Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi 23 marca 2011 r. Wspólna Polityka Rolna po 2013 roku – stan prac nad reformą na forum UE Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi 23 marca 2011 r.

Ewolucja WPR Źródło: Komisja Europejska, DG Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich

Ewolucja WPR Produktywność Konkurencyjność Zrównoważenie Wczesne lata Lata kryzysu Reforma 1992 Agenda 2000 Reforma WPR 2003 Przegląd WPR 2008 Bezpieczeństwo żywności Polepszenie wydajności Stabilizacja rynku Wsparcie dochodów Nadprodukcja Wzrost wydatków Nieporozumienia międzynarodowe Instrumenty strukturalne Ograniczenie nadwyżek Środowisko Stabilizacja dochodu Stabilizacja budżetu Pogłębienie procesu reform Konkurencyjność Rozwój obszarów wiejskich Orientacja rynkowa Interes konsumentów Uproszczenie Zgodność z WTO Wzmocnienie reform z 2003 Nowe wyzwania Zarządzanie ryzykiem Źródło: Komisja Europejska, Agricultural Policy Perspective Brief no1, 2011

Tło obecnej reformy Nowa perspektywa finansowa - budżet UE Debata nad innymi politykami i celami UE (spójność, klimat) Dostosowanie WPR do nowej strategii gospodarczej UE „Europa 2020” (zrównoważony rozwój) Otoczenie zewnętrzne: kryzys ekonomiczny, globalne wyzwania (klimat, demografia, żywność), negocjacje WTO Zmiany instytucjonalne (wejście w życie Traktatu z Lizbony, procedura współdecydowania) Duże różnice w efektywności rolnictwa między państwami członkowskimi Po raz pierwszy udział PL w tak fundamentalnej dyskusji o WPR

Udział płatności WPR w dochodzie netto gospodarstw rolnych wg Udział płatności WPR w dochodzie netto gospodarstw rolnych wg. FADN, 2006 r. 5 5 Departament Płatności Bezpośrednich

WPR po 2013 r. – co za nami? IX: rozpoczęcie debaty, Annecy XI: zakończenie Health Check – deklaracja o PB, konkluzje PREZ FR nt. przyszłości WPR; XI-XII: konsultacje MRiRW V-VI: stanowisko Rządu RP w sprawie przyszłości WPR VI: konkluzje PREZ CZ ws. przyszłości dopłat bezpośrednich IX, XII PREZ SE – przyszłość II filara, zmiany klimatu III: konkluzje PREZ ES – przyszłość zarządzania rynkami IV-VII: konsultacje publiczne KE VII: rezolucja PE XI: komunikat KE w sprawie przyszłości WPR I-III: dyskusja w Radzie II: stanowisko Rządu do Komunikatu KE III: konkluzje PREZ HU dot. Komunikatu KE Obecnie: debata w COMAGRI PE (raport A. Dessa) Opracowano w DUEiWM, MRiRW II poł. 2008 2009 2010 2011 PREZ: FR CZ SE ES BE HU

Debata publiczna (2010) KE – wnioski WPR – polityką wspólnotową, dwa filary, zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego UE i świata, wzmocnienie konkurencyjności (innowacje i wdrażanie osiągnięć naukowych), opłata dla rolnika za dobra publiczne – kluczowy element zreformowanej WPR, ochrona środowiska, bioróżnorodności, krajobrazu, działalności gospodarczej i miejsc pracy, przeciwdziałanie zmianom klimatu, równe warunki konkurencji: na jednolitym rynku UE i wobec importu. Źródło: Komisja Europejska, DG Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich

Przed Komunikatem - debata publiczna KE kwiecień – czerwiec 2010 ponad 5500 zgłoszeń; 1053 z Polski Źródło: Komisja Europejska, DG Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich

Komunikat Komisji nt. przyszłości WPR opublikowany 18 listopada 2010 roku, tytuł: „WPR do 2020 roku: sprostać wyzwaniom przyszłości związanym z żywnością, zasobami naturalnymi oraz aspektami terytorialnymi”, formalne rozpoczęcie procesu konsultacji KE, odzwierciedla tematy poruszane w debacie publicznej, przedstawia wyzwania stojące przed WPR i możliwe warianty (scenariusze) polityki, służy przygotowaniu propozycji legislacyjnych

Wyzwania stojące przed UE i WPR – Komunikat GOSPODARCZE bezpieczeństwo żywnościowe wahania cen kryzys gospodarczy ŚRODOWISKOWE gazy cieplarniane gorsze warunki glebowe jakość wody i powietrza siedliska i bioróżnorodność DOTYCZĄCE SPÓJNOŚCI TERYTORIELNEJ aktywizacja obszarów wiejskich zróżnicowanie rolnictwa w UE Opracowano w DUEiWM MRiRW na podstawie Komunikatu KE

Jakiej reformy oczekuje Polska? Ambitna reforma WPR, aby zapewnić konkurencyjność i rozwój i uniknąć stagnacji „Sprawiedliwa” WPR, aby zapewnić równe warunki konkurencji Budżet adekwatny do zadań – co najmniej na obecnym poziomie Konieczne uproszczenie, aby ograniczyć koszty wdrożenia i uczynić cele, działania i efekty lepiej zrozumiałymi dla rolników i ogółu obywateli UE

Stanowisko Rządu RP do Komunikatu KE Należy odejść od obecnych kryteriów alokacji środków pomiędzy państwa członkowskie w ramach płatności bezpośrednich, powiązanych z historyczną produkcją. Wprowadzenie kryteriów obiektywnych, powiązanych z aktualnymi celami WPR. Rząd RP popiera propozycję wielopoziomowego systemu płatności bezpośrednich z uzupełniającym wsparciem dla ONW i z pozostawieniem odpowiedniej elastyczności państwom członkowskim.

Stanowisko Rządu RP do Komunikatu KE Powierzchnia UR (flat rate) – propozycja PL takiego obiektywnego kryterium, z uzasadnieniem: Powierzchnia dobrze opisuje potencjał dostarczania dóbr publicznych (bezpieczeństwo żywnościowe i środowiskowe) Różnice w cenach (kosztach) są ujemnie skorelowane z liczbą zatrudnionych na określonej powierzchni UR (rysunek)

Relacja między liczbą pełnozatrudnionych w przeliczeniu na pow Relacja między liczbą pełnozatrudnionych w przeliczeniu na pow. UR a poziome cen w gospodarce (miara siły nabywczej EUR) Countries with a big share of UAA in collectivized farms

Dystrybucja wsparcia w I filarze WPR I filar (2013 r. BG i RO w 2016 r.) w przeliczeniu na ha UR Źródło: Komisja Europejska, EUROSTAT

Dystrybucja wsparcia w ramach całej WPR Łącznie I (w 2013 r.; BG i RO 2016 r.) i II filar (średniorocznie 2007-2013) w przeliczeniu na ha UR Źródło: Komisja Europejska, EUROSTAT

Stanowisko Rządu RP do Komunikatu KE Zazielenienie I-go filara: - poprzez wyrównanie sposobu wdrażania elementów wzajemnej zgodności, w tym dobrej kultury rolnej we wszystkich państwach członkowskich; stopień dodatkowego zazielenienia uzależniony od wysokości wsparcia publicznego, aby nie ograniczyć konkurencyjności. Przepisy wspólnotowe nie zawierają wytycznych, co do sposobu implementacji norm GAEC  normy te zostały wdrożone w państwach członkowskich w sposób niejednolity. W przypadku niektórych norm, obowiązek ich wdrożenia dotyczy tylko wybranych państw członkowskich (tzw. „normy dobrowolne”). 17

Stanowisko Rządu RP do Komunikatu KE Rząd RP opowiada się za pozostawieniem możliwości stosowania uproszczonego systemu płatności powierzchniowej jako alternatywy dla systemu opartego na przydzielaniu i przenoszeniu uprawnień do płatności (SAPS vs SPS). Rząd RP za wskazane uznaje większe zrównoważenie środków pomiędzy obydwoma filarami WPR w całej UE. 18

Stanowisko Rządu RP do Komunikatu KE Rząd RP popiera propozycję ukierunkowania płatności bezpośrednich na aktywnych rolników. Rząd RP za interesującą uważa propozycję ograniczenia wsparcia bezpośredniego dla największych gospodarstw. Rząd RP widzi konieczność lepszego uwzględnienia przez WPR potencjału i potrzeb małych gospodarstw rolnych, ale w sposób przyspieszający, a nie hamujący przemiany strukturalne.

Stanowisko Rządu RP do Komunikatu KE Przyszła WPR powinna zachować skuteczny system interwencji rynkowej jako podstawę tzw. „siatki bezpieczeństwa”. Rząd RP opowiada się za utrzymaniem systemu kwotowania produkcji cukru i mleka co najmniej do 2020 r. Rząd RP odnotowuje potrzebę rozwiązania kwestii obecnej nierównowagi sił przetargowych w obrębie łańcucha dostaw żywności.

Stanowisko Rządu RP do Komunikatu KE Konieczne jest funkcjonalne i finansowe wzmocnienie instrumentów wsparcia promocji produktów rolnych, zarówno na rynku UE jak i rynkach międzynarodowych. Należy dążyć do lepszej koordynacji między WPR a innymi politykami: spójności, finansową, handlową oraz środowiskową (klimatyczno-energetyczną).

Państwa członkowskie wobec Komunikatu KE Generalne poparcie dla KE co do diagnozy sytuacji i wyzwań stojących przed rolnictwem i obszarami wiejskimi. Nacisk na różne cele: bezpieczeństwo żywnościowe (FR, IT), konkurencyjność (UK, NL, CZ, SE), spójność terytorialna (PT), zrównoważenie (DK). Jednogłośność co do konieczności uwzględnienia w Komunikacie kwestii uproszczenia WPR. Powszechnie nie kwestionuje się konieczności odejścia od historycznych kryteriów dystrybucji.

Państwa członkowskie wobec Komunikatu KE Kraje UE-15 na ogół: przeciw jednolitej stawce powierzchniowej (flat-rate) za: długimi okresami przejściowymi „pragmatycznym” podejściem do kwestii finasowych, tj. ograniczoną, stopniową konwergencją płatności; Część państw UE-12 (m.in. PL, RO, CZ, BU) wraz z ES i PT głosi potrzebę uwzględnienia powierzchni jako co najmniej głównego kryterium dystrybucji.

Konkluzje prezydencji HU wobec Komunikatu KE Poparte przez 20 państw członkowskich. WPR musi pozostać silną wspólnotową polityką, ze środkami finansowymi odpowiednimi do celów. Potrzeba bardziej sprawiedliwej dystrybucji płatności bezpośrednich między państwami członkowskimi, przy stopniowym odchodzeniu od historycznych alokacji. Odnotowanie postulatu części państw członkowskich w zakresie przejściowej kontynuacji SAPS po 2013 r. Utrzymanie środków rynkowych jako „siatki bezpieczeństwa”. Potrzeba wzmocnienia synergii między polityką ROW a pozostałymi politykami UE.

Proces decyzyjny w zakresie WPR Zmiany w procesie decyzyjnym w wyniku Traktatu z Lizbony  wydłużenie i skomplikowanie procesu stanowienia prawa w zakresie WPR, wzmocnienie roli Parlamentu Europejskiego Przed TL: procedura konsultacji – Rada zasięgała opinii PE przed przyjęciem aktu; opinia nie była wiążąca Po TL: zwykła procedura prawodawcza (dawna procedura współdecyzji) – PE decyduje w równym stopniu z Radą 25

Chronologia dalszych prac Debata nad komunikatem w Radzie UE i w Parlamencie Europejskim  konieczne porozumienie Przedstawienie przez KE propozycji legislacyjnych dot. WPR w II połowie 2011 roku (polska Prezydencja) Negocjacje  ostateczny tekst aktów prawnych (2012) Wejście w życie zreformowanej WPR: 1 stycznia 2014 roku

Kilka uwag Kolejna reforma podkreśli wielofunkcyjny charakter WPR – żywność, środowisko, energia, obszary wiejskie WPR coraz mniej decyduje o tym, czy, i ile się produkuje, a coraz bardziej o tym, w jaki sposób gospodaruje się zasobami „Zazielenienie” WPR wzmacnia jej pozycję wobec innych działów budżetu UE (spójność) a jednocześnie zagraża konkurencyjności rolnictwa UE na globalnym rynku Kryzys finansowy legitymizuje kryterium pozycji budżetowej netto w ocenie wariantów różnych elementów reformy przez państwa członkowskie … … co może mieć negatywne konsekwencje dla skuteczności i efektywności tej polityki

Departament Unii Europejskiej i Współpracy Międzynarodowej MRiRW www.minrol.gov.pl Waldemar Guba e- mail: waldemar.guba@minrol.gov.pl