Adrian Batkowski

organy administracji publicznej; urzędy obsługujące organy administracji publicznej; służby, inspekcje, straże w ramach swojej właściwości; podmioty krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego; ochotnicze straże pożarne i inne podmioty ratownicze nie wchodzące w skład krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego; zakłady opieki zdrowotnej oraz jednostki systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego; samorządowe jednostki organizacyjne; organizacje pozarządowe wykonujące zadania ochrony ludności a w szczególności społeczne organizacje obowiązane do realizacji wszystkich lub niektórych zadań ochrony ludności; podmioty zarządzające systemami monitorowania sytuacji zagrożeń; podmioty realizujące ostrzeganie i alarmowanie ludności.

1) związane z możliwością wystąpienia sytuacji zagrożenia, polegające na: monitorowaniu zagrożeń i szacowaniu ryzyka ich wystąpienia, przeciwdziałaniu ich występowania, przygotowaniu organizacyjnym i rzeczowym do reagowania, przygotowaniu warunków do ewakuacji ludności, przygotowaniu warunków do ochrony ludności i zabezpieczenia mienia, w tym budowie i utrzymaniu budowli ochronnych oraz dostosowanie istniejących obiektów do pełnienia funkcji takiej budowli,

przygotowaniu i szkoleniu podmiotów ochrony ludności do współdziałania, w tym prowadzenie ćwiczeń, opracowywaniu i wdrażaniu programów ochrony ludności, tworzeniu rezerw zasobów służących ochronie ludności, prowadzeniu edukacji społeczeństwa z zakresu ochrony ludności, w tym kształtowanie świadomości zagrożeń i adekwatnych zachowań społecznych, planowaniu i przygotowaniu procesu podniesienia poziomu gotowości do reagowania podmiotów ochrony ludności, planowaniu i przygotowaniu procesu przekształcenia odpowiednich podmiotów ochrony ludności w organizacje obrony cywilnej;

2) związane z wystąpieniem sytuacji zagrożenia, polegające na: informowaniu, ostrzeganiu i alarmowaniu ludności, wymianie i analizowaniu informacji pochodzących z systemów monitorowania sytuacji zagrożeń pomiędzy podmiotami ochrony ludności, reagowaniu, podejmowaniu interwencji oraz działań ratowniczych przez właściwe podmioty ochrony ludności, wskazywaniu i oznaczaniu stref niebezpiecznych, prowadzeniu ewakuacji ludności, zapewnieniu funkcjonowania służb użyteczności publicznej, zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku publicznego, zapewnieniu ochrony przed skutkami zagrożeń chemicznych, biologicznych i radiacyjnych oraz likwidowaniu skutków spowodowanych ich wystąpieniem,

zapewnieniu osobom poszkodowanym opieki medycznej, psychologicznej a także pomocy prawnej, zapewnieniu osobom poszkodowanym pomocy społecznej oraz stworzenie warunków zaopatrzenia w żywność, wodę i energię, informowaniu rodzin o poszkodowanych, stworzeniu warunków i możliwości identyfikacji osób poszkodowanych, organizowaniu, koordynowaniu udzielania i przyjmowania pomocy humanitarnej, doraźnym grzebaniu zmarłych.

wójt (burmistrz, prezydent miasta); starosta; wojewoda; zarząd województwa; minister właściwy do spraw wewnętrznych oraz inni ministrowie kierujący działami administracji rządowej, którym podlegają bądź są przez nich nadzorowane podmioty ochrony ludności

Do zadań wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w zakresie ochrony ludności na obszarze gminy należy: realizacja w ramach własnych kompetencji zadań z zakresu ochrony ludności określonych w art. 5 ust. 1; inicjowanie i organizowanie współpracy pomiędzy podmiotami wykonującymi zadania ochrony ludności, działającymi na obszarze gminy; planowanie, zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń i ćwiczeń z zakresu reagowania na potencjalne zagrożenia; koordynowanie funkcjonowania ochrony ludności na terenie gminy; nadzorowanie w ramach posiadanych kompetencji realizacji zadań ochrony ludności przez podmioty ochrony ludności; organizowanie i utrzymanie elementów systemu monitorowania sytuacji zagrożeń oraz alarmowania i ostrzegania ludności; umożliwienie uczestnictwa radnych i pracowników urzędu gminy w szkoleniach i ćwiczeniach.

Do zadań starosty w zakresie ochrony ludności w powiecie należy: realizacja w ramach własnych kompetencji zadań z zakresu ochrony ludności określonych w art. 5 ust. 1; inicjowanie i organizowanie współpracy w zakresie ochrony ludności pomiędzy gminami oraz organizacjami i podmiotami wykonującymi zadania ochrony ludności, działającymi na obszarze powiatu; zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń i ćwiczeń z zakresu ochrony ludności; koordynowanie realizacji zadań ochrony ludności na terenie powiatu; organizowanie i utrzymanie elementów systemu monitorowania sytuacji zagrożeń oraz alarmowania i ostrzegania ludności; udzielanie pomocy samorządom gminnym w zakresie realizacji zadań dotyczących ochrony ludności w szczególności obejmujących: pozyskiwanie i wykorzystywanie niezbędnych zasobów, skierowanie do działań na teren gminy w sytuacjach zagrożeń posiadanych zasobów, wspólną realizację przedsięwzięć będących jednocześnie zadaniami zarówno samorządu powiatowego i gminnego, udzielanie pomocy organizacyjno-planistycznej przez powiatowe organy, służby i inspekcje; umożliwienie uczestnictwa radnych i pracowników urzędu powiatowego w odpowiednich szkoleniach i ćwiczeniach.

Do zadań wojewody w zakresie ochrony ludności w województwie należy: nadzór w zakresie wykonywania zadań zleconych i koordynacja wykonywania zadań własnych z zakresu ochrony ludności przez wójtów, burmistrzów, prezydentów miast i starostów oraz przez podmioty ochrony ludności w województwie a także nad systemem ostrzegania i alarmowania; realizacja w ramach własnych kompetencji zadań z zakresu ochrony ludności określonych w art. 5 ust.1 ; materialne wspieranie gmin i powiatów; koordynowanie współpracy gmin i powiatów w zakresie pozyskiwania i wykorzystania zasobów poprzez wymianę informacji o posiadanych zasobach i potrzebach w tym zakresie; zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń, ćwiczeń z zakresu ochrony ludności; tworzenie rezerw materiałowych i sprzętowych służących ochronie ludności; przedkładanie niezbędnych informacji i propozycji do wojewódzkiego programu ochrony ludności; opracowywanie informacji i analiz dotyczących ochrony ludności w województwie.

Do zadań ministra właściwego do spraw wewnętrznych w zakresie ochrony ludności należy: analizowanie zagrożeń mających wpływ na bezpieczeństwo i ochronę ludności; przygotowywanie i wdrażanie rozwiązań organizacyjnych dla potrzeb ochrony ludności; realizacja w ramach własnych kompetencji zadań z zakresu ochrony ludności określonych w art. 5 ust.1; koordynowanie funkcjonowania ochrony ludności na obszarze kraju; organizowanie i koordynowanie współpracy międzynarodowej w zakresie ochrony ludności; określanie zasad i procedur udzielania i przyjmowania oraz koordynowania pomocy humanitarnej ; opracowywanie założeń programowych oraz kierunków kształcenia i szkolenia w zakresie ochrony ludności; inicjowanie działalności naukowo-badawczej dotyczącej ochrony ludności; planowanie potrzeb w zakresie środków finansowych i materiałowych niezbędnych do realizacji zadań własnych w zakresie ochrony ludności; przygotowywanie propozycji do projektu budżetu państwa w zakresie ochrony ludności; prowadzenie działalności inwestycyjnej w zakresie ochrony ludności o charakterze ogólnokrajowym; analizowanie corocznych wydatków podmiotów ochrony ludności na zadania związane z ochroną ludności; planowanie rezerw na potrzeby ochrony ludności w ramach rezerw gospodarczych określonych w art.3 ust.2 ustawy z dnia 30 maja 1996 r. o rezerwach państwowych (Dz. U. z 2007 r. Nr 89, poz. 594, i 2008 r. Nr 227, poz.1505); popularyzowanie wiedzy o bezpieczeństwie i ochronie ludności wśród społeczeństwa.

Fundamentalnym zadaniem państwa jest zapewnienie swoim obywatelom ochrony życia i mienia w każdym czasie i w każdych warunkach. Jasno podkreślają to zawarte w Konstytucji gwarancje ochrony przed katastrofalnymi zagrożeniami przemysłowymi, klęskami żywiołowymi i skutkami działań zbrojnych. Organy administracji rządowej i samorządowej zostały zobligowane do sprostania tym zapewnieniom zarówno w czasie pokoju, jak również podczas wojny. Do ochrony ludności i likwidacji lokalnych zagrożeń w okresie pokoju przeznaczone są etatowe siły ratownicze [Państwowa Straż Pożarna (PSP), Policja, służby: medyczne, sanitarno- epidemiologiczne, weterynaryjne, ochrony środowiska i inne] oraz wydzielone pododdziały sił zbrojnych, a także (przy dużych rozmiarach zagrożenia) ludność cywilna. Ich zadaniem jest udzielanie niezbędnej pomocy w razie zaistnienia wypadków drogowych, kolejowych, awarii sieci elektrycznych i gazowych.

Działaniami ratowniczymi w okresie pokoju kieruje wyznaczona osoba z PSP, koordynując swoje działania z właściwym miejscowo organem samorządu terytorialnego (wójtem, burmistrzem, starostą, wojewodą – w zależności od rozmiaru zagrożenia). W okresie wojny likwidacją nadzwyczajnych zagrożeń zajmą się wszystkie siły i środki, będące w dyspozycji na danym obszarze, pod kierownictwem właściwego miejscowo organu do spraw obrony cywilnej (wójtem, burmistrzem, starostą, wojewodą – w zależności od rozmiaru zagrożenia). W przypadku niedostatecznych predyspozycji przez te osoby, organy zwierzchnie mogą wyznaczyć inną, merytorycznie kompetentną, osobę.

Bezapelacyjnie to Państwowa Straż Pożarna (PSP) odgrywa jedną z najważniejszych ról wśród służb ratownictwa i ochrony ludności. Stanowi ona zawodową, umundurowaną i wyposażoną w specjalistyczny sprzęt formację, powołaną do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami. PSP to swoista siła interwencyjna podczas zdarzeń katastrofalnych. W podsystemie ratownictwa i ochrony ludności jej działalność jest wspierana przez inne służby, straże i instytucje państwowe oraz przez sieć organizacji pozarządowych. Szeregi Państwowej Straży Pożarnej zasila przeszło 30 tys. funkcjonariuszy, na których czele stoi Komendant Główny Straży Pożarnej, podległy Ministrowi Spraw Wewnętrznych.

Wachlarz zadań PSP od momentu jej powstania uległ znacznemu rozszerzeniu. Nie kojarzy się już ze swoją pierwotną powinnością – gaszeniem pożarów, ale również z organizowaniem i prowadzeniem akcji ratowniczych w sytuacjach kryzysowych, obejmujących m.in. katastrofy i wypadki komunikacyjne, budowlane czy te o podłożu chemicznym. Państwowa Straż Pożarna to również miejsce pracy osób nadzorujących przestrzeganie przepisów przeciwpożarowych, prowadzących badania naukowe w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej i ochrony ludności.

Państwowa Straż Pożarna nierzadko pełni funkcję koordynatora akcji ratunkowej na miejscu katastrofy, synchronizując współdziałanie swoich funkcjonariuszy z policjantami i załogą pogotowia ratunkowego. Ostatnie dziesięciolecie zaowocowało falą innowacyjnych zmian w zakresie rozdysponowanych pojazdów i sprzętu ratowniczo-gaśniczego. Co ważniejsze, zweryfikowano i zmodyfikowano wewnętrznie obowiązujące procedury działania tak, by były adekwatne do wymogów jakie stawia obecna rzeczywistość.

Istotną rolę podczas ochrony ludności pełnią centralne organy administracji rządowej oraz organy administracji terytorialnej z wojewodami, starostami i wójtami na czele. W Polsce funkcjonuje wiele organizacji realizujących różne grupy zadań z zakresu ratownictwa i ochrony ludności, stosownie do przepisów prawa krajowego. Spośród podstawowych można wymienić:

pracujące w trybie doraźnym: ‒ Państwowe Ratownictwo Medyczne, ‒ ratownictwo morskie, ‒ ratownictwo górskie, ‒ ratownictwo wodne, ‒ ratownictwo górnicze, ‒ ratownictwo gazowe, ‒ ratownictwo energetyczne, ‒ Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy,

pracujące w trybie zwyczajnym: ‒ służby komunalne, ‒ służby opieki społecznej, ‒ służba zdrowia, ‒ służby sanitarno-epidemiologiczne ‒ służby ochrony środowiska, ‒ oraz liczne organizacje pozarządowe.

Działania w zakresie ochrony ludności w sposób bezpośredni podejmują przede wszystkim państwowe służby ratownicze (Państwowa Straż Pożarna, zawodowe straże pożarne, państwowe ratownictwo morskie, medyczne, chemiczne, radiacyjne, techniczne), organizacje ratownicze o charakterze społecznym (Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Polski Czerwony Krzyż), a także prywatne firmy ratownicze. Ochrona ludności znajduje również miejsce wśród obowiązków obrony cywilnej. Ponadto ochroną ludności zajmują się służby ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, jak Policja, Straże Miejskie/Gminne, Straż Ochrony Kolei czy prywatne agencje ochrony. W przypadku, gdy wyżej wymienione podmioty nie radzą sobie w obliczu zaistniałej sytuacji kryzysowej, wszelkie działania związane z ochroną ludności przejmują Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej

Ochrona ludności obejmuje również działania natury psychologicznej. Są one podejmowane przez Polskie Towarzystwo Psychologiczne poprzez powoływanie Ośrodków Interwencji Kryzysowej oraz udzielania przez specjalistów wsparcia dla ratowników podczas podejmowania działań ratunkowych. Ochrona ludności przyjmuje ponadto wymiar prawny poprzez ratyfikację międzynarodowych zasad, broniących fundamentalnych i powszechnych interesów obywateli (m. in. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Europejska Konwencja Praw Człowieka).

Stowarzyszenie,,Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej” posiadając status organizacj i pożytku publicznego jest ogólnopolskim, samorządnymm, trwałym zrzeszeniem posiadającym osobowość prawną. Związek zrzesza ochotnicze straże pożarne i inne osoby prawne wykonując zadania o charakterze użyteczności publicznej w zakresie ochrony przeciwpożarowej, ratownictwa i bezpieczeństwa powszechnego

Siły i środki OSP zabezpieczają głównie miejscowości i tereny, w których nie ma JRG PSP oraz są niezbędne do likwidacji skutków klęsk żywiołowych i zdarzeń dużych (pożarów, katastrof ) wymagających znacznych ilości ratowników.

pełni szereg istotnych funkcji: pomocy bezpośredniej, profilaktyczna, innowacyjna, aktywizowania, wychowawcza, reprezentacji interesów. Pomoc bezpośrednia polega na podejmowaniu działań, służących zapewnieniu bezpieczeństwa na wodach(ratownicy WOPR mogą brać udział w operacjach ratowniczych podczas zagrożeń powszechnych, katastrof naturalnych i awarii technicznych, w tym powodzi i pożarów na wodach). Profilaktyka opiera się na promowaniu zasad bezpieczeństwa na wodach i powszechnej nauce pływania ( akcja pod hasłem: „Każdy ratownik WOPR - nauczycielem pływania”). Innowacyjność polega na urzeczywistnianiu nowych pomysłów i rozwiązań, opiniowaniu sprzętu przydatnego w ratownictwie wodnym. Ważną funkcją WOPR jest wychowanie młodzieży i dorosłych w duchu krzewienia kultury fizycznej, kształtowanie postaw ukierunkowanych na niesienie pomocy potrzebującym i poszanowanie dla środowiska naturalnego

GOPR i TOPR działają w celu zapewnienia bezpieczeństwa osób przebywających w górach. Prowadzą szkolenia i instruktaże w zakresi e udzielania pierwszej pomocy w każdych warunkach, przygotowania się do wyjścia w góry, radzenia sobie w sytuacjach ekstremalnych, dobierania sprzętu narciarskiego i turystycznego, ale przede wszystkim ratują życie osobom, często w warunkach ekstremalnych, narażają własne.