Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 Oś Leader Krzysztof Kwatera Renata Bukowska LM Consulting, Krzysztof Kwatera

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich finansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFFROW) Źródło finansowania PROW Krajowy Plan Strategiczny dla obszarów wiejskich Strategia Rozwoju Rybo³ówstwa Narodowa Strategia Spójnoœci (NSS) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich PO Zrównowa¿ony rozwój sektora rybo³ówstwa i nadbrze¿nych obszarów rybackich PO Kapita³ ludzki 16 Regionalnych PO PO Pomoc techniczna PO Europejskiej Wspó³pracy Terytorialnej PO Rozwój Polski Wschodniej PO Innowacyjna gospodarka PO Infrastruktura i œrodowisko

Osie PROW Oś 1: Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego; Oś 2: Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich; Oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej; Oś 4: Leader.

Oś 1 – Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego Szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie Ułatwianie startu młodym rolnikom Renty strukturalne Modernizacja gospodarstw rolnych Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności Działania informacyjne i promocyjne Grupy producentów rolnych Korzystanie z usług doradczych przez rolników oraz posiadaczy lasów

Oś 2 – Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Płatności dla obszarów Natura 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy Wodnej (2000/60/WE) Program rolnośrodowiskowy (Płatności rolnośrodowiskowe) Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy i wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych

Oś 3 – Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej Odnowa i rozwój wsi Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw

Cel osi 4 - Leader Celem osi czwartej jest przede wszystkim budowanie kapitału społecznego poprzez aktywizację mieszkańców oraz przyczynianie się do powstawania nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich, a także polepszenie zarządzania lokalnymi zasobami i ich waloryzacja, w skutek pośredniego włączenia lokalnych grup działania w system zarządzania danym obszarem. Pomocne w osiągnięciu celów osi będą również projekty współpracy.

Oś Leader, a pozostałe osie Pierwsze trzy osie obejmują wertykaln i e działania Leader - jest osią horyzontalną - można przez nią realizować także działania z co najmniej jednej z pozostałych trzech osi W Polsce podobnie, jak w wielu innych krajach, poprzez podejście Leader będzie się realizować wybrane działania osi 3

Działania w osi 4 - Leader Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju Wdrażanie projektów współpracy Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja

4.1 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju Projekty z zakresu trzech działań osi 3 –Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej –Odnowa i rozwój wsi –Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw Małe projekty - niekwalifikujące się do wsparcia w ramach działań osi 3 PROW przyczyniające się do osiągnięcia celów osi 3, tj. poprawy jakości życia i/lub większego zróżnicowania działalności gospodarczej na obszarze działania LGD Na każde z czterech źródeł finansowania – min. 10 % budżetu na działanie 4.1

Działania z osi 3 przez LGD Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej – dla rolników i ich rodzin; do 100 tys. zł; max. 50% kosztów projektu Odnowa i rozwój wsi – dla gmin, organizacji pozarządowych i związków wyznaniowych; do 500 tys. zł; max. 75% kosztów projektu; Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw – dla mikroprzedsiębiorstw (do 10 prac.; obrót <2 mln Euro); do 300 tys. zł w zależności od ilości nowych miejsc pracy; max. 50% kosztów projektu

Małe projekty Wysokość dofinansowania – do 25 tys. zł, lecz nie więcej jak 100 tys. zł w ciągu całego okresu finansowania Beneficjenci - osoby fizyczne, organizacje pozarządowe, osoby prawne i jednostki organizacyjne związków wyznaniowych i kościołów, posiadające siedzibę na obszarze działania LGD lub działające na obszarze LGD Wkład własny – min. 30%, w tym 10% pracy własnej

Zakres działań dla rolników i przedsiębiorców (1) usługi dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa; usługi dla ludności; sprzedaż hurtowa i detaliczna; rzemiosło lub rękodzielnictwo; roboty i usługi budowlane oraz instalacyjne; usługi turystyczne oraz związane ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem; usługi transportowe; usługi komunalne;

Zakres działań dla rolników i przedsiębiorców (2) przetwórstwo produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych; magazynowanie lub przechowywanie towarów; wytwarzanie produktów energetycznych z biomasy; rachunkowość, doradztwo lub usługi informatyczne.

Zakres działań z Odnowy Wsi (1) budowa, przebudowa, remont lub wyposażenie obiektów: –pełniących funkcje publiczne, społeczno- kulturalne, rekreacyjne i sportowe, –służących promocji obszarów wiejskich, w tym propagowaniu i zachowaniu dziedzictwa historycznego, tradycji, sztuki oraz kultury, – kształtowanie obszaru przestrzeni publicznej; – budowa, remont lub przebudowa infrastruktury związanej z rozwojem funkcji turystycznych, sportowych lub społeczno- kulturalnych;

Zakres działań z Odnowy Wsi (2) zakup obiektów charakterystycznych dla tradycji budownictwa w danym regionie, w tym budynków będących zabytkami, z przeznaczeniem na cele publiczne; odnawianie, eksponowanie lub konserwacja lokalnych pomników historycznych, budynków będących zabytkami lub miejsc pamięci; kultywowanie tradycji społeczności lokalnej oraz tradycyjnych zawodów.

Małe projekty (1) podnoszenie świadomości mieszkańców wsi, w tym poprzez organizację szkoleń i innych przedsięwzięć o charakterze edukacyjnym i warsztatowym dla ludności z obszaru objętego LSR ; podniesienia jakości życia ludności na obszarze działania LGD, w tym poprzez: –udostępnianie na potrzeby społeczności wiejskiej urządzeń i sprzętu komputerowego, w tym urządzeń i sprzętu umożliwiającego dostęp do Internetu; –organizację imprez kulturalnych, rekreacyjnych, sportowych na obszarze objętym działalnością LGD; rozwój aktywności społeczności lokalnej, w tym poprzez: –promocję lokalnej twórczości ludowej, kulturalnej i artystycznej z wykorzystaniem lokalnego dziedzictwa kulturowego, historycznego oraz przyrodniczego; –kultywowanie miejscowych tradycji, obrzędów i zwyczajów; –kultywowanie tradycyjnych zawodów i rzemiosła;

Małe projekty (2) rozwój agroturystyki i turystyki na obszarach wiejskich, w tym poprzez: –utworzenie lub zmodernizowanie bazy informacji turystycznej oraz stron WWW, przygotowanie i wydanie folderów i innych publikacji informacyjnych dla obszaru objętego Lokalną Strategią Rozwoju; –budowę/odbudowę małej infrastruktury turystycznej, w szczególności punktów widokowych, miejsc wypoczynkowych i biwakowych, tras narciarstwa biegowego i zjazdowego, tras rowerowych, ścieżek spacerowych, dydaktycznych; zachowanie lub odtworzenie, zabezpieczenie i oznakowanie cennego dziedzictwa przyrodniczego i krajobrazowego ze szczególnym wskazaniem na obszary chronione w tym obszary objęte siecią Natura 2000;

Małe projekty (3) zachowanie dziedzictwa kulturowego i historycznego, w tym poprzez: –prowadzenie badań, gromadzenie danych, odbudowa lub renowacja, zabezpieczanie, uporządkowanie i oznakowanie niewielkich obiektów kulturowych i historycznych ważnych lub charakterystycznych dla danej miejscowości; –odnawianie, uporządkowanie i oznakowanie prywatnych budynków i obiektów charakterystycznych dla budownictwa i krajobrazu danego regionu; –remont świetlic wiejskich i zakup ich wyposażenia; rozwój lokalnej aktywności gospodarczej poprzez inicjowanie powstawania, rozwoju, przetwarzania, wprowadzenia na rynek oraz podnoszenia jakości produktów i usług bazujących na lokalnych zasobach, w tym naturalnych surowcach lub produktach rolnych i leśnych, oraz tradycyjnych sektorach gospodarki.

4.2. Wdrażanie projektów współpracy Projekty z partnerami z innych LGD: krajowe i międzynarodowe Przynajmniej jeden spośród partnerów biorących udział w projekcie współpracy musi być Lokalną Grupą Działania wybraną w ramach realizacji założeń osi 4 PROW i tylko koszty związane z uczestnictwem tego partnera w projekcie są kosztem kwalifikowalnym i mogą być pokryte ze środków osi Leader Beneficjent – LGD, 100% finansowania

Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja Zakres pomocy –badania nad obszarem objętym LSR; –informowanie o obszarze działania LGD oraz o LSR; –szkolenie kadr biorących udział we wdrażaniu LSR; –wydarzenia o charakterze promocyjnym związane z obszarem działania LGD; –szkolenie lokalnych liderów; –animowanie społeczności lokalnych; Beneficjent – LGD; 100% dofinansowania Koszty bieżące LGD – max. do 15% wartości wszystkich działań przeprowadzonych przez LGD w okresie realizacji LSR.

Opis systemu wdrożenia Osi 4 Instytucja Zarządzająca: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Wybór i nadzór nad LGD: Samorząd Województwa (SW) Wybór projektów (operacji) : LGD Agencja P³atnicza: ARiMR

Wybór Lokalnej Grupy Działania (LGD) Lokalna Grupa Działania Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa - Agencja Płatnicza informacja o wyborze LGD weryfikacja wniosku oraz ocena LSR, lista rankingowa LGD Lokalna Grupa Dzia³ania LSR Lokalna Strategia Rozwoju Samorz¹d Wojewódzki - podmiot wdrażający Samorz¹d Wojewódzki - podmiot wdrażający wnioski o wybór LGD wraz z załącznikami m.in.. LSR Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi - instytucja zarządzająca umowa o warunkach i sposoby realizacji LSR

Kryteria dostępu dla LGD (1) Partnerstwo trójsektorowe składające się z sektora publicznego, prywatnego i pozarządowego. Na poziomie decyzyjnym partnerstwa przynajmniej 50% stanowią partnerzy ekonomiczni i społeczni, jak równie¿ inni przedstawiciele społeczeñstwa obywatelskiego, w szczególności: przedsiębiorcy, rolnicy, kobiety wiejskie, młodzi ludzie oraz ich stowarzyszenia.

Kryteria dostępu dla LGD (2) 3. LGD przygotowuje Lokalną Strategię Rozwoju. 4. Obszar objęty strategią LGD jest spójny i obejmuje gminy wiejskie lub miejsko- wiejskie z wyłączeniem miast powyżej 20 tys. mieszkańców. Dla spójności obszaru objętego Strategią dopuszcza się włączenie gmin miejskich do 5 tys. mieszkańców 5. Musi przystąpić Gmina (uchwała Rady Gminy)

Kryteria dostępu dla LGD (3) 6. Obszar, na którym realizowana jest Strategia, liczy co najmniej 10 tys. i nie więcej niż 150 tys. mieszkańców. 7. Dopuszcza się możliwość działania wy³ącznie jednej LGD na danym obszarze. 8. LGD musi posiadać potencjał administracyjny do zarządzania środkami publicznymi i zapewnienia zadowalającego funkcjonowania partnerstwa.

Kryteria dostępu dla LGD (4) 9. Nowo utworzona LGD musi posiadaæ osobowoœæ prawną i przybrać formę stowarzyszenia zgodnie z zapisami ustawy z dnia 7 marca 2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. 10. Dotychczasowe LGD, które zakwalifikowały się do inicjatyw Leader II lub Leader + mogą ubiegać się o pomoc w nowym okresie programowania nie zmieniając formy prawnej, pod warunkiem spełnienia kryteriów dostępu i wyboru określonych w PROW oraz warunków zawartych w ustawie z dnia 7 marca 2007, o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Kryteria wyboru/oceny LGD Na kryteria ogólne oceny LGD sk³ada się: Ocena potencjału organizacyjno- administracyjnego LGD; Ocena Lokalnej Strategii Rozwoju przygotowanej przez LGD. Ocenia min. dwóch pracowników SW LGD musi otrzymaæ 60% pkt. za ocenę potencjału i 50% pkt. za LSR Decyduje Zarząd SW na podstawie listy rankingowej.

Ocena potencja³u organizacyjno- administracyjnego Struktura LGD (liczba partnerów i ich reprezentatywność dla poszczególnych sektorów oraz znaczenie w środowisku lokalnym) Zasady i procedury funkcjonowania LGD (przejrzystość, demokratyczność, jawność), w tym jasne kryteria wyboru zadañ - projektów (przedkładanych przez lokalnych beneficjentów) do finansowania. Potencjał administracyjny LGD Dotychczasowa działalność LGD Dotychczasową działalność partnerów, w tym także działalność szkoleniowo – doradcza, na rzecz innych organizacji i instytucji publicznych

Ocena Strategii przygotowanej przez LGD Zgodność strategii LGD z wymogami IZ. Związek i spójność kierunków rozwoju z uwarunkowaniami. Zintegrowany charakter Szeroki udział partnerów i mieszkańców procesie przygotowywania i wdrażania. Procedura wyboru projektów. Innowacyjny charakter rozwiązań i działań. Ocena budżetu. Procedury monitoringu i aktualizacji.

W ybór projektów przez LGD LGD na podstawie umowy na realizację lokalnej strategii: rozpowszechnia założenia zatwierdzonej LSR; upowszechnia informacje o warunkach i zasadach udzielania pomocy na realizację projektów przedkładanych przez wnioskodawców, kryteriach wyboru projektów oraz sposobie naboru wniosków o pomoc; ogłasza i prowadzi nabór wniosków o pomoc z obszaru działania LGD.

Finansowanie projektów w ramach osi 3 PROW Wnioskodawca w ramach dzia³añ osi 3 LGD Organ decyzyjny LGD Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa - Agencja P³atnicza informacja o zawarciu umowy wnioski o pomoc wybrane do finansowania wybór wniosków do finansowania w ramach LSR weryfikacja wniosku oraz ocena zgodnoœci z e LSR, sprawdzenie dostêpnoœci œrodków wniosek o pomoc umowa o dofinansowanie projektu LGD Lokalna Grupa Dzia³ania LSR Lokalna Strategia Rozwoju Samorz¹d Wojewódzki - podmiot wdra¿aj¹cy Samorz¹d Wojewódzki - podmiot wdra¿aj¹cy umowa o dofinansowanie projektu wnioski o pomoc wybrane do finansowania w zależności od działań

Finansowanie ma³ych projektów w ramach realizacji LSR Wnioskodawca w ramach tzw. ma³ych projektów LGD Organ decyzyjny LGD Samorz¹d Wojewódzki- podmiot wdra¿aj¹cy Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa - Agencja P³atnicza informacja o zawarciu umowy wnioski o pomoc wybrane do finansowania wybór wniosków do finansowania w ramach LSR, weryfikacja wniosku oraz ocena zgodnoœci z kryteriami dostêpu i wyboru; sprawdzenie dostêpnoœci œrodków wniosek o pomoc Ma³e projekty - projekty przyczyniaj¹ce siê do poprawy jakoœci ¿ycia lub zró¿nicowania dzia³alnoœci gospodarczej na obszarze dzia³ania LGD, które nie kwalifikuj¹ siê do wsparcia w ramach dzia³añ osi 3 - Jakoœæ ¿ycia na obszarach wiejskich i ró¿nicowanie gospodarki wiejskiej; umowa o dofinansowanie projektu LGD Lokalna Grupa Dzia³ania LSR Lokalna Strategia Rozwoju

Weryfikacje Po każdym roku realizacji przez LGD Lokalnej Strategii Rozwoju, SW dokonuje weryfikacji (na podstawie złożonych wniosków o płatność i zgodności zrealizowanych działań z przedłożonym i zaakceptowanym Rocznym Planem Finansowym - RPF) realizacji przez LGD Lokalnej Strategii Rozwoju Po 3 latach wdrażania SW dokona weryfikacji wydatkowania środków przez LGD i ich zgodności z Lokalną Strategią Rozwoju

Wysokość budżetu Wg ilości mieszkańców – 148 zł /mieszk., z czego: –116 zł na działanie 4.1 Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju, –3zł na działanie Wdrażanie projektów współpracy –29 zł na działanie 4.3 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania Max. 15% z wydatków na bieżące działanie, szkolenie i animację

Dziękuję za uwagę Krzysztof Kwatera Renata Bukowska LM Consulting Krzysztof Kwatera Tel