Norwegian Social Research Wolność cyfrowa dla osób niepełnosprawnych: społeczne prawodawstwo i redystrybucja w Europie i USA dr Rune Halvorsen

Norwegian Social Research Wolność cyfrowa dla osób niepełnosprawnych Ogólna dostępność i praktyczny dostęp do technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) są obecnie niezbędne, by zapewnić ludziom uczestnictwo w charakterze pełnych członków społeczeństwa Coraz powszechniejsze korzystanie z ICT tworzy nowe możliwości dla osób niepełnosprawnych pod względem edukacji i zatrudnienia oraz może zniwelować bariery uczestnictwa w codziennym życiu dla osób z dysleksją lub dysfunkcją wzroku istnieje możliwość konwersji tekstu na mowę istnieje możliwość uczestniczenia w środowiskach edukacyjnych, jakie umożliwia cyber infrastruktura Osoby niepełnosprawne często nie odnoszą korzyści z innowacji i stosowania takich technologii

Norwegian Social Research Wolność cyfrowa w Europie i USA Dostępne dane sugerują, iż Europa pozostaje w tyle za USA pod względem osiągnięć w zakresie e-dostępności Ogólnie rządy państw europejskich w nierównym stopniu poświęcają uwagę dostępności w zakresie całego spektrum technologii. Dane sugerują, że sytuacja w zakresie e-dostępności jest lepsza w krajach mających mocne ustawodawstwo społeczne Polityki zmierzające do wywierania wpływu na funkcjonowanie rynku z uwzględnieniem promowania celów społecznych Rząd amerykański przyjął całą gamę ustawowych rozwiązań społecznych celem promocji dostępności towarów i usług, dostosowań w miejscu pracy oraz w zamówieniach publicznych

Norwegian Social Research Wolność cyfrowa w Europie i USA (cd.) Prawdopodobieństwo wpływu ubóstwa lub ograniczonych zasobów ekonomicznych na dostępność ICT dla osób niepełnosprawnych jest większe w USA niż w Europie. Brak dostępności jest związany z bardziej resztkowym charakterem wsparcia socjalnego w formie gotówkowej i w naturze w USA w porównaniu z Europą. Kraje europejskie rozwinęły stosunkowo hojne krajowe systemy dystrybucji technologii wspomagających oraz świadczenia wsparcia praktycznego, edukacji oraz pomocy ekonomicznej. Niechętnie jednak przyjmują rozwiązania społeczne a zwłaszcza prawne, które nakładałyby obowiązki na biznes i przemysł.

Norwegian Social Research Ewolucja podejścia do niepełnosprawności pod kątem praw człowieka W roku 2006 ONZ przyjęła Konwencję praw osób niepełnosprawnych (KPON) obejmującą zarówno zakazy nieuczciwego traktowania jak i konkretne prawa. Nakłada ona na Państwa-Strony zobowiązanie strategicznego myślenia o dostępności i dostosowaniach dla osób niepełnosprawnych we wszystkich obszarach życia Konwencję ONZ można postrzegać jako pewnego rodzaju kompas moralny w zakresie opracowywania systemów ochrony osób niepełnosprawnych na całym świecie, niezależnie od tego, czy państwa członkowskie ją ratyfikowały, czy też nie.

Norwegian Social Research Dostępność – kluczowa zasada ogólna Konwencji Aby umożliwić osobom niepełnosprawnym samodzielne życie i pełne uczestnictwo we wszystkich sferach życia, Państwa-Strony podejmą stosowne kroki celem zapewnienia osobom niepełnosprawnym dostępu, na równych zasadach z innymi obywatelami, do środowiska fizycznego, transportu, informacji i komunikacji międzyludzkiej, w tym technologii i systemów komunikacyjnych i informacyjnych, oraz do innych udogodnień i usług oferowanych całemu społeczeństwu, zarówno w środowiskach miejskich, jak i wiejskich. (…) (KPON, art. 9.1.)

Norwegian Social Research Różne strategie osiągania dostępności w praktyce Powszechne projektowanie: projektowanie otoczenia, udogodnień, produktów i usług tak, by nadawały się one do użytku przez wszystkich, w jak największym stopniu, a stąd by minimalizować konieczność konkretnych adaptacji czy projektów szczególnych (art. 2, art. 4 ust. f). Rozsądne dostosowanie: konieczne i właściwe modyfikacje lub dostosowania środowiska społecznego w celu spełnienia potrzeb osób niepełnosprawnych (art. 2, art. 5 ust. 23, art. 24 ust. 2 c, art. 27 ust. i) Użyteczność: czy udogodnienia, produkty lub usługi, do których dostęp ma osoba niepełnosprawna w pełni służą założonym celom i funkcjom (art. 2) Dostępność: czy omawiane produkty, udogodnienia lub usługi rzeczywiście istnieją i mają znaczenie w życiu osób niepełnosprawnych lub czy takie produkty, udogodnienia i usługi są niedostępne z przyczyn ekonomicznych lub innych (art. 4 ust. f oraz g, art. 9 ust. f, art. 26 ust. 39)

Norwegian Social Research Jeszcze o dostępności Funkcjonowanie rynku; Czy rynek ma dostateczną skalę lub zasięg geograficzny, by móc zapewnić produkty i usługi (np. technologie wspierające w edukacji i platformy edukacyjne) za dostępną cenę? Zakres wsparcia ze strony pracodawcy; Jeśli osoba niepełnosprawna jest zatrudniona, czy jej pracodawca zapewnia takie produkty i usługi? Zakres wsparcia pozarynkowego; Czy ciała publiczne i/lub pozarządowe oferują wsparcie finansowe lub bony za nabycie takich produktów i usług lub też zapewniają takie produkty i usługi bezpłatnie bądź na kredyt?

Norwegian Social Research Jeszcze o dostępności (cd.) Sytuacja finansowa osób niepełnosprawnych: Czy poziom dochodów lub siła nabywcza wszystkich osób niepełnosprawnych pozwala im na zakup produktu lub usługi? Odpowiedź zależy od tego, czy dana osoba jest zatrudniona, a jeśli tak, na jakim poziomie kształtuje się jej wynagrodzenie, a jeśli nie, czy może ona skorzystać z publicznych systemów transferu środków pieniężnych lub też otrzymać wsparcie od rodziny bądź innych osób.

Norwegian Social Research Realizacja zapisów o dostępności w Konwencji ONZ W różnych państwach różne są warunki i punkty wyjścia w zakresie realizacji pełnej dostępności Droga naprzód w kierunku osiągnięcia pełnej dostępności przybierać będzie wiele form Wymaga ona czasu i zasobów oraz zaangażowania ze strony każdego państwa członkowskiego ONZ

Norwegian Social Research Uwagi końcowe I Od połowy lat 90-ych kilka krajów europejskich przyjęło więcej ustaw społecznych – po części w odpowiedzi na rozwój polityki w UE i ONZ oraz inspirując się polityką amerykańską W celu zwiększenia możliwości osób niepełnosprawnych w zakresie uczestnictwa i samodzielnego życia potrzeba najlepszych elementów podejścia zarówno amerykańskiego jak i europejskiego Istnieje potrzeba odejścia od myślenia dwójkowego o polityce społecznej i rynkach

Norwegian Social Research Uwagi końcowe II Powyższe daje przepis na politykę obejmujący trzy elementy: Ponowne opracowanie usług i programów w zakresie ochrony osób niepełnosprawnych w celu umożliwienia im życia z wyboru, samodzielnego życia i uczestnictwa w głównym nurcie społeczeństwa Realizację praw i polityki o charakterze antydyskryminacyjnym w celu wyeliminowania podejść, zachowań i stereotypów dyskryminujących w sektorze zarówno publicznym jak i prywatnym Stosowanie narzędzi regulacji rynku w celu uwolnienia większej przestrzeni dostępnej na różnice, z korzyścią dla jednostki oraz społeczeństwa