Doświadczenia zagraniczne w zakresie współpracy międzysamorządowej - wnioski dla polskich samorządów Jacek F. Nowak Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Związek Miast Polskich

Cel wystąpienia Przedstawienie doświadczeń wybranych państw europejskich w dziedzinie współpracy międzysamorządowej, Wskazanie doświadczeń, które mogą być wykorzystane przez administrację rządową i organizacje samorządowe przy tworzeniu systemu wspierania współpracy międzysamorządowej w Polsce, Pokazanie jak te doświadczenia mogą być wykorzystane przez polskie jednostki samorządu terytorialnego, Zaprezentowanie czynników, które powinny być uwzględniane przez jednostki samorządu przy organizowaniu partnerstw.

Treść wystąpienia Aspekty metodyczne, Przegląd doświadczeń wybranych krajów, Przedstawienie koncepcji modelowej uwarunkowań instytucjonalnych form współpracy międzysamorządowej, Wnioski dla aktualnej sytuacji w Polsce.

Analizowane kraje Niemcy, Belgia – państwa federalne z silną pozycją krajów i władz lokalnych, Hiszpania - państwo o quasi federalnym ustroju, gdzie rząd centralny angażuje się w organizację dostarczania usług bezpośrednio i legislacyjnie, Francja, Włochy – unitarne państwa z regionami, pośrednimi poziomami administracji i angażującym się silnie rządem centralnym, Anglia, Finlandia i Holandia – zdecentralizowane, unitarne kraje o słabym lub nieistniejącym poziomie regionalnym i względnie silnym samorządzie lokalnym.

Badania sieci kooperacji, Ocena kosztów transakcyjnych, Podejścia do analiz Badania sieci kooperacji, Ocena kosztów transakcyjnych, Eksploracja rozwiązań instytucjonalnych w ramach krajowych systemów administracyjnych,

O kooperacji międzysamorządowej mówimy gdy: jest interakcja między partnerami skupiająca się na określonym wspólnym zadaniu lub celu i przyjmowany jest pewien stopień instytucjonalizacji, (nie obejmuje to okazjonalnej współpracy mimo, że w ten sposób realizowane są też niektóre wspólne przedsięwzięcia). powstaje ciało instytucjonalne, które jest formalnie zależne od samorządów lokalnych i innych partnerów w zakresie powstania, podejmowania decyzji czy dalszego rozwoju.

Wstępne spostrzeżenia Kraje Europy Zachodniej przez ostanie pół wieku doświadczyły bardzo szybkiego wzrostu gospodarczego, zmian społecznych i procesu europeizacji co postawiło wielkie wyzwania przed historycznie ukształtowanymi, często małymi, lokalnymi samorządami terytorialnymi. Współpraca międzysamorządowa w dziedzinie dostarczania usług publicznych oraz planowania i koordynacji jest jedną z istotnych strategii sprostania tym wyzwaniom.

OBSERWACJE WYNIKAJĄCE Z ANALIZ Trwała współpraca międzysamorządowa angażująca samorządy lokalne: jest tworzona najczęściej w celu dostarczania usług publicznych, umożliwia uzyskanie wyższej jakość usług, planów i działań koordynacyjnych, obniża koszty całkowite i jednostkowe działań, powoduje dodatkowe koszty związane z zawiązaniem i utrzymaniem partnerstwa.

Ważne tematy debaty w Europie Wpływ wyższych poziomów administracji na kształt współpracy, Zakres działania partnerstw, Skład partnerstw, Przydatność horyzontalnych i wertykalnych układów partnerstw, Zakres integracji organizacyjnej.

Wpływ wyższych poziomów administracji na kształt współpracy, Wyraźne określanie preferencji wyższych poziomów administracji, Pozostawienie swobody samorządom lokalnym co do form i zakresu podejmowanej współpracy, Zmienność preferencji ze strony wyższych poziomów administracji.

Zakres działania partnerstw Współpraca jednocelowa, Partnerstwa realizujące różne rodzaje usług i zadań, Zmienność preferencji co do zakresu działania partnerstw, Brak partnerstw międzysamorządowych na poziomie lokalnym w krajach, gdzie zdecydowano się powiększyć jednostki samorządu lokalnego i zredukować ich liczbę.

Skład uczestników partnerstw Samorządy lokalne, Samorządy lokalne, administracja samorządowa regionalna i rządowa, Samorządy lokalne, prywatne organizacje gospodarcze, Samorządy lokalne, organizacje pozarządowe.

Przydatność horyzontalnych i wertykalnych układów partnerstw Dominacja współpracy horyzontalnej, Wertykalne układy w dziedzinie dostarczania usług najczęściej są wymuszane polityką krajową. Specyficznym przykładem układów wertykalnych są partnerstwa metropolitalne.

Wertykalne układy partnerstw I Wariant - Organizacja współpracy między grupami samorządów lokalnych oraz samorządem regionalnym lub agencjami rządowymi aby wspólnie dostarczać usługi, II Wariant - Budowanie partnerstw obejmujących samorządy lokalne oraz administracje wyższych poziomów w celu rozwijania systemów organizacji i monitorowania świadczonych lokalnie usług dla uzyskania większej skuteczności i efektywności.

Zakres integracji organizacyjnej Specyfika poszczególnych usług publicznych, Trwałe formy długookresowej współpracy samorządów lokalnych, Poszukiwanie lżejszych form współpracy, Uwarunkowania legislacyjne, Znaczenie kultury administracyjnej.

Współpraca międzysamorzadowa w dziedzinie dostarczania usług - organizacje Rozwinięta Nie występuje Belgia Finlandia Francja Niemcy Włochy Holandia Hiszpania Anglia

Współpraca międzysamorzadowa w dziedzinie dostarczania usług - porozumienia Rozwinięta Nie występuje Belgia Finlandia Niemcy Włochy Holandia Anglia Hiszpania Francja

Współpraca międzysamorzadowa w dziedzinie Planowania – w kształcie forum Rozwinięta Nie występuje Anglia - Regional Chambers & Assemblies Finlandia - Regional councils Niemcy - Regionale (Planungs) verbande; Regionale Planungsgemeinschafte Włochy - Area pacts; zone plans Holandia - Inter-municipal networks; urban networks Belgia Francja Hiszpania

Obserwowane tendencje Rozwiązania legislacyjne i struktura administracyjna są kluczowe dla rozwoju form współpracy międzysamorządowej, Samorządy lokalne potrafią bronić optymalnych dla siebie rozwiązań mimo zmian legislacyjnych, Jeżeli samorządom lokalnym stwarza się swobodne warunki wyboru form współpracy to poszukują rozwiązań elastycznych i optymalnych dla danego samorządu i określonej usługi.

Obserwowane tendencje 2 Rośnie zainteresowanie elastycznymi formami współpracy międzysamorządowej z powodu nasilania się znaczenie czynników środowiskowych takich jak: zmienność warunków ekonomicznych i uwarunkowań finansowych, zmieniające się technologie wpływające na ekonomikę skali i przygotowanie personelu przy dostarczaniu usług, rozwój technologii informatycznych i komunikacyjnych, zmienność oczekiwań odbiorców usług.

Model kształtowania się partnerstw międzysamorządowych Poszukiwanie czynników istotnych dla określenia przyjmowanych przez samorządy lokalne form współpracy międzysamorządowej. Wskazanie elementów, które należy kształtować lub uwzględniać aby tworzyć warunki samorządom lokalnym dla optymalizowania sposobów zaspakajania potrzeb mieszkańców i stymulowania procesów rozwojowych.

Uwarunkowania przyjmowania przez samorządy określonych instytucjonalnych form współpracy międzysamorządowej Krajowy kontekst instytucjonalny Źródło: [Hulst i inni 2009] zmienione

Wnioski dla polskiej sytuacji Brakowało do niedawna polityki państwa wspierającej powstawanie partnerstw, Obecnie jesteśmy w trakcie jej wykształcania (proces dynamiczny), Aktualne formy współpracy odpowiednie dla świadczenia pojedynczych usług, Warunki prawne nie sprzyjają funkcjonowaniu partnerskich organizacji (związków komunalnych, spółek, luźnych partnerstw) dostarczających różnorodne usługi publiczne

Wnioski dla polskiej sytuacji 2 Niewielkie możliwości tworzenia partnerstw w układzie wertykalnym, Brakuje efektywnych form współpracy dla planowania i aktywnej koordynacji w układzie horyzontalnym, Jedyną istniejącą propozycją w tym zakresie jest „zespół współpracy terytorialnej” – projekt ustawy prezydenckiej o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym (2012).

Wykorzystane źródła Hulst J. R. i inni, 2009, Institutional shifts in inter- municipal service delivery, Public Organiz Rev 9, s. 263–285 Hulst J.R, Montfort A.J., 2011, Institutional features of inter-municipal cooperation: Cooprative arrangements and their national contexts, Public Policy and Administration, 27 (2), s.121-144 Jouve B., 2005, From government to urban governance in western Europe: a critical analysis, Public Admin. Dev. 25, 285–294 Warner M. E., 2011, Competition or cooperation in urban service Delivery?, Annals of Public and Cooperative Economics 82:4, 421–435

Dziękuję za uwagę