ) . Efekt 2 to obniżenie stopy procentowej wobec nadmiaru pieniądza. 2 3 Efekt 3 zmniejsza skuteczność ( bo zwiększa produkcję po restrykcji ) , a zależy od kąta nachylenia krzywej LM ( od długości strzałki 3 ) . Skuteczność polityki fiskalnej zależy także od kąta nachylenia krzywej równowagi na drugim rynku.

Przykład restrykcji monetarnej :
Efekt 1 zależy od siły restrykcji ( wielkości D M ) . LM1 LM0 IS0 i Y 2 1 Efekt 2 decyduje o skuteczności ( jakie zmniejszenie produkcji ) , a zależy od kąta nachylenia LM ( od długości strzałki 2 ) . Skuteczność polityki monetarnej zależy od kąta nachylenia krzywej równowagi na „własnym” rynku.

Można też spojrzeć inaczej :
LM0 IS0 Y i LM1 1 2 Efekt 1 zależy od siły restrykcji ( jaka D M ) . 3 Efekt 2 to obniżenie produkcji jako skutek wzrostu stopy procentowej ( tu ujawnia się skuteczność ) . Efekt 3 zmniejsza skuteczność restrykcji ( produkcja rośnie ! ) , a zależy od kąta nachylenia krzywej IS ( od długości strzałki 3 ). Skuteczność polityki monetarnej zależy również od kąta nachylenia krzywej równowagi na drugim rynku.

Skuteczność obu rodzajów polityki ekonomicznej zależy od kątów nachylenia obu krzywych równowagi.
Wynika to oczywiście z istoty modelu IS – LM , wiążącego oba rynki. Skuteczność działań na jednym z nich zależy nie tylko od charakterystyki tego rynku, lecz również od charakterystyki drugiego z nich. Obserwacja, że skutki są różne przy różnych kątach nachylenia, to tylko „technika” modelu. Idąc ku interpretacji ekonomicznej trzeba wskazać, od czego zależą same kąty.

zmiany kąta nachylenia IS
Zgodnie z formułą IS zależą one od parametru  ( wrażliwość inwestorów ) i od poziomu t ( stopa podatkowa, składnik mnożnika w ) . i = Y A ___ ____ a a w Wpływ stopy t na nachylenie IS był już omówiony przy analizie krzywej IS . Tam zakładaliśmy, że a = const. Co i dlaczego się zdarzy, gdy a ulegnie zmianie ?

Gdy  rośnie - rośnie wrażliwość inwestorów na zmiany stopy procentowej.
Nie jest to instrument w ręku państwa, lecz ocena sytuacji przez licznych inwestorów ( np. ich motywy inwestycyjne, ich skłonność do ryzyka, ich naśladowanie zachowań innych inwestorów – moda ) . Wysoka wartość  oznacza, że każde drgnięcie stopy procentowej odbija się wyraźnie na popycie inwestycyjnym. Ma to miejsce np. wtedy, gdy inwestycje są finansowane głównie z kredytu. Z formuły IS wynika, że im większa  , tym krzywa IS bliższa jest poziomu.

Gdy  maleje, to krzywa IS zbliża się do pionu.
Oznacza to sytuację, w której nawet duże ruchy stopy procentowej mają mały wpływ na popyt inwestycyjny. O inwestycjach decydują więc inne czynniki niż koszt kredytu ( np. inwestycje ze środków własnych, inwestycje bardzo opłacalne lub technicznie niezbędne ) . Gdy  = 0 , krzywa IS staje się pionowa. Oznacza to zerwanie zależności, zmiany monetarne nie wpływają na rynek towarowy.

c) zmiany kąta nachylenia LM
Zgodnie z formułą LM zależą one od parametrów k ( odwrotność szybkości obiegu pieniądza ) i  ( wrażliwość popytu pieniężnego na zmianę stopy procentowej, inaczej „wrażliwość spekulantów” ) . Wpływ zmian wartości k na nachylenie LM był już zbadany przy analizie krzywej LM. Co i dlaczego się zdarzy, gdy  ulegnie zmianie ? Rząd nie reguluje  , jej wysokość zależy - od ocen prywatnych posiadaczy aktywów finansowych, - od ich skłonności do ryzyka, - od ich zaufania do lokat i obligacji - itp.

Gdy  rośnie, to poziom stopy procentowej decyduje o lokatach i zakupach obligacji, zaufanie do banków i emitentów obligacji jest duże. Wysoka wartość  oznacza, że każde drgnięcie stopy procentowej odbija się wyraźnie na popycie na pieniądz. Z formuły LM wynika, że im wyższa  , tym krzywa LM bliższa jest poziomu.

Obniżanie  oznacza, że poziom stopy procentowej coraz słabiej wpływa na lokaty i zakupy obligacji.
Jednak ogólnie preferencja płynności jest wysoka, ludzie wolą gotówkę od lokat. Gdy  = 0 , krzywa LM jest pozioma To zerwanie zależności pomiędzy popytem na pieniądz a stopą procentową. Zależność skuteczności polityki ekonomicznej od kątów nachylenia trzeba dobrze zrozumieć, na przykład : im bardziej stroma krzywa IS , tym większa skuteczność polityki fiskalnej, a mniejsza polityki monetarnej ; Keynesizm ! lub inaczej : polityka monetarna jest tym bardziej skuteczna, im krzywa IS bliższa jest poziomu, a krzywa LM bliższa pionu. Monetaryzm !

Przypadek I – pionowa IS , pozioma LM
d) skrajności Przypadek I – pionowa IS , pozioma LM polityka fiskalna jest maksymalnie skuteczna, każde przesunięcie IS oznacza zmianę produkcji ; - polityka monetarna jest absolutnie nieskuteczna, nie da się przesunąć LM w lewo lub w prawo ! Y i IS LM

Przypadek II – pozioma IS , pionowa LM
polityka monetarna jest maksymalnie skuteczna, każde przesunięcie LM to zmiany produkcji. polityka fiskalna jest absolutnie nieskuteczna ;

tzw. pułapka płynności tj. typowa IS , pozioma LM
Polityka fiskalna jest maksymalnie skuteczna, każda zmiana IS to zmiana produkcji, brak efektu wypychania ( stopa procentowa nie ulega zmianie ) . IS1 i IS0 LM Y IS2 Ekspansja monetarna nie daje efektu, dodatkowe pieniądze społeczeństwo zatrzyma w postaci gotówki ( stąd „pułapka” ) . Gospodarkę reguluje nie pieniądz, lecz popyt na towary – to ekstremalny przypadek keynesowski.

jest nieskuteczna ( maksymalny efekt wypychania ) .
przypadek klasyczny tj. typowa IS , pionowa LM Polityka fiskalna prowadzi do zmian stopy procentowej, a nie do zmian produkcji – jest nieskuteczna ( maksymalny efekt wypychania ) . LM Y IS i

jest nieskuteczna ( maksymalny efekt wypychania ) .
przypadek klasyczny tj. typowa IS , pionowa LM Polityka fiskalna prowadzi do zmian stopy procentowej, a nie do zmian produkcji – jest nieskuteczna ( maksymalny efekt wypychania ) . Polityka monetarna jest maksymalnie skuteczna. LM Y IS i LM2 LM1 Produkcję reguluje pieniądz, a nie popyt na towary – to podejście monetarystów.

Pytania : 1. Jaką politykę monetarną powinien zastosować bank centralny chcąc pomóc ( - chcąc przeciwdziałać ) akcji rządu, zamierzającego poprzez ekspansję fiskalną ( - restrykcję fiskalną ) doprowadzić do ożywienia produkcji ( - do obniżenia produkcji ) ? Przedstaw interpretację i analizę ( też graficzną ) obu pociągnięć i ich ostatecznych skutków. 2. Jaką politykę fiskalną powinien zastosować rząd chcąc pomóc ( - chcąc przeciwdziałać ) akcji banku centralnego, zamierzającego poprzez ekspansję monetarną ( - restrykcję monetarną ) doprowadzić do ożywienia produkcji ( - do obniżenia produkcji ) ? Przedstaw interpretację i analizę ( też graficzną ) obu pociągnięć i ich ostatecznych skutków.

3. Omów wpływ inflacji na skuteczność polityki ekonomicznej
w gospodarce zamkniętej na przykładzie ekspansji ( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ). Przedstaw też odpowiednie szkice graficzne. 4. Jakim zmianom ulega skuteczność polityki fiskalnej ( - polityki monetarnej ) w gospodarce zamkniętej o stałych cenach, gdy krzywa IS ( - krzywa LM ) zmienia kąt nachylenia od poziomu ku pionowi ? 5. Porównaj przypadek keynesowski ( „pułapka płynności” ) z przypadkiem klasycznym ( por. slajdy ).

Wykład VI Rynek obrotów z zagranicą

Roczna suma tych transakcji to bilans płatniczy ( BP ) .
1. Prezentacja rynku transakcje – pomiędzy wszystkimi podmiotami krajowymi ( F , H , G ) a podmiotami zagranicznymi ( tj. różnica wobec modelu 4 – sektorowego ! ) Przykłady transakcji : - handel zagraniczny ; - inwestycje obce ( nasze i u nas ) ; - przepływy kapitałowe ; - turystyka i transfery ; - pomoc i pożyczki międzynarodowe. Roczna suma tych transakcji to bilans płatniczy ( BP ) .

Interpretacja transakcji
– analizujemy strumienie popytowo-dochodowe, a nie podażowe ( odwrotnie skierowane ) . Eksport to popyt zagraniczny na nasze towary ( znak + ) . Import to nasz popyt na obce towary ( znak - ) . Napływ kapitału z zagranicy to np. eksport naszych papierów wartościowych ( znak + ) . Odpływ kapitału za granicę to np. zakup obcych papierów przez nasz podmiot (znak -).

Część I i II to tzw. obroty podstawowe.
części BP I – bilans obrotów towarowych i usługowych nazywany rachunkiem obrotów bieżących. Główną częścią jest bilans handlowy, stąd całość określamy jako X = Exp – Imp II – obroty kapitałowe ( R ) tj. ruch aktywów finansowych, mierzony różnicą pomiędzy napływem a odpływem kapitału. Część I i II to tzw. obroty podstawowe.

III – to zmiany stanu rezerw płatniczych,
czyli tzw. obroty wyrównawcze Dla zrównoważenia BP ( i obrony kursu walutowego ) państwo ( BC ) oficjalnie interweniuje poprzez tzw. działalność OFF ( official financing ). IV – to błędy i opuszczenia Miliony transakcji, więc błędy statystyk są oczywiste. Poważne zjawisko to unikanie rejestracji transakcji ze względu na podatki, cła, akcyzy itp. - oraz działalność przestępcza.

Bilans musi wyjść na zero !
stan BP Suma części I + II + III + IV Każda część może być lub Wzajemne równoważenie , np. ujemny bilans handlowy można wyrównać obrotami kapitałowymi i transakcjami OFF bądź obrotami „drugiej gospodarki” . Bilans musi wyjść na zero !

2. Wyprowadzenie krzywej BP
założenia - analiza krótkookresowa ( pomijamy inwestycje długoterminowe ) ; - stałe ceny i kurs walutowy ( potem założenie o ich zmienności ) ; - brak części III ( OFF ) ; - brak części IV ( błędy i „szara strefa” ) ; - kraj mały, tj. brak poważnego wpływu na gospodarkę światową - ani jego BP , jego stopa procentowa, jego ceny, jego waluta ani jego polityka nie mają dużego znaczenia dla gospodarki światowej .

Suma przyjętych założeń oznacza wąskie ujęcie BP :
obroty bieżące ( X ) plus obroty kapitałowe ( R ) . BP = X + R = 0 ( równowaga BP ) > 0 ( nadwyżka BP ) < 0 ( deficyt BP ) Nierównowaga BP wymaga dostosowań wewnętrznych, niczego nie można narzucić partnerom zagranicznym.

obroty bieżące ( X ) – przypomnienie z modelu 4 - sektorowego
___ Eksport tylko autonomiczny, Exp = Exp Import ma część autonomiczną oraz część zależną od wielkości produkcji, ___ Imp = Imp + m Y dla 0 < m < 1 Saldo obrotów bieżących to : ___ ___ X = Exp – Imp – m Y

obroty kapitałowe ( R ) Ruch kapitału ( krótkookresowego ! ) zależy od oczekiwanych zysków i od ryzyka lokaty. Oczekiwane zyski zależą od różnicy pomiędzy krajową ( i ) a światową ( i’ ) stopą procentową ( którą w okresie krótkim uważamy za stałą z założenia ) . ( i – i’ ) Wzrost stopy i to większa atrakcyjność kraju jako miejsca lokaty, zachęta do napływu kapitału obcego. Obniżenie i → to ucieczka kapitału obcego.

Ryzyko lokowania w danym kraju zależy m.in. od jego :
- stabilności politycznej ( np. strajki, wojny, przewidywalność działań władzy ) ; - stabilności ekonomicznej ( np. inflacja, bezrobocie ) ; - stabilności prawnej ( np. przepisy podatkowe, wykonywanie umów – zwłaszcza międzynarodowych, respektowanie prawa w gospodarce i w społeczeństwie ) . Ryzyko ujmuje parametr a ( określony zewnętrznie ! ) , oznaczający wrażliwość ruchów kapitałowych na zmiany stopy procentowej ( a > 0 , krótkookresowo a = const.). Stąd obroty kapitałowe jako saldo to R = a ( i – i’ )

znając X i R wyliczamy równanie stopy procentowej
funkcja BP Z definicji BP = X + R = 0 znając X i R wyliczamy równanie stopy procentowej ___ ___ m Exp – Imp i = Y i’ a a i nadwyżka BP BP E iE deficyt BP YE Y

a) zmiany położenia punktu E na BP
3. Analiza krzywej BP a) zmiany położenia punktu E na BP i i0 E0 Y0 BP Y i2 E2 Przykładowa sytuacja : – obniżenie stopy procentowej ; i1 E1 Y1 Y2 czyli ucieczka obcych kapitałów, więc deficyt BP ; wyrównanie przez obroty bieżące czyli obniżenie importu ; obniżenie importu zmniejszy krajową produkcję ; równowaga w E1 . A po podwyższeniu stopy i ...

zmiany położenia krzywej BP
Zależą od zmian wyrazów wolnych w funkcji BP . ___ ___ m Exp – Imp i = Y i’ a a Ale eksport i import są autonomiczne, zaś i’ oraz a są stałe. Czy BP jest nieruchoma ? W naszych analizach – w zasadzie tak, bo niezmienny krótkookresowo jest volumen autonomicznych obrotów z zagranicą. Ale może zmienić się ich wartość, nawet w okresie krótkim, jeżeli dopuścimy zmienność kursu walutowego - wtedy krzywa BP zmieni położenie.

Na przykład 1 USD = 4,5 PLN Jest to tzw. notowanie proste.
Kurs walutowy to cena jednostki waluty obcej wyrażona w walucie krajowej. Na przykład 1 USD = 4,5 PLN Jest to tzw. notowanie proste. Przy notowaniu prostym wzrost kursu oznacza osłabienie waluty krajowej ( np. 1 USD = 5 PLN ) . Wtedy za ten sam volumen obrotów autonomicznych mamy więcej złotówek, następuje ruch BP w prawo. i0 i Y0 BP0 Y BP2 BP1 Przy spadku kursu ( tj. wzmocnieniu waluty krajowej ) – ruch BP w lewo. Y2 Y1

c) zmiany kąta nachylenia BP
___ ___ m Exp – Imp i = Y i’ a a Zależą od m i od a , ale a = const. Wielkość m ( mobilność ) zależy od ograniczeń technologicznych ( mt ) i od ograniczeń administracyjnych ( ma ) m = mt + ma Wielkość mt jest w krótkim okresie stała . Wielkością ma państwo może manipulować.

Obniżenie mobilności – BP do pionu ( krzywa BP2 ) .
Wzrost mobilności ( tj. rozluźnienie ograniczeń administracyjnych ) zbliża BP do poziomu – krzywa BP1 . Obniżenie mobilności – BP do pionu ( krzywa BP2 ) . i Y BP0 BP2 BP1 Sytuacje krańcowe : - BP pozioma ( perfect mobility ) - BP pionowa ( immobility )

4. Instrumenty polityki ekonomicznej
W formule BP występują różne wielkości – potencjalne narzędzia polityki . Z założeń i analizy wynika jednak, że : nie są instrumentami : mt , a , i’ , ___ ____ a także Exp oraz Imp ; instrumentem może być kurs walutowy ( jeśli regulowany przez państwo ) ; zmianie ulega wtedy wartość obrotów autonomicznych i równolegle przesuwa się krzywa BP ; instrumentem jest ma – ale tu ważna reakcja partnerów ( retorsje za protekcjonizm ).

Założenie : kurs walutowy jest stały
5. Równoważenie rynku Założenie : kurs walutowy jest stały a) nadwyżka BP Nadmiar obcych walut, tj. punkt P1 ponad krzywą BP . Szkic sytuacji : • P1 i Y

- automatyczne dostosowanie kapitałowe
Część nadmiaru obcych pieniędzy zostanie wymieniona na pieniądz krajowy. Zwiększy się jego podaż, a więc obniży się stopa procentowa. A to zniechęci zagranicznych inwestorów i część kapitału obcego „ucieknie”. Te dwa ruchy zredukują nadwyżkę BP , w punkcie E1 nastąpi równowaga . P1 BP Y i • E1

automatyczne dostosowanie produkcyjne
Nadmiar obcych pieniędzy pozwoli na zwiększenie importu. Dojdzie do wzrostu produkcji i do wzrostu zatrudnienia . Wydatki importowe zredukują nadwyżkę BP - równowaga w punkcie E2 . P1 BP Y • i E2

. reakcja polityki ekonomicznej
Kraj ma nadmiar obcych walut, czyli np. zbyt luźne są przepisy administracyjne regulujące ruch towarów i kapitałów. Wprowadzenie ograniczeń zwiększy wielkość ma , zmieni się kąt nachylenia BP. Nowe ograniczenia zlikwidują przyczyny nadwyżki BP - równowaga w P1 . i Y P1 • BP0 E . BP1

Wnioski : - z nadwyżki BP gospodarka może wyjść zarówno sama, jak i przy pomocy polityki ekonomicznej ; - w praktyce wszystkie dostosowania mogą być równoczesne ; wtedy punkt równowagi przyjmie położenie pośrednie, pomiędzy wyjściowymi P1 i E ( dostosowania automatyczne przesuną bowiem punkt P1, a polityka ekonomiczna zmieni położenie punktu E ).

. deficyt BP – przykłady dostosowań
Niedobór obcych walut, tj. punkt P2 poniżej krzywej BP . Całe rozumowanie można powtórzyć, dostosowania automatyczne i reakcje polityki ekonomicznej będą analogiczne, tylko – oczywiście – odwrotnie skierowane. i Y BP P2 . - kapitałowe - produkcyjne - zmniejszenie ograniczeń ( zwiększenie mobilności )

Gospodarka samodzielnie i/lub przy pomocy polityki ekonomicznej poradzi sobie zarówno z nadwyżką, jak i z deficytem BP. Dostosowania produkcyjne i kapitałowe zmienią jednak produkcję i stopę procentową, zmienią więc warunki działania rynku pieniężnego i towarowego. Trzy rynki trzeba ująć wspólnie - to model IS – LM – BP.

6. Współzależność 3 rynków
Zmiany obrotów z zagranicą wpływają na pozostałe rynki towarowy i pieniężny. Przykłady : Obroty kapitałowe - Obroty bieżące - przykład obniżenia eksportu : - to spadek popytu ogólnego, a więc spadek produkcji ( rynek towarowy ) , - czyli spadek popytu na pieniądz i obniżenie stopy procentowej ( rynek pieniężny ) , - czyli ucieczka obcych kapitałów ( rynek obrotów z zagranicą ) . przykład napływu obcych kapitałów : - po wymianie na pieniądz krajowy oznacza to wzrost podaży pieniądza, a więc obniżenie stopy procentowej ( rynek pieniężny ) , - czyli wzrost produkcji ( rynek towarowy ) , - a więc wzrost importu ( rynek obrotów z zagranicą ) . W obu przykładach zaczynamy od BP, przechodzimy na IS ( lub LM ), potem na LM ( lub IS ) a powrót do BP następuje od drugiej strony !

Wszystkie trzy rynki są powiązane, trzeba je rozpatrywać łącznie.
Do modelu IS – LM dodajemy krzywą BP. LM IS Y i E iE YE BP To model IS - LM - BP , zwany modelem Fleminga - Mundella ( Nobel 1999 ), wprowadzony do światowej ekonomii w latach 60-tych. Gospodarka otwarta jest w równowadze tylko wtedy, gdy równocześnie są zrównoważone 3 rynki.

Pytania : Omów wyprowadzenie i podstawową analizę ( zmienność położenia punktu E ) krzywej równowagi na rynku obrotów z zagranicą. Przedstaw odpowiednie szkice graficzne. 2. Omów podstawowe instrumenty polityki ekonomicznej, jakie ma do dyspozycji państwo ( rząd i bank centralny ) na rynku obrotów z zagranicą. Przedstaw graficzną interpretację skutków działania tych instrumentów.

Model gospodarki otwartej
Wykład VII Model gospodarki otwartej Analizy

Część I - Gospodarka o sztywnym kursie walutowym
1. Automatyczne równoważenie gospodarki otwartej a) założenia : - ogólne dla IS – LM ( okres krótki, ceny stałe, produkcja elastycznie podąża za popytem ) ; - specyficzne dla BP ( kraj mały, kurs walutowy stały, mobilność obrotów stała, eksport i import autonomiczny również stałe ) . Czyli - krzywa BP nieruchoma ( brak przesunięć, brak zmiany kąta nachylenia ) - analizujemy zmiany w „reszcie gospodarki”.

Założenia cząstkowe ( analityczne ) :
wiadomo, że stany nierównowagi gospodarki otwartej mogą być różne ( kombinacje 3 sytuacji na 3 rynkach ) ; zaczynamy od nierównowagi dotyczącej wyłącznie BP ; będzie to sytuacja 1 – nadwyżka BP, a potem sytuacja 2 – deficyt BP ; a następnie przejdziemy do sytuacji 3 – nierównowaga na wszystkich trzech rynkach .

(symbolicznie : I = S , L = M , BP  0 , BP > 0 ) b) sytuacja 1
ip BP E i1 YP YE Skutki dostosowań automatycznych : - broniąc kursu walutowego system bankowy skupi obce pieniądze ( część tej nadwyżki ), a to spowoduje wypływ pieniądza krajowego na rynek ; - wtedy obniżeniu ulegnie stopa procentowa ; - otrzymamy ekspansję monetarną ( wymuszoną ! ) i krzywa LM przesunie się w prawo ; - istniejąca w P1 nadwyżka BP stworzy presję na obniżenie kursu walutowego, a ten ma pozostać stały ( z założenia ) ; - a to spowoduje serię znanych skutków, w wyniku których wzrośnie produkcja. W punkcie E otrzymamy stabilną równowagę gospodarki otwartej.

Zniwelowanie nadwyżki BP jest rezultatem trzech dostosowań rynkowych :
- wymiany części nadwyżki walutowej na pieniądz krajowy ; - odpływu obcych kapitałów ze względu na obniżkę stopy procentowej ; - wzrostu wydatków na import spowodowanego wzrostem produkcji. Rezultaty ostateczne to wzrost produkcji i obniżenie stopy procentowej - czyli ożywienie gospodarcze, oczywisty skutek nadwyżki BP !

( symbolicznie : I = S, L = M, BP  0, BP < 0 ) c) sytuacja 2
Skutki dostosowań automatycznych : - a to po serii znanych skutków przyniesie obniżenie produkcji. - brak obcych walut stworzy presję na wzrost kursu, który z założenia ma być niezmienny ; - stopa procentowa zostanie podwyższona ; - system bankowy broniąc kursu musi sprzedać obce waluty, a to spowoduje obniżenie ilości pieniądza krajowego na rynku ; - otrzymamy restrykcję monetarną ( wymuszoną ! ) i krzywa LM przesunie się w lewo ; W punkcie E gospodarka otwarta zostanie zrównoważona.

Zniwelowanie deficytu BP jest rezultatem trzech dostosowań rynkowych :
- sprzedaż obcych walut za pieniądz krajowy ; - napływ obcych kapitałów wobec wzrostu stopy procentowej ; - ograniczenie wydatków na import ze względu na obniżenie produkcji. Rezultaty ostateczne to obniżenie produkcji i wzrost stopy procentowej - a więc „ochłodzenie” gospodarki, oczywisty skutek ujemnego BP .

d) sytuacja 3 ( symbolicznie : I  S , L  M , BP  0 )
Jest wiele możliwości takiej sytuacji : Y i LM IS Y i IS LM BP 2 BP 1 3 4 6 5 7 8 Przy nadwyżce BP : stany 1 – 4 , a stany przy deficycie BP . Przykładowa interpretacja stanu 3 : - na rynku towarowym nadmiar towarów ; - na rynku pieniężnym niedobór pieniądza ; - na rynku obrotów z zagranicą nadwyżka.

Do analizy wybrany stan 4 punkt P „poza krzywymi”
LM BP IS P• Do analizy wybrany stan 4 punkt P „poza krzywymi” Nierównowaga w P oznacza : - niedobór towarów ; - niedobór pieniądza ; - nadwyżkę BP . Gospodarka „wewnętrzna” jest zagrożona kryzysem, jedyna nadzieja w dobrym stanie BP .

Kolejność analizy ruchów dostosowawczych może być dowolna
i tak w praktyce są to ruchy równoczesne ! Załóżmy jednak następujący przebieg tej analizy : - najpierw rynek towarowy, - potem rynek pieniężny, - potem rynek obrotów z zagranicą - i powrót na pozostałe rynki.

4 - a w konsekwencji obniży się produkcja ;
IS LM BP Y P• LM1 E2 E3 . E1 1 - w punkcie P jest niedobór towarów, musi wzrosnąć produkcja, umożliwia to założenie o elastycznym podążaniu produkcji za popytem ; 4 - a w konsekwencji obniży się produkcja ; 5 - interpretacja punktu E stan trzech rynków ; 6 - nadwyżka BP w punkcie E2 to znana już sytuacja prowadząca do skupu walut obcych i wzrostu podaży pieniądza krajowego ( BC broni kursu ! ) ; 7 - co przesunie krzywą LM w prawo ( wymuszona ekspansja monetarna ) ; Podsumowanie zmian stanu BP od punktu P do E3 : - co z importem ? - co z obcymi kapitałami ? 2 - interpretacja punktu E stan trzech rynków ; 3 - wzrost niedoboru pieniądza oznacza potrzebę wzrostu stopy procentowej ( podaż pieniądza nie ulegnie zmianie ! ) ; 8 - wobec dodatkowej podaży pieniądza obniży się stopa procentowa ; 10 - i gospodarka znajdzie się w punkcie E3 . 9 - a w konsekwencji nastąpi wzrost produkcji

Zgodnie z naszą analizą po przejściu P  E1  E2  E3 w gospodarce nastąpi ostatecznie :
- wzrost produkcji i równowaga IS ; - wzrost podaży pieniądza oraz wzrost stopy procentowej i równowaga LM ; - zanik nadwyżki BP i równowaga BP . Dobry stan BP pozwolił na zrównoważenie gospodarki. Kraj mały dostosował swoją gospodarkę do stanu BP - automatycznie, bez interwencji państwa !

2. Polityka ekonomiczna w gospodarce otwartej
Założenia : - pozostają ogólne dotyczące IS – LM ; - pozostają specyficzne dotyczące BP ; zaś założenia analityczne przyjmujemy takie : - w punkcie wyjściowym jest równowaga trzech rynków ; - ale według zgodnej oceny rządu i banku centralnego poziom produkcji jest za wysoki, grozi kryzysem ; - trzeba więc zastosować politykę restrykcyjną, żeby „ochłodzić” gospodarkę .

a) restrykcja fiskalna Punkt wyjścia równowaga :
LM0 BP E0 Punkt wyjścia równowaga : LM1 IS1 E1 E3 E2 1 - restrykcja fiskalna oznacza zmniejszenie popytu rządowego ( D G < 0 ) ; 7 - przesunie się więc krzywa LM0 do LM1 ( w lewo - jak przy restrykcji monetarnej ) ; 2 – krzywa IS0 przesuwa się w lewo do IS1 , następuje obniżenie produkcji ; Podsumowanie zmian stanu BP od punktu E0 do E3 : - co z importem ? - co z obcymi kapitałami ? 9 - a w konsekwencji nastąpi zmniejszenie produkcji 6 - deficyt BP w punkcie E2 spowoduje sprzedaż walut obcych przez system bankowy, zmniejszy się podaż pieniądza krajowego ; 4 - nadmiar pieniądza w punkcie E1 spowoduje obniżkę stopy procentowej, co wywoła wzrost produkcji ; 8 - wobec obniżenia podaży pieniądza krajowego wzrośnie stopa procentowa ; 5 - interpretacja punktu E2 - stan trzech rynków ; 3 - interpretacja punktu E1 - stan trzech rynków ; 10 - i gospodarka znajdzie się w punkcie E3 .

Wyniki analizy mówią, że po przejściu E0  E1  E2  E3
w gospodarce nastąpi ostatecznie : - obniżenie produkcji ; - obniżenie stopy procentowej ; - stabilna równowaga w E3 . Polityka fiskalna w gospodarce otwartej jest skuteczna, restrykcja doprowadziła do pożądanego przez rząd obniżenia produkcji - przy stabilnym kursie walutowym !

b) restrykcja monetarna
LM1 i Y0 i0 Y E0 IS0 LM0 BP E1 1 - restrykcja monetarna to zmniejszenie podaży pieniądza ( D M < 0 ) ; 2 - krzywa LM0 przesuwa się do LM1 (w lewo), następuje wzrost stopy procentowej i obniża się produkcja ; 3 - interpretacja punktu E1 - stan trzech rynków ; Polityka monetarna w gospodarce otwartej okazała się nieskuteczna, po restrykcji produkcja nie uległa zmianie. 9 - gospodarka znajdzie się ponownie w punkcie E0 !!! 5 – broniąc kursu bank skupi nadwyżki walutowe, nastąpi wypływ pieniądza krajowego na rynek ; 8 - oraz wzrost produkcji ; 6 - przesunie to krzywą LM1 w prawo ( wymuszona ekspansja monetarna ) ; 4 - jak dotąd restrykcja monetarna jest skuteczna ( obniżyła się produkcja ) , ale w E1 mamy nadwyżkę BP ; 7 - nastąpi obniżenie stopy procentowej ;

Obrona stabilności kursu walutowego spowodowała,
że po świadomej restrykcji nastąpiła wymuszona ekspansja. Nasz przykład to skrajność - skuteczność została zredukowana do zera ! Wniosek ogólny powinien mówić, że obrona kursu walutowego obniża skuteczność polityki monetarnej – niekoniecznie do zera. Natomiast płynny kurs walutowy zmieni oczywiście skuteczność polityki monetarnej ( fiskalnej również ) .

Część II - Równowaga w gospodarce otwartej
- świat płynnego kursu walutowego 1. Dostosowania automatyczne i BP Y P1 • • P2 W punkcie P1 jest nadwyżka BP czyli presja na zmianę kursu . Obniżenie kursu ( tj. wzmocnienie waluty krajowej ) przesunie BP w lewo ( bo mniej złotówek za dany volumen obrotów autonomicznych ). W punkcie P2 jest deficyt BP czyli presja na wzrost kursu . Wzrost kursu ( tj. osłabienie waluty krajowej ) przesunie BP w prawo ( więcej złotówek ... ).

2. Automatyczne zmiany na innych rynkach
Na rynku towarowym popyt w gospodarce otwartej to : AD = C + I + G + X , gdzie X = Exp - Imp X to dodatkowy strumień popytu, który pobudza produkcję ( jeśli dodatni ) , bądź ją hamuje ( jeśli ujemny ) . Wzrost kursu nie tylko zmieni wartość eksportu i importu, lecz również wpłynie na ich rozmiary. Zmieni się więc popyt ogólny, wraz z nim produkcja, a to określi nowe położenie krzywej IS.

Po wzroście kursu eksport staje się tańszy dla zagranicznych nabywców .
Rośnie więc popyt eksportowy. Po wzroście kursu import staje się droższy dla krajowych nabywców . Obniża się więc popyt importowy. Po obu takich zmianach rośnie nadwyżka X, czyli rośnie popyt ogólny - a więc krzywa IS przesuwa się w prawo !

Na rynku pieniężnym wzrost kursu zachęci posiadaczy obcych walut do ich sprzedaży.
Do systemu bankowego wpłyną obce pieniądze, a wypłynie pieniądz krajowy. Zwiększy się podaż pieniądza ( jak przy ekspansji monetarnej ), a więc krzywa LM również przesunie się w prawo !

Wzrost kursu przemieści trzy związane krzywe w prawo .
BP0 LM0 IS0 Y i E0 i0 Y0 IS1 LM1 BP1 E1 Skutkiem wzrostu kursu walutowego ( tj. osłabienia waluty krajowej ) jest ożywienie gospodarcze ( wzrost produkcji i obniżka stopy procentowej ) . Jednak tylko krótkookresowe, ponieważ : - ceny krajowe ulegną zmianie ( wzrosną po zmianie kursu walutowego, co najmniej stosownie do podrożenia tzw. wsadu importowego ) ; Wzrost kursu przemieści trzy związane krzywe w prawo . - na zmiany naszego HZ zareagują partnerzy zagraniczni.

Natomiast obniżka kursu przesunie trzy związane krzywe w lewo.
LM2 BP0 LM0 IS0 Y i E0 i0 Y0 IS2 E2 BP2 Natomiast obniżka kursu przesunie trzy związane krzywe w lewo.

3. Zanim nastąpi zmiana kursu
W warunkach sztywnego kursu walutowego polityka fiskalna była skuteczna, natomiast polityka monetarna okazała się nieskuteczna – lub mało skuteczna, ponieważ obrona kursu prowadziła do zmian podaży pieniądza, wymuszonych i przeciwnie skierowanych. Stabilny kurs walutowy ma wiele zalet – zarówno wewnątrz gospodarki, jak i w jej stosunkach z zagranicą. Jego utrzymanie może być ważne dla gospodarki. Skuteczność polityki monetarnej w warunkach sztywnego kursu można podnieść, jeśli bank przeprowadzi specyficzną operację na „otwartym rynku”.

- restrykcja monetarna doprowadziła do obniżenia produkcji i do wzrostu stopy procentowej ;
- obniżył się więc import, a także napłynęły obce kapitały ; pojawiła się więc nadwyżka BP, a wraz z nią presja na zmianę kursu walutowego ; broniąc stabilności kursu bank musiał skupić tę nadwyżkę ; - wpuszczona do obiegu dodatkowa podaż pieniądza krajowego podziałała jak ekspansja monetarna i zredukowała skuteczność uprzedniej restrykcji . Ale bank może zatrzymać pieniądz krajowy sprzedając atrakcyjne elementy agregatu B ( np. wysoko oprocentowane bony skarbowe ) i nie dopuścić do wzrostu podaży pieniądza ! To polityka sterylizacji, krótkookresowo podnosząca skuteczność polityki monetarnej. Przykład :

? 4. Polityka monetarna przy płynnym kursie
- na przykładzie restrykcji i Y IS0 LM0 BP0 E0 Y0 IS1 LM1 LM2 E1 BP1 E2 ? Y2 Y1 Przy płynnym kursie walutowym nadwyżka BP doprowadzi do wzmocnienia waluty krajowej i cały układ trzech powiązanych krzywych przesunie się w lewo ( jak wiemy z poprzednich analiz ) . Restrykcja przesunie krzywą LM w lewo, podniesie stopę procentową i obniży produkcję do Y1 Jeśli BC broniąc stabilności kursu walutowego skupi nadwyżkę, nastąpi wypływ pieniądza krajowego i krzywa LM przesunie się w prawo redukując skuteczność restrykcji monetarnej. Równowaga ustali się w punkcie E2 , Ostatecznym efektem restrykcji monetarnej będzie przesunięcie E0 do E2 . Powstanie jednak nadwyżka BP ( punkt E1 ) . Zmienny kurs walutowy zwiększa skuteczność polityki monetarnej. a produkcja obniży się do Y2 .

5. Uwaga o mobilności obrotów z zagranicą
Ekspansja monetarna prowadzi do wzrostu produkcji i spadku stopy procentowej. Skutkiem jest deficyt BP , obie przyczyny ( tj. wzrost wydatków na import i ucieczka obcych kapitałów ) działają zgodnie zwiększając deficyt BP . Ekspansja fiskalna prowadzi do wzrostu produkcji i wzrostu stopy procentowej. Wzrost wydatków na import prowadzi do deficytu BP , zaś napływ obcych kapitałów do nadwyżki BP ! Działanie obu przyczyn zmiany stanu BP jest przeciwnie skierowane - jaki więc będzie skutek ostateczny ?

Przy różnokierunkowym działaniu tych przyczyn o stanie BP zadecyduje mobilność.
a) niskie m ( BP bliska pionu ) b) wysokie m ( BP bliska poziomu ) IS0 LM E0 IS0 LM E0 IS1 BP E1 E2 BP IS1 Po ekspansji fiskalnej otrzymujemy deficyt BP, a więc wzrost kosztów importu okazał się większy od napływu obcych kapitałów. Po ekspansji fiskalnej otrzymujemy nadwyżkę BP, a więc napływ obcych kapitałów okazał się większy od wzrostu kosztów importu.

Dla polityki monetarnej, przy której działanie obu omówionych przyczyn zmian stanu BP jest zgodne, mobilność nie ma dużego znaczenia : kierunek zmiany salda BP, a więc i kierunek zmiany kursu walutowego jest jasny - przy płynnym kursie walutowym polityka monetarna jest skuteczna .

Działanie przyczyn zmian stanu BP jest bowiem
6. Polityka fiskalna Dla polityki fiskalnej mobilność ma znaczenie zasadnicze. Działanie przyczyn zmian stanu BP jest bowiem różnokierunkowe . Jak poziom mobilności wpływa na skuteczność polityki fiskalnej ?

a) restrykcja fiskalna przy wysokiej mobilności
LM0 BP0 IS2 LM1 IS1 E0 BP1 E1 E2 Y1 Y2 Y0 Restrykcja fiskalna ( D G < 0 ) przesunie IS w lewo do IS1 . Restrykcja jest skuteczna, produkcja obniża się do Y1. Przy wysokiej mobilności płynny kurs obniża skuteczność polityki fiskalnej ! Ale w E1 jest deficyt BP, wzrośnie więc kurs walutowy, co przesunie trzy powiązane krzywe w prawo ! Ostatecznym skutkiem będzie obniżenie produkcji tylko do Y2 . Równowaga ustali się w E2 , przy produkcji Y2 .

b) restrykcja fiskalna przy niskiej mobilności
LM0 BP0 BP1 IS1 LM1 IS2 E0 E2 E1 Y2 Y1 Y0 Restrykcja fiskalna ( D G < 0 ) przesunie IS w lewo do IS1 . Restrykcja jest skuteczna, produkcja obniża się do Y1. Ale w E1 jest nadwyżka BP, obniży się więc kurs walutowy, co przesunie trzy powiązane krzywe w lewo ! Przy niskiej mobilności płynny kurs podnosi skuteczność polityki fiskalnej ! Równowaga ustali się w E2 , przy produkcji Y2 . Ostatecznym skutkiem będzie obniżenie produkcji aż do Y2 !

Warto podkreślić, że to rząd reguluje mobilność ( ma ).
Ostatecznie są to administracyjne ograniczenia międzynarodowego ruchu towarów i kapitałów. Rząd może więc regulować skuteczność własnej polityki fiskalnej ! Ale w transakcjach z zagranicą są przecież współpracujący z nami, niezależni i dbający o własny interes partnerzy, spodziewać się należy ich reakcji typu : cło za cło ! ( lub poważnie : ich retorsji w związku z naszym protekcjonizmem ) .

Pytania : Omów przebieg dostosowań automatycznych, przywracających równowagę w gospodarce otwartej o stałych cenach i sztywnym kursie walutowym – jako punkt wyjścia przyjmij sytuację 1 ( - 2 ; - 3 ; - 4 ; - 5 ; - 6 ; - 7 ; - 8 ) ( por. slajd 154 ). Przedstaw też graficzną interpretację analizy. 2. Omów ( i przedstaw graficznie ) skutki polityki ekspansji ( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ) w gospodarce otwartej o stałych cenach i sztywnym kursie walutowym. Jak zmieni się skuteczność tej polityki, gdy wprowadzimy założenie o jednorazowym niewielkim szoku inflacyjnym ?

3. Omów i przedstaw graficznie skutki, jakie nastąpią
na rynku towarowym ( - na rynku pieniężnym ; - na rynku obrotów z zagranicą ; - na trzech powiązanych rynkach ) w wyniku wzrostu ( - obniżenia ) kursu walutowego. 4. Porównaj ( też graficznie ) skuteczność polityki ekspansji ( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ) w gospodarce zamkniętej i w gospodarce otwartej o stałym ( - o płynnym ) kursie walutowym i o wysokiej ( - niskiej ) mobilności wymiany międzynarodowej. Jak zmieni się skuteczność tej polityki, gdy wprowadzimy założenie o niewielkim szoku inflacyjnym ?

Wykład VIII Rynek pracy ( część I )

1. Włączenie rynku pracy do modelu IS – LM - BP
Wszystkie dotychczas analizowane rynki przedstawialiśmy w układzie ( i,Y ) . Na rynku pracy pojawią się nowe zmienne : zatrudnienie ( N ) i płaca ( W ) . Z układu ( i,Y ) charakterystycznego dla IS , LM i BP , mamy dojść do układu ( N,W ) , charakterystycznego dla rynku pracy ( SR ) . Chodzi o równoczesne uwzględnienie produkcji i zatrudnienia – to układ ( Y,N ) . Zależność ( Y,N ) ujęta jest w znanej krótkookresowej funkcji produkcji ( FP ) .

2. Krótkookresowa funkcja produkcji
Produkcja zależy od zaangażowanego kapitału ( K ) i od zatrudnienia ( N ) . Y = f ( N ,K ) W okresie krótkim K nie może się zmieniać, przyjmujemy K = K , wtedy : Y = f ( N , K ) Przy danym aparacie wytwórczym produkcja zależy tylko od zatrudnienia. Y FP N1 N2 N3 N 3 - w okresie krótkim FP jest stała ( brak zmian K ! ) , w okresie długim dzięki inwestycjom rozszerzającym i modernizującym kapitał nastąpią zmiany położenia i kształtu FP . 1 - przy wzroście zatrudnienia od N1 do N3 rośnie też produkcja, ale tempo jej wzrostu jest różne ; 2 - w mikroekonomii FP dotyczy pojedynczej firmy, tu przyjmujemy agregację makroekonomiczną ;

3. Cechy rynku pracy a) uwarunkowania pozaekonomiczne ( wybrane ) : - ustawowa płaca minimalna ( tj. państwo określa cenę ) ; - obrona poziomu płac i zatrudnienia przez związki zawodowe (obrona zatrudnionych ! ) ; - strajki ( ekonomiczne, solidarnościowe, polityczne ) ; związki pracodawców. Rynek pracy podlega nie tylko regulacji ekonomicznej, lecz również socjalnej, społecznej i politycznej - a to deformuje jego cechy ekonomiczne .

b) segmentacja rynku pracy ( podział na subrynki )
- według zawodu i wykształcenia ( użyteczność - analogia do towarów ) ; - według płci i wieku ; - według miejsca zamieszkania ; - według innych czynników ( np. rasa, narodowość, poglądy polityczne ) . Efektem segmentacji może być dyskryminacja ( np. kobiet, osób starszych, osób z „prowincji” itd. ) .

c) ograniczona mobilność ( tj. przejście na inne subrynki )
- zmiana cech demograficznych ? - zmiana miejsca zamieszkania ? - zmiana zawodu ? - zmiana innych czynników ? Niektóre zmiany są możliwe w okresie długim, ale w okresie krótkim rynek jest podzielony i nisko mobilny.

d) ograniczona konkurencja
- skutek segmentacji rynku ; - w zasadzie brak konkurencji pomiędzy subrynkami ; możliwa jest konkurencja wewnątrz wielowymiarowo określonego segmentu rynku ; na przykład na męskim regionalnym rynku ekonomistów z wyższym wykształceniem ; a to maleńki fragment krajowego rynku pracy ( o międzynarodowym, europejskim nie wspominając ) !

skłonność do monopolizacji
- wynika z ograniczeń konkurencji oraz ze zrzeszania się pracowników i pracodawców. Przykład monopolu - jedynym sprzedawcą pracy jest silny regionalny lub branżowy związek zawodowy. Przykład monopsonu - jedynym nabywcą pracy jest silny związek pracodawców ( bądź tzw. jedyny zakład w mieście ) . Najbardziej deformuje rynek pracy monopol bilateralny.

4. Rynek pracy a) popyt na pracę Popyt na pracę to zapotrzebowanie na pracowników - punkt widzenia przedsiębiorców ( to oni kupują pracę ) . Popyt na pracę jest niesamodzielny, jest pochodny wobec popytu na towary. Przedsiębiorcy traktują zatrudnienie jako warunek wytworzenia produkcji i realizacji zysku. Płaca jest tu kosztem, rozsądek przedsiębiorcy nakazuje minimalizację płac.

Równowaga nastąpi przy wyrównaniu płacy i produktu.
A dokładniej - chodzi o stałe porównywanie kosztu pracy ( tj. płacy realnej, W/Pc ) z jej efektem ( tj. produktem krańcowym, MPN ). Jeśli płaca realna jest mniejsza niż produkt krańcowy – zatrudnienie rośnie. Jeśli natomiast produkt krańcowy jest mniejszy od płacy – zatrudnienie obniży się. Równowaga nastąpi przy wyrównaniu płacy i produktu. W PC Funkcja popytu na pracę W = PC MPN (ND) ND N

b) podaż pracy Podaż pracy uwzględnia punkt widzenia pracowników, to oni chcą sprzedać pracę. Podaż pracy jest także niesamodzielna, jest pochodna wobec popytu konsumpcyjnego. Pracownicy traktują pracę jako warunek realizacji konsumpcji. Płaca jest tu dochodem pracowniczym, stąd dążenie do jego maksymalizacji.

Co określa podaż pracy ? Ramy makro - : czynniki demograficzne ( liczba ludności, wiek i płeć ) ; czynniki społeczne ( np. ustawowy czas pracy ) ; czynniki socjalne ( np. wysokość dochodów bez pracy - zasiłki, stypendia, renty ) ; czynniki pozostałe ( np. obowiązek szkolny ) . Podaż pracy ( NL ) jest znacznie mniejsza niż liczba ludności ( L ) .

Czynniki mikro - : ( poziom rodziny lub gospodarstwa domowego )
O poszukiwaniu pracy decyduje porównanie „przykrości pracy” ( czas wolny jest przyjemny ! ) i kosztów jej podjęcia z poziomem dochodu z pracy ( płacą ) . Podjęcie pracy przez kolejnego członka gospodarstwa domowego zależy od sumy dochodów tej wspólnoty. Czynniki mikro- decydują o podaży pracy, ale w ramach ustalonych w skali makro- .

Stąd funkcja podaży pracy : W = PC g (NS)
Niech g (NS) oznacza funkcję ujmującą czynniki indywidualne ( „przykrość pracy” ) . Podaż pracy ustabilizuje się, gdy krańcowa g (NS) wyrówna się z płacą realną, tj. W / Pc . Stąd funkcja podaży pracy : W = PC g (NS) N W PC Ns

c) równowaga rynku pracy
Popyt równy podaży ( ND = NS ) , czyli po uproszczeniu MPN (ND) = g (NS) Krótkookresowa stabilizacja rynku pracy następuje, gdy poziom płac jest opłacalny dla przedsiębiorców i akceptowany przez pracowników ; gdy „przykrość” pracy zrówna się z przyjemnością konsumpcji oraz - co ważne dla IS - LM – gdy powstająca dzięki pracy produkcja zrównoważy rynek towarowy . W PC N ND Ns Elementy analizy : Ruch na krzywych ND i NS zależy od poziomu płac - przykłady już były. Przesunięcia krzywej podaży - przykłady E Przesunięcia krzywej popytu - przykłady WE NE

5. Nierównowaga na rynku pracy
Dwa kierunki : za duża podaż, niedobór miejsc pracy za duży popyt, nadmiar miejsc pracy. Największym problemem jest bezrobocie - ekonomicznym, społecznym, politycznym, moralnym ... Poważne znaczenie mają definicje. Bez ich jednoznaczności - pole do manipulacji, różnorodnych.

Bezrobotny - nie pracuje, ale :
- jest do pracy zdolny ( odpowiedni wiek, odpowiednie cechy fizyczne i psychiczne ) ; - chce pracować, aktywnie poszukuje pracy ; - gotowy jest do podjęcia każdej oferowanej pracy. To są aspekty realne, często dodaje się też aspekt prawny ( rejestracja w odpowiednim urzędzie pracy ) oraz aspekt finansowy ( pobieranie zasiłku dla bezrobotnych ). Każdy aspekt dotyczy innego zbioru osób niepracujących, każdy prowadzi do innej definicji licznika stopy bezrobocia ( „właściwi” bezrobotni ) i jej mianownika ( zasoby pracy, tj. bezrobotni plus pracujący ) - a inne definicje to inne wnioski o stopie bezrobocia.

? Pracujący - przykładowe problemy definicyjne : - praca dorywcza ;
- pracujący młodociani i staruszkowie ; - pracujący w rodzinnym gospodarstwie rolnym ; prywatni właściciele firm, zwłaszcza wielu firm ; praca w tzw. szarej strefie, praca nielegalna ; praca za granicą . ?

W porównaniach międzynarodowych ( za MOP ) odchodzi się od lokalnych definicji i przepisów
- w Polsce to badania BAEL ( GUS ) . Według BAEL : - pracujący : w tygodniu poprzedzającym badanie przepracował zarobkowo przynajmniej 1 godzinę, niezależnie od statusu tej pracy ; - bezrobotny : nie pracuje, ale aktywnie szuka pracy zarobkowej ( niezależnie od wieku, zdrowia itp. ) ; - pozostali : nie są zaliczani do zasobów pracy ( tj. do mianownika stopy bezrobocia ) . Wyniki BAEL są różne od oficjalnych, ale : są porównywalne międzynarodowo, są realistyczne, są wolne od manipulacji politycznych.

Pytania : 1. Wyjaśnij, dlaczego i jakie specyficzne cechy posiada rynek pracy w porównaniu do innych rynków objętych modelowaniem typu IS-LM ? 2. Przedstaw ( też graficznie ) sposób wyprowadzenia krzywych równowagi na rynku pracy.

( część II - Wybrane problemy równoważenia )
Wykład IX Rynek pracy ( część II - Wybrane problemy równoważenia )

? 1. Płace a bezrobocie a) płace elastyczne
W ND NS N WE NE ? NL to maksymalna podaż pracy. W3 Pracujący to NE , bezrobotni to ( NL - NE ) . W2 Dlaczego nie pracują ? Bo warunkiem jest obniżka płac do W1. W1 NL Szukają tylko dobrej płacy. To bezrobocie dobrowolne. Przyczyna – za wysokie żądania płacowe Natomiast wzrost płac ...

b) płace nieelastyczne ( za wysokie )
Przyczyny - np. siła ZZ, decyzje państwa o płacy minimalnej WE W NE N NS ND Poziom płac WE równoważy rynek pracy, ale usztyw-nienie nastąpiło przy W1 . W1 Wtedy pracuje N1 , a chce pracować N2 . N1 N2 Różnica ( N2 - N1 ) to bezrobocie wymuszone : bezrobotni są skłonni podjąć pracę przy tej płacy, ale nie mogą znaleźć pracy. Przyczyna - zbyt wysokie płace

c) płace nieelastyczne ( za niskie ) Przyczyny - np. silni pracodawcy
WE W NE N NS ND Poziom płac WE równoważy rynek. Ale usztywnienie nastąpiło przy W2 . W2 Pracuje N2 pracowników. N2 N3 A przedsiębiorcy chcą zatrudnić N3 . Różnica ( N3 – N2 ) to nadwyżka miejsc pracy, z reguły krótkookresowa . Przyczyna nierównowagi – zbyt niskie płace

2. Podaż pracy a bezrobocie
ograniczenie podaży pracy Przyczyna - jakakolwiek dyskryminacja. WE W NE N NS 0 ND NS 1 W1 Zmniejszenie podaży pracy ( tj. NS w lewo ) podnosi płace do W1 i ogranicza zatrudnienie do N1 . N1 N2 Przy płacach W1 chce pracować N2 osób, lecz pracuje tylko N1 . Różnica ( N2 – N1 ) to bezrobocie wymuszone. Przyczyna – j.w.

Zwiększenie podaży pracy przesuwa NS w prawo.
wzrost podaży pracy ( np. wyż demograficzny, skrócenie obowiązku szkolnego czy wojskowego ). WE W N ND NE NS 0 NS 1 Zwiększenie podaży pracy przesuwa NS w prawo. W1 Jeśli płace obniżą się do W1, zatrudnienie wzrośnie do N1. N1 N2 Część dodatkowej podaży pracy uzyska zatrudnienie n i bezrobocie wyniesie ( N2 - N1 ) . Jeśli płace nie zmienią się, będzie bezrobocie wymuszone równe ( N2 - NE ) . Przyczyny – wzrost podaży + usztywnienie płac

3. Popyt na pracę a bezrobocie
a) obniżenie popytu Obniżenie popytu przesuwa krzywą ND w lewo. WE W NE N NS ND0 ND1 Jeśli płace obniżą się do W1 , to zatrudnienie spadnie do N1 , W1 a bezrobocie wyniesie ( NE - N1 ) . N2 N1 Jeśli płace nie ulegną obniżce, będzie bezrobocie wymuszone równe ( NE - N2 ) . Przyczyny obniżenia zatrudnienia : recesja + sztywne płace

b) wzrost popytu na pracę
WE W NE N NS ND0 ND1 Wzrost popytu przesuwa krzywą ND w prawo. W1 N1 Pracodawcy chcą wzrostu zatrudnienia do N1 , ale warunkiem jest wzrost płac do W1 . Dopóki tego nie zrobią, mamy nadwyżkę miejsc pracy równą ( N1 - NE ) . Przyczyna nierównowagi – ożywienie gospodarki

4. Związki zawodowe a bezrobocie
Założenia : - ZZ pełnią rolę przede wszystkim ekonomiczną ; - ZZ działają w imieniu gospodarstw domowych ( tj. pracowników ) podczas negocjacji dotyczących warunków pracy i płacy ; - ZZ negocjują umowy zbiorowe i mają wpływ na kształt ustawodawstwa związanego z warunkami zatrudnienia ; - w rezultacie określają pracę i płacę większości zatrudnionych, a nie tylko swych członków ; - pomimo różnic pomiędzy odmiennymi ZZ i ogólnie niezbyt wysokiego poziomu „uzwiązkowienia” w analizach makroekonomicznej roli ZZ uprawnione jest więc założenie, że mamy do czynienia z jednym ZZ obejmującym wszystkich pracowników !

Przykładowa interpretacja graficzna :
1 – ZZ powodują wprowadze-nie pakietu dodatkowych świadczeń pozapłacowych – motywy i przykłady 2 – pracodawcy traktują to jako wzrost kosztów płac NS1 WE W NE N NS ND W1 E1 E 3 – również dla pracowników pakiet oznacza wzrost „płac” 4 – w rezultacie krzywa NS przesuwa się do NS1 N1 5 – nowy punkt równowagi to E1 6 – najsłabsi pracodawcy zwolnią pracowników – pod groźbą bankructwa 7 – zatrudnienie obniży się do N1 8 – pozornie „pro-pracownicza” akcja ZZ stworzy bezrobocie !

Inna „pro-społeczna” akcja ZZ to powodowanie zapisów ustawowych określających minimum kwalifikacyjne, warunkujące przyjęcie do pracy na konkretnym stanowisku. Jest przy tym kwestią absolutnego przypadku, że pewna część osób już pracujących bądź starających się o taką pracę nie spełnia tych wymogów - a może nie kwestią przypadku , lecz raczej lobbingu czy wręcz korupcji ? Tego typu restrykcje przedstawiane są jako „ochrona konsu- mentów” bądź jako „walka o wyższą jakość pracy”, dlatego są częstą i względnie łatwą do wprowadzenia praktyką ZZ wielu różnych profesji ( np. lekarze, prawnicy i rzemieślnicy ). Skutkiem makro-ekonomicznym jest sztuczne ograniczenie podaży pracy .

Zmniejszenie podaży pracy przesuwa NS w lewo do NS1
WE W NE N NS 0 ND NS 1 Zmniejszenie podaży pracy przesuwa NS w lewo do NS1 E1 E i ogranicza zatrudnienie do N1 . N1 „Pro-społeczna” akcja ZZ spowodowała bezrobocie, ( a zatrudnieni mają się lepiej ! ) . Teza „ ZZ to producent bezrobocia” jest przesadą, ale oba przykłady ...

5. Zasiłki dla bezrobotnych a bezrobocie
Wprowadzenie ( a także podwyższenie lub przedłużenie ) zasiłków dla bezrobotnych określonych jako % utraconej płacy ma m.in. dwa godne uwagi efekty makroekonomiczne : A - zmniejsza skłonność bezrobotnych do poszukiwania pracy i do podjęcia dowolnej oferty pracy ( życie „na bezrobociu” jest łatwiejsze niż dotychczas, można przebierać pomiędzy ofertami i podjąć tylko dobrą pracę za wysoką płacę ) ; B - zachęca osoby niepracujące, które dotychczas nie były uznawane za bezrobotne, do uzyskania statusu osoby bezro-botnej i prawa do zasiłku ( np. przez pracę doraźną ). Efekt A zwiększając atrakcyjność bezrobocia podwyższa płace, efekt B zwiększa zasób siły roboczej. Jakie są skutki dla poziomu bezrobocia ?

! Przykładowa interpretacja Efekt A graficzna :
NS 1 NS 2 Efekt A - wzrost płac oczekiwanych N W ND NS 0 E NE WE Skutki : zmniejszenie zatrudnienia ; E1 W1 - wzrost bezrobocia przymusowego. Efekt B - wzrost podaży pracy N1 N2 Łączne skutki : ! wzrost bezrobocia

6. Podatki a bezrobocie Do analizy wybieram tylko dwa rodzaje podatków : - płacone przez pracowników ; - płacone przez pracodawców. Pierwsze mogą mieć formę podatku dochodowego lub podatku pośredniego zawartego w cenach artykułów konsumpcyjnych. Drugie mogą mieć formę „para-podatków”, np. składek ZUS płaconych w związku z zatrudnianiem pracowników ( tj. ich poziom zależy od liczby pracowników – nie chodzi o podatki od zysku ) . Analiza dotyczyć będzie zmian poziomu bezrobocia, jakie nastąpią po wprowadzeniu ( lub po podwyższeniu ) tych podatków.

Załóżmy, że podatek pierwszy ( płacony przez pracowników ) nie zmienia ich dochodu dyspozycyjnego,
lecz zwiększa płace jako dochody pracowników i jako koszty przedsiębiorców. Taka operacja przeprowadzona w Polsce nosiła nazwę „ ubruttowienie płac”. Podatek drugi ( płacony przez pracodawców ) nie ma bezpośredniego wpływu na poziom płac pracowniczych, zwiększa jednak ogólne koszty wynagrodzeń ponoszone przez przedsiębiorców czyli obniża opłacalność zatrudniania kolejnych pracowników.

Podatek drugi zmniejszy popyt na pracę
NS1 NS0 WE W NE N ND0 E Przykładowa interpretacja graficzna : E1 ND1 E3 E2 N3 N1 N2 Podatek drugi zmniejszy popyt na pracę i krzywa ND0 przesunie się w dół, do ND1 . Jeśli oba podatki zostaną wprowadzone ( podwyższone ), rynek pracy znajdzie się w E3 , Podatek pierwszy przesuwa w górę krzywą NS0 , do NS1 . zatrudnienie w N3 , Skutkiem jest zmniejszenie zatrudnienia do N1 , Skutkiem jest zmniejszenie zatrudnienia do N2 , a bezrobocie spowodowane podatkami wyniesie NE - N3 ! czyli bezrobocie równe NE - N1 . czyli bezrobocie równe NE - N2 Taki jest efekt decyzji rządu, czy cel był też taki ?

7. Rynek pracy a inflacja a) zmiana założeń Uchylamy założenie : ceny = const., ale nie chodzi o tzw. giętkość cen ( elastyczność zależną od gry popytu i podaży ) , lecz o powszechne w praktyce zjawisko inflacji ( tj. PC > 0 ) .

Inflacja, zwłaszcza wysoka, ma wiele negatywnych skutków gospodarczych, m.in. :
- zniechęca do podejmowania inwestycji , co zwiększa bezrobocie ; - wywołuje szum informacyjny i wypacza każdy rachunek ekonomiczny ; - powoduje przypadkową redystrybucję dochodów. Teraz chodzi jednak tylko o jej związki z rynkiem pracy. Pozostajemy przy analizie okresu krótkiego, więc uwzględniamy tylko tzw. szoki inflacyjne : - kosztowy ( wzrost kosztów pcha ceny w górę ) ; - dochodowy ( wzrost popytu ciągnie ceny w górę ) .

b) postrzeganie inflacji
Strona podażowa : pracownicy widzą inflację jako wzrost cen artykułów konsumpcyjnych czyli wzrost kosztów utrzymania i spadek realnychlwynagrodzeń ; - naturalną reakcją jest żądanie wzrostu płac nominalnych ; - jeśli nacisk jest odpowiednio silny ( ze strajkami włącznie ), płace rosną.

Strona popytowa : przedsiębiorcy postrzegają inflację jako wzrost cen m.in. na towary przez siebie wytwarzane ; a więc odczytują to jako sygnał o rosnącym popycie. W odpowiedzi należy zwiększyć produkcję - warunkiem jest wzrost zatrudnienia, a on zależy głównie od wzrostu płac. Płace więc rosną.

Całość rynku : W praktyce płace mogą rosnąć równocześnie z obu powodów, więc rosną dochody i popyt, a także koszty produkcji. A taki wzrost „ciągnie i popycha” ceny w górę. W gospodarce rozkręca się spirala inflacyjna ( wzrost płac, wzrost cen, wzrost płac ...) . Sytuacja może stać się groźna ( hiperinflacja ! ). Jedynym prawdziwym wyjściem jest wzrost produkcji ( jej volumenu ! ). Możliwe są jednak różne przypadki.

8. Analizy Przypadek I - przedsiębiorcy postrzegają wzrost cen jako wzrost popytu, chcą wzrostu produkcji, muszą zwiększyć zatrudnienie, warunkiem jest wzrost płac ; o wzroście płac decydują wyłącznie przedsiębiorcy, to przypadek dyktatu pracodawców ; pracownicy albo nie dostrzegają inflacji, albo nie mają siły do skutecznych żądań płacowych ; skutki : wzrost płac, wzrost zatrudnienia, wzrost produkcji, likwidacja przyczyn inflacji i szybkie „uzdrowienie gospodarki”.

N0 W0 W N NS ND0 ND1 W1 E1 E0 N1 FP N Y Y1 Y0 N0 N1

Przypadek II - pracownicy postrzegają inflację jako spadek płac realnych, skutecznie żądają podwyżki płac ; - przedsiębiorcy są słabi, o płacach decydują pracobiorcy, to przypadek dyktatu pracowniczego ; - wymuszony wzrost płac przesuwa w górę krzywą podaży pracy, reakcją producentów jest zmniejszenie zatrudnienia i produkcji ; zmniejszenie produkcji napędza inflację, wygrana pracowników jest pozorna, a gospodarka „bardziej chora”.

NS1 N0 W0 W N NS0 ND E1 W1 E0 N1 FP N Y Y0 Y1 N1 N0

Przypadek III równe siły obu stron rynku pracy, obie przyczyny powodują wzrost płac ; - krzywa popytu idzie w górę, krzywa podaży też ; - ani zatrudnienie, ani produkcja nie ulegają zmianie ; - obniża się tylko wartość pieniądza ; to kompromis, który niczego nie rozwiązuje ; skutkiem jest „stabilizacja choroby”. Jest to tzw. przypadek klasyczny.

NS1 W0 W N NS0 ND0 N0 ND1 W1 Y0 = Y1 FP N N0 = N1 Y

Przypadek IV To ogólny przypadek keynesowski, łagodniejszy od przypadku I ( ekstremalnego ) . Na rynku pracy decydują przedsiębiorcy, oni lepiej znają gospodarkę i rozumieją inflację, oni decydują o wzroście płac, ale pracownicy też coś wywalczą ! Obie krzywe zmieniają położenie ( „popyt bardziej” ) , rosną płace, zatrudnienie i produkcja, a przyczyna inflacji jest stopniowo likwidowana. „Powraca zdrowie” !

Czy jest inne wyjście z inflacji ?
NS0 ND0 N0 ND1 NS1 W1 Czy jest inne wyjście z inflacji ? Tak, ale długookresowe - dzięki zmianie kształtu i poło-żenia FP ( inwestycje i postęp techniczny ! ) N1 FP N Y Y1 Y0 N0 N1

Pytania : 1. Omów ( i przedstaw graficznie ) sytuacje nierównowagi na rynku pracy, jakie mogą wystąpić przy płacach elastycznych i przy płacach nieelastycznych ( - za wysokich ; - za niskich ). 2. Omów ( i przedstaw graficznie ) wpływ zmian ( - wzrost, spadek ) w podaży pracy ( - w popycie na pracę ) na sytuacje nierównowagi na rynku pracy. 3. Rynek pracy w warunkach inflacji – przedstaw przypadek I ( - II ; - III ; - IV ) ( por. slajdy 224 – 231 ).

równowagi makroekonomicznej
Wykład X Kompleksowy model krótkookresowej równowagi makroekonomicznej

Do znanego modelu IS – LM - BP dodajemy model rynku pracy ( SR )
1. Konstrukcja modelu Do znanego modelu IS – LM - BP dodajemy model rynku pracy ( SR ) za pośrednictwem krótkookresowej funkcji produkcji i powstaje model IS – LM – BP – SR . Kompleksowy ? - wszystkie omówione rynki ; - ujęcie popytowe i elementy podażowego ; - ale brak np. rynku ziemi i zasobów naturalnych.

rynek funkcja formuła szkic 1) towarowy IS i = ... 2) pieniężny LM i = ... 3) obrotów z zagranicą BP i = ... 4) pracy a) popyt ND tablica do wypełnienia ... b) podaż NS krótko- okresowa funkcja produkcji Fp

Algebraiczna postać modelu to układ 6 równań ( z tabliczki ) definiujących funkcje równowagi wszystkich uwzględnionych rynków. Cztery główne zmienne modelu to : i stopa procentowa ; Y produkcja ( dochód ) ; N zatrudnienie ; W płace . Rozwiązanie modelu to wyznaczenie takich wartości powyższych zmiennych, przy których cztery powiązane rynki są zrównoważone.

Dla algebraicznego rozwiązania modelu niezbędna jest znajomość wszystkich występujących w nim parametrów ( np.  ,  ,  , k , m , a ) , a także wielkości autonomicznych _ _ _ _ ___ ___ ( np. C , I , G , M , Exp , Imp ) . To warunek poprawnego umiejscowienia krzywych, określenia ich kształtów i kątów nachylenia, współrzędnych punktów przecięcia, - to znaczy określenia takiego położenia punktów wyróżnionych w analizach, które odpowiada realiom ekonomicznym - w zgodzie z założeniami modelu. Bez znajomości tych wielkości możemy zbudować tylko „typowy” szkic graficzny.

D A i IS LM ? BP E3 E iE W (E) Pc YE W Pc Y NE E2 E1 Fp C B NS ND N

– możliwość rozszerzenia analiz ?
Ćwiartka D – możliwość rozszerzenia analiz ? Jej wymiary to : stopa procentowa ( czyli cena kapitału ) i płaca ( czyli cena pracy ) . To koszty produkcji. Konkretne położenie krzywej równowagi wyznacza funkcja : Kp = f (W, i, Y) ( ćwiartka D w lustrze ) i iE E WE W To Kjk – krzywa jednakowego kosztu

( w firmie i w SEK, w ujęciu fizycznym i w wartościowym ) .
Każdy punkt Kjk informuje, że dla osiągnięcia konkretnej produkcji trzeba zużyć pewną ilość kapitału i pewną ilość pracy żywej ( w firmie i w SEK, w ujęciu fizycznym i w wartościowym ) . Na krzywej są więc zebrane metody produkcji – kapitałochłonne ( A ) i kapitałooszczędne ( B ) . i iE E WE W Zmiany metod produkcji to PT i inwestycje, a więc zagadnienia okresu długiego. A W okresie krótkim mówimy tylko o popycie inwestycyjnym. B

Dlatego na przykład - efekt popytowy :
wzrost płac ( zmiana kosztu czynnika produkcji ) powinien uruchomić tendencję do technik pracooszczędnych ( kapitałochłonnych ) ; w strukturze popytu inwestycyjnego powinna nastąpić zmiana ku zakupom maszyn o wyższej technice ; nie ma jednak powodu do zmiany wielkości popytu inwestycyjnego, a to właśnie to zdecydowałoby o zmianie wielkości produkcji. Produkcyjny efekt podażowy ( tj. przyrost produkcji dzięki tej rozbudowie zdolności produkcyjnych ) ujawni się dopiero za parę lat ! W analizach krótkookresowych ćwiartkę D można pominąć !

2. Możliwości wykorzystania modelu
Bez znajomości parametrów musimy ograniczyć się do analiz graficznych. Analizy graficzne dają odpowiedź : - co do logiki przebiegu dostosowań automatycznych ; - co do kierunku reakcji gospodarki na pociągnięcia polityki ekonomicznej ; - ale nie co do siły tych zmian ( wartości numerycznej ) . W Uczelni wystarczy poznanie, rozumienie związków i możliwych skutków, w praktyce prowadzenia polityki ekonomicznej jak najlepsze oszacowanie parametrów jest niezbędne !

Działanie modelu : Trzy współzależne rynki wyznaczają poziom stopy procentowej i poziom produkcji, równoważące podaż z popytem. Funkcja produkcji określa poziom zatrudnienia, niezbędny do uzyskania tej produkcji. A rynek pracy decyduje o poziomie płac, jaki odpowiada temu zatrudnieniu. Poruszając się w modelu zgodnie z ruchem wskazówek zegara badamy powiązane dostosowania automatyczne przebiegające na różnych rynkach ( od IS do SR ) . Podobnie badamy skutki polityki ekonomicznej aż do skutków na rynku pracy. Czasem jednak to właśnie rynek pracy ma znaczenie decydujące.

Model umożliwia też taką analizę w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara.
Zmiany na rynku pracy, dotyczące wzrostu lub obniżenia podaży pracy, popytu na pracę oraz poziomu płac, a wynikające z przyczyn ekonomicznych i poza-ekonomicznych ( np. demograficznych, socjalnych lub wręcz politycznych ) mogą wymagać zmian polityki gospodarczej. Model wykazuje, że np. dodatkowa podaż pracy zostanie przez gospodarkę wykorzystana ( wchłonięta ), jeśli nastąpi ożywienie produkcji. Podobnej polityki ożywienia wymaga polityczna decyzja o wzroście płac. Również politykę stopy procentowej czy podatkowej, a także politykę handlu zagranicznego i kursu walutowego można dostosować do zmian na rynku pracy.

3. Założenia analiz Ogólne : - stabilność cen, krótki okres, popytowa elastyczność produkcji ; - gospodarka otwarta, a w niej : - płynny kurs walutowy - stała, ale wysoka mobilność - założenie o kraju małym . Analityczne : - tylko syntezy ; - najpierw dostosowania automatyczne ; - potem skutki polityki ekonomicznej ; - a następnie szerzej o polityce rozpoczętej od rynku pracy.

4. Dostosowania automatyczne - synteza
? Y A B C IS LM BP E Fp NS ND N NE YE iE i W Pc (E) ? . P ? ? ? Punkt wyjścia : dowolne P = E Dostosowania : - ruchome IS , LM i BP ( stałe ceny, ale zmienny kurs walutowy ! ) ; - wędrówka P ku E ; - zmiany dostosowawcze i oraz Y ; - poprzez Fp tłumaczone na zmiany N i W .

. 5. Skutki polityki ekonomicznej - synteza
Punkt wyjścia : równowaga, ale problem Pp Y A B C IS LM BP E Fp NS ND N NE YE iE i W Pc (E) . Pp ? ? ? ? ? - D G zmienia położenie IS ; - D M zmienia położenia LM ; - możliwy też ruch BP ( zmienny kurs walutowy ! ) ; - oraz dodatkowe ruchy IS i LM ( kursowe ) ; - zmiany i oraz Y od E ku Pp ; poprzez Fp tłumaczone na zmiany N i W . Nowa równowaga w Pp.

Jeśli dopuścimy inflacyjną zmianę cen :
dodatkowe ruchy IS, LM i BP ( inflacyjna zmiana wartości dochodów i popytu, pieniądza i kursu walutowego ) ; praktycznie - dostosowania ilościowe zostaną zmienione ( osłabione lub wzmocnione ) przez możliwe dostosowania cenowe ( np. zmiana skutków polityki fiskalnej - dodatkowego popytu lub polityki monetarnej - dodatkowej podaży pieniądza ) ; czyli zmieni się też skuteczność polityki ekonomicznej ( na lub na - ) .

6. Gdy na początku jest rynek pracy
Przykład : jakiej polityki wymaga wyż demograficzny ? Społeczna motywacja polityki ekonomicznej : - wyż demograficzny ( dodatkowa podaż pracy ! ) ma znaleźć zatrudnienie ; - dobrze byłoby skojarzyć to również ze wzrostem płac ; - wtedy podwójna korzyść ( też polityczna ) .

Zacznijmy od rynku pracy ( ćwiartka C ) :
E0 W N ND0 NS0 NS1 ND1 W1 E1 N1 Wchłonięcie wyżu demograficznego i uzyskanie zakładanego wzrostu płac, tj. osiągnięcie punktu E1 wymaga radykalnego wzrostu popytu na pracę. Warunkiem wzrostu zatrudnienia jest ożywienie gospodarki, wzrost popytu na towary. Ekspansja !

Krzywa Fp wskaże, jak duża ekspansja jest niezbędna.
YP YE IS LM ISa LMc LMb ISc a Ekspansja fiskalna, monetarna czy obie razem ? c b Przypomnienie ! a) - ekspansja fiskalna ( przesunie IS do ISa ) ; b) - ekspansja monetarna ( przesunie LM do LMb ) ; c) - obie ekspansje, lecz słabsze ( ISc i LMc ) . Załóżmy podjęcie ekspansji fiskalnej, akcję rządu – nie BC .

IS1 i Y W E1 nadwyżka BP ! A IS0 LM BP1 E1 BP E YE YP

Zagrożenia : - deficyt budżetu, konsekwencje zmiany kursu walutowego, inflacja, wyciek popytu, wzrost stopy procentowej, zmniejszenie inwestycji i przyhamowanie rozwoju ... Zagrożenia i ich skutki staną się przyczyną zmniejszenia skuteczności ekspansji fiskalnej i konieczności korekt, - czyli nowa, większa ekspansja będzie niezbędna ! Efekty wzrostu zatrudnienia, płac i produkcji będą tylko krótkookresowe ! Długookresowo : tylko droga inwestycyjna, tj. zmiana kształtu i położenia Fp .

Pytania : Posługując się kompleksowym modelem krótkookresowej równowagi makroekonomicznej omów ( i przedstaw graficznie ) automatyczne dostosowania, jakie zachodzić będą na 4 powiązanych rynkach w gospodarce otwartej o stałych cenach i stałym ( - płynnym ) kursie walutowym - przyjmij Pi jako punkt wyjścia ( możliwe położenia Pi – por. slajd 246 ). Jakim zmianom ulegną dostosowania rynkowe, gdy w gospodarce wystąpi jednorazowy niewielki szok inflacyjny ?

2. Posługując się kompleksowym modelem krótkookresowej
równowagi makroekonomicznej omów ( i przedstaw graficznie ) skutki polityki ekspansji ( - restrykcji ) fiskalnej ( - monetarnej ) w gospodarce otwartej o stałych cenach i stałym ( - płynnym ) kursie walutowym, jakie nastąpią na 4 powiązanych rynkach. Jaką politykę ekonomiczną należy zastosować, by gospodarka osiągnęła pożądany punkt Pp ? ( możliwe położenia Pp – por. slajd 247 ) Jakim zmianom ulegnie skuteczność polityki ekonomicznej, gdy w gospodarce wystąpi jednorazowy niewielki szok inflacyjny ?

3. Posługując się kompleksowym modelem krótkookresowej
równowagi makroekonomicznej omów ( i przedstaw graficznie ) politykę ekonomiczną, jaką może zastosować rząd ( - bank centralny ), by doprowadzić do wchłonięcia przez gospodarkę dodatkowej podaży pracy, zwiększonej w wyniku wyżu demograficznego ( - do praktycznej realizacji politycznie motywowanej decyzji o zwiększeniu przeciętnych płac ). Załóż, że jest to gospodarka otwarta o stałych cenach i stałym ( - płynnym ) kursie walutowym. Analizę przeprowadź na wszystkich 4 powiązanych rynkach.

Wykład XI Cykl koniunkturalny

1. Pomiar dynamiki gospodarczej
W okresie długim zmienia się popyt ( AD ) i produkcja ( AS ) czyli ogólna aktywność ekonomiczna ( dochód, zatrudnienie, inwestycje, spożycie itd. ) . brutto czy netto ? ceny bieżące czy inne ? co ze zmianą liczby ludności ? co ze zmianą struktury i jakości produkcji ? co z porównywalnością w przestrzeni ( międzynarodową ) ? Syntetyczny miernik efektów tych zmian to dochód narodowy ( obliczenia oparte na wielkości wartości dodanej ) :

Ale brak lepszego miernika !
Rozwiązanie umowne : realny dochód narodowy brutto ( Gross National Income ) per capita w USD . Wady : tylko roczny efekt procesu produkcji, a nie nagromadzony poziom majątku produkcyjnego i dobrobytu społecznego ; wymierne efekty produkcji, a nie jakość życia ( np. czas wolny, środowisko przyrodnicze ) ; tylko towarowa produkcja rejestrowana, brak gospodarki naturalnej i szarej strefy ; brak uwzględnienia sposobu podziału ( zagadnień sprawiedliwości społecznej ) ; trudne przeliczenie na obcą walutę ( kurs ? , złoto ?, waluta głównego partnera ?, siła nabywcza ? ) ; problemy z cenami porównywalnymi ( stałymi ) ; itd. Ale brak lepszego miernika !

2. Rodzaje dynamiki gospodarczej
1 wahania przypadkowe przyczyny wewnętrzne ( np. klęski żywiołowe ) ; przyczyny zewnętrzne ( wpływ otoczenia ) . Usunięcie trudne, rozumowanie na zasadzie : co by było, gdyby nie było ( wiele punktów zmieni położenie ) 2 wahania sezonowe przyczyny przyrodnicze ( np. produkcja rolna ) ; przyczyny „kalendarzowe” ( np. turystyka ) ; Usunięcie trudne ...

Po oczyszczeniu z wahań przypadkowych i sezonowych widać regularność zmian, okresy ekspansji i recesji. 3 cykl koniunkturalny periodyczne fluktuacje całej aktywności ekonomicznej, okresy przyspieszenia i zwolnienia ; powtórki nie są identyczne, różne interpretacje ; zniekształcenia jako skutki interwencji państwa ( polityki antycyklicznej ) ; podobieństwa nie tylko objawów, lecz mechanizmów, przyczyn. 4 trend rozwojowy gospodarki dominująca tendencja długookresowa ( wzrost, stagnacja, regres ) ; widoczna po oczyszczeniu z wahań koniunkturalnych.

3. Klasyfikacja teorii cyklu
I kryterium – opis przebiegu cyklu ( jaki jest ) np. 4 fazy : ożywienie, rozkwit, recesja, depresja ; 3 fazy : ożywienie, stabilizacja, kryzys ; 2 fazy : przemienne okresy ożywienia i recesji . II kryterium – mechanizm wystąpienia cyklu, jego przyczyny, tj. nie tylko jaki jest, lecz też dlaczego jest ? Koncepcje egzogeniczne ( pozaekonomiczne ) oraz koncepcje endogeniczne ( ekonomiczne ) : - głównie przyczyny inwestycyjne i związane z drugim czynnikiem produkcji – pracą III kryterium – teoretyczna podstawa teorii cyklu - tyle teorii cyklu, ile szkół myśli ekonomicznej !

4. Model Kaldora Założenia keynesowskie : równowaga i stabilizacja wzrostu, gdy I = S ; jeżeli I < S , to ochłodzenie koniunktury i spadek produkcji ; jeżeli I > S , to ożywienie gospodarki i przyspieszenie wzrostu produkcji. Model oparty na relacji pomiędzy inwestycjami a oszczędnościami.

W miarę wzrostu dochodu skłonność do oszczędzania rośnie !
Funkcja oszczędności Dotychczas ( w okresie krótkim ) : liniowa o postaci S = - C + s Y S Y Skłonność do oszczędzania ( s ) , jak i skłonność do konsumpcji ( c = 1 – s ) są jednak stałe tylko w okresie krótkim. W miarę wzrostu dochodu skłonność do oszczędzania rośnie ! Y S Stąd nowa postać długookresowej funkcji S : Oszczędności są rosnącą funkcją dochodu.

Dotychczas liniowa o postaci
_ I = I Funkcja inwestycji Dotychczas liniowa o postaci I Y Teraz uwzględnimy zmienność poziomu skłonności do inwestowania - czyli zmienność nachylenia krzywej. Przy niskiej produkcji inwestycje są małe - są rezerwy mocy ! Przy bardzo wysokiej produkcji i wykorzystaniu aparatu produk-cyjnego inwestycje również są małe – „przegrzanie” ! Przy pośredniej produkcji skłonność do inwestowania jest wysoka - optymizm inwestorów, duże inwestycje . Skłonność do inwestowania jest zmienna, w okresie długim zależy od poziomu produkcji !

Stąd nowa postać długookresowej funkcji I :
Y Inwestycje są rosnącą funkcją dochodu, ale ten wzrost jest zmienny.

Model Kaldora to nałożenie obu funkcji :
Y S , S I C B A Interpretacja punktów i obszarów pomiędzy nimi : A, B, C.

Po kilkuletniej równowadze o niskiej produkcji i dochodach ( A ) :
- wzrośnie skłonność do inwestycji i krzywa I przesunie się w górę, do I1 ; - obniży się skłonność do oszczędzania i krzywa S przesunie się w dół, do S1 ; - w dolnej części wykresu krzywe rozsuną się . A B C I S C I1 S1 A = B Punkty A i B będą się zbliżać do siebie, potem zleją się w jeden punkt ( lub nawet znikną ) . Pozostanie punkt C ( jako jedyny punkt przecięcia ) . Oznacza to ożywienie gospodarcze ( skok produkcji z A do C ).

Natomiast po kilkuletniej równowadze o wysokiej produkcji ( C ) :
- obniży się skłonność do inwestycji i krzywa I przesunie się w dół, do I2 ; - wzrośnie skłonność do oszczędzania i krzywa S przesunie się w górę, do S2 ; - w górnej części wykresu krzywe stopniowo przysuną się . A B C I S S2 I2 B = C A Punkty B i C będą się zbliżać do siebie, potem zleją się w jeden lub nawet znikną. Pozostanie A ( jako jedyny punkt przecięcia ) . To faza recesji gospodarczej ( skok z C do A ) . W efekcie otrzymujemy cykl koniunkturalny .

Pytania : 1. Omów podstawowe problemy związane z wykorzystaniem PKB do pomiaru dynamiki gospodarczej. 2. Wykorzystując model Kaldora omów ( i przedstaw graficznie ) mechanizm przejścia gospodarki do fazy ożywienia ( - recesji ).

Teorie wzrostu gospodarczego
Wykład XII Teorie wzrostu gospodarczego

1. Istota teorii wzrostu gospodarczego
- przedmiot : długookresowa dynamika gospodarcza metoda : - obserwacja danych i ich oczyszczenie ; - wykrycie zależności ( funkcja produkcji ) ; - formuła tempa wzrostu produkcji ( r = ? ). cel : - zbadanie, poznanie, wyjaśnienie, przewidywanie procesu wzrostu ( ekonomia opisowa ) ; - dostarczenie podstaw długookresowej polityki gospodarczej, symulacja, określenie warunków działania i skutków poszczególnych instrumentów polityki ekonomicznej ( ekonomia normatywna ) .

2. Klasyfikacja teorii wzrostu
Kryterium I : główny czynnik wzrostu ( w danym okresie historycznym ) - rolnictwo i zasoby naturalne ; - praca ; - kapitał ( różne formy ) ; - inwestycje ( rola rozszerzenia aparatu ) ; nauka i postęp techniczny ( rola modernizacji aparatu ) ; informacja ; - kapitał ludzki .

Kryterium II : baza teoretyczna ( szkoła myśli ekonomicznej ) - tyle teorii, ile szkół !
Kryterium III : tempo postulowanego wzrostu ( ekonomia normatywna ) - koncepcje wzrostu przyspieszonego „minione okresy świetności ” a problem tzw. latecomers ; przezwyciężenie zacofania gospodarczego ; przykład pozytywny - „tygrysy” azjatyckie , niektóre ; przykład negatywny - GCP ; - sprawa tzw. międzynarodowej linii pościgu.

- koncepcje wzrostu zerowego
- groźba wyczerpania zasobów ( raporty rzymskie ) ; - zmiany jakości, nie ilości ; - czołówka świata. - koncepcje wzrostu zrównoważonego - przedłużenie równowagi krótkookresowej ; - utrzymanie równowagi w procesie wzrostu ; - bierność czy aktywność rządu.

3. Model Domara Założenia ( wybrane ) : - gospodarka dwusektorowa ; - w punkcie wyjściowym równowaga ; - rezerwy wykorzystane ( też zasoby pracy ) ; - wzrost gospodarczy jest funkcją kapitału, a ten inwestycji ; - inwestycyjne efekty popytowe i podażowe są natychmiastowe ( brak odroczeń ) ; - równowaga procesu wzrostu, gdy dynamika obu efektów równa.

Efekt popytowy : D AD = D I w
gdzie : w = = 1 - c s Przyrost popytu jest funkcją przyrostu inwestycji. Efekt podażowy : D ZP = I e gdzie : ZP - zdolności produkcyjne, e - efektywność inwestycji Przyrost zdolności produkcyjnych jest funkcją inwestycji. Równowaga dynamiczna, gdy D AD = D ZP , tj. gdy w procesie wzrostu oba efekty są równe. Jeśli D I w = I e , to łatwo obliczyć, że = e s D I I Wzrost inwestycji jest tożsamy ze wzrostem produkcji ( rośnie popyt i sama produkcja ) , więc r = e s

Wzrost zrównoważony wymaga : - pełnego wykorzystania zasobów - stałego przyrostu inwestycji.
Według Domara interwencja państwa jest konieczna, by utrzymać gospodarkę na tzw. ostrzu noża – czyli państwo musi prowadzić odpowiednią politykę pro-produkcyjną i pro-inwestycyjną. Jeśli r  e s , to przegrzanie lub recesja - czyli wzrost cykliczny, niezrównoważony. Oprócz modelu Domara w skrypcie są też : neoklasyczny model Solowa ; endogeniczne modele wzrostu. To materiał nie wchodzący do egzaminu !

Pytania : Czym zajmują się i do jakich celów służą teorie wzrostu gospodarczego ? Przedstaw też podstawowe kryteria ich klasyfikacji. Omów założenia i istotę teorii wzrostu gospodarczego E. Domara. Posługując się modelem Domara omów skutki sytuacji, w której r < es ( - r > es ) .

Notatki do przedmiotu MAKROEKONOMIA

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Notatki do przedmiotu MAKROEKONOMIA"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres

Wejść

Zaloguj się poprzez sieć społeczną:

Notatki do przedmiotu MAKROEKONOMIA

Podobne prezentacje

Prezentacja na temat: "Notatki do przedmiotu MAKROEKONOMIA"— Zapis prezentacji:

Podobne prezentacje

О projekcie

Zwrotny adres