REALIZACJA PROJEKTÓW WSPÓŁPRACY PROW ODNIESIENIE DO PROJEKTU MultiCel (zbiór informacji na podstawie materiałów szkoleniowych mazowieckich LGD Serock r.) 1

Terminy składania WoPP Wnioski o przyznanie pomocy składa się nie później niż do:  do dnia 30 czerwca 2013 r. – w przypadku operacji polegającej na przygotowaniu projektu współpracy  do dnia 31 grudnia 2013 r. – w przypadku operacji polegającej na realizacji projektu współpracy

Terminy rozpatrywania wniosków Wnioski o przyznanie pomocy są rozpatrywane w terminie:  1 miesiąca od dnia złożenia wniosku – w przypadku operacji polegającej na przygotowaniu projektu współpracy  2 miesięcy od dnia złożenia wniosku – w przypadku operacji polegającej na realizacji projektu współpracy Płatność jest dokonywana w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku o płatność

Dokument potwierdzający wolę partnerów projektu współpracy do jego realizacji Ponadto, warto zawrzeć takie elementy jak:  tytuł projektu współpracy  akronim projektu współpracy  planowany budżet projektu współpracy – o ile na tym etapie prac nad projektem jest to możliwe

Umowa o wspólnej realizacji projektu współpracy zawarta ze wszystkimi partnerami projektu współpracy (1) Załącznik do WoPP – realizacja projektu współpracy zawiera w szczególności:  dane identyfikujące partnerów projektu współpracy – czyli nazwę, adres dane kontaktowe (numery telefonów, faksów, e, adres strony internetowej)  opis celów projektu współpracy i głównych zadań objętych projektem – podzielone pomiędzy partnerów  określenie grupy podmiotów, do których projekt jest skierowany lub których udział założono w realizacji projektu – na tym etapie grupy te powinny być już jasno określone  opis działalności partnerów projektu współpracy, w tym wskazanie zakresu tej działalności i obszaru na jakim jest prowadzona  określenie roli każdego z partnerów projektu współpracy w realizacji zadań objętych projektem – jasno określone który partner odpowiada za realizację poszczególnych zadań – to ułatwi realizację i koordynację projektu

Umowa o wspólnej realizacji projektu współpracy zawarta ze wszystkimi partnerami projektu współpracy (2)  wskazanie koordynatora i osoby odpowiedzialnej ze strony każdego z partnerów projektu współpracy za realizację projektu (imię, nazwisko, adres, telefon, fax, e- mail, znajomość języków obcych)  okres realizacji projektu współpracy – przewidywany czas rozpoczęcia oraz zakończenia realizacji projektu  harmonogram realizacji projektu współpracy oraz wskazanie miejsca realizacji poszczególnych zadań objętych projektem Ponadto, warto zawrzeć takie elementy jak:  tytuł projektu współpracy  akronim projektu współpracy

Umowa o wspólnej realizacji projektu współpracy zawarta ze wszystkimi partnerami projektu współpracy (3)  budżet projektu współpracy uwzględniający wkład finansowy poszczególnych partnerów – w przypadku projektu międzynarodowego, również budżet indykatywny w EURO  wskazanie sądu właściwego do rozwiązania ewentualnych sporów pomiędzy partnerami  zabezpieczenie partnerów przed sytuacją w której któryś partner wycofuje się z projektu bądź nie wywiązuje się z obowiązków, które na siebie przyjął zawierając umowę  tryb zmiany umowy (kiedy, w jakich przypadkach, i w jakim zakresie jest możliwa)  Zobowiązanie partnerów do wspólnego opracowania wskaźników monitorowania projektu, procedury monitorowania oraz ewaluacji projektu

Realizacja projektu współpracy – kryteria wyboru (1) Pomoc jest przyznawana na operację polegającą na realizacji projektu współpracy, jeżeli projekt ten:  projekt jest zgodny ze wszystkimi LSR realizowanymi przez LGD krajowe oraz jest międzyterytorialny lub transnarodowy (międzynarodowy);  uwzględnia udział przynajmniej jednej LGD wybranej w ramach osi Leader (założenie przyjęte dla projektów współpracy dopuszcza włączenie do współpracy innych niż LGD partnerstw publiczno-prywatnych – ważne jest jednak, aby spełniały warunki określone w art. 39 Rozporządzenia 1974/2006);  projekt uwzględnia odpowiedzialność koordynującej LGD za wdrożenie;  obejmuje wdrożenie wspólnego przedsięwzięcia;  nie przewiduje współfinansowania z innych środków publicznych;  projekt uzyskał co najmniej 60% maksymalnej liczby punktów, jaką można przyznać w ramach oceny zgodności projektu współpracy z kryteriami wyboru projektów współpracy;

Realizacja projektu współpracy – kryteria wyboru (2)  w ramach projektu wskazano osobę koordynującą oraz nadzorującą wdrażanie, finansowanie, promocję i monitorowanie projektu współpracy, czyli koordynatora projektu współpracy, a w przypadku gdy żadna z LGD krajowych uczestniczących w realizacji międzynarodowego projektu współpracy nie jest koordynującą LGD – również osobę koordynującą oraz nadzorującą wdrażanie, finansowanie, promocję i monitorowanie tego projektu, ze strony jednej spośród LGD krajowych – koordynatora krajowego;  cele tego projektu są mierzalne, określone w czasie i możliwe do osiągnięcia w okresie jego realizacji; a także, gdy operacja:  projekt będzie realizowany w nie więcej niż 8 etapach, przy czym w jednym roku w nie więcej niż 4 etapach.  projekt zostanie zrealizowany w okresie nie dłuższym niż 48 miesięcy, jednak nie później niż do dnia 30 czerwca 2015 r.  wniosek o płatność ostateczną obejmować będzie co najmniej 25 % łącznej planowanej kwoty pomocy.

Realizacja projektu współpracy – kryteria wyboru (3) Główne kryteria wyboru projektów współpracy:  liczba partnerów  określenie i opisanie grupy podmiotów, do których ten projekt jest skierowany lub których udział założono w realizacji projektu  cele projektu współpracy (mierzalność, określoność w czasie i możliwość do osiągnięcia w okresie realizacji projektu)  Innowacyjność  oparcie o lokalne zasoby  wykraczanie poza wymianę doświadczeń  pobudzenie lub utrzymanie aktywności środowisk lokalnych  zarządzanie projektem współpracy – kwalifikacje koordynatora  efektywność wydatkowania środków finansowych – systematyczność i ciągłość realizacji projektu

Realizacja projektu współpracy – kryteria wyboru (4) Zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia, stosowanych jest kryteriów wyboru projektów współpracy, w ramach których można uzyskać maksymalnie 50 punktów (w przypadku projektu międzynarodowego) lub 45 punktów (w przypadku projektu międzyregionalnego). Aby uzyskać pomoc na realizację projektu współpracy - musi on uzyskać  minimum 60% maksymalnej liczby punktów, jaką można przyznać w ramach oceny zgodności projektu współpracy z kryteriami wyboru. W przypadku projektu międzynarodowego jest to minimum 30 punktów, a w przypadku projektu międzyregionalnego minimum 27 punktów.

Realizacja projektu współpracy – Koordynator / współkoordynator  Koordynator – osoba koordynująca oraz nadzorująca wdrażanie, finansowanie, promocję i monitorowanie projektu współpracy – w przypadku, gdy LGD jest koordynującą LGD  Współkoordynator – osoba współpracująca z koordynatorem – w przypadku, gdy LGD nie jest koordynującą LGD

Realizacja projektu współpracy – obowiązki koordynatora / współkoordynatora  Do obowiązków koordynatora należy w szczególności: – koordynacja realizacji projektu współpracy poprzez: nadzór nad wdrażaniem i finansowaniem projektu współpracy, monitorowanie projektu współpracy, stałą współpracę ze współkoordynatorami ze strony partnerów projektu współpracy; – inicjowanie i prowadzenie działań promocyjnych projektu współpracy; – przygotowanie sprawozdania z realizacji projektu współpracy.  Istnieje możliwość zmiany koordynatora, jednak konieczne jest poinformowanie o tym Samorządu Województwa  Do informacji należy dołączyć załącznik do WoPP („Kwalifikacje i doświadczenie osoby koordynującej oraz nadzorującej wdrażanie, finansowanie, promocję i monitorowanie projektu współpracy”) z dokumentami wskazanymi w tym załączniku

Koordynator / współkoordynator projektu współpracy  Zmiana koordynatora może nastąpić pod warunkiem, że: – nowy koordynator ma kwalifikacje i doświadczenie nie niższe niż dotychczasowy koordynator – a w przypadku, gdy ma kwalifikacje niższe niż dotychczasowy koordynator, zmiana jest możliwa pod warunkiem, że punkty uzyskane podczas oceny projektu współpracy w ramach kryterium dotyczącego zarządzania projektem współpracy (kwalifikacje i doświadczenie koordynatora) nie decydowały o uzyskaniu minimum 60% punktów możliwych do uzyskania w ramach oceny projektu współpracy.

Zastąpienie, wycofanie się, włączenie partnera do projektu współpracy (1)  W przypadku, gdy w projekcie współpracy bierze udział jedynie dwóch partnerów, wycofanie się partnera projektu współpracy nie powoduje rozwiązania umowy, jeśli wycofujący się partner projektu współpracy zostanie zastąpiony przez nowego partnera projektu współpracy.  W przypadku, gdy w projekcie współpracy bierze udział więcej niż dwóch partnerów, wycofanie się partnera projektu współpracy nie powoduje rozwiązania umowy jeśli: – punkty uzyskane podczas oceny projektu współpracy w ramach kryterium nr 1 nie decydowały o uzyskaniu minimum 60% punktów możliwych do uzyskania w ramach oceny projektu współpracy lub – wycofujący się partner zostanie zastąpiony przez nowego partnera projektu współpracy.

Zastąpienie, wycofanie się, włączenie partnera do projektu współpracy (2)  Zastąpienie, wycofanie się bądź włączenie się nowego partnera do projektu współpracy nie może powodować zwiększenia przyznanej kwoty pomocy.  Zastąpienie, wycofanie się bądź włączenie się nowego partnera do projektu współpracy nie może powodować zmiany celów projektu współpracy określonych w umowie o wspólnej realizacji projektu współpracy zawartej przez Beneficjenta ze wszystkimi partnerami projektu współpracy stanowiącej załącznik nr 2 do umowy.

Koszty kwalifikowalne – realizacja projektu (1) Poniesione przez LGD nie wcześniej niż w dniu, w którym został złożony WoPP  organizacji wyjazdów związanych z realizacją projektu współpracy, w tym koszty: – podróży lub pobytu osób zaangażowanych ze strony LGD w realizację projektu współpracy, – tłumaczeń,  najmu sali lub innych powierzchni lub dzierżawy gruntu;  przygotowania dokumentacji technicznej, badań lub analiz;  zakupu, najmu lub dzierżawy oraz montażu maszyn, urządzeń, narzędzi, wyposażenia, sprzętu lub oprogramowania;  zakupu materiałów lub przedmiotów;

Koszty kwalifikowalne – realizacja projektu (2)  zakupu materiałów lub przedmiotów;  nadzoru autorskiego lub inwestorskiego (w przypadku prowadzenia robót budowlanych w ramach projektu);  robót budowlanych;  zakupu materiału siewnego lub nasadzeniowego roślin wieloletnich;  organizacji i przeprowadzenia wydarzeń promocyjnych, kulturalnych, rekreacyjnych lub sportowych;  opracowania, druku lub powielenia oraz dystrybucji materiałów informacyjnych, w tym audiowizualnych, dotyczących projektu współpracy, zakupu lub wynajęcia powierzchni reklamowych, zakupu czasu antenowego oraz zamieszczenia materiałów prasowych w prasie;

Koszty kwalifikowalne – realizacja projektu (3)  wytyczenia lub oznakowania szlaków turystycznych, ścieżek dydaktycznych lub przyrodniczych, w tym pomników przyrody, obiektów historycznych, przyrodniczych, kulturalnych lub sakralnych, wykraczających poza obszar LSR;  utworzenia lub aktualizacji baz danych, w tym bazy informacji turystycznej;  tworzenia stron internetowych (dotyczących realizowanego projektu, a nie strony internetowej LGD);  wynagrodzenia za świadczenie usług, w tym usług prawniczych lub księgowych;  opłat sądowych i opłat za licencje lub patenty.

Warunki dokonania płatności – realizacja projektu współpracy  W przypadku pierwszego wniosku o płatność pośrednią w ramach operacji, płatność pośrednia jest dokonywana jeżeli: – pozostali partnerzy projektu współpracy, którzy ubiegali się o pomoc ze środków EFRROW, uzyskali zatwierdzenie projektu  W przypadku realizacji operacji w jednym etapie, płatność ostateczna dokonywana jest jeżeli: – pozostali partnerzy projektu współpracy, którzy ubiegali się o pomoc ze środków EFRROW, uzyskali zatwierdzenie projektu. W umowie został określony maksymalny okres oczekiwania na zatwierdzenie projektu u partnera.

Rozpoczęcie działań związanych z wdrożeniem projektu współpracy Cele pierwszego kroku w procesie wdrażania projektu powinny zmierzać do:  ustanowienia i pokierowania partnerstwem (co może czasami być dość złożone ze względu na różnice kulturowe czy liczbę partnerów uczestniczących w projekcie);  uruchomienia podstawowego projektu współpracy; oraz  uruchomienia i rozdzielenia zadań dla poszczególnych partnerów. Wdrażanie projektów współpracy – krok po kroku 21

Efekty pierwszego etapu wdrażania projektu powinny prowadzić do:  zrozumienia roli poszczególnych partnerów i ich implikacji;  przygotowania na potrzeby projektu planu działania i monitorowania;  podpisania umowy o współpracy;  zorganizowania komunikacji pomiędzy partnerami;  nadania partnerstwu struktury prawnej;  przygotowania do prowadzenia sprawozdawczości i do przyszłych kontroli;  prowadzenia uzgodnionych działań w ramach projektu; oraz  generowania zakładanych efektów. Wdrażanie projektów współpracy – krok po kroku 22

Jak wygląda dobry projekt współpracy? Projekty współpracy posiadają wiele odmiennych cech, aczkolwiek istnieje również wiele wspólnych czynników, które pomagają zrealizować dobry projekt.  Stosowanie podejścia regionalnego. W ramach osi Leader wspierana jest „współpraca regionalna” pomiędzy LGD, dlatego też projekty współpracy powinny być dobrze wpasowane w lokalne strategie rozwoju poszczególnych LGD. Warunkiem użyteczności projektów oraz tworzenia wartości dodanej jest to, aby uwzględniały one wyzwania dotyczące obszarów działania poszczególnych LGD.  Posiadanie konkretnego i zrozumiałego pomysłu na projekt, który przyczynia się do realizacji celów lokalnej strategii rozwoju LGD. Zbyt ogólny cel (nawet jeżeli zostanie na późniejszym etapie projektu dostosowany) może zostać niezrealizowany. Wdrażanie projektów współpracy – krok po kroku 23

 Traktowanie projektu jako czegoś więcej niż prostej wymiany. Projekty współpracy powinny być czymś więcej niż prostą wymianą. Powinny polegać na wspólnych działaniach prowadzących do namacalnych rezultatów. Konkretne i wspólne działania (jak wspólny zakup technologii, organizowanie wspólnych wydarzeń i tworzenie wspólnych produktów, wspólne eksperymenty/programy pilotażowe itp.) są efektywnym sposobem na rozwiązanie wyzwań stojących przed obszarami wiejskimi  Właściwe planowanie zasobów kadrowych. Nawiązanie relacji partnerskich i stworzenie projektu, a następnie jego koordynowanie, wdrożenie i zarządzanie nimi może być bardzo trudne. Już na wczesnych etapach pracy nad projektem należy zwrócić szczególną uwagę na wymagania wobec zasobów kadrowych Wdrażanie projektów współpracy – krok po kroku 24

 Budowanie silnych relacji partnerskich. W trakcie cyklu życia projektu współpracy warto: – określić profil pożądanych partnerów, co ułatwia ich poszukiwanie; – w trakcie tworzenia projektu ustalić i rozdzielić role i obowiązki pomiędzy partnerów (ujmując je także w umowie partnerskiej); oraz – utrzymywać i zarządzać relacjami partnerskimi w trakcie wdrażania projektu współpracy. Wdrażanie projektów współpracy – krok po kroku 25

Kiedy projekt jest już gotowy i w fazie wdrażania, ciągle istnieje wiele zadań do wykonania. Obejmują one monitorowanie i ewaluacje projektu, jak również upowszechnianie jego wyników i efektów. Należy zdawać sobie sprawę z tego, ze te czynności mogą przynieść wiele korzyści i należy je od samego początku starannie zaplanować. Na tym etapie pracy nad projektem:  Wspólnie z partnerami wdrażamy projekt współpracy;  Jesteśmy w stałym kontakcie z partnerami;  Projekt trwa; i  Monitorujemy jego wyniki. Wdrażanie projektów współpracy – krok po kroku 26

Zasady weryfikacji kwalifikowalności kosztów w trakcie oceny wniosków (w tym celowość, zasadność, racjonalność, konkurencyjność). Zapewnienie śladu rewizyjnego w tym zakresie. 27

Rozporządzenia Komisji (UE) Nr 65/201 z dnia 27 stycznia 2011r. Art. 24 ust. 1 Przeprowadza się kontrole administracyjne wszystkich wniosków o wsparcie i wniosków o płatność; kontrole te obejmują wszystkie elementy, których kontrola za pomocą środków administracyjnych jest możliwa i stosowna. Procedury wymagają rejestracji podjętych czynności kontrolnych, wyników weryfikacji i środków podjętych w odniesieniu do rozbieżności. Art. 24 ust. 2 Kontrole administracyjne wniosków o wsparcie obejmują w szczególności weryfikację: d) racjonalności zaproponowanych kosztów, które ocenia się za pomocą odpowiedniego systemu oceny, takiego jak np. koszty referencyjne, porównanie różnych ofert lub komitet oceniający. Zasadność i celowość zakresu operacji, racjonalność wydatków a etap oceny wniosku (1) 28

Wydatek można uznać za kwalifikowalny jeżeli:  jest niezbędny do realizacji operacji – wydatek, bez którego operacja nie mogłaby zostać zrealizowana w sposób przyjęty przez beneficjenta;  jest racjonalny – wydatek musi odzwierciedlać optymalny pod względem ekonomicznym i technicznym sposób wdrożenia operacji;  jest rzetelnie udokumentowany i możliwy do zweryfikowania – wydatek faktycznie poniesiony przez beneficjenta, potwierdzony przez niego za pomocą odpowiednich dokumentów; Dokumentami tymi są faktury wraz z kopiami dowodów zapłaty. Jeśli nie jest to możliwe, płatności potwierdza się dokumentami o równoważnej wartości dowodowej.  jest spójny z obowiązującymi przepisami – wymagana jest zgodność operacji z przepisami wspólnotowymi, postanowieniami umowy, a także przepisami krajowymi dotyczącymi operacji;  jest ujęty na liście kosztów kwalifikowalnych. Zasadność i celowość zakresu operacji, racjonalność wydatków … (2) 29

Weryfikacja WoPP obejmuje m.in. sprawdzenie, czy planowany zakres rzeczowy operacji jest uzasadniony planowanymi do osiągnięcia efektami (celami i rezultatami), w szczególności czy:  zakres rzeczowy operacji, standard, jakość planowanych do realizacji dostaw i usług są zasadne, tj. konieczne (niezbędne) do realizacji w związku z planowanymi do osiągnięcia celami i rezultatami;  planowany zakres operacji jest wystarczający do uzyskania planowanych efektów;  czy Wnioskodawca dysponuje niezbędnym zapleczem (np. technicznym) umożliwiającym zrealizowanie operacji;  czy powierzchnia / kubatura obiektów, jest wystarczająca do realizacji operacji, przy uwzględnieniu posiadanego już zaplecza i jego stanu technicznego. Zasadność i celowość zakresu operacji, racjonalność wydatków … (3) 30

W odniesieniu do zadań, gdzie nie było możliwe przeprowadzenie weryfikacji na etapie kontroli administracyjnej WoPP, niezbędna jest realizacja tego wymogu na etapie WoP. Ocena obejmuje m.in. sprawdzenie czy zrealizowany zakres rzeczowy operacji był uzasadniony osiągniętymi efektami (celami i rezultatami), w szczególności czy:  zakres rzeczowy operacji, standard, jakość dostaw lub usług były zasadne, tj. konieczne (niezbędne) do realizacji w związku z osiągniętymi celami i rezultatami;  zrealizowany zakres operacji jest wystarczający do osiągnięcia i ewentualnie utrzymania przez okres 5 lat - celów określonych w umowie przyznania pomocy;  czy zapewniono (jeśli było potrzebne) zaplecze umożliwiające realizację operacji;  czy zrealizowany zakres operacji jest zgodny z ustaleniami, a jeśli nie – czy złożone wyjaśnienia lub dokumenty uzasadniają odchylenia i pozwalają zaakceptować zmiany. Zasadność i celowość zakresu operacji, racjonalność wydatków … (4) 31

Weryfikacja wniosku obejmuje m.in. sprawdzenie, czy koszty kwalifikowalne zadań wchodzących w skład operacji odpowiadają cenom rynkowym i zostały właściwie uzasadnione.  Ocena dotyczy sprawdzenia, czy odzwierciedlają rzeczywiste, średnie oraz aktualne ceny dostaw lub usług. Jeśli zawarte w Szczegółowym opisie zadań planowane koszty różnią się od wartości rynkowych – zamieszczane jest uzasadnienie dla zakładanych wyższych lub niższych wartości.  W celu określenia poziomu kosztów planowanych do poniesienia na realizację operacji można je odnieść do średnich cen towarów/usług o podobnej jakości/zakresie w danym rejonie (w dostępnych bazach cenowych, np. informatorach, katalogach, Internecie, czy też informacji uzyskanych z wywiadów telefonicznych z wytwórcami/dealerami itd.).  Weryfikacja kosztów dot. zakupu urządzeń/sprzętu obejmuje również ich parametry.  Dodatkowym elementem podlegającym szczegółowej weryfikacji są mierniki rzeczowe (ilość / liczba). Zasadność i celowość zakresu operacji, racjonalność wydatków … (5) 32

W celu uznania poniesionego kosztu za podstawę refundacji (mając na uwadze wyniki oceny wniosku o przyznanie pomocy i postanowienia umowy przyznania pomocy), na etapie autoryzacji płatności niezbędne jest m.in. potwierdzenie, że:  przy uwzględnieniu przedstawionych do rozliczenia dokumentów – poniesienie danego kosztu było rzeczywiście potrzebne i celowe;  koszt został poniesiony w racjonalnej wysokości (jeśli nastąpiły w tym zakresie zmiany);  dane zadanie zostało zlecone do wykonania wykonawcy z poszanowaniem zasad uczciwej konkurencji. Dotyczy to zarówno sytuacji, gdy dane zadanie zostało powierzenie do wykonania podmiotom zewnętrznym, jak również sytuacji, jeśli wykonywały je osoby z LGD poza zadaniami wykonywanymi w związku z pełnieniem określonej funkcji, czy też zatrudnieniem w strukturach LGD. Zasadność i celowość zakresu operacji, racjonalność wydatków … (6) 33

Zasady określania celów operacji we wniosku o przyznanie pomocy (możliwości dokonywania zmian w tym zakresie) oraz ich weryfikacja na etapie autoryzacji płatności. Skutki niewłaściwego określania celów operacji na możliwość rozliczenia operacji. 34

 Cele operacji są formułowane niezgodnie z instrukcją (zawierają niemierzalne wskaźniki rezultatu lub oddziaływania).  We wniosku brak jest informacji, w jaki sposób wnioskodawca potwierdzi osiągnięcie wskaźników oddziaływania po realizacji operacji. Jest to istotne szczególnie w przypadku operacji nieinwestycyjnych, w ramach których osiągniecie celu operacji może być zweryfikowane jedynie na etapie kontroli administracyjnej wniosku o płatność. Proponowane przez Wnioskodawcę cele są przeważnie zgodne z Programem, jednak utrudniają na etapie kontroli administracyjnej wniosku o płatność potwierdzenie, że cel operacji został osiągnięty. Definiowanie i weryfikacja celów operacji (1) 35

 W sytuacji zamieszczenia przez Wnioskodawcę niemierzalnych wskaźników, pracownik UM powinien wystąpić do Wnioskodawcy o wskazanie w jaki sposób udokumentuje osiągnięcie celu. Pozwoliłoby to na zmniejszenie ryzyka odmowy refundacji w związku z nie osiągnięciem celu operacji.  Takie określanie celów może stanowić poważne utrudnienie dla kontroli administracyjnej WoP, gdzie należy potwierdzić, że cel operacji został osiągnięty lub może zostać osiągnięty w okresie związania celem (jeśli zadanie ma charakter inwestycyjny). Inwestycja – patrz Rozp. Rady (WE) nr 1974/2005. Definiowanie i weryfikacja celów operacji (2) 36

UWAGA! Zgodnie z zapisami Instrukcji wypełniania WoPP beneficjent jest zobowiązany m.in. do określenia celu, który jest mierzalny, konkretny, adekwatny do zakładanych rezultatów (efektów), realistyczny oraz określony w czasie. Cel mierzalny – możliwy do wyrażenia w konkretnej wartości. Cel realistyczny i określony w czasie – sformułowany, w taki sposób, aby przy uwzględnieniu ewentualnych ryzyk związanych z realizacją projektu osiągnięcie celu było możliwe w planowanym okresie realizacji operacji, określonym we wniosku oraz Opisie operacji. Skutki: wezwania Beneficjenta do wyjaśnień, trudności w rozliczeniu operacji. Definiowanie i weryfikacja celów operacji (3) 37

Definiowanie i weryfikacja celów operacji (4) Uwaga!  Nie należy przepisywać celów działania określonych w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata  W celach operacji nie należy wymieniać zakresu rzeczowego, tj. nie należy ujmować mierników rezultatu, powinny się w nich znaleźć planowane do osiągnięcia efekty.  Określony przez LGD cel musi być mierzalny, określony w czasie i możliwy do osiągnięcia w okresie realizacji projektu. 38

Definiowanie celów projektu współpracy  Najpierw należy sformułować cele ogólne, a następnie cele szczegółowe, pamiętając, że cele powinny być zwięźle sformułowane oraz jednoznacznie wskazywać, co jest planowane do osiągnięcia poprzez realizację projektu.  Cele powinny wskazywać zmianę, jaka ma nastąpić po zrealizowaniu projektu, nie zaś określać działania, które mają doprowadzić do powstania tej zmiany.  Cel powinien zawierać efekty, jakie partnerzy zamierzają osiągnąć poprzez realizację operacji.  Cele projektu muszą być zgodne z LSR i przyczyniać się do osiągnięcia celów tych strategii, przy czym cel ogólny służy realizacji wizji (ogólnej koncepcji przyjętej w LSR), a cel szczegółowy – realizacji celu ogólnego. 39

Weryfikacja konkurencyjności wyboru wykonawców zadań w ramach operacji. 40

Wybór wykonawców zadań (1) Większość wnioskodawców nie ma obowiązku stosowania przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych. W Osi 4 nie jest możliwe ponoszenie kosztów kwalifikowalnych operacji w sposób całkowicie dowolny, który nie podlega kontroli pod kątem racjonalności i celowości dokonanych wydatków. Źródłem refundacji kosztów kwalifikowalnych są środki publiczne. Oznacza to, iż przy zatwierdzeniu kwoty pomocy uwzględniane są regulacje szczególne dot. udzielanego wsparcia oraz ogólne przepisy o finansach publicznych. W postanowieniach umowy przyznania pomocy zawarto sformułowanie: w sprawach nieuregulowanych umową mają w szczególności zastosowanie przepisy ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych. 41

Wydatki podlegające refundacji ze środków publicznych muszą być ponoszone w sposób celowy, racjonalny i oszczędny, gwarantujący uzyskanie możliwie najlepszych efektów z danych nakładów i równocześnie poszanowanie zasad uczciwej konkurencji. Dokonując wyboru wykonawców spośród członków swoich organów lub pracowników, należy kierować się zasadą wyboru najkorzystniejszej oferty, nie zaś interesami własnymi czy też określonych osób. Mimo swobody w określeniu zasad i sposobu przeprowadzenia wyboru wykonawców – należy zapewnić możliwość sprawdzenia, iż wybrana oferta jest rzeczywiście najkorzystniejsza oraz odpowiada cenom rynkowym. Wybór wykonawców zadań (2) 42

Wybór wykonawców zadań (3) Przykłady niewłaściwych praktyk przy wyborze wykonawców zadań: wykonawcy lub osoby, które rzeczywiście realizują zadania są podmiotami zewnętrznymi w stosunku do beneficjenta jedynie w wymiarze formalnym: – wykonawcy uczestniczą w strukturach organów Wnioskodawcy lub są zatrudnieni u zamawiającego, – w umowach z wykonawcami zadań - ta sama osoba z jednej strony występuje jako reprezentant Wnioskodawcy, z drugiej zaś jako ostateczny wykonawca zamówienia. Uwaga! Nieprawidłowości w tym zakresie mogą przełożyć się na możliwość zrefundowania wydatków przedstawionych przez beneficjenta do rozliczenia. Dobra praktyka: w sytuacjach niejednoznacznych w zakresie bezstronności działań podejmowanych przez Wnioskodawcę (Zamawiającego) – należy zachować zasady równego traktowania wykonawców, uczciwej konkurencji oraz przejrzystości. 43

UWAGA! Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa nie ma ograniczeń w możliwości nawiązywania stosunków zobowiązaniowych z kontrahentami pozostającymi w ścisłych związkach prawnych lub faktycznych z danym podmiotem oraz nie jest możliwe stwierdzenie, że koszty kwalifikowalne operacji nie mogą być ponoszone w opisany powyżej sposób, pod warunkiem, iż zachowane zostały opisane powyżej zasady równego traktowania wykonawców, uczciwej konkurencji oraz przejrzystości. 44 Wybór wykonawców zadań (4)

Dla potwierdzenia, że wybór wykonawcy to wybór najkorzystniejszej oferty weryfikacji w szczególności podlega: charakter zleconych wykonawcom zadań oraz zakres potrzebnych do ich realizacji kompetencji, czy koszty operacji nie zostały poniesione przez beneficjenta z naruszeniem zasad racjonalnego i celowego dokonywania wydatków i że przyczyną ich wyodrębnienia nie był zamiar zwiększenia kwoty pomocy lub uzyskania nienależnych korzyści; Konkurencyjny wybór wykonawców a tworzenie sztucznych warunków do uzyskania wsparcia (1) 45

Jeśli UM stwierdzi, że beneficjent sztucznie stworzył warunki wymagane do otrzymania płatności, wbrew celom systemu wsparcia. Uwaga! Stwierdzenie, że beneficjent sztucznie stworzył warunki wymagane do otrzymania płatności, wbrew celom systemu wsparcia (art. 4 ust. 8 rozporządzenia Komisji (WE) nr 65/2011 z dnia 27 stycznia 2011 r.) - każdorazowo wiąże się z koniecznością odmowy wypłaty pomocy w pełnej kwocie. 46 Konkurencyjny wybór wykonawców a tworzenie sztucznych warunków do uzyskania wsparcia (2)

Zobowiązania LGD wynikające z umowy przyznania pomocy. 47

Zobowiązania LGD wynikające z umowy przyznania pomocy – realizacja projektu współpracy (1)  osiągnięcie celów operacji, a w przypadku zadań inwestycyjnych realizowanych w ramach operacji – również ich zachowanie przez okres 5 lat od dnia dokonania płatności ostatecznej;  zamieszczenia w miejscu realizacji operacji, tablicy informacyjnej/reklamowej, w terminie po dniu zawarcia umowy, lecz nie później niż do dnia złożenia wniosku o płatność ostateczną;  złożenie w SW wypełnionego formularza ankiety monitorującej, której aktualny wzór będzie dostępny na stronie internetowej Urzędu Marszałkowskiego, w terminie do dnia 31 stycznia drugiego roku następującego po roku otrzymania płatności ostatecznej;  złożenia w SW wypełnionego i podpisanego przez wszystkich krajowych partnerów projektu współpracy, sprawozdania z realizacji projektu współpracy, którego aktualny wzór jest dostępny na stronie internetowej Urzędu Marszałkowskiego, w terminie do dnia ……….20…..r;

Zobowiązania LGD wynikające z umowy przyznania pomocy – realizacja projektu współpracy (2) sprawozdanie z realizacji projektu współpracy  do złożenia sprawozdania z realizacji projektu współpracy zobowiązana jest koordynująca LGD;  w przypadku projektu współpracy międzynarodowej, gdy koordynującą LGD jest partner z zagranicy, do złożenia sprawozdania zobowiązana jest LGD, która zgodnie z harmonogramem realizacji projektu współpracy, zawartym w umowie o wspólnej realizacji projektu współpracy stanowiącej, jest odpowiedzialna za realizację ostatniego zadania w ramach projektu;  sprawozdanie dotyczy realizacji całości projektu, a nie jedynie jego fragmentu jakim jest operacja realizowana przez Beneficjenta i jest składane w terminie 3 miesięcy od dnia zakończenia realizacji projektu współpracy.

Zasady rozliczania operacji, w sytuacji gdy beneficjent korzystał z wyprzedzającego finansowania operacji lub zaliczki. Rozliczanie dokonywanych przez Beneficjentów zwrotów. 50

 W celu prawidłowej i sprawnej identyfikacji zwrotów – beneficjenci powinni dokładnie oznaczać tytuł wpłaty (np. zwrot kwoty pomocy / zwrot kwoty wyprzedzającego finansowania kosztów kwalifikowalnych / zwrot zaliczki / zwrot kwoty środków wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem dot. umowy nr …).  Zwroty środków powinny być dokonywane na rachunek bankowy ARiMR dla środków odzyskanych lub zwróconych przez beneficjentów w ramach PROW o numerze  Beneficjenci powinni przekazywać informacje w tym zakresie do SW. 51 Rozliczanie zaliczek / wyprzedzającego finansowania (1)

 Zaliczki są udzielane na wyprzedzające finansowanie kosztów kwalifikowalnych od 10 maja 2010r., tj. po zmianie przepisów ustawy z dnia 12 lutego 2010 roku o zmianie ustawy o uruchamianiu środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej przeznaczonych na finansowanie wspólnej polityki rolnej (Dz.U. Nr 57, poz. 351).  Przyjęte obecnie rozwiązania w zakresie rozliczania zaliczek pozwalają beneficjentom na określanie kwoty rozliczającej zaliczkę w załączniku do wniosku, tj. Planie finansowym, do którego jest odwołanie w umowie przyznania pomocy.  Transze, w których nastąpi rozliczenie zaliczki zostały wskazane w umowie przyznania pomocy. Jeśli rozliczane we wniosku o płatność kwoty, które nie pozwalają na pełne rozliczenie zaliczki zgodnie z umową – niezbędna jest odpowiednia zmiana Planu finansowego lub zawartej umowy przyznania pomocy. 52 Rozliczanie zaliczek / wyprzedzającego finansowania (2)

Terminowa obsługa wniosków - możliwość zastosowania przedłużenia / wydłużenia / wskazania nowego terminu rozpatrywania wniosków oraz terminy na usunięcie nieprawidłowości i braków. Podstawy prawne wezwań SW. 53

Jeżeli wniosek o przyznanie pomocy:  nie został złożony w terminie lub  we wniosku nie wskazano adresu wnioskodawcy i nie ma możliwości ustalenia tego adresu na podstawie posiadanych danych, lub  wniosek dotyczy operacji, która nie została wybrana przez LGD, lub na podstawie przekazanych przez LGD dokumentów lub wyjaśnień nie można stwierdzić, że operacja została wybrana przez LGD, Samorządu Województwa pozostawia wniosek bez rozpatrzenia. Jeżeli wniosek o przyznanie pomocy zawiera inne niż ww. nieprawidłowości lub braki, Samorządu Województwa wzywa w formie pisemnej wnioskodawcę do ich usunięcia w terminie 14 / 21 dni od dnia doręczenia wezwania. 54 Terminy instrukcyjne na przykładzie Osi 4 Leader (1)

Jeżeli wnioskodawca pomimo wezwania do usunięcia nieprawidłowości lub braków:  nie usunął w terminie żadnych nieprawidłowości lub braków – SW nie przyznaje pomocy;  usunął w terminie nie wszystkie nieprawidłowości lub braki – SW wzywa ponownie Wnioskodawcę do usunięcia pozostałych nieprawidłowości lub braków w terminie 14 / 21 dni od dnia doręczenia wezwania. Jeżeli jednak zachodzą niebudzące wątpliwości przesłanki nieprzyznania pomocy – nie jest konieczne stosowanie trybu uzupełnień. Uwaga! Jeżeli LGD, pomimo wezwania, nie usunęła nieprawidłowości lub braków w wyznaczonym terminie, właściwy organ samorządu województwa wzywa LGD, w formie pisemnej, do usunięcia pozostałych nieprawidłowości lub braków w terminie 14 / 21 (w przypadku realizacji projektu współpracy) dni od dnia doręczenia wezwania. Jeżeli LGD, pomimo wezwania do usunięcia pozostałych nieprawidłowości lub braków, nie usunęła ich w terminie, wniosek rozpatruje się w zakresie, w jakim został prawidłowo wypełniony oraz na podstawie dołączonych do niego dokumentów. 55 Terminy instrukcyjne (2)

Złożony wniosek o przyznanie pomocy nie może być zmieniany przez wnioskodawcę w zakresie planu finansowego operacji lub zestawienia rzeczowo finansowego operacji, z wyłączeniem:  zmian wynikających z wezwań samorządu województwa;  jednej zmiany w zakresie planu finansowego operacji lub zestawienia rzeczowo- finansowego operacji, dokonanej za zgodą samorządu województwa, jeżeli zmiana ta nie spowoduje zmiany celów operacji wskazanych we wniosku o przyznanie pomocy. Dokonanie przez wnioskodawcę zmiany wydłuża o miesiąc termin rozpatrywania wniosku o przyznanie pomocy. 56 Terminy instrukcyjne (3)

 Terminy akceptacji składanych Szczegółowych opisów zadań – zawarte zostały w umowie przyznania pomocy. Akceptacja następuje w ciągu 1 miesiąca od jego złożenia, przy czym do terminu nie wlicza się czasu potrzebnego na dokonanie uzupełnień (usunięcie nieprawidłowości lub braków) lub złożenie wyjaśnień. Samorząd Województwa może podjąć decyzję o:  akceptacji opisu zadań,  akceptacji opisu zadań w ograniczonym zakresie, w przypadku gdy część zakresu wskazanego w opisie zadań jest niezgodna z obowiązującymi przepisami i informuje o tym beneficjenta załączając skorygowany opis zadań lub  odmowie akceptacji opisu zadań, w przypadku gdy opis zadań nie jest zgodny z obowiązującymi przepisami. W przypadku niezłożenia przez Beneficjenta opisu zadań lub w przypadku odmowy akceptacji opisu zadań lub akceptacja opisu zadań w ograniczonym zakresie – kwota pomocy określona w umowie ulega obniżeniu kwotę planowaną dla tego etapu lub kwotę stanowiącą różnicę między kwotą wnioskowaną a zaakceptowaną (§ 6 umowy). 57 Terminy instrukcyjne (4)

W razie uchybienia terminu wykonania przez wnioskodawcę określonych czynności w toku postępowania w sprawie przyznania pomocy, SW na prośbę wnioskodawcy, przywraca termin wykonania tych czynności, jeżeli wnioskodawca: 1) wniósł prośbę w określonym terminie 45 (wcześniej 14) dni od dnia ustania przyczyny uchybienia; 2) jednocześnie z wniesieniem prośby dopełnił czynności, dla której określony był termin; 3) uprawdopodobnił, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Nie jest dopuszczalne przywrócenie terminu do złożenia ww. prośby. 58 Terminy instrukcyjne (5)

„Samouzupełnienia” – sposób weryfikacji w zależności od terminu ich wpływu i zakresu zmian. „Wycofanie wniosku w części lub w całości” – skutki tego wycofania na możliwość weryfikacji wniosku. (przykłady) 59

Zasady stosowania sankcji w postaci zmniejszeń i wykluczeń (rozporządzenie Komisji (UE) Nr 65/2011 z dnia 27 stycznia 2011r.) na etapie wniosków o płatność pośrednią, ostateczną oraz w okresie związania celem. 60

W przypadku, gdy wnioskowana przez Beneficjenta we wniosku kwota pomocy będzie wyższa o więcej niż 3% od kwoty pomocy wyliczonej po sprawdzeniu kwalifikowalności wniosku przez UM, zastosowane zostanie zmniejszenie zgodnie z art. 30 ust. 1 Rozporządzenia Komisji (UE) Nr 65/2011. Oznacza to, że kwota refundacji zostanie dodatkowo pomniejszona o kwotę stanowiącą różnicę pomiędzy kwotą wnioskowaną przez Beneficjenta a kwotą obliczoną przez UM na podstawie prawidłowo poniesionych kosztów kwalifikowalnych. Zmniejszenie nie ma zastosowania, jeżeli Beneficjent udowodni, że nie ponosi winy za włączenie niekwalifikującej się kwoty do wnioskowanej kwoty pomocy dla danego etapu. 61 Zmniejszenia (1) - Rozporządzenie Rady (UE) nr 65/2011

Kontrola administracyjna (w tym wizytacja) i kontrola na miejscu przeprowadzane są na etapie wniosku o płatność przed dokonaniem płatności ostatecznej. Kontrole ex post przeprowadzane są po dokonaniu ostatecznej płatności. Sprawdzenia czy przekroczony został próg 3% dokonuje się łącznie w przypadku kontroli administracyjnej i kontroli na miejscu oraz odrębnie w przypadku kontroli ex post. W przypadku gdy operacja została objęta kontrolą ex post kilkukrotnie, wszelkie uchybienia ustalone w wyniku tych kontroli powinny być brane pod uwagę łącznie w celu ustalenia czy w ramach kontroli ex post przekroczony został próg 3%, warunkujący zastosowanie zmniejszeń. Wyliczeń dokonuje się na podstawie łącznych kwot wnioskowanych i wypłaconych w ramach operacji. 62 Sposób wyliczenia zmniejszenia (2)

Jeżeli procentowe przekroczenie kosztów wynosić będzie więcej niż 3% (X > 3%) pracownik UM dokonuje obliczenia kwoty refundacji wg poniższego wzoru: 63 Sposób wyliczenia zmniejszenia (3)

W przypadku stwierdzenia, iż Beneficjent umyślnie złożył fałszywe deklaracje, dana operacja zostaje wykluczona ze wsparcia EFRROW a wszystkie kwoty, które już zostały wypłacone na tę operację zostaną odzyskane wraz z należnymi odsetkami zaś Beneficjent zostanie wykluczony z otrzymania wsparcia w ramach tego samego działania w danym roku kalendarzowym oraz w następnym roku kalendarzowym. 64 Wykluczenia (4) - Rozporządzenie Rady (UE) nr 65/2011

Wpływ sankcji w postaci zmniejszeń i dodatkowych zmniejszeń na limit dla beneficjenta w okresie realizacji Programu oraz kwotę dostępnych środków w ramach operacji. (przykłady) 65

Zasady refundacji kosztów kwalifikowalnych, dokumentowanie wydatków. 66

Środki finansowe z tytułu pomocy wypłaca się na warunkach określonych w umowie, jeżeli beneficjent:  zrealizował operację lub jej etap, w tym poniósł związane z tym koszty, zgodnie z warunkami określonymi w rozporządzeniu i w umowie oraz określonymi w innych przepisach odrębnych, których regulacje dotyczą danej operacji;  zrealizował lub realizuje zobowiązania określone w umowie;  udokumentował zrealizowanie operacji lub jej etapu, w tym poniesienie kosztów kwalifikowalnych z nią związanych. Jeśli beneficjent nie spełnił któregokolwiek z ww. warunków, środki finansowe z tytułu pomocy mogą być wypłacone w części dotyczącej operacji lub jej etapu, która została zrealizowana zgodnie z tymi warunkami, jeżeli cel operacji został osiągnięty lub może zostać osiągnięty do dnia złożenia wniosku o płatność ostateczną. Środki finansowe z tytułu pomocy są wypłacane na wniosek o płatność. 67 Podstawa refundacji

 Wniosek o płatność składa się bezpośrednio w miejscu wskazanym przez SW.  Do wniosku o płatność dołącza się dokumenty niezbędne do wypłaty środków finansowych z tytułu pomocy, których wykaz zawiera formularz wniosku o płatność.  Jeżeli wniosek o płatność jest wypełniony nieprawidłowo lub zawiera braki, SW wzywa beneficjenta, do ich usunięcia w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania.  Jeżeli beneficjent pomimo wezwania nie usunął nieprawidłowości lub braków w wyznaczonym terminie, SW wzywa beneficjenta do usunięcia pozostałych nieprawidłowości lub braków w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania.  Jeżeli beneficjent pomimo wezwania do usunięcia pozostałych nieprawidłowości lub braków nie usunął ich w terminie, SW rozpatruje wniosek o płatność w zakresie, w jakim został wypełniony oraz na podstawie dołączonych do niego dokumentów. 68 Wniosek o płatność

W trakcie rozpatrywania wniosku o płatność SW może wezwać beneficjenta do wyjaśnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy lub przedstawienia dowodów na potwierdzenie tych faktów w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania. Wypłaty środków finansowych z tytułu pomocy dokonuje się niezwłocznie po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku o płatność, lecz nie później niż w terminie 3 miesięcy od dnia złożenia tego wniosku. SW na uzasadnioną prośbę beneficjenta, może wyrazić zgodę na przedłużenie terminu wykonania przez beneficjenta określonych czynności w toku postępowania w sprawie wypłaty pomocy, jednak nie dłużej niż o 6 miesięcy. UWAGA! Dotyczy postępowań wszczętym po wejściu w życie nowelizacji rozporządzenia. 69 Wniosek o płatność – terminy

Dokumentowanie planowanych do poniesienia kosztów, które są obarczone ryzykiem tworzenia sztucznych warunków celem otrzymania pomocy finansowej. Skutki niewłaściwego określania tych kosztów na możliwość rozliczenia operacji. 70

Przykładowe koszty, które są obarczone ryzykiem tworzenia sztucznych warunków do uzyskania wsparcia:  organizacja i realizacja szkoleń, warsztatów, przedsięwzięć edukacyjnych, imprez;  wykonanie publikacji / analiz / badań nad obszarem wdrażania LSR;  operacje nieinwestycyjne, które mogą generować przychody w trakcie ich realizacji (np. bilety wstępu, opłaty za uczestnictwo w zawodach);  udział innych (niedozwolonych) środków publicznych w realizacji operacji. Koszty kwalifikowalne a ryzyko tworzenia sztucznych warunków do wsparcia (1) 71

Uwaga! Wnioskodawca, aby uniknąć wezwania powinien podać szczegółowe informacje dotyczące np. planowanej organizacji i realizacji szkoleń, warsztatów, publikacji, zakresu doradztwa czy spotkań aktywizujących. W przypadku, gdy planowana operacja dotyczy realizacji zadań o charakterze niematerialnym w opisie zadań należy zawrzeć szczegółowe informacje dotyczące planowanej organizacji i realizacji każdego przedsięwzięcia. Może to dotyczyć m.in. nast. informacji:  tytuł, nazwa, temat, czas trwania w podziale na liczbę dni i liczbę godzin, grupa docelowa (potencjalni uczestnicy, liczba), program (harmonogram, zakres tematyczny),  kryteria i sposób wyboru, wymagane kwalifikacje, doświadczenie, sposób weryfikacji prawidłowego i rzetelnego wykonania usługi odnoszące się do osób realizujących np. wykładowców, prowadzących, koordynatorów,  rodzaj materiałów związanych z przygotowaniem, promocją oraz realizacją, np.: zaproszenia, plakaty, ogłoszenia, reklamy, materiały szkoleniowe, prezentacje, regulaminy konkursów lub zasady przyznawania nagród, niezbędne zaplecze). Koszty kwalifikowalne a ryzyko tworzenia sztucznych warunków do wsparcia (2) 72

 W przypadku, gdy planowane zadanie dotyczy opracowania, dotyczącego obszaru objętego LSR, w opisie zadań należy zawrzeć szczegółowe informacje o przedsięwzięciu, m.in. planowany: tytuł, nazwa, temat, zakres, liczba stron (w przybliżeniu), format, rodzaj oprawy, nakład, miejsce przechowywania, grupa docelowa (potencjalni odbiorcy) oraz zasady udostępniania i dystrybucji, wykonawca (kryteria i sposób wyboru, wymagane kwalifikacje, doświadczenie, sposób weryfikacji prawidłowego i rzetelnego wykonania usługi).  Uwaga w przypadku niektórych kosztów można dokonać bardziej ogólnej kalkulacji kosztów np. wyliczonej dla pewnego okresu (np. miesiąca), przeliczeń na osobę, średnich wyliczeń na podstawie danych historycznych będących w dyspozycji beneficjenta itp. Każdorazowo należy wskazać podstawę dla dokonanej kalkulacji. Koszty kwalifikowalne a ryzyko tworzenia sztucznych warunków do wsparcia (3) 73

 Określony we wniosku o przyznanie pomocy i w konsekwencji w umowie sposób realizacji zadań stanowi podstawę do weryfikacji zasadności zakresu i racjonalności zaplanowanych do poniesienia kosztów. Na etapie realizacji operacji dopuszczalne będą zmiany, o ile zostaną zaakceptowane przez UM.  Na etapie weryfikacji wniosku o płatność Beneficjent będzie zobowiązany opisać faktyczną realizację przedsięwzięcia w ramach odpowiedniego dokumentu dotyczącego rozliczenia, którego wzór stanowi załącznik do wniosku o płatność oraz przedstawić dokumentację potwierdzającą m.in. prawidłowe wykonanie zadania i osiągnięcie zakładanego celu (np. lista obecności uczestników szkolenia, materiały szkoleniowe).  Koszty kwalifikowalne wskazywane w opisie powinny być zgodne Koszty kwalifikowalne a ryzyko tworzenia sztucznych warunków do wsparcia (4) 74

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 75