Projekt zrealizowany przez: ASM Centrum Badań i Analiz Rynku Sp. z o.o Kutno ul. Grunwaldzka 5 tel. 024/ fax. 024/ Instytut Pracy i Spraw Socjalnych Warszawa ul. Bellottiego 3B tel. 022/ fax. 022/

Instytucje rynku pracy województwa łódzkiego w świetle badań jakościowych mgr Łukasz Kutyło

Publiczne Instytucje Rynku Pracy: w ramach badania przeprowadzono 102 wywiady z pracownikami powiatowych urzędów pracy i ich filii w województwie łódzkim; łącznie takich placówek na terenie województwa łódzkiego jest 120, stąd możemy mówić o tym, że badania miały charakter reprezentatywny; wywiady przeprowadzano z: dyrektorami tych instytucji, doradcami zawodowymi, pośrednikami pracy oraz z pracownikami działów aktywnych instrumentów rynku pracy.

Struktura respondentów według wykształcenia:

Na początku badań postawiliśmy sobie następujące pytania: -Jak pracownicy powiatowych urzędów pracy z województwa łódzkiego postrzegają sytuację na lokalnym rynku pracy? -Jak oceniają istniejące programy rynku pracy? Czy te programy są skuteczne i czy mogą być one wzorcowym przykładem rozwiązywania problemów osób bezrobotnych? -Jak oceniają instrumenty rynku pracy? Jakie wprowadzili by w nich zmiany? -Jaką rolę pełni w powiatowych urzędach pracy poradnictwo zawodowe? -Jak wygląda funkcjonowanie pośrednictwa pracy? -Czy placówki takie, jak powiatowe urzędy pracy współpracują z innymi podmiotami ze swego instytucjonalnego otoczenia?

Warunki funkcjonowania powiatowych urzędów pracy

Najbardziej istotne problemy na lokalnym rynku pracy to: istnienie dużej grupy osób długotrwale bezrobotnych - nie pracujących dłużej niż 12 miesięcy (69,90% respondentów); niewielkie zainteresowanie ze strony bezrobotnych ofertami pracy (60,80%); niedostosowanie kwalifikacji osób bezrobotnych (także tych z wyższym wykształceniem) do potrzeb lokalnego rynku pracy (27,50%); niski poziom wykształcenia bezrobotnych (25,50%); zbyt duże wymagania pracodawców w stosunku do potencjalnych pracowników (23,50%); zbyt małą liczbę miejsc pracy (20,60%); niewielkie zainteresowanie osób bezrobotnych zmianą lub podnoszeniem kwalifikacji (17,60%);

Główne problemy rynku pracy dotyczą osób bezrobotnych. 1) Znaczna ich część jest zarejestrowana długi okres i przez to może mieć trudności z powrotem na rynek pracy. 2) Kłopot stanowi niewielkie zainteresowanie bezrobotnych ofertami pracy. 3) Niedostosowanie kwalifikacji do potrzeb rynku pracy oraz niski poziom wykształcenia.

Dopiero dalej pojawiają się inne kwestie, takie jak: mała liczba miejsc pracy, niewielkie starania władz lokalnych, jeżeli chodzi o przyciąganie inwestorów, czy brak współpracy pomiędzy różnymi podmiotami (np. instytucjami samorządowymi, organizacjami pozarządowymi, powiatowymi urzędami pracy, itd.) Wniosek: Poprawa sytuacji na lokalnych rynkach pracy w województwie łódzkim uzależniona jest w dalszym okresie nie tylko od przyciągnięcia do tego regionu inwestorów, ale też od jakości zasobów ludzkich, od ich poziomu wykształcenia i kwalifikacji.

Wewnętrzne problemy funkcjonowania urzędów: zbyt mała ilość pracowników w stosunku do powierzonych obowiązków (66,70%); zbyt dużą ilość czasu pochłaniają formalności papierkowe, biurokratyczne (51,00%); zbyt mała ilość pieniędzy przeznaczana dla powiatowych urzędów pracy na przeciwdziałanie bezrobociu i walkę z tym zjawiskiem (38,20%); zbyt długi okres oczekiwania na środki finansowe (np. z Funduszu Pracy) (29,40%); brak odpowiednio wykwalifikowanej kadry (specjalistów odstraszają np. niskie zarobki) (26,50%, N=27); duża rotacja pracowników, która powoduje, że dużo czasu trzeba poświęcić na przeszkalanie nowo zatrudnionych pracowników (23,50%, N=24);

Zewnętrzne problemy funkcjonowania urzędów: duża ilość osób zatrudnionych w szarej strefie, tak naprawdę nie zainteresowanych usługami powiatowego urzędu pracy (58,80%, N=60); znaczna ilość osób wykluczonych społecznie (bezrobotnych powyżej 24 miesięcy) w strukturze bezrobotnych, którzy mają problemy z wykorzystaniem usług powiatowego urzędu pracy (wpływa na to np.: wyuczona bezradność, brak środków, aby dojechać lub zadzwonić do pracodawcy, itd.) (21,60%, N=22); brak odpowiednich badań rynku, ekspertyz i analiz mogących np. wskazać kierunki przekwalifikowywania osób bezrobotnych (11,80%, N=12); brak wsparcia ze strony innych placówek samorządowych lub rządowych (np. Wojewódzkich Urzędów Pracy) przy pozyskiwaniu środków unijnych (8,80%, N=9);

Ocena realizacji poszczególnych zadań powiatowych urzędów pracy:

Programy Rynku Pracy

Program Pierwsza Praca. Główny cel Programu: niedopuszczenie do sytuacji, w której absolwenci i młodzi ludzie bez doświadczenia zawodowego stają się osobami bezrobotnymi. Cel ten miał być realizowany poprzez: -zapewnienie szeroko dostępnej informacji o programie, -nawiązanie współpracy z pracodawcami oraz pozostałymi partnerami rynku pracy, -pobudzenie aktywności lokalnej w kreowaniu nowych miejsc pracy, -pobudzenie aktywności beneficjentów programu do samodzielnego poruszania się po rynku pracy, samokształcenia, kreatywności, -dążenie do pozyskiwania ofert pracy niesubsydiowanej, przeznaczonych dla beneficjentów Programu, -propagowanie samozatrudnienia wśród osób zainteresowanych.

Czy Program Pierwsza Praca spełnia oczekiwania bezrobotnych?

Mocne strony Programu Pierwsza Praca: Aktywizacja zawodowa młodych ludzi. Wielostronny, zróżnicowany i kompleksowy charakter programu. Daje możliwość sprawdzenia wiedzy teoretycznej, wyniesionej ze szkoły, w praktyce, u pracodawcy. Skierowany do konkretnej grupy bezrobotnych.

Słabe strony Programu Pierwsza Praca: Jego działanie jest krótkookresowe. Staże zawodowe, na które byli posyłani bezrobotni były zbyt krótkie. Na Program przeznaczono zbyt mało funduszy. Zbyt niskie stypendia stażowe. Problem niedopasowania kwalifikacji zawodowych młodych ludzi do podejmowanej przez nich pracy (stażu).

Program Pierwszy Biznes: Główne cele Programu Pierwszy Biznes to: -przełamanie barier, które utrudniają młodym ludziom podejmowanie pracy na własny rachunek; -rozpowszechnienie idei i postaw przedsiębiorczych; -wyposażenie młodych bezrobotnych, chcących zająć się własną działalnością, w niezbędną wiedzę i umiejętności. Program skierowany jest do osób do 25 roku życia oraz do absolwentów szkół wyższych do 27 roku życia. Jak wskazują statystyki jest to grupa wiekowa, która choć najkrócej pozostaje w statystykach osób bezrobotnych, to posiada zdecydowanie wyższy wskaźnik bezrobocia niż w pozostałych grupach wiekowych (w końcu lipca 2005r. ten wskaźnik wynosił 21,8 proc. bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy).

Czy Program Pierwszy Biznes spełnia oczekiwania bezrobotnych?

Mocne strony Programu Pierwszy Biznes: Wsparcia finansowe młodych osób chcących założyć własną działalność gospodarczą. Daje możliwość stworzenia sobie miejsca pracy. Oferuje kompleksowe wsparcie, którym zostaje otoczony młody bezrobotny chcący otworzyć własną działalność. Poprzez tego rodzaju Programy rozpowszechnia się postawy przedsiębiorcze wśród młodych ludzi.

Słabe strony Programu Pierwsza Praca: Zbyt małe wsparcie finansowe. Zainteresowanie nim nie jest zbyt duże. Program Pierwszy Biznes skierowany jest do osób, które nie posiadają większego doświadczenia zawodowego, a ich wiedza ekonomiczna jest niewielka. Słabą stroną są także utrudnienia formalne, długi okres oczekiwania na dotację, czy konieczność posiadania poręczycieli. Młodzi ludzie są pełni obaw, co do rozpoczęcia własnej działalności. Program tych obaw nie rozwiewa.

Program 50 Plus. Główny cel Programu: Aktywizacja zawodowa osób powyżej 50 roku życia. Aktywizacja ta ma odbywać się za pomocą takich instrumentów jak: 1) przygotowanie zawodowe, 2) jednorazowa dotacja dla osób zamierzających otworzyć własną firmę, 3) refundacja wyposażenia lub doposażenia miejsca pracy, 4) organizacja Prac interwencyjnych. W załączniku do Uchwały Nr 266/06 Zarządy Województwa Łódzkiego możemy przeczytać: Wiek jest jednym z czynników determinujących sytuację jednostki na rynku pracy. Pracodawcy nie są zainteresowani zatrudnianiem osób po 50 roku życia z uwagi na dezaktualizację ich kwalifikacji zawodowych, gdyż pozostają one w rejestrach powiatowych urzędów pracy długotrwale.

Efektywność Programu 50 Plus.

Sytuacje problemowe pojawiające się w trakcie realizacji programu (bezrobotni)

Sytuacje problemowe pojawiające się w trakcie realizacji programu (pracodawcy).

Jakie zmiany można by wprowadzić w Programie 50 Plus? -W ramach Programu powinno być więcej zajęć aktywizujących osoby bezrobotne. Zajęcia te uczyłyby bezrobotnych z tej grupy poruszać się po rynku pracy. W ramach Programu powinno być też więcej miejsca ma szkolenia zawodowe. -Powinny być większe zachęty finansowe dla pracodawców. -Należy dążyć do wydłużenia okresu zatrudnienia po przygotowaniu zawodowym. -Trzeba zobowiązać pracodawców do zatrudnienia po przygotowaniu zawodowym minimum na rok. -Zmiany powinny dotyczyć zwiększenia wsparcia finansowego dla pracodawców, którzy zatrudniają bezrobotnych po okresie odbycia przygotowania zawodowego. -Należy zwiększyć okres zatrudnienia w przypadku prac interwencyjnych.

Poradnictwo Zawodowe

Wiedza o istnieniu poradnictwa zawodowego.

Motywacje osób bezrobotnych do korzystania z poradnictwa zawodowego.

Bariery pojawiające się wśród osób bezrobotnych przed korzystaniem z poradnictwa zawodowego.

Mocne strony poradnictwa zawodowego w powiatowych urzędach pracy. Doradcy zawodowi przygotowują bezrobotnych do powrotu lub wejścia na rynek pracy. Mocną stroną jest wyposażenie działu doradztwa zawodowego. Kwalifikacje doradców zawodowych pracujących w powiatowych urzędach pracy. Realizowanie potrzeb psychicznych i emocjonalnych osób bezrobotnych. Funkcje informacyjne poradnictwa zawodowego.

Słabe strony poradnictwa zawodowego w powiatowych urzędach pracy. Zbyt mała liczba doradców zatrudnionych w powiatowych urzędach pracy. Brak odpowiednich narzędzi diagnostycznych, testów psychologicznych i zawodowych. Poradnictwo zawodowe nie przynosi konkretnych rezultatów.

Współpraca w ramach poradnictwa zawodowego.

Pośrednictwo pracy.

Współpraca z pracodawcami. Zdaniem respondentów, reprezentujących powiatowe urzędy pracy w województwie łódzkim, współpraca z pracodawcami układa się najczęściej bardzo dobrze lub dobrze. Kategorię bardzo dobrze wskazało 13,70% badanych, dobrze - 69,90%, przeciętnie - 15,70%.

Jakie czynniki decydują o tym, że ta współpraca układa się dobrze lub bardzo dobrze? Pracodawcy są w urzędach dobrze obsługiwani. Gdy przedsiębiorca zgłasza się do urzędu pracy, dowiaduje się o aktywnych instrumentach rynku pracy, o możliwościach dofinansowania swojej działalności. Urząd Pracy jest istotna bazą danych o potencjalnych pracownikach.

Jakie czynniki decydują o tym, że czasami ta współpraca układa się przeciętnie? -Niektórzy pracodawcy podchodzą zbyt lekkomyślnie do zatrudniania ludzi poprzez urząd pracy. Dla nich nie liczą się bezrobotni, którzy mogliby stać się potencjalnymi pracownikami, co pieniądze, dotacje utrzymywane z aktywnych form rynku pracy. -Pracodawcy mają zbyt duże wymagania, co do osób bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy. -Pracodawcy zgłaszają jakąś ofertę pracy na zawód, który wydaje się stosunkowo popularny, a później się dziwią, że w ogóle nie ma kandydatów do pracy. Po prostu, wielu bezrobotnych jest zarejestrowanych tylko po to, aby otrzymywać świadczenia socjalne. -Pracodawcy cechują się postawą roszczeniową.

Giełdy pracy.

Co należałoby zrobić, aby poprawić tę sytuację? (giełdy pracy) -Należy zwiększyć środki finansowe na potrzeby lokalowe w powiatowych urzędach pracy. -Powinno się wyprowadzić z urzędów pracy składkę zdrowotną, co skutkowałoby pozostaniem w rejestrach osób faktycznie zainteresowanych podjęciem zatrudnienia. -Zwiększenie sankcji w stosunku do osób bezrobotnych, które nie podejmują zatrudnienia bądź nie zgłaszają się na giełdę pracy. -Pracodawcy powinni trochę obniżyć wymagania wobec kandydatów na pracowników.

Niepubliczne instytucje rynku pracy.

Miejsce pracy respondentów.

W próbie dominowały osoby, które pracowały w instytucjach szkoleniowych oraz w prywatnych agencjach zatrudnienia

Ocena działalności funkcjonowania powiatowych urzędów pracy.

Słabe strony powiatowych urzędów pracy. Nadmierna biurokracja. Nieodpowiedni stosunek pracowników publicznych służb zatrudnienia w stosunku do osób bezrobotnych. Szkolenia zawodowe proponowane przez powiatowe urzędy pracy (mała ilość kursów podnoszących lub zmieniających kwalifikacje).

Czynniki, które zmieniłyby tę sytuację. Badanie potrzeb rynku pracy. Zmniejszenie biurokracji. Redukcja liczby pracowników oraz większa ilość środków przeznaczana na ich szkolenie. Obniżenie zasiłków dla bezrobotnych. Zwiększenie roli pośrednictwa pracy oraz poradnictwa zawodowego. Należy zwiększyć zakres współpracy powiatowych urzędów pracy z placówkami niepublicznymi. Powinno się organizować cykliczne spotkania na linii: pracodawcy - urząd pracy - instytucje szkoleniowe.

–Jak widać większość respondentów stwierdziło, że część działań powiatowych urzędów pracy mogłaby być przekazana innym podmiotom, np. prywatnym instytucjom rynku pracy. Jakie obszary badani mieli na myśli? Wymieniano przede wszystkim: pośrednictwo pracy, w tym zarówno krajowe, jak i zagraniczne, doradztwo zawodowe, szkolenia zawodowe osób bezrobotnych, przygotowywanie bezrobotnych do aktywnego poszukiwania pracy, praktyki zawodowe.

Najważniejsze wnioski z badań. W opinii pracowników powiatowych urzędów pracy problem bezrobocia jest w dużej mierze spowodowany niską jakością zasobów ludzkich. Chodzi tu przede wszystkim o osoby długotrwale bezrobotne. Skutecznym sposobem przeciwdziałania bezrobociu jest tworzenie kompleksowych programów aktywizacyjnych. Skierowane są one do konkretnej grupy beneficjentów, a ponadto proponują szeroki wachlarz usług, z których wielu bezrobotnych w normalnej sytuacji może nigdy by nie skorzystało. Respondenci podkreślali ważną rolę poradnictwa zawodowego i pośrednictwa pracy w strukturze urzędu. Zauważono, że osoby z tych działów wykazują się znacznym profesjonalizmem, a ich praca w skuteczny sposób pozwala bezrobotnym, często przez długi okres pozostającym bez zatrudnienia, na powrót dna rynek pracy. Działania te są o tyle ważne, że często pozwalają ludziom podnieść wiarę w swoje możliwości, a co za tym idzie zwiększyć ich efektywność w szukaniu pracy.

Dziękuję za uwagę.