Zastosowanie analizy ryzyka w odniesieniu do dobrostanu zwierząt podczas transportu. Warszawa, 27 – 28 kwietnia 2009

Unia Europejska i Dobrostan Zwierząt Traktat Amsterdamski (z dnia 1 maja 1999) w „Protokole w sprawie ochrony i dobrostanu zwierząt” ustanawia nowe zasady dotyczące czynności podejmowanych przez Unię Europejską odnośnie dobrostanu zwierząt  Traktat mówi, że zwierzęta są istotami czującymi oraz obliguje Instytucje Europejskie do zwracania pełnej uwagi na wymogi odnośnie dobrostanu zwierząt przy formułowaniu ustawodawstwa Wspólnoty.

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności

Artykuł 23 rozporządzenia (WE) 178/2002: Zadania Urzędu (EFSA) wspierać i koordynować rozwój jednolitych metodologii oceny ryzyka w dziedzinach objętych jego misją; zapewniać Komisji wsparcie naukowe i techniczne w obszarach objętych misją Urzędu, a na żądanie udzielać pomocy w zakresie interpretacji i uznawania opinii dotyczących oceny ryzyka;

Czym jest ocena zagrożenia? Metodą naukową używaną w celu ułatwiania decydentom dokonywania wyborów pomiędzy różnymi możliwościami w danej sytuacji.

Identyfikacja zagrożenia Charakterystyka zagrożenia Ocena ekspozycji Ocena ryzyka EFSA Identyfikacja zagrożenia Charakterystyka zagrożenia Ocena ekspozycji Charakterystyka ryzyka Zarządzanie ryzykiem Komisja Europejska Ocena innych możliwości w polityce Wybór i wdrożenie stosowne możliwości pozostałe zasadne czynniki Aspekty socjoekonomiczne, kulturowe i etniczne Komunikacja ryzyka Wymiana informacji i opinii EFSA + Wspólnota Europejska Lammerding (1996)

Charakterystyka zagrożenia: dotkliwość niekorzystnych efektów na dobrostan zwierząt Definicja opisowa Punktacja Krytyczna Śmiertelna, śmierć następuję natychmiast lub po pewnym czasie 4 Poważna Przy występowaniu wyraźnego bólu, apatii, frustracji, lęku lub niepokoju Silna reakcja stresowa, dramatyczna zmiana w zachowaniu motorycznym, możliwa wokalizacja 3 Umiarkowana Pewien ból, apatia, frustracja, lęk lub niepokój Reakcja stresowa, pewne zmiany w zachowaniu motorycznym, możliwa sporadyczna wokalizacja 2 Ograniczona Niewielki ból, apatia, frustracja, lęk lub niepokój Efekty fizjologiczne jak również umiarkowane zmiany w zachowaniu mogą być zaobserwowane 1 Nieistotna Brak bólu, apatii, frustracji, lęku lub niepokoju

Niepewność charakterystyki zagrożenia Niska Dostępność rzetelnych i pełnych danych; Mocne dowody dostarczone w wielu referencjach; autorzy raportują podobne wnioski Średnia Dostępność pewnych, ale niepełnych danych; dowody dostarczone w niskiej liczbie referencji; wnioski autorów różnią się. Dostępność rzetelnych i pełnych danych dotyczących innych gatunków, które mogą być użyte do wyciągania wniosków w odniesieniu do gatunku przedmiotowego. Wysoka Dostępność rzadkich danych lub ich brak; zazwyczaj dowody dostarczane w niepublikowanych raportach, oparte na obserwacji lub komunikacji osobistej; wnioski autorów znacznie się różnią

Przykład punktacji i rozmiaru ryzyka:

Ryba jest w stresie metabolicznym (np Ryba jest w stresie metabolicznym (np. po nieodpowiednio wykonanym transporcie zamkniętym) Opóźnienie mechanizmów transportowych w związku ze słabym systemem logistycznym Niska jakość projektu mechanizmów transportowych Ryba wystawiona na przebywanie w płytkiej wodzie i na działanie powietrza Opóźnienie mechanizmów transportowych w związku z powolnym przepływem wody (ciasnota, niski poziom tlenu) Ryba zostaje zraniona w wyniku transportu Niski poziom tlenu w wodzie (z powodu niedostatecznego nadzoru) (Wybieranie przy użyciu siatki) Utknięcie w zaworze do destylacji próżniowej

Rozważania: Postępowano zgodnie z kilkoma podejściami w celu Oceny Zagrożenia Dobrostanu Zwierząt  Sympozjum naukowe EFSA na temat „Zasad Oceny Ryzyka związanego ze zwierzętami utrzymywanymi w celu produkcji żywności: Podejścia bieżące i przyszłe” (Parma, grudzień 2005): „w dziedzinie Oceny Zagrożenia Dobrostanu Zwierząt nie istnieje określona, znormalizowana metodologia” „warto jest powołać grupę roboczą w celu dalszego badania metodologii oceny zagrożenia dobrostanu zwierząt. EFSA może rozważyć rozwijające się wytyczne w tym obszarze”.

Procedura oceny zagrożenia dobrostanu systematyczny, sprawdzony naukowo proces służący do oszacowania prawdopodobieństwa oraz dotkliwości niebezpiecznego wpływu, który składa się z czterech kroków: - identyfikacji zagrożenia; - charakterystyki zagrożenia; - oceny ekspozycji oraz - charakterystyki ryzyka Stopień pewności przy końcowym oszacowaniu zależy od: - zidentyfikowania i zintegrowania zmienności, niepewności oraz założenia na różnych etapach procedury.

Nowość w podejściu do analizy ryzyka dla badaczy dobrostanu: Co to jest ryzyko (czynnik)? Wrzód, pasza czy reżim karmienia? W jaki sposób opisane jest ryzyko? Przy użyciu koncepcji „brak…” Gdzie w tym obrazie mieszczą się korzyści? Korzyść z pozyskiwania różnorodnego wzbogacania Jak postrzegane jest pytanie odnośnie ryzyka? Ryzyko niskiego poziomu Hb u cieląt rzeźnych, mniejsze wyczulenie lub prawdopodobieństwo infekcji.

Doświadczenia pracy nad oceną zagrożenia dobrostanu: Odpowiedni okres na przyzwyczajenie się do koncepcji Oszacowanie ekspozycji – grupy docelowe Unia Europejska postrzegana jako jedna populacja – czy jest to odpowiednie? Współpraca ekspertów z danej dziedziny Użycie zapytań

W celu osiągnięcia konsensusu – kwestia używania przedziałów czy zwyczajnie zgoda wszystkich ludzi? Przy zbyt ogólnych pytaniach o ryzyko – czy jest czas, aby otrzymać naprawdę poprawne szacunki?

Które ryzyko jest istotne dla dobrostanu zwierząt? Ocena ryzyka: Bardzo rzadkie (1 – 20%) Rzadkie (21 – 40%) Umiarkowanie częste (41 – 60%) Częste (61 – 80%) Bardzo częste (81 - 100%) Nieznaczne niekorzystne skutki Nieistotne ryzyko Niekorzystne skutki Niewielkie ryzyko Umiarkowanie poważne skutki Poważne skutki Znaczne ryzyko Bardzo poważne skutki Które ryzyko jest istotne dla dobrostanu zwierząt?

Kiedy staje się to znacznym zagrożeniem dla dobrostanu?  Przy 50% częstotliwości występowania czy przy 1% częstotliwości występowania

Punkty do dalszego szczegółowego opracowania*:  Zastosowanie Metodologii Oceny Ryzyka w odniesieniu do Dobrostanu Zwierząt - Dlaczego i w jaki sposób? - Zapoznanie się z koncepcją Oceny Ryzyka (RA) – terminologia i definicje - „Koszty” stosowania metodologii Oceny Ryzyka Czy metodologia Oceny Ryzyka odgrywa znaczącą rolę w szczegółowym omówieniu Dobrostanu Zwierząt? - Sformułowanie pytań o ryzyko – zasadniczy punkt odniesienia  * Opracowane na Warsztatach EFSA na temat metodologii oceny zagrożenia dobrostanu zwierzęcego, Wiedeń, czerwiec 2007.

Punkty do dalszego szczegółowego opracowania*: Słabe strony obecnie stosowanych metod i sposób ich pokonania - Kwestie związane z Dobrostanem Zwierząt do rozważenia: Potrzeby zwierząt – jakie są? - Identyfikacja zagrożenia jest znaczącym krokiem - Gatunki, rodzaje i kategorie zwierząt (populacje docelowe) do rozważenia - Czy dobrostan powinien być szczegółowo opracowywany na poziomie jednostkowym czy na poziomie całej populacji? - Jak można zmierzyć rezultaty? W oparciu o zwierzęta czy pośrednio? - Które aspekty dobrostanu odzwierciedlają te pomiary? * Opracowane na Warsztatach EFSA na temat metodologii oceny zagrożenia dobrostanu zwierzęcego, Wiedeń, czerwiec 2007.

Punkty do dyskusji  Bardzo rzadkie oraz bardzo poważne skutki, czy jest to nieistotne ryzyko? Skala dla oceny jakościowej, linearna lub logarytmiczna, określanie wartości Ryzyko i jego skutki: podejście metodologiczne (analiza drzewa niezgodności) Ryzyko: w jaki sposób pozytywne efekty danego czynnika produkcyjnego mają być brane pod uwagę przy pragmatycznej ocenie dobrostanu W jaki sposób łączne efekty lub wzajemne relacje pomiędzy czynnikami mają być brane pod uwagę?

Punkty do dyskusji Słabe strony przy jakościowej ocenie ryzyka Użycie opinii specjalistów Konsensus opinii specjalistów Niepodważalny dowód naukowy, interpretacja danych zawsze wymaga pewnej ilości opinii specjalistów Prezentacja końcowych wyników oceny ryzyka, Ocena Ryzyka lub Zarządzanie Ryzykiem Jak zademonstrować równoważność pomiędzy systemem produkcji / praktykami?

Podziękowania: Oriol Ribo, Europejski Urząd ds Podziękowania: Oriol Ribo, Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, Zespół ds. Zdrowia i Dobrostanu Zwierząt Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (the EFSA AHAW team) oraz Panel ds. Zdrowia i Dobrostanu Zwierząt Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (the EFSA AHAW panel) oraz Członkowie Grupy Roboczej ds. Oceny Ryzyka (WE risk assessors) Frans Smulders, Telmo Nunes, Moez Saana, Christine Müller-Graf oraz Marion Wooldrige.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!