Koło Naukowe Studentów Biblistyki UKSW SPOTKANIA BIBLIJNE Wierzę w Syna Bożego Parafia św. Wincentego a Paulo Otwock 2014

Program 12.02. Biblia – podręcznik wiary. 26.02. Jezus – Bóg i człowiek, będący spełnieniem starotestamentowych zapowiedzi o Mesjaszu. 12.03. Królestwo Boże w przypowieściach Ewangelii Mateusza. 26.03. Św. Marek – ewangelista Jezusa Chrystusa, Syna Bożego. 09.04. W jakiego Jezusa wierzy św. Marek? 23.04. Przylgnąć do Jezusa Chrystusa – Ewangelia wg św. Łukasza. 14.05. „Dziś ze Mną będziesz w raju” (Łk 23, 43b) – teologia zbawienia „dzisiaj” wg św. Łukasza. 28.05. Jezus posłany przez Ojca i objawiający Ojca – tożsamość Jezusa w Ewangelii wg św. Jana. 11.05. Bóstwo i człowieczeństwo Jezusa w czwartej Ewangelii. 18.06. W jakiego Jezusa wierzył św. Paweł?

SPOTKANIE I Biblia – podręcznik wiary ? Czym jest i o czym? Dlaczego Pismo Święte? Skąd, od kogo, do kogo i po co? Czy nadal jest aktualna? Co łączy Biblię i wiarę? Dlaczego jeden Jezus a cztery Ewangelie? ? ?

Pismo Święte Biblia Słowo Boże Stary i Nowy Testament

Biblia, czyli Pismo Święte jest to zbiór ksiąg, które Kościół uznaje za natchnione. Zawiera objawienie Boże i wraz z Tradycją stanowi jeden depozyt wiary i jedną jej regułę.

Sigla biblijne Jest to umowna nazwa konkretnych wersetów w Piśmie Świętym, które powinniśmy lub chcemy znaleźć Wszystkie skróty dotyczące nazw ksiąg Starego i Nowego Testamentu można znaleźć na początku każdego wydania Pisma Świętego

Sigla biblije J 3,17-22 Werset końcowy Nazwa księgi Werset początkowy Numer rozdziału Np. Ps 34, 2-6 powinniśmy przeczytać Psalm 34, wersety od 2 do 6 włącznie.

Biblia Terminem greckim Biblia (l.mn. r. nijakiego) chętnie posługiwali się Ojcowie Kościoła, m.in. Klemens Aleksandryjski, Jan Chryzostom, nadto Orygenes. W łacinie średniowiecznej rzeczownik Biblia zaczęto traktować jako formę l.poj. r. żeńskiego i w takiej formie przyjęto ją w niemal wszystkich językach nowożytnych: Biblia (pol.), la Bible (fr.), die Bibel (niem.), la Bibbia (wł.)

Biblia Termin Biblia pochodzi od greckiego rzeczownika rodzaju żeńskiego h` bi,bloj (he biblos), którego zdrobnieniem jest to. bibli,on (to biblion) rodzaju nijakiego, brzmiące w liczbie mnogiej ta bibli,a (ta biblia). Grecy zapożyczyli ten termin od Egipcjan, którzy odnosili go bądź do materiału piśmienniczego, jakim był papirus wytwarzany w mieście Byblos, bądź do ksiąg. BIBLIA = KSIĘGI

Słowa biblos użyto podczas tłumaczenia Świętego Tekstu na grekę w miejsce hebrajskiego ha-sefer (hebr. zwój, księga)

Wj 17,14 Pan powiedział wtedy do Mojżesza: «Zapisz to na pamiątkę w księgę i wyryj to w pamięci Jozuego, że zgładzę zupełnie pamięć o Amalekicie pod niebem». כְּתֹב זֹאת זִכָּרוֹן בַּסֵּפֶר κατάγραψον τοῦτο εἰς μνημόσυνον ἐν βιβλίῳ

2 Krn 34,14-15 Podczas wydobywania pieniędzy, złożonych w świątyni Pańskiej, kapłan Chilkiasz znalazł księgę Prawa Pańskiego, przekazaną za pośrednictwem Mojżesza. Odezwał się wówczas Chilkiasz i rzekł do sekretarza Szafana: «Znalazłem księgę Prawa w świątyni Pańskiej». I dał ją Szafanowi. סֵפֶר תּוֹרַת־יְהוָה τὸ βιβλίον νόμου κυρίου

1 Mch 12,9 Nie zmusza nas do niej żadna konieczność 1 Mch 12,9 Nie zmusza nas do niej żadna konieczność. Pociechę bowiem swoją mamy w księgach świętych, które są w naszych rękach.

Materiał pisarski PAPIRUS - włókna roślinne PERGAMIN - skóra zwierzęca ATRAMENT: - guma, olej i sadza

Papirus

Produkcja papirusu

Stary i Nowy Testament 2 Kor 3,6 On też sprawił, żeśmy mogli stać się sługami Nowego Przymierza, przymierza nie litery, lecz Ducha; litera bowiem zabija, Duch zaś ożywia. 2 Kor 3,14 Ale stępiały ich umysły. I tak aż do dnia dzisiejszego, gdy czytają Stare Przymierze, pozostaje nad nimi ta sama zasłona, bo odsłania się ona w Chrystusie.

Pismo Święte W Nowym Testamencie istniejące dotychczas księgi biblijne określano terminem „pisma” (por. Mt 21,42; Łk 24,27; Rz 15,4; 1 Kor 15,3) lub „pismo” w odniesieniu do konkretnego ustępu (por. Mk 12,10), albo zbioru (por. J 2,22; 10,35; Ga 3,8.22; 1 P 2,6; 2 P 1,20). Kościół pierwotny używał obu form zamiennie, odnosząc je zarówno do Starego, jak i Nowego Testamentu, o czym świadczą Ireneusz, czy Orygenes. Św. Paweł użył też określenia „pisma święte” (por. Rz 1,2). Stosowali je również m.in. Klemens Rzymski, Cyprian, Augustyn.

Inne nazwy Biblii „Święte Litery” – por. 2 Tm 3,15; Klemens Aleksandryjski, Orygenes „Pismo Boże” – Tertulian, Augustyn „Słowo Boże” - Orygenes

KANON Kanon Pisma Świętego ustalił Sobór Trydencki: Sobór uznał również, że należy dodać do niniejszego dekretu wykaz ksiąg świętych, by nikomu nie mogły zrodzić się wątpliwości, jakie księgi sam Sobór przyjmuje. Podaje się je niżej. Księgi Starego Testamentu: Pięcioksiąg Mojżesza, to jest Księga Rodzaju, Wyjścia, Kapłańska, Liczb, Powtórzonego Prawa; Księga Jozuego, Sędziów, Rut, cztery Księgi Królewskie, dwie Księgi Kronik, Księga Ezdrasza pierwsza i druga, zwana Księgą Nehemiasza, Tobiasza, Judyty, Estery, Joba, Psałterz Dawidowy zawierający sto pięćdziesiąt psalmów, Przypowieści, Eklezjastes, Pieśń nad Pieśniami, Mądrość, Eklezjastyk, Izajasz, Jeremiasz z Baruchem, Ezechiel, Daniel, dwunastu Proroków mniejszych, to jest: Ozeasz, Joel, Amos, Abdiasz, Jonasz, Micheasz, Nahum, Habakuk, Sofoniasz, Aggeusz, Zachariasz, Malachiasz, dwie Księgi Machabejskie - pierwsza i druga. Księgi Nowego Testamentu: cztery Ewangelie: według Mateusza, Marka, Łukasza, Jana; Dzieje Apostolskie spisane przez Ewangelistę Łukasza; czternaście listów Pawła Apostoła: do Rzymian, dwa do Koryntian, do Galatów, do Efezjan, do Filipian, do Kolosan, dwa do Tesaloniczan, dwa do Tymoteusza, do Tytusa, do Filemona, do Hebrajczyków; dwa listy Piotra Apostoła, trzy Jana Apostoła, jeden Jakuba Apostoła, jeden Judy Apostoła i Apokalipsa Jana Apostoła. Gdyby zaś ktoś tych właśnie ksiąg - całych, ze wszystkimi ich częściami, tak jak Kościół katolicki zwykł je czytać i jak się zawierają w starym rozpowszechnionym wydaniu łacińskim - nie przyjął jako świętych i kanonicznych albo gdyby ktoś świadomie i z rozwagą wzgardził wyżej wspomnianą Tradycją, niech będzie wyłączony. Sobór Trydencki, Dekret o przyjęciu świętych ksiąg i Tradycji Tomasz Twardziłowski, Metody Interpretacji Pisma Świętego 2013

KANON BIBLII HEBRAJSKIEJ KANON BIBLII HEBRAJSKIEJ LICZY 24 KSIĘGI (KSIĄG JEST 39, JEDNAK NIEKTÓRE TRAKTUJE SIĘ ŁĄCZNIE) R. Pietkiewicz , Gdy otwierasz Biblię (Aby lepiej słyszeć słowo Pana 1), Haleeis, Wrocław 1995 Tomasz Twardziłowski, Metody Interpretacji Pisma Świętego 2013

Zwój Tory

Biblia Hebrajska TaNaK (Tanach) - akronim dla trzech części Biblii Tora(h) Prawo Nebi’im Prorocy Ketubim Pisma grec. Pentateuch - Pięcioksiąg 1 Mojżeszowa, .2. 3. 4. 5. Księga Rodzaju, Wyjścia, Kapłańska, Liczb, Powtórzonego Prawa Wcześniejsi (riszonim) Jozue, Sędziowie, Samuela (1 i 2), Królowie (1 i 2) Późniejsi (‘acharonim) Izajasz, Jeremiasz, Ezechiel Mniejsi (12): Ozeasz, Joel, Amos, Abdiasz, Jonasz, Micheasz, Nahum, Habakuk, Sofoniasz, Aggeusz, Zachariasz, Malachiasz Psalmy, Przysłowia, Hiob, 5 Megillot (5 zwojów): Pieśń nad Pieśniami, Rut, Lamentacje, Kohelet, Estera Daniel, Ezdrasz, Nehemiasz, Kroniki (1 i 2)

Główne wydarzenia BH Stworzenie Upadek Powołanie Abrahama Wyjście /Exodus/ z Egiptu Przymierze Podbój Królestwo Podział Królestwa Wygnanie Powrót Rdz 1 Rdz 2 – 3 Rdz 12 Wj 3 – 14 Wj 20 – 24; Dt 1 – 33 Joz 5 – 13 1 Sm 8 (Saul); 2 Sm7 (David) 1 Krl 11 2 Krl 17 (Izrael), 25 (Judah) Ezd 1 (Zorobabel), 6 (Ezdrasz)

Biblia – kanon katolicki 73 księgi STARY TESTAMENT 46 KSIĄG (39- kanon protestancki) NOWY TESTAMENT 27 KSIĄG z LXX –tzw. księgi deuterokanoniczne - Tobiasza - Judyty - 1-2 Machabejska - Mądrości - Syracha - Barucha Obejmuje czas od narodzin Jezusa Chrystusa po wizje czasów ostatecznych. Obejmuje czas od stworzenia świata, przez historię narodu wybranego, aż do ostatniego proroka.

Stary Testament Treścią ksiąg ST jest historia i dziedzictwo narodu izraelskiego. Zostały one pierwotnie spisane w języku hebrajskim, aramejskim i greckim. Księgi Starego Testamentu dzieli się na: księgi historyczne księgi prorockie księgi dydaktyczne

Różnice między współczesną Biblia hebrajską a naszym Starym Testamentem inne uporządkowanie i podział ksiąg brak ksiąg deuterokanonicznych (tych, które w okresie "oficjalnej" (ok. 90 roku w Jamni) akceptacji kanonu palestyńskiego nie były znane w wersji hebrajskojęzycznej – kanon aleksandryjski czyli LXX) poszczególne księgi mogą być inaczej nazywane (np. hebrajska Księga Samuela jest w Septuagincie podzielona na 1 i 2 Księgę Królewską, a hebrajska Księga Królewska - na 3 i 4 Księgę Królewską).

Nowy Testament składa się z 27 ksiąg: Treścią Nowego Testamentu jest życie i nauka głoszona przez Jezusa, a także dzieje pierwszych gmin chrześcijańskich. Nowy Testament składa się z 27 ksiąg: Cztery Ewangelie opisy życia Jezusa Ewangelia Mateusza Ewangelia Marka Ewangelia Łukasza Ewangelia Jana Dzieje Apostolskie opisy życia apostołów Listy Apokalipsa - księga prorocza, której autorstwo przypisuje się Janowi Apostołowi. 14 listów Pawła 7 listów powszechnych

Kto jest autorem Biblii? Autorem Pisma Świętego jest Pan Bóg oraz wybrani przez niego ludzie, których on natchnął.

Biblia jest dziełem, które powstało ze współpracy: Autor główny BÓG autor narzędny CZŁOWIEK Tomasz Twardziłowski, Metody Interpretacji Pisma Świętego 2013

Kiedy Bóg mówi, nie gardź Jego słowem… Tomasz Twardziłowski, Metody Interpretacji Pisma Świętego 2013

Biblia jest Słowem Bożym - natchnionym przez Stwórcę objawieniem danym ludziom.

Żaden z pisarzy biblijnych nie przypisywał sobie autorstwa spisywanych słów, lecz podkreślali oni to, że spisują słowo Boże, że robią to pod Jego kierownictwem, z Jego woli.

Pwt 8,3 Utrapił cię, dał ci odczuć głód, żywił cię manną, której nie znałeś ani ty, ani twoi przodkowie, bo chciał ci dać poznać, że nie samym tylko chlebem żyje człowiek, ale człowiek żyje wszystkim, co pochodzi z ust Pana.

Joz 24,27 Następnie Jozue rzekł do zgromadzonego ludu: «Patrzcie, oto ten kamień będzie dla was świadkiem, ponieważ on słyszał wszystkie słowa, które Pan mówił do nas. Będzie on świadkiem przeciw wam, abyście się nie wyparli waszego Boga».

Ezd 7,11 A oto odpis dokumentu, który król Artakserkses wręczył Ezdraszowi, kapłanowi i uczonemu, znawcy słów przykazań Pana i Jego ustaw dla Izraela.

Iz 34,16 Szukajcie w księdze Pańskiej i odczytajcie סֵפֶר יְהוָה

Iz 38,4 Wówczas Pan skierował do Izajasza słowo tej treści…

Lecz On mu odparł: «Napisane jest: Nie samym chlebem żyje człowiek, lecz każdym słowem, które pochodzi z ust Bożych».

1 Tes 4,15 To bowiem głosimy wam jako słowo Pańskie, że my, żywi, pozostawieni na przyjście Pana, nie wyprzedzimy tych, którzy pomarli.

2 Tm 3,16-17 Wszelkie Pismo od Boga natchnione jest i pożyteczne do nauczania, do przekonywania, do poprawiania, do kształcenia w sprawiedliwości, aby człowiek Boży był doskonały, przysposobiony do każdego dobrego czynu.

AUTORSTWO BIBLII - NATCHNIENIE Sobór Trydencki, Dekret o przyjęciu świętych ksiąg i Tradycji: Sobór zdaje sobie dokładnie sprawę z tego, że ta prawda i zasady postępowania znajdują się w księgach spisanych i tradycjach niepisanych, które Apostołowie otrzymali z ust samego Chrystusa lub sami pod natchnieniem Ducha Świętego przejęli i tak je przekazali niejako z rąk do rąk aż do naszych czasów. Sobór, idąc za przykładem prawowiernych Ojców, przyjmuje i czci z jednakowym uczuciem pobożności i szacunku wszystkie księgi tak Starego, jak i Nowego Testamentu, skoro autorem obydwu jest jeden Bóg oraz Tradycje dotyczące wiary i moralności podane ustnie przez Chrystusa lub natchnione przez Ducha Świętego i zachowywane w Kościele katolickim dzięki nieprzerwanej sukcesji. Tomasz Twardziłowski, Metody Interpretacji Pisma Świętego 2013

AUTORSTWO BIBLII - NATCHNIENIE Sobór Watykański I, Dei Filius, 2 Kościół uważa je za święte i kanoniczne nie dlatego, że stanowią one ludzkie tylko dzieło, a potem zostały uznane jego powagą ani dlatego także, iż zawierają objawienie bez błędu, ale dlatego, że spisane pod natchnieniem Ducha Świętego Boga mają za autora i jako takie zostały przekazane Kościołowi. Tomasz Twardziłowski, Metody Interpretacji Pisma Świętego 2013

AUTORSTWO BIBLII - NATCHNIENIE Leon XIII, Providentissimus Deus, 125 Duch Święty (…) swą mocą nadprzyrodzoną pobudził i poruszył pisarzy do pisania i tak piszącym towarzyszył, że to wszystko i tylko to, co im polecił, dobrze rozumem pojęli, wiernie napisać chcieli i właściwie z nieomylną prawdą wyrazili Tomasz Twardziłowski, Metody Interpretacji Pisma Świętego 2013

AUTORSTWO BIBLII - NATCHNIENIE Sobór Watykański II, Dei Verbum, 11 Prawdy przez Boga objawione, które są zawarte i wyrażone w Piśmie Świętym, spisane zostały pod natchnieniem Ducha Świętego. Albowiem święta Matka-Kościół uważa na podstawie wiary apostolskiej księgi tak Starego, jak i Nowego Testamentu w całości, ze wszystkimi ich częściami za święte i kanoniczne, dlatego że spisane pod natchnieniem Ducha Świętego, Boga mają za autora i jako takie zostały Kościołowi przekazane. Do sporządzenia Ksiąg świętych wybrał Bóg ludzi, którymi jako używającymi własnych zdolności i sił posłużył się, aby przy jego działaniu w nich i przez nich, jako prawdziwi autorzy, przekazali na piśmie to wszystko i tylko to, co On chciał. Tomasz Twardziłowski, Metody Interpretacji Pisma Świętego 2013

Pismo Święte zawiera całe Objawienie Boże całe jest natchnione całe jest księgą Kościoła i podstawą jego nauki "Wszelkie Pismo od Boga natchnione jest i pożyteczne do nauczania, do przekonywania, do poprawiania, do kształcenia w sprawiedliwości - aby człowiek Boży był doskonały, przysposobiony do każdego dobrego czynu" (św. Paweł, 2 List do Tymoteusza 3,16-17)

„To zaś co niegdyś zostało napisane, napisane zostało i dla naszego pouczenia, abyśmy dzięki cierpliwości i pociesze, jaką niosą Pisma, podtrzymywali nadzieję” List do Rzymian 15,4

Kiedy powstało Pismo Święte? Pismo Święte powstawało przez ponad 1000 lat, a tworzyło je 40 pokoleń ludzi. Spisano je po hebrajsku, aramejsku i grecku. Pismo Święte spisało ponad 40 autorów, wśród nich byli: rybak, pasterz, lekarz, król. Przetłumaczono je na około 1200 języków i dialektów. Jest najczęściej wydawaną książką na świecie. Hieronim określał cały ten zbiór mianem Bibliotheca Divina - Boski (Boży) Księgozbiór.

Historia powstania Biblii Jest historią powstawania i rozwoju starożytnych tradycji przedstawiających historię zbawienia, poczynając od prehistorii biblijnej wraz z powiadaniem o stworzeniu, przez historię narodu wybranego, który przez zawarcie przymierza stał się szczególną własnością Boga aż do przyjścia na świat Jezusa Chrystusa.

Historia ta została spisana przez wielu autorów, w różnych okresach i w rozmaitych środowiskach, aby ukazać kolejne etapy historii zbawienia przez wzajemne relacje między Bogiem i człowiekiem.

Etapy formowania się Biblii Przepowiadanie ustne Spisanie poszczególnych tradycji Redakcji księgi: wybór materiału synteza materiału adaptacja dla potrzeb wspólnoty język i główna myśl teologiczna

Tłumaczenia Biblii Już w starożytności Biblia była tłumaczona; pierwsze przekłady to: - Septuaginta LXX (grecki ST- kanon aleksandryjski) Peszitta (syryjski ST i NT) Targumy (ST aramejski) Wulgata (ST i NT łacina) Starożytny fragment Septuaginty

Polskie przekłady Pierwszym zachowanym polskim przekładem był pochodzący z 1. połowy XV wieku Psałterz Floriański. Jednymi z pierwszych tłumaczeń Biblii na język polski były: Biblia Leopolity lub Biblia Szarffenbergowska (całość wydana w 1561 roku) Biblia Brzeska lub Radziwiłłowska (wydana w 1563 roku) Biblia Nieświeska (1582 rok) Biblia Wujka (katolicka, wydana w całości w 1599 roku) Biblia Gdańska (luterańska, wydana w 1632 roku w Gdańsku)

Współczesne przekłady

Dlaczego warto czytać Biblię... Bez Pisma Świętego nie dojdziemy do świętości!  Św. Hieronim

W Biblii znajdujemy akurat tyle, ile szukamy: to co wielkie i Boże, gdy szukamy tego, co wielkie i Boże; to co ważne i historyczne, gdy szukamy tego, co ważne i historyczne; A nie znajdujemy w ogóle niczego, gdy niczego nie szukamy. Głodni znajdują w niej pokarm do syta, lecz dla sytych jest księgą odpychającą jeszcze przed otwarciem. Biblia mówi o nowym świecie, świecie Boga. Karl Barth

  Przyjmując Chrystusa, otwieracie się na ostateczne Słowo Boga, na tego, w którym Bóg dał się w pełni poznać i który wskazał nam drogę wiodącą do Niego.  Cały Nowy Testament jest hymnem na cześć nowego życia dla tego, kto wierzy w Chrystusa i żyje w Jego Słowach. Jan Paweł II

Lektura Biblii… to początek naprawdę niezwykłej przygody, która zmieniła życie bardzo wielu osób to bardzo trudna lektura, która stawia wiele wymagań czytelnikowi, to nie pojedyncza księga - lecz wiele ksiąg, napisanych w różnych językach i epokach, w różnych rodzajach literackich i rozmaitymi stylami wymaga od czytelnika pewnej wiedzy: zarówno oczytania w Biblii, jak wiedzy o jej historii i o czasach, w jakich powstawała często nie ma gotowej odpowiedzi na pytanie, czy dane zdanie Pisma Świętego można zaraz i dosłownie zastosować w życiu; trzeba je czytać razem z całością przesłania biblijnego i zgodnie z jego duchem.

Warto czytać, ponieważ… Biblia objawia charakter Boga, pozwala poznać Jego oczekiwania i zamiary wobec człowieka Słowa i nakazy Boże spisane w Biblii zostały wypowiedziane i spisane dla wszystkich czasów i we wszystkich czasach zachowują swą aktualność Znajomość Biblii sprawia, że wiara staje się dojrzalsza, mądrzejsza, ponieważ obraz Boga jaki kształtuje w nas Biblia wykracza poza nasze ograniczenia i wyobrażenia Warto czytać całą Biblię, ponieważ niektóre temat ukazane na początku Biblii (Ks. Rodzaju) mają swoje dopełnienie w Nowym Testamencie (proroctwa, Apokalipsa)

KILKA UWAG O BIBLII  Domniemane sprzeczności Biblii z wiedzą naukową i historyczną okazują się skutkiem powierzchownego odczytania jej tekstów. Pismo Święte jest prawdziwe i bezbłędne w tym, co świadomie do wierzenia podaje. Prawda pojedynczych tekstów zawiera się w prawdzie całej Biblii. Te pojedyncze wypowiedzi mogą zawierać wielkie prawdy, ale mogą też być częściowe, a w związku z tym wymagać ulepszenia i dopełnienia przez inne.

Trudności współczesnego odbiorcy…. ludzkie słowa i pojęcia historycznie są uwarunkowane i związane z konkretną sytuacją Trudności wynikające z różnic między światem odbiorcy a światem Biblii. Należy brać pod uwagę różnice: Historyczne Geograficzne Mentalne Literackie

Różnice historyczne… Biblia ST i NT Biblia zbiór pism napisanych przez ludzi, którzy żyli 2, 3 tysiące lat temu Biblia ST i NT Pradzieje biblijne Dawid, Salomon -4000 -2000 -1000 1000 2000 5760 Okresy w których pisano Biblię Okresy opisywane przez Biblię

Chronologia biblijna 931 podział królestwa Salomona na ok. 2100 migracje - Amoryci w Palestynie ? Ok. 1750‑1720 Abraham 1720‑1560 Hyksosi w Egipcie ? Ok. 1250‑1230 wyjście Izraelitów z Egiptu - Mojżesz Ok.1200-1025 okres Sędziów Ok. 1020-1010 Saul 1010 -970 Dawid 970-931 Salomon 931 podział królestwa Salomona na Królestwo Północne ze stolicą Samarią trwa do 722 r. najazd Asyryjczyków Królestwo Południowe – Juda – Jerozolima do 586 r. najazd Babilończyków 586-538 - Wygnanie babilońskie 538- 333 Czasy perskie – edykt Cyrusa - powrót z wygnania, odbudowa Jerozolimy i świątyni 332 – Aleksander Wielki zajmuje Palestynę – panowanie hellenistyczne do 167 r. przed Chr. 167 powstanie Judy Machabeusza 63 przed Chr. Pompejusz zajmuje Palestynę – panowanie rzymskie do 395 roku

Palestyna pod panowaniem Egiptu, Asyrii, Babilonii Persji Grecji Rzymu Bizancjum, kalifatów muzułmańskich, krzyżowców, ottomańskich Turków Brytyjczyków od 1948 państwo Izrael

Różnice geograficzne… Bible Lands Overview Azja Mniejsza Bliski Wschód Afryka Północna Europa Południowa This slide shows the major areas of the earth covered by the Bible text. obszar zwany „żyznym półksiężycem” Środowisko geograficzne odludna pustynia po której odbywa się bezustanna wędrówka, poszukiwanie miejsc nadających się do osiedlenia, walki o wodopoje i tereny do wypasu, w Mezopotamii powodzie, a w Palestynie upały i susze.

Różnice mentalne Nomadzi i półkoczownicy, przekaz tradycji ustny – opowieści – idealizacja pasterza - Bóg jest dobrym pasterzem; Rozwój miast - negatywny - obraz miasta dobrobyt i przepych (np. Sodoma, Jerycho; pozytywne – kultura miejska – rozwój instytucji - spisywanie praw i tradycji Hebrajczyk jest człowiekiem pytającym nie wątpiącym ufnie oczekuje odpowiedzi od Boga, jest niezłomnie przekonany, że Bóg istnieje Bóg Izraela jest współwędrujący, wspomagajacy i współwalczący „Bóg ojców” Historia dla człowieka ST jest rzeczywistością określoną przez obietnice, które wskazują na przyszłość

Gatunki biblijne pochodzące z innego środowiska Różnice literackie… Gatunki biblijne pochodzące z innego środowiska Dialog Mowy Psalm Hymn Kronika Pieśń Kazanie List Przypowieść (parabola) Aforyzm Proroctwo - wyrocznie Poemat Modlitwa Apokalipsa

Jeden Jezus – 4 Ewangelie Ewangelia wg... MATEUSZA MARKA ŁUKASZA JANA KTO?  tradycyjnie przypisywany autor? celnik i apostoł (Mk 3,18;  Mt 9,9; 10,3; Łk 6,15; Dz 1,13) "Jan Marek z Jerozolimy" (Dz 12,12; 15,37; Kol 4,10; Flm 1,24; 1Pt 5,13) lekarz I towarzysz Pawła (Kol 4,14; 2 Tm 4,11; Flm 1,24) Jan, syn Zebedeusza;  jeden z 12 apostołów (Mk 1,19; 3,17; por. J 21,2) KTO?  przyjmowany autor? dwujęzyczny (aramejski & grecki) judeochrześcijanin; „uczony”13,52? dwujęzyczny (aramejski & grecki) chrześcijanin z 2. generacji; "młodzieniec” 14,51-52? nawrócony z pogan chrześcijanin;  wykształcony, grecki "historyk"; klient Teofila (1,1-4)? "ukochany uczeń" i jego judeochrześcijański następca (19,35; 21,20-24)

Ewangelia wg… MATEUSZA MARKA ŁUKASZA JANA DO KOGO? przyjmowani odbiorcy? Lepiej wykształceni Żydzi, którzy uwierzyli w Jezusa, problem stanowi Prawo większość poganie, nowo nawróceni, stający wobec prześladowań Dobrze usytuowani chrześcijanie z pogan w środowisku miejskim, samozadowoleni Zróżnicowane, większość Żydzi, trochę pogan, Samarytanie, i in. CO? głównym tematem „Ewangelii"? księga "dziedzictwa" Jezusa (1,1) i większość Jego "nauczania" (28,20) opowiadanie "dobrej nowiny" (1,1) o Jezusie, szczególnie Jego czynów i Jego śmierci "ułożona relacja"/ „opisać po kolei” (1,3), aby zdobyć "pewność nauki" (1,1-4) "świadectwo" i "znaki" dla wierzących (20,30n; 21,24n) DLACZEGO? wspólnota, okoliczności i cel autora? Aby przekazać nauczanie wspólnotę z wewnętrznym dylematem i zewnętrznymi wrogami Aby podtrzymać na duchu grupy będące w trudnym położeniu i prześladowane Aby zmienić wierzących, by swoją wiarę przełożyli pełniej na praktykę Aby umocnić grupę, wyłączoną przez Żydów z ich wiary.

ŹRÓDŁA Wstęp ogólny do Pisma Świętego, J. Szlaga (red.), Pallotinum, Poznań-Warszawa 1986. Wstęp do Starego Testamentu, L. Stachowiak (red.), Pallotinum, Poznań 1990. Wstęp do Nowego Testamentu, R. Rubinkiewicz (red.), Pallotinum, Poznań 1996. R. Pietkiewicz, Gdy otwierasz Biblię (Aby lepiej słyszeć słowo Pana 1), Haleeis, Wrocław 1995. Szczególne podziękowania należą się Pani prof. dr hab. Annie Kuśmirek za udostępnienie materiałów do przygotowania niniejszej prezentacji.