Nauczanie języka mniejszości narodowej w województwie opolskim Kuratorium Oświaty w Opolu Nauczanie języka mniejszości narodowej w województwie opolskim

Prawna możliwość podtrzymywania poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej Umożliwienie przez polski system oświaty podtrzymywania poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej została uregulowana w Art. 13 UoSO. ust.1. Szkoła i placówka publiczna umożliwia uczniom podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej, językowej i religijnej, a w szczególności naukę języka oraz własnej historii i kultury. ust. 2. Na wniosek rodziców nauka, o której mowa w ust. 1, może być prowadzona: 1) w osobnych grupach, oddziałach lub szkołach; 2) w grupach, oddziałach lub szkołach – z dodatkową nauką języka oraz własnej historii i kultury; 3) w międzyszkolnych zespołach nauczania.”

Nauczanie języka mniejszości narodowej, etnicznej, językowej a pojęcie szkoły dwujęzycznej Ustawa o systemie oświaty posługuje się pojęciem oddziału dwujęzycznego i szkoły dwujęzycznej wyłącznie w aspekcie nauczania języka obcego nowożytnego, jako drugiego języka nauczania. Natomiast nauczanie języka mniejszości narodowej lub etnicznej nie odbywa się wg reguł nauczania języka obcego – w przypadku którego respektowane są określone wymogi np. programowe czy egzaminacyjne. Nauczanie języka narodowego lub etnicznego ma zgoła odmienne ugruntowanie prawne – odbywa się w trybie nieobowiązkowym, na podstawie pisemnych deklaracji rodziców lub prawnych opiekunów, ubiegających się o umożliwienie takiego nauczania w świetle art. 13 UoSO. Ponadto program nauczania języka mniejszości np. języka niemieckiego – nie musi odzwierciedlać zakresu wymaganego w podstawie programowej nauczania ogólnego oraz jako język mniejszości nie podlega postępowaniu egzaminacyjnemu.

Procent zadeklarowanych dzieci i uczniów objętych obowiązkiem szkolnym, którzy uczą się języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej w stosunku do ogólnej liczby uczniów objętych obowiązkiem szkolnym (wg gmin w województwie opolskim) 0 % 1% - 15% 16% - 39% 40% - 49% 50 - 59% 60% - 69% 70% - 79% 80% - 89% 90% - 100%

Udział procentowy szkół i placówek województwa opolskiego oraz dzieci i uczniów w nauczaniu języka mniejszości narodowej i etnicznej w odniesieniu do ogólnej liczby szkół i placówek oraz ogólnej liczby dzieci i uczniów w szkołach i placówkach województwa opolskiego

Liczba dzieci i uczniów w szkołach i placówkach województwa opolskiego korzystająca z nauki języka mniejszości narodowej i etnicznej. Dane wg SIO na dzień 30 września 2011 r.

Nauczanie języka mniejszości narodowej niemieckiej w przedszkolach województwa opolskiego

Nauczanie języka mniejszości narodowej niemieckiej w szkołach podstawowych województwa opolskiego

Nauczanie języka mniejszości narodowej niemieckiej w gimnazjach województwa opolskiego

Liczba placówek w woj. Opolskim Edukacja dzieci i młodzieży mniejszości narodowej niemieckiej w roku szkolnym 2010/2011 (z podziałem na typy placówek) Typ placówki Liczba placówek w woj. Opolskim Liczba uczniów Przedszkole 148 5501 Szkoła podstawowa 192 16653 Gimnazjum 60 4739 Szkoła ponadgimnazjalna* 1 83 RAZEM 401 26976 *Zespół Szkół w Białej (LO - 39 uczniów, Technikum – 15 uczniów, ZSZ – 29 uczniów).

Liczba placówek w woj. opolskim Edukacja dzieci i młodzieży mniejszości narodowej niemieckiej w roku szkolnym 2011/2012 (z podziałem na typy placówek) Typ placówki Liczba placówek w woj. opolskim Liczba uczniów Przedszkole 148 6233 Szkoła podstawowa 196 17144 Gimnazjum 57 3987 Szkoła ponadgimnazjalna* 3 126 RAZEM 404 27490 *1 - Zespół Szkół w Białej (LO - 39 uczniów, Technikum – 14 uczniów, ZSZ – 26 uczniów), *2 - Zespół Szkół w Głogówku (LO - 5 uczniów, Technikum – 2 uczniów, ZSZ – 3 uczniów), *3 – Technikum nr 2 w Prudniku.

Liczba placówek w woj. opolskim Dwujęzyczne dla mniejszości narodowych Liczba szkół dwujęzycznych lub z oddziałami dwujęzycznymi w województwie opolskim w roku szkolnym 2011/2012 (źródło: System Informacji Oświatowej) Typ placówki Liczba placówek w woj. opolskim Liczba uczniów Gimnazjum 8 772 Liceum ogólnokształcące 5 247 Dwujęzyczne dla mniejszości narodowych Szkoła podstawowa 1 84 67

drugi język nauczania angielski Drugi język nauczania niemiecki Drugi język nauczania w szkołach z oddziałami dwujęzycznymi w województwie opolskim w roku szkolnym 2011/2012 (źródło: System Informacji Oświatowej) Typ placówki drugi język nauczania angielski Liczba uczniów Drugi język nauczania niemiecki Gimnazjum 4 364 5 241 Liceum ogólnokształcące 3 370 2 34

Liczba uczniów uczących się języka mniejszości narodowej (niemieckiego) w woj. śląskim, opolskim, warmińsko mazurskim.

Udział uczniów zdających język niemiecki na egzaminie gimnazjalnym w 2012 r. (źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocławiu)

Udział poziomu rozszerzonego wśród uczniów zdających język niemiecki na egzaminie gimnazjalnym w 2012 r. (źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocławiu)

Udział uczniów zdających język niemiecki jako przedmiot obowiązkowy na egzaminie maturalnym w 2011 r. – licea ogólnokształcące śr. w woj. dolnośląskim 17,0 %, w woj. opolskim 12,5 %. (źródło: Okręgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocławiu)

Procent zdanych egzaminów z języka niemieckiego w różnych typach szkół w roku 2011. (źródło: Okręgowa Komisja we Wrocławiu, Centralna Komisja Egzaminacyjna)

Średni wynik egzaminu z języka niemieckiego w różnych typach szkół w roku 2011. (źródło: Okręgowa Komisja we Wrocławiu, Centralna Komisja Egzaminacyjna)

Nauczanie języka mniejszości narodowej, etnicznej, językowej Wnioski: Nauczanie języka niemieckiego jako ojczystego mniejszości narodowej odbywa się przede wszystkim w formie przedmiotu dodatkowego (mającego status przedmiotu obowiązkowego) na I, II i III etapie edukacyjnym. Widoczny jest wyraźny spadek liczby uczniów przy przejściu z etapu gimnazjum do szkoły ponadgimnazjalnej. Nauka języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej odbywa się w większości wypadków według metodyki i dydaktyki języka obcego – uczniowie nie znają języka niemieckiego na etapie edukacji przedszkolnej i nauczania początkowego. Zbyt mała grupa nauczycieli języka niemieckiego posiada przygotowanie metodyczne do realizacji podstawy programowej z języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej. Występuje ujemna korelacja wybieralności języka niemieckiego na egzaminach zewnętrznych na obszarze, gdzie statystycznie dominuje nauka języka niemieckiego jako ojczystego.

Nauczanie języka mniejszości narodowej niemieckiej w województwie opolskim Wnioski: Młodzież nie traktuje języka niemieckiego jako języka serca – zadowala się biegłością mówienia i komunikacji. Wybór języka nie jest identyfikacją z poczuciem tożsamości. Widoczny jest niższy udział poziomu rozszerzonego wśród uczniów zdających język niemiecki na egzaminie gimnazjalnym w 2012 r. W kontekście terytorialnym – wynik wyższy jest w powiatach, w których uczniowie nie uczą się języka niemieckiego jako mniejszości narodowej. Widoczny jest niski udział uczniów zdających język niemiecki jako przedmiot obowiązkowy na egzaminie maturalnym w roku 2011 w liceach ogólnokształcących – średnio w woj. opolskim – 12,5%.

Wspomaganie dyrektorów i nauczycieli placówek, w których prowadzone jest nauczanie języka niemieckiego jako języka mniejszości narodowej w roku 2011. W ramach Grantów Edukacyjnych Opolskiego Kuratora Oświaty zorganizowane zostały dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach z językiem mniejszości narodowych 2 kursy: „Podstawy prawne i organizacja nauczania mniejszości narodowej i etnicznej” (zaplanowano 45 miejsc, udział wzięło 28 osób), „Organizacja i przebieg nauczania języka mniejszości narodowej w przedszkolach” (zaplanowano 30 miejsc, udział wzięło 30 osób). Pozostałe działania: w ramach Programu „Niwki” realizowanego wspólnie z Konsulatem RFN we Wrocławiu oraz WOM w Opolu zorganizowano kurs metodyczno – przedmiotowy dla nauczania wczesnoszkolnego w zakresie języka niemieckiego jako obcego (zaplanowano 30 miejsc, udział wzięło 30 osób). w ramach podtrzymywania tradycji i tożsamości regionalnej zorganizowane zostało w dniach 21 – 23 maja 2009 r. w Opolu – Górze Św. Anny V Forum Edukacji Regionalnej. W jego trakcie odbyła się Ogólnopolska Konferencja „Edukacja Regionalna – dziedzictwo historyczno kulturowe Śląska Opolskiego”.

Dziękuję za uwagę