Kształtowanie postaw. Wychowanie do wartości Kształtowanie postaw. Wychowanie do wartości. Kierunek polityki oświatowej państwa nr 3 na rok szk. 2016/2017 Opracowanie: Anna Ogrodnik, Mariola Gajek-Czapla i Maria Stachowicz-Polak Regionalny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli i Informacji Pedagogicznej „WOM” w Rybniku

„Wartości to esencja wychowania; są jak zapach lawendy: lawenda bez zapachu to siano. Tak wychowanie bez Wartości traci wszystko…” /Pino Pellegrino/

Literatura – Wartości w wychowaniu Wykaz pozycji zwartych i artykułów na: http://absta.pl/wartoci-wychowanie-do-wartoci-rodzina-a-wartoci-wydawnictwa-zw.html PBP w Rybniku, filia w Raciborzu, Sabina Frost, zestawienie bibliograficzne Wychowanie do wartości, II 2016. Wybrane: Rosenberg M.B. (2006). Edukacja wzbogacająca życie, Jacek Santorski&Co Agencja Wyd., Warszawa. Rosenberg M.B. (2008). Rozwiązywanie konfliktów poprzez porozumienie bez przemocy, Jacek Santorski&Co Agencja Wyd., Warszawa. Rosenberg M.B. (2013), To, co powiesz może zmienić świat. O języku pokoju w świecie konfliktów, tłum. Joanna Gładysek, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa. Hiszpańska B. (1994). Pomóż młodzieży znaleźć wartości – drogowskazy. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych przy MEN. Kozielecki J. (1980). Koncepcje psychologiczne człowieka. PIW Koźmińska I., Olszewska E. (2011). Z dzieckiem w świat wartości, Warszawa: Świat Książki. Kunowski S. (2003). Wartości w procesie wychowania. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”. Łukaszewski W. (1984). Szanse rozwoju osobowości. Książka i Wiedza. Mądrzycki T., (1976). Metody zmiany postaw. W: Czapów C. (red): Kształtowanie motywacji i postaw, Warszawa. Mellibruda J. (1980). Poszukiwanie samego siebie. Nasza Księgarnia.

Ostrowska K. (2000). W poszukiwaniu wartości (t. 1,2). Gdańsk GWP. Pietrasiński Z. (1977). Kierowanie własnym rozwojem. Iskry. Płużański T. (1988). Poszukiwania. Szkice z filozofii człowieka. Książka i Wiedza. Reykowski J., Motywacja, postawy prospołeczne a osobowość, PWN, Warszawa 1986. Rudniański J. (1975). Homo cogitans. O myśleniu twórczym i kryteriach wartości. Wiedza Powszechna. Siemianowski A. (ks.) (1993). Człowiek a świat wartości. Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentianum Skolimowski H. (1989) Nadzieja matką mądrych. Warszawa: ZBZ „Sangha” Szymański M.J. (2000) Młodzież wobec wartości. Próba diagnozy. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych. Śliwerski B. (1998). Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Dymara B. , Cholewa-Gałuszka B. R. , Kochanowska E. (2011) Dymara B. , Cholewa-Gałuszka B.R., Kochanowska E. (2011). Sztuka bycia człowiekiem. Wydawnictwo Impuls, Kraków. Środa M. (opracow). O wartościach i problemach społecznych – wybór tekstów z etyki polskiej dla nauczycieli i uczniów szkół średnich. Święcicka H. (1993). Świat moich wartości. Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej. Tillman D. (2004). Wychowanie w duchu wartości. Poszerzanie świata. Warszawa: WSiP S.A. Tischner J. (1988). Myślenie według wartości. Kraków: ZNAK. Friedemann Schulz von Thun (t.2 - 2001). Sztuka rozmawiania. Tom 2 - Rozwój osobowy. Kraków: Wydawnictwo WAM. Wołosiuk B. (2010). Wychowanie jako poszukiwanie wartości w edukacji wczesnoszkolnej. Wydawnictwo KUL. Vopel K.W. (2003). Nie samym chlebem... Eksperymenty dla modzieży wyjaśniające znaczenie wartości. Kielce: Wyd. Jedność.

Linki do wybranych materiałów: http://www.fidesetratio.org.pl/files/plikipdf/olbrycht1.pdf prof. UŚ, dr hab. Katarzyna Olbrycht, „Wychowanie do wartości”. Scenariusze lekcji wychowawczych autorstwa Małgorzaty Firsiof w: „Między nami polonistami” (2005 – 2006). http://www.sp12gliwice.xo.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=52:qpozosta-sob-wartoci-ktore-cenimyq-konspekt-lekcji&catid=9:publikacje-nauczycieli Scenariusz lekcji autorstwa Aleksandry Lasik, SP 12 w Gliwicach. http://www.profesor.pl/publikacja,3448,Scenariusze,Swiat-ludzkich-wartosci-scenariusz-zajec-warsztatowych-dla-klasy-VI Scenariusz „Świat ludzkich wartości”, Danuta Wlazły. http://www.profesor.pl/publikacja,1297,Scenariusze,Scenariusz-zajec-wychowawczych-w-I-kl-Gimnazjum-pogadanka-na-temat-Nasz-swiat-wartosci Scenariusz „Świat naszych wartości”, Elżbieta Bijacik-Knappe http://www.sp12.ids.czest.pl/pr/szkola_wartosci.pdf „Szkoła - świat wartości i ideałów”, Joanna Biczak file:///C:/Users/user/Downloads/scenariusz%20lekcji%20wychowawczej%20w%20gimnazjum.pdf Scenariusz lekcji wychowawczej w kl. II gimnazjum „W poszukiwaniu istoty ważnych wartości: Czy lojalność i uczciwość oraz praca twórcza i cwaniactwo to synonimy?” M. Piątkowska, „Edukacja wobec wartości”, na stronie Polskiego Komitetu Światowej Organizacji Wychowania Przedszkolnego OMEP: http://www.omep.org.pl/teoria/104-edukacja-wobec-wartoci.html

Oferowane formy doskonalenia - Konferencja Ośrodka Rozwoju Edukacji w Warszawie – odbyła się 25 X 2016 r. w Katowicach: „Program wychowawczy i działania profilaktyczne w szkołach i placówkach systemu oświaty. Rekomendowane kierunki działań” W programie m.in.: wykład „Wychowanie – wiedza o człowieku i wartościach”, wykład „Wolontariat w wychowaniu”, dyskusja „Wychowanie i wartości w szkole – w stronę praktycznych rozwiązań”, pozostałe tematy – sesja warsztatowa: promocja zdrowia, przeciwdziałanie uzależnieniom, profilaktyka agresji i przemocy, w tym cyberprzemocy.

Konferencja w Rybniku – w ramach programu wykorzystania środków na dofinansowanie doskonalenia nauczycieli w 2016 r. „Wychowanie do wartości” Organizator - ŚKO, 23 XI 2016 r. w Rybniku. W programie: „Wychowanie patriotyczne we współczesnej szkole”, „Ceremoniał szkolny. Uroczystości i symbole szkolne”, „Wartości preferowane w wychowaniu i edukacji”, „Teleologiczne i aksjologiczne podstawy edukacji”. Pozostałe konferencje ŚKO – listopad 2016 r.: http://www.kuratorium.katowice.pl/index.php?page=NewsPage&menuItemId=316 Bezpieczeństwo, profilaktyka, wychowanie

Inne propozycje form dosk. z problematyki wychowania do wartości Szkolenia w Ośrodku Rozwoju Edukacji w Warszawie: http://szkolenia.ore.edu.pl/ Warsztaty w ofercie RODNiIP „WOM w Rybniku: „Wychowanie jako poszukiwanie wartości”, „Edukacja regionalna w szkole/placówce” (kurs dosk.), „Inny w klasie – realizacja podstawy programowej w zakresie wielokulturowości”, „Bez nienawiści – stop hejtowaniu w sieci” (warsztat), „Uroczystości i symbole szkolne” (warsztat), „ABC wolontariatu” (kurs dosk.), „Coachingowe lekcje wychowawcze” (kurs dosk.), „Dziecko w świecie antywartości” (warsztat).

Wojewódzka Konferencja w RODNiIP „WOM” w Rybniku „Wychowanie jako fundament kształtowania postaw społeczno-moralnych dzieci i młodzieży” Planowana w lutym 2017 r. Cele Konferencji: dostrzeganie wpływu czynników środowiskowych na proces kształtowania się systemów wartości i postaw społeczno – moralnych dzieci i młodzieży, wymiana doświadczeń z zakresu skuteczności podejmowanych działań i realizowanych programów wychowawczych i profilaktycznych, wypracowanie materiałów edukacyjnych dot. pracy z wartościami i kształtowania postaw, do wykorzystania w pracy z uczniami. W programie: Wykłady, warsztaty do wyboru: Jak przywrócić znaczenie podstawowych wartości we współczesnym świecie antywartości? Jak otworzyć serca dzieci na to, co ważne i istotne? Kamienie milowe w rozwoju społeczno - moralnym młodzieży Wychowanie do wartości w szkole – w stronę praktycznych rozwiązań.

Wychowanie to proces Wychowanie to proces prowadzący do tego, by wychowanek doszedł do pełni osobowego rozwoju (?) „Pomaganie wychowankowi w rozwoju i ułatwianie mu realizowania swoich możliwości” (H.Rylke, G.Klimowicz) „Proces samorzutnego rozwoju w zakresie różnego rodzaju doświadczenia nabywanego przez wychowanka” (S.Kunowski) „Wychowanie to uczenie dzieci czerpania przyjemności z tego, co dobre.” (Platon, za: Mary Pipher w: „Ocalić Ofelię”)

Koniec (epoki) wychowania??? Zmiana warunków wychowania, która doprowadziła do bezradności osób odpowiedzialnych za proces wychowania (nauczycieli i rodziców). „Praca pedagogiczna przekształciła się w czynność wykonywaną dla niej samej” (w: Otto Speck: „Być nauczycielem. Trudności wychowawcze w czasie zmian społeczno-kulturowych.” GWP, Gdańsk 2005). Konsekwencje: niepewność co do norm moralnych, poczucie niespełnienia oczekiwań, sprzeczności w postępowaniu, lęki, rezygnacja, kapitulacja. Wyzbywanie się złudzeń, że można naprawić zaburzenia w funkcjonowaniu jednostki przez zastosowanie specjalistycznych środków zaradczych czy wdrożenie programów interwencyjnych (np. terapie).

Czynniki ryzyka i chroniące Czynniki chroniące: silna więź emocjonalna z rodzicami, szacunek do norm i autorytetów, przynależność/ tożsamość/ partnerstwo, umiejętność rozwiązywania problemów, poczucie sensu życia/ działań, wrażliwość społeczna, regularne praktyki religijne/poszukiwania duchowe, pasje/zamiłowania, inne – jakie? Prawidłowe rozpoznanie czynników ryzyka i czynników chroniących w danym środowisku pozwala na określenie stopnia zagrożenia młodzieży.

www.npseo.pl Wymaganie 5. Kształtowane są postawy i respektowane normy społeczne. „Szkoła lub placówka realizuje działania wychowawcze i profilaktyczne, które są dostosowane do potrzeb uczniów i środowiska. Działania szkoły lub placówki zapewniają uczniom bezpieczeństwo fizyczne i psychiczne, a relacje miedzy wszystkimi członkami społeczności szkolnej są oparte na wzajemnym szacunku i zaufaniu. Zasady postępowania i współżycia w szkole lub placówce są uzgodnione i przestrzegane przez uczniów, pracowników szkoły i placówki oraz rodziców. W szkole lub placówce są realizowane działania antydyskryminacyjne obejmujące całą społeczność szkoły lub placówki. W szkole lub placówce, wspólnie z uczniami i rodzicami, analizuje się podejmowane działania wychowawcze i profilaktyczne, w tym mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań. Ocenia się ich skuteczność oraz, w razie potrzeb, modyfikuje.”

Jakie wyzwania stawia przed szkołą wymaganie 5? „Po pierwsze postawy uczniów buduje się przez działania, a nie przez słowa. Program wychowawczy nie opiera się zatem na pogawędkach i kazaniach, lecz na doświadczaniu znaczenia wierności takim lub innym wartościom w praktyce. Stąd silne akcentowanie „działań wychowawczych” w treści omawianego wymagania. Po wtóre – rzecz oczywista, ale jak wynika z dotychczasowych badań ewaluacyjnych wcale nie powszechna – nauczyciel wychowuje własnym przykładem. Wychowanie zatem polega na wychowywaniu siebie na oczach innych.”  ************* „W refleksji edukacyjnej przyjęło się rozumienie autorytetu jako wzoru czy swoistych przymiotów i kompetencji wychowawców, zwiększających ich możliwości oddziaływania na wychowanków, przekazywania im wiedzy, postaw, wartości i formowania określonych umiejętności. Autorytet pedagogiczny staje się koniecznym warunkiem właściwego przebiegu procesu edukacji.” Źródło: www.npseo.pl

WARTOŚĆ „Podstawowa kategoria aksjologiczna oznaczająca wszystko to, co cenne i godne pożądania, co stanowi cel dążeń ludzkich. Uznane wartości stanowią podstawę ocen, norm i wzorów kulturowych.” [Encyklopedia PWN]

Piramida naszych wartości, czyli jak dokonywać w życiu lepszych wyborów? – przykładowo Przedszkole Raj Malucha w Wejcherowie, żródło: https://www.google.pl/search?q=piramida+warto%C5%9Bci&espv=2&biw=1280&bih=918&tbm=isch&tbo=u&source

System wartości służy pełniejszemu rozwojowi tego, co w człowieku najbardziej ludzkie, co odróżnia go od innych istot żywych. „Powiada się, że tym, czego poszukujemy jest sens życia. Otóż nie sądzę, abyśmy szukali właśnie tego. Myślę, że tym o co nam chodzi, jest doświadczenie życia jako takiego, tak by nasze realne przeżycia na płaszczyźnie czysto fizycznej wywoływały rezonans w głębi naszej najbardziej wewnętrznej istoty i rzeczywistości, byśmy naprawdę doznali upojenia faktem życia” Joseph Campbell – mitograf, antropolog, religioznawca, myśliciel („Bohater o tysiącu twarzy”, „Maski Boga”, „Potęga mitu”)

Sposób istnienia wartości Stanowisko subiektywistyczne wartości są zmienne, zależne do czasu, miejsca, okoliczności, wartości są subiektywne, my nadajemy wartość rzeczom, sytuacjom. Stanowisko obiektywistyczne wartości są niezależne od nas, wartości są tym, co staramy się urzeczywistnić w sobie i w świecie, w którym żyjemy, bez względu na to, co stanowi aktualną modę.

Hierarchia wartości (wg Maxa Schelera) Wartości niższe to takie, które umożliwiają realizację wartości wyższych Każda wartość ma swoją wartość negatywną Wartości hedonistyczne Wartości witalne Wartości utylitarne Wartości duchowe Wartości religijne

Wartości hedonistyczne przyjemność przykrość ból rozkosz

Wartości witalne zdrowie tężyzna choroba słabość witalna szlachetność odwaga

Wartości duchowe estetyczne poznawcze prawne piękno prawda brzydota wdzięk prawne sprawiedliwość niesprawiedliwość słuszność wierność prawość poznawcze prawda fałsz obiektywność

Wartości religijne święte nieświęte sacrum profanum „Wartość może być celem – i wtedy stanowi wartość wyższą, bądź jest środkiem do celu – i jako taka ma status wartości niższej.” [prof. UŚ, dr hab. Katarzyna Olbrycht – „Wychowanie do wartości”]

„Serce” jako „zmysł” aksjologiczny Wartości poznajemy w aktach emocjonalnych Ludzie mają zróżnicowaną dyspozycję do poznawania wartości: od wysokiej wrażliwości aksjologicznej do aksjologicznej "ślepoty„ Rozum jest „ślepy” na wartości, więc porządek rozumu jest różny od porządku serca (Pascal)

Typologia systemów wartości Antropocentryczne (np. marksizm) Teocentryczne (np. chrześcijaństwo) Biocentryczne (np. głęboka ekologia) Kosmocentryczne (np. buddyzm) Wartości to fundament oceny rzeczywistości w kategoriach moralnych dobra i zła, co jest podstawą podejmowania decyzji.

Dyskusje o życiu z księdzem prof. J.S. Tischnerem „Wiele w życiu musimy. Ale nie musimy czynić zła. A jeśli jakaś siła, jakiś strach, zmusza nas do czynienia zła, to nie zmusi nas do tego, byśmy tego zła chcieli. Tym bardziej nie zmusi nas do tego, abyśmy trwali w tym chceniu. W każdej chwili możemy wznieść się ponad siebie i zacząć wszystko od nowa.” „Miłość sama w sobie jest "nie do pojęcia", ale dzięki miłości możemy "pojąć wszystko". ” Ksiądz prof. Józef StanisławTischner Dyskusja na 3 lekcje? 

Potrzeba wychowania moralnego „Bagatelizowanie albo całkowite ignorowanie wymiaru moralnego pozbawia praktykę wychowawczą i terapeutyczną niezbędnej podbudowy i dłużej nie można przechodzić nad tym do porządku dziennego” Wychowanie moralne jako rodzaj autonomicznego kształcenia [w: Otto Speck – źródło j.w]

Teorie rozwoju moralnego człowieka „Rozwój moralny człowieka jest stopniowym dochodzeniem do odkrycia dobra jako czegoś uniwersalnego i zobowiązującego. Zarówno w wymiarze życia osobistego, jak i społecznego. Jest przechodzeniem od niższych etapów rozwoju moralnego do wyższych. Proces ten można ująć na podstawie głównych nurtów teoretycznych: teorii społecznego uczenia się i psychoanalizy, neopsychoanalitycznej teorii rozwoju moralnego Eriksona oraz teorii poznawczo-rozwojowych (strukturalnych) w ujęciu Piageta i Kohlberga. Każda z tych teorii ukazuje różne mechanizmy i czynniki rozwojowe. Wszystkie jednak zmierzają do ukazania rozwoju, przebiegającego od silnego uzależnienia i uległości wobec wpływów zewnętrznych oraz ciągłej walki ze sobą przez przezwyciężanie kryzysów, do autonomii moralnej.” Źródło: „Wybrane psychologiczne teorie rozwoju moralnego człowieka”, Dariusz Buksik; w: Seminare. Poszukiwania naukowe 13 (1997 r.), str. 147- 166. Muzeum Historii Polski, 1997. Dostępne na bazhum.muzhp.pl http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Seminare_Poszukiwania_naukowe/Seminare_Poszukiwania_naukowe-r1997-t13/Seminare_Poszukiwania_naukowe-r1997-t13-s147-166/Seminare_Poszukiwania_naukowe-r1997-t13-s147-166.pdf

Wartości w procesie wychowania Decydują o egzystencji człowieka, sensie i jakości jego życia, relacjach interpersonalnych, stosunku do siebie, rodziców, rówieśników, nauczycieli i świata. Wymuszają dokonywanie wyborów. Refleksja dojrzałego człowieka: „Uważam się za kompetentnego, godnego miłości, samodzielnego i odpowiedzialnego człowieka”. „Aby słowa nabrały pedagogicznej skuteczności muszą one być adekwatne do zaistniałej sytuacji. Trzeba też żeby nauczyciel był autonomicznym i tożsamym, a więc wiernym wypowiadanym słowom, głoszonym wartościom i realizowanym czynom, a także i skutkom swoich działań.” [w: „Wartości edukacyjne”, Kazimierz Denek, Ryszard Urbański-Korż, Poznań 2001 r.: http://www.andragog.strefa.pl/strony/wartedcz1.htm

K. Ciżkowicz jest zdania, że "edukacja ujmowana w kategoriach wartości i celów wpłynie na życie codzienne młodych pokoleń tak, by nie popadały one w wyuczoną obojętność, bezradność ani nie ulegały histerii zmian w otaczającym ich dynamicznym świecie, by nie błąkały się po sztucznym świecie mediów oraz świątyniach konsumpcji, gdy utracą busolę aksjologiczną„. Ciżkowicz K., Hierarchia wartości młodzieży (Między chaosem a porządkiem), Bydgoszcz (2001) Warunek uwewnętrznienia wartości przez młodzież? Przyjęcie tych wartości od wychowawców – wzorców = autorytetów, które widoczne są i afirmowane w ich stylu życia i postawach – tak aby deklaracja = realizacja = kompromitacja

Wpływ czynników środowiskowych na proces kształtowania się systemów i hierarchii wartości Istotne problemy wychowawcze rozwiązywane są w szkołach metodami psychologicznymi, chociaż wcześniej było inaczej – rozpatrywała je etyka i aksjologia. Są dostępne metody i środki pozwalające skutecznie zneutralizować ludzkie sumienie, by otworzyć przestrzeń totalnej relatywności w myśleniu, postawie, działaniu i czynach. Skutki?... Widoczne są na co dzień… „Spadek zaufania do starszego pokolenia spowodował, że obecnie młodzieży brakuje autorytetów politycznych i moralnych, które mogłyby wprowadzić porządek i wytyczyć jasny kierunek w chaosie wartości.” [art.: Znaczenie wartości w edukacji, Opracowanie: Mariola Sosnowska - nauczycielka SP w Strzygach – dostęp http://www.profesor.pl/mat/n12/n12_m_sosnowska_050108_3.php

Rodzina Tradycja Wartości Jeszcze do niedawna usankcjonowane tradycją wartości stanowiły podstawę funkcjonujących w danej społeczności wzorów kulturowych, zachowań oraz postaw jednostek i grup społecznych. Kształtowały je doświadczenia pokoleń w codziennym życiu – również rodzinnym, gdzie normy obyczajowe stanowiły trwałą tradycję. „Tradycja jest regulatorem i stymulatorem życia jednostkowego i społecznego. Ponieważ sama jest wartością – ma wpływ na inne wartości” [I. Bukowska-Floreńska, Rodzina na Górnym Śląsku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2007]

Rodzina Tradycja Wartości Wśród badaczy kultury Górnego Śląska istnieje powszechne przekonanie, iż najwyższą wartość tradycyjnej rodzimej ludności Górnego Śląska stanowi rodzina, która odpowiada za kształtowanie człowieka jako osoby świadomej tego, co jest wartością.

Czerpanie wzorców z własnej kultury „(…) Pragnę Was jeszcze zachęcić, abyście nadal strzegli swojej tożsamości, pielęgnując więzi rodzinne, pogłębiając znajomość swojego języka i starając się przekazywać swą bogatą tradycję młodemu pokoleniu” /Papież Jan Paweł II, Sopot, 5 czerwca 1999/  

Dojrzewanie do wartości Poznawanie i nazywanie wartości, Uwrażliwianie na wartości (klasy I – III), Uczenie języka wartości np. poprzez kontakt z literaturą, Uświadamianie hierarchii wartości, Kontakt z drugą osobą utożsamiającą wartości w swojej postawie życiowej, Kształtowanie się postaw (fundamentem – proces wartościowania), Podejmowanie dyskusji, ocenianie moralne, ustosunkowywanie się do sytuacji i postaw społecznych, Etyczne wybory dokonywane świadomie, również w konfliktach wartości.

Wychowanie moralne = Wychowanie do wartości= Wychowanie etyczne „Ponieważ wszelkie wychowanie kojarzy się ze świadomym i celowym oddziaływaniem także na zachowania i postawy zgodne z obowiązującymi normami i wartościami moralnymi, to poniekąd wychowanie tożsame jest z wychowaniem moralnym. Rozwój moralny zarówno w sferze poznawczej, tj. uświadomieniu sobie tego co dobre lub złe, jak i w sferze emocjonalnej, tzn. w rozwijaniu wrażliwości moralnej i w sferze behawioralnej, czyli w konkretnym postępowaniu moralnym. Szczególna rolę przywiązuje się do dokonywania trafnej oceny własnych i cudzych zachowań i postaw w kategorii dobra i zła.” prof. Mieczysław Łobocki

Dobro, piękno, prawda… „Poza ww. triadą do ogólnoludzkich wartości zalicza się między innymi: demokrację, humanizm, solidarność, godność i prawa człowieka, dobra wspólne, pracę, wolność, sprawiedliwość, sumienność, rzetelność, pokój  W wychowaniu i kształceniu istotne są takie wartości jak: uznawanie tolerancji, poszanowanie odmiennych opinii, miłość bliźniego, przeciwstawianie się egoizmowi, poczucie odpowiedzialności, niezależność działania i otwarcie na inne kultury.” w: M. Piątkowska, „Edukacja wobec wartości”, na stronie Polskiego Komitetu Światowej Organizacji Wychowania Przedszkolnego OMEP: http://www.omep.org.pl/teoria/104-edukacja-wobec-wartoci.html

Jak pracować z wartościami? Zachęcanie pedagogów i opiekunów do traktowania edukacji jako sposobu na wykształcenie w uczniach pewnej filozofii życia, wspomagającej ich dojrzewanie, pełny rozwój i decyzje, a tym samym sprzyjającej włączaniu się do społeczności z szacunkiem, zaufaniem i poczuciem sensu. „Zetknięcie się z nośnikiem wartości, ich sformułowanie i analiza, działanie zgodnie z wartościami - są to sposoby wprowadzania materiału nauczania, którego opanowanie może służyć zaszczepieniu uczniom wartości.” K. Denek, Poszukiwanie lepszego systemu wychowania i kształcenia, w:  Perspektywy i kierunki rozwoju pedagogiki, red. J. Gnitecki, S. Palka, Kraków-Poznań 1999.

Praca z wartościami ma pomóc uczniom w budowaniu, uzyskiwaniu szacunku dla siebie, co jest warunkiem realizacji całej reszty celów (wartości). W: „Nie samym chlebem...” (Eksperymenty dla młodzieży wyjaśniające znaczenie wartości), K.W. Vopel, Wyd. Jedność, Kielce 2003.

Międzynarodowy program p. t Międzynarodowy program p.t.: „Wychowanie w duchu wartości” Living Values: An Educational Program Podstawą LVEP jest międzynarodowy projekt, zainicjowany i rozwinięty w 1995r. przez Brahma Kumaris z okazji 50 rocznicy powstania ONZ. Projekt ten nazwany „Dzielmy się Naszymi Wartościami dla Lepszego Świata”, koncentrował się na 12 wartościach. Cele LVEP: Pomaganie jednostce w zgłębianiu istoty różnych wartości oraz w dostrzeżeniu praktycznych konsekwencji wcielania ich w życie w odniesieniu do samego siebie, do innych, do społeczności i do całego świata. Pogłębianie zrozumienia, motywacji i odpowiedzialności w związku z dokonywaniem pozytywnych wyborów jednostkowych i społecznych.

Jego motto, zapożyczone z tekstu Preambuły Kart Narodów Zjednoczonych, brzmi: „Przywróćcie wiarę w podstawowe prawa człowieka, w godność i znaczenie istoty ludzkiej…” LVEP zrodził się w dniu, kiedy to 12 pedagogów z różnych stron świata zebrało się w głównej siedzibie UNICEF-u w Nowym Jorku w sierpniu 1996r. i dyskutowało o potrzebach dzieci, o własnych doświadczeniach w pracy nad wprowadzaniem wartości, a także o tym, jak wychowawcy mogliby integrować wartości w celu lepszego przygotowania uczniów do wchodzenia w życie. Do chwili bieżącej program został wprowadzony do 7tys. placówek w 74 krajach.

Inspirowanie jednostek do wyboru własnych: osobistych, społecznych, moralnych i duchowych wartości i do zrozumienia praktycznych metod ich kształtowania i pogłębiania. 12 Wartości: Pokój, Szacunek, Miłość, Odpowiedzialność, Szczęście, Współdziałanie, Uczciwość, Pokora, Tolerancja, Prostota, Jedność, Wolność

Strona internetowa LVEP: www.livingvalues.net Krajowy koordynator w Polsce: Jolanta Cyraniak poland@livingvalues.net http://wartosci-zycia.org (chwilowo strona nieczynna, ostatnie aktualności z 2010 r….) (źródło: Tillman Diane: „Wychowanie w duchu wartości – poszerzanie świata 8-14 lat”, WSiP S.A. Warszawa 2004)

Edukacja na rzecz praw człowieka Kompas – Edukacja o prawach człowieka w pracy z młodzieżą (Wyd. 2 – przedruk z poprawkami, 2015) (2012) Publikacja: Rada Europy Rok: 2015 Dostępność online (28 euro): https://book.coe.int/eur/en/human-rights-education-intercultural-education/6583-compass-manual-for-human-rights-education-with-young-people-2012-edition-fully-revised-and-updated.html Dostępność języków: angielski, francuski Kompasik – Edukacja na rzecz praw człowieka w pracy z dziećmi (2008) Rok: 2008 Dostępność online (wersja drukowana – 28 euro, wersja PDF – 19 euro):https://book.coe.int/eur/en/human-rights-education-intercultural-education/3989-compasito-manual-on-human-rights-education-for-children.html Wersja polska dostępna jest do pobrania ze strony Stowarzyszenia dla Dzieci i Młodzieży SZANSA Zasoby COMPASS są również dostępne na stronie http://www.coe.int/en/web/compass

Jak ograniczać uprzedzenia? Rola nauczyciela / wychowawcy: Poddawaj wątpliwość to, co się wokół Ciebie dzieje Szanuj prawa innych Nie podążaj ślepo za „uzgodnioną” rzeczywistością Odrzuć nawyk zrzucania winy na innych Doceń wartość wyboru i odpowiedzialności Traktuj ludzi jak niepowtarzalne jednostki, nie w oparciu o ich rasę, płeć, preferencje seksualne, itd. Stwarzaj okazje do współpracy, wymiany doświadczeń, dyskusji, integracji aby zmniejszać dystans społeczny. Wsparcie w realizacji - materiały: „Dyskryminacja w szkole – obecność nieusprawiedliwiona” (O budowaniu edukacji antydyskryminacyjnej w systemie edukacji formalnej w Polsce; raporty z badań), Towarzystwo Edukacji Antydyskrymiancyjnej, Warszawa 2015.) „Zakładki” (Przeciwdziałanie mowie nienawiści w sieci poprzez edukację o prawach człowieka), podręcznik Rady Europy, Koalicja Bez nienawiści, Warszawa 2015.

„Przyjmij do wiadomości, że: Nie ma dwóch takich samych ludzi. Każdy problem można rozwiązać. Im bardziej elastyczny jest człowiek, tym ma większe szanse na sukces. Każdy dokonuje najlepszego spośród wyborów, jakie ma w danym momencie. Podłożem każdego zachowania jest intencja. Sam staniesz się tym, o czym stale myślisz. Nie zawsze jesteś w stanie decydować o samym zdarzeniu, ale możesz sam decydować o własnej reakcji na to zdarzenie.” W: Jolanta Ambrosewicz –Jacobs, „Tolerancja. Jak uczyć siebie i innych”, Wyd. Villa Decius, Kraków 2003

CELE w pracy z wartościami Uzmysłowienie dzieciom jak ważne są wartości w życiu każdego człowieka. Pomoc w budowaniu postawy szacunku dla siebie. Rozwijanie umiejętności rozpoznawania i nazywania wartości moralnych. Doskonalenie umiejętności dokonywaniu wyboru „prawdziwych” wartości. Postrzeganie wartości jako drogowskazów w życiu (decyzje warunkowane moralnie).

Wychowanie i profilaktyka = prewencja? „Mniej skuteczni nauczyciele gaszą pożary, a najskuteczniejsi instalują system przeciwpożarowy” – prewencja! „Gotowe rozwiązania nie istnieją. Nie ma również gotowych odpowiedzi, których oczekujemy od dzieci. Kładziemy nacisk na proces odkrywania i poznawania, a nie na wynik.” Breaux A., Whitaker T., Jak to robią najlepsi nauczyciele? 7 prostych sekretów, Wyd. Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2011r. 49

WYCHOWUJEMY – UCZĄC UCZYMY – WYCHOWUJĄC Aleksander Nalaskowski - artykuł: „Szkoła jako zorganizowane zaprzeczanie przekonaniu o niepowtarzalności człowieka”, w: Wychowanie na rozdrożu; red. F. Adamski; Wyd. UJ 1998.

www.wom.edu.pl Dziękujemy Państwu za uwagę