Polityka regionalna

Literatura A. Adamczyk, J. Borkowski, Regionalizm, polityka regionalna i Fundusze Strukturalne w UE, Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005 r., S. Naruszewicz (red.), Fundusze strukturalne w polityce regionalnej, Wydawnictwo Politechniki Białostockiej, Białystok 2005 r., T. Grzeszczyk, Zarządzanie Funduszami europejskimi w rozwoju województwa, Łódź 2003

Literatura cd A. Szymańska, Fundusze unijne i europejskie 2007 2013 dla samorządu terytorialnego, Placet 2007

Początki polityki regionalnej Brak rozwiązań co do polityki regionalnej w Traktacie o Wspólnocie Gospodarczej z 1957 r., ale są odnośniki w preambule, „celem wspólnoty jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju gospodarczego, przez zmniejszenie różnic pomiędzy poszczególnymi regionami oraz usuwanie opóźnień w rozwoju regionów mniej uprzywilejowanych.” Obowiązek usuwania różnic w poziomie rozwoju regionalnego nałożono na kraje członkowskie

Definicje polityki regionalnej (strukturalnej) Jedna z wielu dziedzin polityki gospodarczej państwa, Świadoma i celowa działalność organów władzy publicznej, zmierzająca do rozwoju społeczno-ekonomicznego regionów, czyli mająca na celu optymalne wykorzystanie zasobów regionów dla trwałego wzrostu gospodarczego i podnoszenia ich konkurencyjności, Polityka wyrównywania szans regionów, ze szczególnym uwzględnieniem regionów najsłabszych

region Pośrednie ogniwo zarządzania pomiędzy władzą centralną a lokalną, Obszar, który wyróżnia bliskość geograficzna i ekonomiczna współzależność, Wspólne historyczne doświadczenia i tradycje, zależności kulturowe, etniczne, społeczne i preferencje polityczne

Region we Wspólnotowej Karcie Regionalizacji z 1988 r. „obszar stanowiący wyraźną jednostkę geograficzną, która występuje na najwyższym szczeblu podziału terytorialnego kraju, której ludność wyróżnia się określonymi cechami tj. kulturą, językiem, tradycją, a głównymi cechami regionu powinna być samodzielność finansowa i możliwość współdecydowania o przedsięwzięciach podejmowanych przez państwo i Wspólnoty”

Regiony w państwach europejskich W Europie mamy do czynienia z koegzystencją bardzo różnych systemów organizacji terytorialnej, w tym także prawdziwą mozaiką struktur regionalnych. Dlatego można mówić o istnieniu tylu modeli regionów, ilu państw, w których one powstały. Można uznać zasadne opieranie się na takiej definicji regionu, którą przyjęła Rada Europy, a która mówi, że region jest to szczebel (poziom) znajdujący się tuż poniżej państwa

Dwa poziomy lokalne (NUTS 4, NUTS 5), W Polsce NUTS Nomenclature of teritorial units for statistics – Nomenklatura jednostek terytorialnych dla celów statystycznych Pięciostopniowa klasyfikacja, która obejmuje poziom regionalny (NUTS 1-NUTS 3) Dwa poziomy lokalne (NUTS 4, NUTS 5), W Polsce Obszar całego państwa NUTS 1, Województwo NUTS 2, Podregiony – grupy powiatów NUTS 3, Powiaty i miasta na prawach powiatu, NUTS 4, Gminy NUTS 5

Cel polityki regionalnej UE Podstawową misją polityki rozwoju regionalnego jest wzrost poziomu spójności wewnętrznej w ramach całej organizacji, Spójność (kohezja) rozumiana jest w ujęciu ekonomicznym, społecznym i przestrzennym

Spójność ekonomiczna Oceniana jest za pomocą produktu krajowego brutto na mieszkańca, weryfikowanego parytetem siły nabywczej

ZASADY EUROPEJSKIEJ POLITYKI REGIONALNEJ I ZASADY GENERALNE 1.SUBSYDIARNOŚCI 2.KOORDYNACJI 3.ELASTYCZNOŚCI

II ZASADY ORGANIZACJI POLITYKI REGIONALNEJ .PARTNERSTWA 2.PROGRAMOWANIA 3.KOMPATYBILNOSCI 4.SPÓJNOŚCI

ZASADY FIANSOWANIA POLITYKI REGIONALNEJ 1.KONCENTRACJI 2.DODAWALNOŚCI 3.KOMPLEMENTARNOŚCI

ZASADY OCENY REALIZACJI POLITYKI PROGRAMÓW 1.MONITOROWANIA 2.OCENY (WSTĘPNEJ, BIEŻĄCEJ, NASTĘPCZEJ) 3.KONTROLI FINANSOWEJ

NAJWAŻNIEJSZE ZASADY 1) subsydiarności - wszystkie działania powinny być podejmowane na możliwie najniższym szczeblu, który jest w stanie je realizować, 2) partnerstwa - współpraca Komisji z władzami krajowymi, lokalnymi i regionalnymi oraz innymi kompetentnymi ciałami (partnerzy społeczni i gospodarczy), programowania - podstawą otrzymania wsparcia jest planowanie (plany i programy rozwojowe) w pewnym przyjętym przez Wspólnotę horyzoncie, koncentracji - manifestuje się w wyborze pięciu wiodących celów i koncentracji ok. 70% funduszy na celu 1, dodawalności środków - Komisja jedynie dodaje swoje środki do środków krajowych w ściśle określonej proporcji, działania UE nie powinny wypierać i zastępować działań na szczeblu krajowym i regionalnym, lecz je ubogacać i poszerzać.

REGIONY W PAŃSTWACH UNITARNYCH region autonomiczny – państwa w których występują regiony tego typu zwane są również ”zregionalizowanymi państwami unitarnymi”(regionalized unitary states)

region administracyjno-samorządowy jest to jednostka terytorialna posiadająca podmiotowość w prawie publicznym, której zlecono wykonywanie za pośrednictwem jej organów na określonym terytorium zadań administracji publicznej. Administracja samorządowa pozostająca pod kontrolą państwa (kontrola legalności) przyjmuje zadania administracji państwowej (rządowej). Przykładem państwa gdzie tego występuje ten rodzaj regionów jest Francja od czasów reformy w 1982 r. Tego typu region w zasadzie nie wymaga regulacji konstytucyjnej Model ten określany jest również jako „ewolucyjne państwo unitarne”(devoloping unitary states) i obok Francji występuje też w Holandii i Portugalii.

region administracyjno-funkcjonalny w porównaniu z dwoma poprzednimi typami jest regionem o mniejszym stopniu samodzielności (samorządności). Ten typ regionu i jego organy posiadające również podmiotowość publiczno-prawną, uprawniony jest tylko do wykonywania ściśle określonych przez prawo zadań z zakresu administracji, w pozostałym zakresie ma funkcje inicjujące, dotyczące życia gospodarczego. Przykładem tego typu regionu jest Francja przed reformą z 1982 r. Zasadniczo nie posiada on żadnych struktur władzy samorządowej na poziomie regionalnym (jeśli występuje na tym poziomie administracja to ma ona charakter administracji państwowej). Model ten zwany jest również modelem „klasycznego państwa unitarnego”(classic unitary states). Obecnie taki model jest reprezentowany przez Grecje, Wielką Brytanie, Danię i Szwecję.

Polityka regionalna INTRAREGIONALNA Prowadzona przez rząd i jego agendy w celu wspierania rozwoju regionalnego INTERREGIONALNA Działalność samorządowych władz lokalnych i regionalnych na rzecz zrównoważonego rozwoju regionu

Najważniejsze przesłanki rozwoju polityki regionalnej Rosnące zróżnicowanie regionalne- wynikające z różnorodności warunków naturalnych, klimatycznych, glebowych, a także działalności człowieka, Przyspieszony rozwój gospodarczy wielu krajów pociąga za sobą zmiany w podziale pracy, a w następstwie tego wymaga intensywnych działań na rzecz zmniejszenia występujących nierówności, Silne tendencje integracyjne na świecie powodują konieczność rozwiązywania problemów regionalnych drogą globalnego partnerstwa i współdziałania z organizacjami międzynarodowymi, Zagrożenia środowiska naturalnego wymagają zarządzania na poziomie lokalnym i regionalnym

Polityka regionalna UE jest finansowana z następujących źródeł Fundusze Strukturalne, Fundusz Spójności – Kohezji, Europejskiego Banku Inwestycyjnego

Polska NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI, Programy operacyjne • 16 Regionalnych Programów Operacyjnych – 28 % całości środków (ok. 15,9 mld euro), • PO Rozwój Polski Wschodniej – 4 % całości środków (ok. 2,2 mld euro), • PO Infrastruktura i środowisko – 38 % całości środków (ok.. 21,3 mld euro), • PO Kapitał ludzki – 15 % całości środków (8,1 mld euro), • PO Konkurencyjna gospodarka – 13 % całości środków (7 mld euro), • Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej – 1 % całości środków (ok. 0,6 mld euro), • PO Pomoc techniczna - 1% całości środków (0,2 mld euro).

Regionalne Programy Operacyjne. Regionalne Programy Operacyjne (RPO) zostały przyjęte dla każdego z województw osobno. Są to dokumenty, za pomocą których dzielone będą w poszczególnych regionach, w latach 2007-2013 pieniądze z Unii Europejskiej. Można powiedzieć, że RPO to młodszy - choć zdecydowanie większy - "brat" programu ZPORR. Nad nowym programem pracują wszyscy - przedstawiciele gmin, powiatów, organizacji społecznych i gospodarczych oraz innych ważnych środowisk społeczności lokalnych .

Regionalane programy operacyjne By program był jak najlepiej przygotowany powołano m.in. Powiatowe Zespoły Robocze prowadzone przez starostów poszczególnych powiatów. Ostateczny kształt dokumentu władze każdego z województw negocjować będą z Komisją Europejską - to od ich wyników w dużej mierze zależy, na jakie cele będziemy mogli wykorzystać środki unijne. Istotne zmiany, które nastąpiły w RPO 2007-2013 w ostatnim czasie są w znacznym stopniu spowodowane rezygnacją z Priorytetu finansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego, co wiąże się koniecznością zachowania jednofunduszowości Programu

W RPO musi być zawarty zestaw dziedzin wsparcia zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie EFRR z 21.12.2005 Badania i rozwój techniczny – innowacje i przedsiębiorczość, Społeczeństwo informacyjne, Inicjatywy lokalne dotyczące zatrudnienia i rozwoju oraz wsparcia dla struktur świadczących usługi lokalne w tworzeniu nowych miejsc pracy, Środowisko, Zapobieganie i zwalczanie zagrożeń przyrodniczych i technologicznych, Turystyka, Inwestycje w kulturę, Inwestycje w transport, Inwestycje energetyczne, Inwestycje w kształcenie (zwłaszcza zawodowe), Inwestycje w infrastrukturę ochrony zdrowia oraz infrastrukturę społeczną

Narodowa Strategia Spójności To dokument określający w Polsce priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności

Cel strategiczny Narodowej Strategii Spójności Tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej Polski w ramach UE i wewnątrz kraju.

Cele szczegółowe NSS Tworzenie warunków dla utrzymania trwałego i wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, Wzrost zatrudnienia poprzez rozwój kapitału ludzkiego oraz społecznego, Podniesienie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw w tym szczególnie sektora usług, Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej, mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski i jej regionów, Wzrost konkurencyjności polskich regionów i zapobieganie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, Rozwój obszarów wiejskich

Regionalna konkurencyjność i zatrudnienie, Współpraca terytorialna Komisja Europejska proponuje aby priorytety polityki strukturalnej były osiągnięte w ramach trzech nowych celów Konwergacja – zbieżności, tworzenia podobnych dla całej UE warunków życia, Regionalna konkurencyjność i zatrudnienie, Współpraca terytorialna