Prof. dr hab. Wanda M. Gaczek Konkurencja czy współpraca samorządów – jak wzmocnić rozwój aglomeracji? Doświadczenia polskie i zagraniczne Leszno, 15 kwietnia 2014r.

Plan wystąpienia Korzyści ze współpracy miast dla ich rozwoju Nowe podejście do zarządzania w regionie miejskim Współczesne koncepcje i kierunki zarządzania metropolitalnego Przykłady zarządzania metropolitalnego (Polska i wybrane kraje europejskie) Bariery współpracy w wybranych obszarach metropolitalnych w Polsce

Korzyści ze współpracy miast dla ich rozwoju Korzyści skali produkcji (wewnętrzne dla przedsiębiorstwa) obniżenie jednostkowych kosztów produkcji po przekroczeniu określonego progu wielkości produkcji Korzyści skali produkcji na rynek wewnętrzny i zewnętrzny Korzyści aglomeracji – zewnętrzne (korzyści urbanizacji\ i korzyści wspólnej lokalizacji)

Konkurencyjność czy współpraca Konkurencyjność układu terytorialnego to „... zdolność do utrzymywania poziomu innowacyjności w sektorze kultury, wiedzy, edukacji i informacji ...”. Konkurencyjność układów terytorialnych to nowy kapitał tworzący miejsca pracy i przynoszący dodatkowy dochód; jest ściśle powiązana z konkurencyjnością firm zlokalizowanych na danym terytorium. Warunki sprzyjające podnoszeniu konkurencyjności firm, przedsiębiorstw zależne od władzy lokalnej (sprzyjający klimat inwestycyjny, kapitał wiedzy skoncentrowany w miastach, dostęp do informacji) Warunki sprzyjające podnoszeniu konkurencyjności przedsiębiorstw niezależnie od władz (potencjał produktywności, kapitał społeczny wykształcony w długim okresie)

Nowe podejście do zarządzania w regionie miejskim Koncepcja współrządzenia miastem – główne przesłanki Koncepcja lokalnego współrządzenia Przemiany modelu zarządzania jednostkami lokalnymi (Hambleton 2001): zmniejszenie biurokracji i zastosowanie mechanizmów rynkowych w świadczeniu usług publicznych, wprowadzenie modelu new public management (zarządzanie strategiczne, zarządzanie przez cele, certyfikaty jakości, benchmarking), rozwój mechanizmów demokratycznych Public governance jako nowoczesny sposób zarządzania w mieście i zrządzania jego rozwojem

Współczesne koncepcje i kierunki zarządzania metropolitalnego Corporate governance, geneza koncepcji, znaczenie governance poza sektorem przedsiębiorstw, zasady odnoszone do sektora publicznego Współrządzenie – wykorzystywanie zorganizowanych form interakcji dla celów zarządzania. Aktorzy koordynują, kooperują, komunikują się bez centralnego aktora; zdolność do funkcjonowania w strukturze rządzenia; zdolność społeczeństwa do współpracy na każdym poziomie od lokalnego do międzynarodowego; elastyczny model podejmowania decyzji Zarządzanie metropolitalne wymaga: dostępności do informacji jednostek, których bezpośrednio dotyczą podejmowane decyzje; przejrzystości wobec obywateli; chęci współpracy/elastyczności przez zainteresowane podmioty; kompleksowego i zintegrowanego zarządzania strategicznego w tym planowania

Współczesne koncepcje i kierunki zarządzania metropolitalnego Potrzeba wdrożenia koncepcji współrządzenia w obszarach metropolitalnych/aglomeracjach (Agenda Terytorialna Unii Europejskiej, Karta Lipska nt. Zrównoważonych Miast Europejskich) Zasady good governance (prawomocność i legalność – partycypacja, orientacja na porozumienie; ukierunkowanie – wizja strategiczna; skuteczność – responsywność, efektywność i sprawność; odpowiedzialność – przejrzystość i jawność; sprawiedliwość – równość i zasady prawa Cele i instrumenty metropolitan govenance

D a n i a Region stołeczny utworzony reformą 2005. Obejmuje 29 gmin. Obszar Metropolitalny Kopenhagi większy od regionu stołecznego (34 gminy) zamieszkany przez 1,8 mln osób. Granice wyznaczono na bazie dziennych dojazdów do pracy. Współrządzenie (partnerstwo) początkowo obejmowało: stymulowanie budowy nowych, luksusowych mieszkań przez wdrożenie spółek i partnerstwa między gminami i inwestorami Wprowadzenie elastycznych zasad przyznawania mieszkań komunalnych i prywatyzację mieszkań Odnowa dzielnic mieszkalnych

D a n i a Po roku 2000 Rada Wielkiej Kopenhagi podejmuje działania na rzecz integracji publicznej sieci transportowej oraz podniesienia jakości usług transportowych, integracji planowania użytkowania gruntów i transportu. 2007 r. - pierwszy plan przestrzennego zagospodarowania Regionu Kopenhagi 2008 r. - strategia rozwoju regionu stołecznego 2009-2010 - komitet koordynujący rozwój w regionie i przyjęcie wspólnej strategii rozwoju Istotne utrudnienia  

N i e m c y Różne modele zarządzania obszarami metropolitalnymi w Niemczech i różne efekty. Region Metropolitalny Hamburga (RMH) obejmuje miasto-kraj związkowy Hamburg i 800 gmin. Zamieszkały przez 4,3 mln osób. Współpraca oparta na zasadzie dobrowolności rozpoczęła się już w 1928 r. Cele współpracy w RMH to: zwiększenie międzynarodowej konkurencyjności w biznesie, nauce, transporcie, turystyce i kulturze zagwarantowanie jakości i dostępności do podstawowych usług publicznych wobec zachodzących przemian demograficznych i ograniczeniach budżetów publicznych

Niemcy rozwijanie wspólnego podejścia do planowania regionalnego i zagospodarowania przestrzennego skupienie RMH na polityce klastrowej o zasięgu regionalnym, zarządzaniu regionem w obszarze handlu i mieszkalnictwa, internacjonalizacji oraz marketingu regionalnym realizowane są wspólne projekty np. regionalne targi nieruchomości od 2002 r.

Wielka Brytania Obszar Metropolitalny Manchesteru obejmuje 10 okręgów zmieszanych przez 2,6 mln ludności. Wcześniej funkcjonował jako powiat metropolitalny. Od 2011 r. utworzono wspólny rząd, którego celem jest poprawienie w obszarze Wielkiego Manchesteru efektywności i sprawności usług transportowych, przyspieszenie rozwoju gospodarczego oraz rewitalizacja zagospodarowania przestrzennego. W proces podejmowania decyzji włączono sektor prywatny, stworzono mechanizmy zachęcające ten sektor do odgrywania kluczowej roli w określaniu strategicznych kierunków rozwoju (partnerstwo z biznesem)

P o l s k a Związki międzygminne w wybranych obszarach metropolitalnych: Wrocławski Obszar Metropolitalny – 44 gminy tworzące obszar, 6 związków międzygminnych Bydgosko-Toruński Obszar Metropolitalny – 19 gmin i 1 związek metropolitalny Lubelski Obszar Metropolitalny – 41 gmin, 6 związków międzygminnych Łódzki Obszar Metropolitalny – 33 gminy, 4 związki Poznański Obszar Metropolitalny – 45 gmin, 7 związków międzygminnych Związki międzygminne w Polsce nie są właściwie wykorzystywane do zarządzania rozwojem w obszarach metropolitalnych (Danielewicz J. 2013)

Nieformalne formy współpracy (przykłady): Komitet Planu Strategicznego Aglomeracji Wrocławskiej utworzony w 2001 r. Strategia Rozwoju Aglomeracji przyjęta przez 7 powiatów i 24 gminy. Rada Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego (deklaracja z 2007 r.). Kolegium na Rzecz Białostockiego Obszaru Metropolitalnego, 2005r. W skład weszli: Marszałek woj. podlaskiego, Prezydent Białegostoku oraz Starosta Białostocki – brak konkretnych działań. Trudno zidentyfikować efekty współpracy, brak konkretnych działań

Zinstytucjonalizowane formy współdziałania Górnośląski Związek Metropolitalny zarejestrowany w czerwcu 2007 r. – 14 miast na prawach powiatu, obszar Konurbacji Śląsko-Dąbrowskiej. Organem stanowiącym związku jest Zgromadzenie Związku liczące 29 członków, organem wykonawczym Zarząd Związku (7 członków). Można zidentyfikować korzystne efekty. Uchwalono następujące dokumenty strategiczne: Strategia rozwoju systemu gospodarki odpadami (2008), Strategia promocyjna Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii Silesia (2009), Strategia Rozwoju Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii Silesia do 2025 (2010). Określono priorytety, można zidentyfikować korzystne skutki działania.

Metropolia Poznań Poznańskiej(2007r.) porozumienie o współpracy między samorządami Aglomeracji Poznańskiej(2007r.) utworzenie Rady Aglomeracji Poznańskiej jako forum wymiany informacji i uzgodnień w skład Rady wchodzą: wójtowie i burmistrzowie 20 gmin, Prezydent Poznania i Starosta Powiatu Poznańskiego czynniki sukcesu: struktura instytucjonalna, dobry klimat polityczny, liderzy integracji, różne formy współpracy, silna podbudowa merytoryczna wynikająca z współpracy Rady ze środowiskiem naukowo-akademickim bariery do roku 2013: niepewność finansowania, niewystarczające zaplecze administracyjno-organizacyjne, brak szerokiego zaplecza urbanistów, problemy z koordynacją międzyuczelnianą .

Do dyskusji Możliwe instrumenty zarządzania metropolitalnego w warunkach polskich Główne bariery współpracy jednostek tworzących aglomeracje/wspólnie zarządzane obszary metropolitalne w Polsce

Dziękuję za uwagę