Struktura samorządu terytorialnego - samorząd gminny, - samorząd powiatowy, - samorząd wojewódzki.

Od r., tj. od chwili wejścia w życie ustaw reformujących administrację publiczną, w Polsce funkcjonuje trójstopniowa struktura samorządu terytorialnego. Obejmuje ona: - samorząd gminny, - samorząd powiatowy i - samorząd wojewódzki. Na każdym z wymienionych szczebli działają organy stanowiące (w postaci rady w przypadku gmin i powiatów, oraz sejmiku w przypadku województwa) oraz wykonawcze, tj. zarządy. Podstawą ich funkcjonowania są następujące przepisy: Od r., tj. od chwili wejścia w życie ustaw reformujących administrację publiczną, w Polsce funkcjonuje trójstopniowa struktura samorządu terytorialnego. Obejmuje ona: - samorząd gminny, - samorząd powiatowy i - samorząd wojewódzki. Na każdym z wymienionych szczebli działają organy stanowiące (w postaci rady w przypadku gmin i powiatów, oraz sejmiku w przypadku województwa) oraz wykonawcze, tj. zarządy. Podstawą ich funkcjonowania są następujące przepisy:

- ustawa z dnia r.o samorządzie powiatowym (Dz. U. Nr 91, poz. 578), - ustawa z dnia r.o samorządzie województwa (Dz. U. Nr 91, poz. 576), - ustawa z dnia r.o administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 91, poz. 577), - ustawa z dnia r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej, - ustawa z dnia r. o samorządzie gminnym (Tekst jedn. Dz. U. z 1996r. Nr 13, poz. 74, ze zm.) - ustawa z dnia r.o samorządzie powiatowym (Dz. U. Nr 91, poz. 578), - ustawa z dnia r.o samorządzie województwa (Dz. U. Nr 91, poz. 576), - ustawa z dnia r.o administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 91, poz. 577), - ustawa z dnia r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej, - ustawa z dnia r. o samorządzie gminnym (Tekst jedn. Dz. U. z 1996r. Nr 13, poz. 74, ze zm.)

Władzą ustawodawczą samorządu gminy jest rada gminy. Ustawodawca wprowadził generalną zasadę domniemania kompetencji na rzecz rady, co oznacza, że jest ona organem właściwym we wszystkich sprawach z zakresu działania gminy, o ile nie zostały one wyraźnie zastrzeżone do właściwości innych organów. Rada gminy składa się z radnych wybieranych w wyborach powszechnych na 4 - letnią kadencję. Liczba radnych zależy od liczby mieszkańców danej gminy: w gminach do mieszkańców wynosi 15 osób, zaś w gminach największych - do 100 radnych. Władzą ustawodawczą samorządu gminy jest rada gminy. Ustawodawca wprowadził generalną zasadę domniemania kompetencji na rzecz rady, co oznacza, że jest ona organem właściwym we wszystkich sprawach z zakresu działania gminy, o ile nie zostały one wyraźnie zastrzeżone do właściwości innych organów. Rada gminy składa się z radnych wybieranych w wyborach powszechnych na 4 - letnią kadencję. Liczba radnych zależy od liczby mieszkańców danej gminy: w gminach do mieszkańców wynosi 15 osób, zaś w gminach największych - do 100 radnych.

Rada gminy obraduje na posiedzeniach plenarnych (sesjach), zwoływanych przez przewodniczącego w razie potrzeby, ale nie rzadziej niż raz na kwartał. Rady mogą powoływać swoje organy, zarówno stałe jak i pomocnicze, do wykonywania określonych zadań, np. w postaci rozmaitych komisji: rewizyjnych, budżetowych itp. Kompetencje rady gminy Rada gminy została wyposażona w następujące kompetencje: - organizacyjne, polegające m.in. na: a) uchwalaniu statutu gminy, b) zawieraniu porozumienia w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej, Rada gminy obraduje na posiedzeniach plenarnych (sesjach), zwoływanych przez przewodniczącego w razie potrzeby, ale nie rzadziej niż raz na kwartał. Rady mogą powoływać swoje organy, zarówno stałe jak i pomocnicze, do wykonywania określonych zadań, np. w postaci rozmaitych komisji: rewizyjnych, budżetowych itp. Kompetencje rady gminy Rada gminy została wyposażona w następujące kompetencje: - organizacyjne, polegające m.in. na: a) uchwalaniu statutu gminy, b) zawieraniu porozumienia w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej,

c) podejmowaniu uchwał w sprawie tworzenia i przystępowania do spółek lub spółdzielni, ich rozwiązywania czy występowania z nich, d) podejmowaniu uchwał w sprawie współdziałania z innymi gminami, - programowe, polegające m.in. na: a) uchwalaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, b) uchwalaniu programów gospodarczych, c) uchwalaniu budżetu gminy, - finansowo - majątkowe, polegające na dysponowaniu mieniem gminy, m.in.: a) w drodze przekazywania go do korzystania jednostkom pomocniczym, b) poprzez podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat gminnych, c) w drodze podejmowania uchwał o emitowaniu obligacji gminnych, d) przez podejmowanie uchwał o zaciągnięciu długoterminowych pożyczek c) podejmowaniu uchwał w sprawie tworzenia i przystępowania do spółek lub spółdzielni, ich rozwiązywania czy występowania z nich, d) podejmowaniu uchwał w sprawie współdziałania z innymi gminami, - programowe, polegające m.in. na: a) uchwalaniu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, b) uchwalaniu programów gospodarczych, c) uchwalaniu budżetu gminy, - finansowo - majątkowe, polegające na dysponowaniu mieniem gminy, m.in.: a) w drodze przekazywania go do korzystania jednostkom pomocniczym, b) poprzez podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat gminnych, c) w drodze podejmowania uchwał o emitowaniu obligacji gminnych, d) przez podejmowanie uchwał o zaciągnięciu długoterminowych pożyczek

- kreacyjne, związane z wybieraniem i odwoływaniem sekretarza i skarbnika gminy, - kontrolne, polegające na: a) ustalaniu kierunków działania, b) przyjmowaniu sprawozdań z tej działalności, c) udzielaniu absolutorium z wykonania budżetu gminy, - podejmowanie uchwał w innych sprawach, m.in. dotyczących herbu gminy, nazw ulic i placów, wznoszenia pomników, - ponadto do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy z zakresu działania gminy, które nie zostały wyraźnie przekazane innym organom. - kreacyjne, związane z wybieraniem i odwoływaniem sekretarza i skarbnika gminy, - kontrolne, polegające na: a) ustalaniu kierunków działania, b) przyjmowaniu sprawozdań z tej działalności, c) udzielaniu absolutorium z wykonania budżetu gminy, - podejmowanie uchwał w innych sprawach, m.in. dotyczących herbu gminy, nazw ulic i placów, wznoszenia pomników, - ponadto do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy z zakresu działania gminy, które nie zostały wyraźnie przekazane innym organom.

Rada powiatu Zgodnie z art. 1 ustawy o samorządzie powiatowym, powiat stanowi lokalną wspólnotę samorządową, zajmującą określone terytorium. Powiat, podobnie jak gmina, ma z jednej strony wymiar społeczny, gdyż obejmuje z mocy prawa ogół mieszkańców jako wspólnotę, z drugiej zaś strony - wymiar "terytorialny", ponieważ elementem wyznaczającym powiat jest także jego obszar. W Polsce istnieją dwie kategorie powiatów, w postaci: - powiatów ziemskich, obejmujących całe obszary graniczących ze sobą gmin; jest ich obecnie 308, - miast na prawach powiatu, obejmujących cały obszar miasta; ich liczba wynosi 65. Rada powiatu Zgodnie z art. 1 ustawy o samorządzie powiatowym, powiat stanowi lokalną wspólnotę samorządową, zajmującą określone terytorium. Powiat, podobnie jak gmina, ma z jednej strony wymiar społeczny, gdyż obejmuje z mocy prawa ogół mieszkańców jako wspólnotę, z drugiej zaś strony - wymiar "terytorialny", ponieważ elementem wyznaczającym powiat jest także jego obszar. W Polsce istnieją dwie kategorie powiatów, w postaci: - powiatów ziemskich, obejmujących całe obszary graniczących ze sobą gmin; jest ich obecnie 308, - miast na prawach powiatu, obejmujących cały obszar miasta; ich liczba wynosi 65.

Zadania powiatu polegają na wykonywaniu zadań publicznych o charakterze ponadgminnym, obejmujących m.in. - zadania w zakresie infrastruktury publicznej (drogi, gospodarka nieruchomościami, obiekty i urządzenia użyteczności publicznej), - zadania w zakresie spraw społecznych (edukacja, pomoc społeczna, ochrona zdrowia, ochrona dóbr kultury), - zadania w zakresie porządku i bezpieczeństwa publicznego itp. Ponadto w drodze ustawowej mogą być przekazywane do właściwości powiatu określone zadania z zakresu administracji rządowej. Władzą ustawodawczą powiatu jest rada powiatu, składająca się z radnych wybieranych na 4 - letnią kadencję w wyborach powszechnych. Zadania powiatu polegają na wykonywaniu zadań publicznych o charakterze ponadgminnym, obejmujących m.in. - zadania w zakresie infrastruktury publicznej (drogi, gospodarka nieruchomościami, obiekty i urządzenia użyteczności publicznej), - zadania w zakresie spraw społecznych (edukacja, pomoc społeczna, ochrona zdrowia, ochrona dóbr kultury), - zadania w zakresie porządku i bezpieczeństwa publicznego itp. Ponadto w drodze ustawowej mogą być przekazywane do właściwości powiatu określone zadania z zakresu administracji rządowej. Władzą ustawodawczą powiatu jest rada powiatu, składająca się z radnych wybieranych na 4 - letnią kadencję w wyborach powszechnych.

W powiatach liczących do mieszkańców wybieranych jest 20 radnych, natomiast w powiatach powyżej mieszkańców wybieranych jest dodatkowo po 5 radnych na każde rozpoczęte mieszkańców, ale liczba radnych nie może być większa niż 60 osób. Rada powiatu, podobnie jak rada gminy, korzysta z domniemania kompetencji, czyli jest ona właściwa we wszystkich sprawach należących do zakresu działania powiatu, o ile nie zostały one wyraźnie przekazane do właściwości innych organów. W powiatach liczących do mieszkańców wybieranych jest 20 radnych, natomiast w powiatach powyżej mieszkańców wybieranych jest dodatkowo po 5 radnych na każde rozpoczęte mieszkańców, ale liczba radnych nie może być większa niż 60 osób. Rada powiatu, podobnie jak rada gminy, korzysta z domniemania kompetencji, czyli jest ona właściwa we wszystkich sprawach należących do zakresu działania powiatu, o ile nie zostały one wyraźnie przekazane do właściwości innych organów.

Do wyłącznej kompetencji rady powiatu należą sprawy: - organizacyjne; obejmują one m.in.: a) uchwalanie aktów prawa miejscowego obowiązujących na terenie powiatu b) uchwalanie statutu powiatu, c) tworzenie i wyposażanie w majątek jednostek organizacyjnych powiatu, d) podejmowanie decyzji o współdziałaniu z innymi jednostkami samorządowymi, - finansowo - majątkowe, polegające np. na: a) uchwalaniu budżetu powiatu, b) uchwalaniu podatków i opłat lokalnych, c) podejmowaniu uchwał dotyczących spraw majątkowych (np. w zakresie zbycia, obciążania, czy dzierżawy nieruchomości), Do wyłącznej kompetencji rady powiatu należą sprawy: - organizacyjne; obejmują one m.in.: a) uchwalanie aktów prawa miejscowego obowiązujących na terenie powiatu b) uchwalanie statutu powiatu, c) tworzenie i wyposażanie w majątek jednostek organizacyjnych powiatu, d) podejmowanie decyzji o współdziałaniu z innymi jednostkami samorządowymi, - finansowo - majątkowe, polegające np. na: a) uchwalaniu budżetu powiatu, b) uchwalaniu podatków i opłat lokalnych, c) podejmowaniu uchwał dotyczących spraw majątkowych (np. w zakresie zbycia, obciążania, czy dzierżawy nieruchomości),

d) emisji obligacji powiatowych itp. - kadrowe, związane z wybieraniem członków zarządu powiatu, sekretarza oraz skarbnika powiatu, - kontrolne, polegające w głównej mierze na stanowieniu o kierunkach działania zarządu powiatu i przyjmowaniu sprawozdań z tej działalności, oraz podejmowaniu uchwał w sprawie udzielenia lub odmowy udzielenia absolutorium zarządowi z wykonania budżetu, - podejmowanie uchwał w innych sprawach powiatu, jak np. dotyczących herbu czy flagi powiatu. d) emisji obligacji powiatowych itp. - kadrowe, związane z wybieraniem członków zarządu powiatu, sekretarza oraz skarbnika powiatu, - kontrolne, polegające w głównej mierze na stanowieniu o kierunkach działania zarządu powiatu i przyjmowaniu sprawozdań z tej działalności, oraz podejmowaniu uchwał w sprawie udzielenia lub odmowy udzielenia absolutorium zarządowi z wykonania budżetu, - podejmowanie uchwał w innych sprawach powiatu, jak np. dotyczących herbu czy flagi powiatu.

Sejmik województwa W świetle art. 1 ustawy o samorządzie województwa, województwo jest jednostką samorządu terytorialnego - regionalną wspólnotą samorządową. Podobnie, jak w przypadku gminy i powiatu, również województwo ma charakter zarówno społeczny, obejmujący daną grupę mieszkańców, jak i terytorialny, określony zajmowanym przez tę wspólnotę obszarem. Władzą ustawodawczą samorządu województwa jest sejmik województwa. Również i ten organ, tak jak rada gminy i powiatu, korzysta z ustawowego domniemania kompetencji, a zatem jest on właściwy we wszystkich sprawach z zakresu działania województwa, za wyjątkiem tych spraw, które zostały przekazane innym organom W świetle art. 1 ustawy o samorządzie województwa, województwo jest jednostką samorządu terytorialnego - regionalną wspólnotą samorządową. Podobnie, jak w przypadku gminy i powiatu, również województwo ma charakter zarówno społeczny, obejmujący daną grupę mieszkańców, jak i terytorialny, określony zajmowanym przez tę wspólnotę obszarem. Władzą ustawodawczą samorządu województwa jest sejmik województwa. Również i ten organ, tak jak rada gminy i powiatu, korzysta z ustawowego domniemania kompetencji, a zatem jest on właściwy we wszystkich sprawach z zakresu działania województwa, za wyjątkiem tych spraw, które zostały przekazane innym organom

Kompetencje sejmiku województwa obejmują następujące sprawy: - prawotwórcze, w postaci uchwalania aktów prawa miejscowego powszechnie obowiązujących na terenie województwa lub jego części, - organizacyjne; obejmują one m.in.: a) uchwalanie statutu województwa, b) tworzenie i wyposażanie w majątek jego jednostek organizacyjnych, c) podejmowanie decyzji o współdziałaniu z innymi jednostkami samorządowymi, d) ustalanie zasad gospodarowania mieniem wojewódzkim, - planistyczne, związane m.in. z uchwalaniem budżetu województwa, czy strategii rozwoju województwa i wieloletnich programów wojewódzkich, Kompetencje sejmiku województwa obejmują następujące sprawy: - prawotwórcze, w postaci uchwalania aktów prawa miejscowego powszechnie obowiązujących na terenie województwa lub jego części, - organizacyjne; obejmują one m.in.: a) uchwalanie statutu województwa, b) tworzenie i wyposażanie w majątek jego jednostek organizacyjnych, c) podejmowanie decyzji o współdziałaniu z innymi jednostkami samorządowymi, d) ustalanie zasad gospodarowania mieniem wojewódzkim, - planistyczne, związane m.in. z uchwalaniem budżetu województwa, czy strategii rozwoju województwa i wieloletnich programów wojewódzkich,

- finansowo - majątkowe, polegające np. na podejmowaniu uchwał dotyczących spraw majątkowych i gospodarowania mieniem wojewódzkim (np. w zakresie zbycia, obciążania, czy dzierżawy nieruchomości), emisji obligacji, itp. - kreacyjne, związane z wybieraniem członków zarządu województwa, powoływaniem i odwoływaniem skarbnika województwa na wniosek marszałka województwa, - kontrolne, polegające w głównej mierze na stanowieniu o kierunkach działania zarządu oraz przyjmowaniu sprawozdań z tej działalności, oraz podejmowaniu uchwał w sprawie udzielenia lub odmowy udzielenia absolutorium zarządowi z wykonania budżetu, - współpracy zagranicznej, dotyczące m.in. uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych, - inne sprawy, przekazane sejmikowi w drodze ustawy czy statutu województwa. - finansowo - majątkowe, polegające np. na podejmowaniu uchwał dotyczących spraw majątkowych i gospodarowania mieniem wojewódzkim (np. w zakresie zbycia, obciążania, czy dzierżawy nieruchomości), emisji obligacji, itp. - kreacyjne, związane z wybieraniem członków zarządu województwa, powoływaniem i odwoływaniem skarbnika województwa na wniosek marszałka województwa, - kontrolne, polegające w głównej mierze na stanowieniu o kierunkach działania zarządu oraz przyjmowaniu sprawozdań z tej działalności, oraz podejmowaniu uchwał w sprawie udzielenia lub odmowy udzielenia absolutorium zarządowi z wykonania budżetu, - współpracy zagranicznej, dotyczące m.in. uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych, - inne sprawy, przekazane sejmikowi w drodze ustawy czy statutu województwa.