1. © 2005 Research International. No part of these materials may be used, reproduced or adapted without the prior written consent of the copyright owner.

Prezentacja na temat: "1. © 2005 Research International. No part of these materials may be used, reproduced or adapted without the prior written consent of the copyright owner."— Zapis prezentacji:

1 1

2 © 2005 Research International. No part of these materials may be used, reproduced or adapted without the prior written consent of the copyright owner. All rights reserved Dla Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości 16.04.2008 r. Prezentację przedstawili: Anna Kowalewska, Jacek Szut, Witold Załęski Ewaluacja ex post regionalnego komponentu MSP Phare 2003 (2003/004-379-05.04 Regionalny program wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw)

3 3 O Phare 2003 Pakiet wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw Wdrażany przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości 2 komponenty: Sektorowy - Wsparcie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw. Inwestycje MSP w Technologie i Innowacje Regionalny Program Wsparcia MSP W okresie 2005-2006

4 4 Komponent regionalny Phare 2003 SSG

5 5 Ewaluacja ex-post regionalnego komponentu MSP Phare 2003 Cele: Fundusze dotacji: Ogólny: Osiągnięcie wyższego poziomu spójności gospodarczej i społecznej w odniesieniu do konkurencyjności gospodarki Bezpośrednie: Zwiększenie wskaźnika przetrwania firm Utworzenie nowych lub utrzymanie istniejących miejsc pracy Zwiększenie obrotów przedsiębiorstw Zwiększenie sprzedaży eksportowej przedsiębiorstw Fundusz Dotacji Inwestycyjnych (FDI) Fundusze doradcze: Program Rozwoju Przedsiębiorstw (PRP) Program Rozwoju Przedsiębiorstw Eksportowych (PRPE) Technologie Informatyczne dla Przedsiębiorstw (TIdP)

6 6 Ewaluacja ex-post regionalnego komponentu MSP Phare 2003 – fundusze dotacji Fundusz Fundusz Dotacji Inwestycyjnych (FDI) Program Rozwoju Przedsiębiorstw (PRP) Program Rozwoju Przedsiębiorstw Eksportowych (PRPE) Technologie Informatyczne dla Przedsiębiorstw (TIdP) Dolny limit dotacji 2000 500 Górny limit dotacji 50 000 5000 10 000 Dofinansowanie do 30% kosztów w powiecie m. Warszawa i Poznań do 40% kosztów w powiecie m. Wrocław, Kraków, Gdańsk i Sopot do 50 % kosztów we wszystkich innych powiatach do 50% kosztów inwestycji Zasięg terytorialny 14 województw 11 województw8 województw7 województw

7 7 Ewaluacja ex-post regionalnego komponentu MSP Phare 2003 – alokacja – środki publiczne 1,503 mln 1,127 mln środki Phare 0,376 mln polskie środki publiczne PRP 1,155 mln 0,866 mln środki Phare 0,289 mln polskie środki publiczne PRPE 1,583 mln 1,583 mln środki Phare 0,396 mln polskie środki publiczne TIdP 21,101 mln 15,826 mln środki Phare 5,275 mln polskie środki publiczne FDI 25,342 mln 19,006 mln środki Phare 6,336 mln polskie środki publiczne Ogółem Źródło: środki Phare – Końcowy Raport Monitorujący; polskie środki publiczne – fiszka projektowa

8 8 Ewaluacja ex-post regionalnego komponentu MSP Phare 2003 – zrealizowane umowy FDI złożono 4808 wniosków podpisano 1006 umów zrealizowano 948 projektów PRPPRPE 185 wniosków 113 umów 99 projektów Łącznie zrealizowano 1415 projektów: 948 projektów inwestycyjnych 467 projektów doradczych TIdP 292 wnioski 196 umów 166 projektów 338 wniosków 240 umów 202 projekty

9 9 Najczęściej wykorzystywane instrumenty w ramach funduszy FDI: zakup nowych maszyn i urządzeń z oprzyrządowaniem (79%) zakup nowego sprzętu komputerowego (32%) PRP: rozwój strategii przedsiębiorstwa (47%) planowanie inwestycyjne (45%) ocena pozycji konkurencyjnej firmy (36%) PRPE: uczestnictwo w międzynarodowych targach i wystawach za granicą (79%) badanie rynku zagranicznego (38%) ocena pozycji konkurencyjnej firmy na wybranych rynkach zagranicznych (36%) TIdP: wsparcie i pomoc techniczna w zakresie wdrażanych rozwiązań (54%) tworzenie specyfikacji technicznej związanej ze sprzętem i oprogramowaniem (46%) doradztwo w wyborze narzędzi informatycznych (43%) identyfikacja potrzeb przedsiębiorstwa w zakresie IT (42%) * Procenty nie sumują się do 100% - możliwość dofinansowania kilku działań

10 10 METODOLOGIA

11 11 Cel i metodologia ewaluacji Główny cel: uzyskanie pogłębionej wiedzy o efektach Regionalnego Komponentu Wsparcia Małych i Średnich Przedsiębiorstw...twarde dane: Opis statystyczny, dostarczenie wiarygodnych i porównywalnych wyników...głębokie zrozumienie motywacje, mechanizmy, efekty niewymierne, nienamacalne możliwe tylko dzięki badaniom jakościowym ilościowejakościowe Metody

12 12 Różne Głosy Dokumentacja programowa Otoczenie instytucjonalne Nieskuteczni wnioskodawcy Beneficjenci Cel i metodologia ewaluacji Statystyki GUS, dokumentacja pokrewna, badania pokrewne

13 13 Łącznie: 943 wywiady kwestionariuszowe 58 wywiadów pogłębionych 1 wywiad grupowy Przegląd metod badawczych Wywiady bezpośrednie wspomagane komputerowo (CAPI) Wywiady telefoniczne (CATI) Zogniskowane wywiady grupowe Indywidualne wywiady pogłębione Beneficjenci regionalnego Phare 2003 395 beneficjentów FDI (948) 90 beneficjentów PRP (191) 44 beneficjentów PRPE (87) 92 beneficjentów TIdP (162) Po 5 wywiadów z beneficjentami każdego funduszu Nieskuteczni wnioskodawcy 322 nieskutecznych wnioskodawców FDI (3523) Wielokrotni beneficjenci 20 wywiadów PARP 8 wywiadów RIF 1 wywiad grupowy 10 wywiadów

14 14 TRAFNOŚĆ

15 15 Trafność Bezpośrednie cele komponentu regionalnego odpowiadały kluczowym potrzebom sektora MSP…. …ale poszczególne fundusze dotacji cieszyły się zróżnicowanym powodzeniem Zdecydowanie większym zainteresowaniem cieszył się fundusz inwestycyjny niż fundusze doradcze. Liczba złożonych wniosków

16 16 Dlaczego małe zainteresowanie doradztwem? konkurencja ze strony SPO WKP 2.1: 2.5 tys. - 250 tys. PLN szerszy zakres wsparcia: m.in. w zakresie jakości, wdrażania innowacji i nowych technologii, działań eksportowych niedoinwestowanie polskich małych i średnich przedsiębiorstw efekt doradztwa – niewymierny, odroczony w czasie najpierw inwestycje, później doradztwo dla swojej firmy sam jestem najlepszym doradcą brak możliwości połączenia doradztwa z inwestycjami (krótki okres wdrażania Phare 2003) niskie kwoty dofinansowania w stosunku do czaso- i kosztochłonności procedur Środki na doradztwo są to środki dla opracowania koncepcji, na które żal było wydać pieniądze z własnych środków. Wałęsa powiedział, że nam są potrzebne wędki, a nie żeby ktoś nam doradzał, jak mamy łowić ryby. łatwiej zakupić maszynę niż skonsumować efekty doradztwa

17 17 Kryteria doboru beneficjentów Wsparcie adresowane było generalnie do firm sektora MSP. Kryterium wyłączające pojawiło się jedynie w PRPE, który skierowany był do obecnych lub potencjalnych eksporterów. W praktyce wsparcie trafiało do firm znajdujących się w dobrej sytuacji finansowej, będących w stanie prefinansować inwestycję ze środków własnych – relatywnie rzadko korzystano z kredytu (FDI – 32%) i zaliczki. Większość beneficjentów byłoby w stanie samodzielnie zrealizować działania – jednak w ograniczonym zakresie lub późniejszym terminie.

18 18 Dyskusyjny zakres wsparcia PRPE PRPE umożliwiał tylko jednorazowy udział w międzynarodowych targach lub wystawach – firmy za każdym razem muszą uczestniczyć w innych targach i za każdym razem odwiedzać je po raz pierwszy Podstawowa przyczyna niskiego zainteresowania PRPE: jednorazowa obecność na targach nie może przynieść wymiernych korzyści. Z naszych rozmów z innymi firmami wynika, że na tych targach trzeba się pokazać kilka razy. Klienci biznesowi muszą widzieć, że ta firma to się nie tylko pokazała i zniknęła, ale że to jest firma, która istnieje na tych targach. Dlatego chcemy jechać po raz kolejny. Wielkich wyników nie było, ale tego typu kontakty owocują czasami po roku, po dwóch. Te firmy mają już kontakt i gdzieś zaistniały, na jakiejś liście się pojawiły. [beneficjent PRPE] Umieszczenie PRPE w komponencie regionalnym, który ma wspierać słabsze firmy. Bardziej efektywne mogłoby być dystrybuowanie go w programach adresowanych do firm najprężniejszych (komponent sektorowy), mających największe szanse sprostać konkurencji na zagranicznych rynkach. Ograniczony zasięg terytorialny PRPE Tylko osiem województw, w tym większość usytuowanych centralnie (pominięcie województw przygranicznych).

19 19 Quasi-inwestycyjny charakter TIdP – prawdopodobne przypadki finansowania w ramach TIdP inwestycji (wdrożenia) Myśmy kupili serwer, który jest właściwie dostępny na całym świecie. Środki z dotacji zostały przeznaczone na zakup i wdrożenie systemu informatycznego, służącego usprawnieniu zarządzania firmą. Czy inwestycja w IT, której dotyczyło doradztwo…? (N=80) Środki zostały przeznaczone na zakup i wdrożenie oprogramowania, coś w rodzaju SAPa. Chodziło o doradztwo i zakup programu. Brak świadomości wśród przedsiębiorców na temat tego, co stanowi koszty kwalifikowane.

20 20 Quasi-inwestycyjny charakter TIdP – mechanizm Firma doradcza prowadziła ten projekt, bo mieliśmy wspólne interesy, bo myśmy postawili warunek, że weźmiemy to oprogramowanie, jeśli otrzymamy dotację. [beneficjent TIdP] Szukaliśmy oprogramowania, które pomogłoby zarządzać naszą firmą i jedna z wytypowanych firm, która oferowała to oprogramowanie, udzieliła pomocy w zakresie sporządzenia wniosku. Oni wiedzieli z jakiej ścieżki finansowania skorzystać, bo nas nie stać było na kupienie takiego programu. [beneficjent TIdP]

21 21 Quasi-inwestycyjny charakter TIdP – źródło problemu Problem – cienka linia między doradztwem a wdrożeniem – nieprecyzyjne wytyczne dla wnioskodawców: Moim zdaniem te programy powinny być tak skonstruowane, że usługi doradcze związane z inwestycją powinny się mieścić w ramach programów inwestycyjnych. [RIF] Usługi mogą obejmować wyłącznie doradztwo… Następujące działania mogą być finansowane:..... Tworzenie baz danych, lokalnych sieci… Tworzenie aplikacji dla programów informatycznych. Wynik działań – opracowanie poparte w razie potrzeby oprogramowaniem.

22 SKUTECZNOŚĆ

23 23 Skuteczność –produkty 400 MSP otrzyma wsparcie na rozwój lub implementację planów rozwoju przedsiębiorstwa 467 projektów w ramach funduszy doradczych 200 przedsiębiorstw otrzyma wsparcie na rozwój lub implementację planów rozwoju eksportu 99 projektów w ramach PRPE 240 przedsiębiorstw otrzyma wsparcie na rozwój rozwiązań IT 166 projektów w ramach TIdP 960 MSP realizujących inwestycje na podstawie planów rozwoju przedsiębiorstwa powstałych w wyniku wsparcia w ramach regionalnego komponentu Phare 2003 lub wcześniejszych interwencji 297 projektów będących kontynuacją usług doradczych ZakładaneZrealizowane

24 24 Skuteczność – rezultaty Poprawa zarządzania w MSP % beneficjentów zadowolonych z dostarczonych usług wsparcia Zdecydowanie przekonani co do ponownego skorzystania z podobnego programu: FDI – 75% PRP – 55% PRPE – 67% TIdP – 70% Zwiększenie inwestycji w MSP Większe wykorzystanie IT w MSP Zwiększenie wykorzystania technologii IT w MSP Liczba bezpośrednio utworzonych miejsc pracy 1000-1200 bezpośrednio utworzonych miejsc pracy 166 beneficjentów TIdP co trzeci beneficjent FDI dokonał zakupu sprzętu komputerowego W sumie 4500 miejsc pracy: FDI – 3487 PRP – 497 PRPE – 124 TIdP – 392 Około połowa beneficjentów każdego funduszu zwiększyła nakłady na inwestycje po udziale w programie; średnio o 5%-10% w zależności od funduszu.

25 25 Skuteczność – firmy, które odnotowały…. Wzrost przychodów Wzrost nakładów inwestycyjnych Wzrost zatrudnienia

26 26 Skuteczność – średni przyrost…. Przychodów [%] Nakładów inwestycyjnych [%] Zatrudnienia [liczba etatów na 1 przedsiębiorstwo] Ogółem Pod wpływem udziału w programie (skorygowany deklarowanym wpływem udziału w programie)

27 27 Skuteczność – podstawowe wskaźniki w regionach Firmy, które odnotowały… Wzrost zatrudnienia Wzrost przychodów ze sprzedaży Wzrost nakładów inwestycyjnych mazowieckie - śląskie (N=69) 58%74%48% wielkopolskie - dolnośląskie (N=48) 60%73%60% pomorskie - zachodniopomorskie (N=43) 65%72%46% łódzkie - kujawsko- pomorskie (N=48) 67%77%44% małopolskie - warmińsko-mazurskie (N=66) 42%54%40% świętokrzyskie - podlaskie (N=52) 77%81%48% lubelskie - podkarpackie (N=67) 61%75%55%

28 28 Skuteczność – doświadczeni vs. niedoświadczeni beneficjenci - FDI doświadczeni: częściej notują pozytywne zmiany, będące skumulowanym efektem więcej niż jednej interwencji większy potencjał inwestycyjny – wielkość dotacji Phare 2003 ma relatywnie niską wagę w odniesieniu do całości wydatków inwestycyjnych

29 29 Skuteczność – kolejne edycje FDI Phare

30 30 Skuteczność – kolejne edycje PRP Phare

31 31 Skuteczność – kolejne edycje PRPE Phare

32 32 Skuteczność – kolejne edycje TIdP Phare

33 SKUTECZNOŚĆ – EFEKTY NETTO

34 34 Efekt netto – średnie przyrosty zatrudnienia w etatach (FDI) Różnica nie jest istotna statystycznie. Jedynie w regionie Łódzkie&Kujawsko- pomorskie efekt był istotny statystycznie i wyniósł 17,4 miejsc pracy. N=345 Sektor MSP 0,09 etatu

35 35 Efekt netto – średnie przyrosty zatrudnienia w % (FDI) Różnica na granicy istotności statystycznej Efekty istotne statystycznie w regionach pomorskie – zachodniopomorskie i łódzkie – kujawsko-pomorskie. N=293

36 36 Efekt netto – średni wzrost funduszu płac (FDI) Różnica nie jest istotna statystycznie – wzrost funduszu płac w firmach beneficjentów nie różnił się od wzrostu w firmach nieskutecznych wnioskodawców. Brak zróżnicowań regionalnych. N=277

37 37 Efekt netto – średni wzrost sprzedaży (FDI) Różnica nie jest istotna statystycznie – beneficjenci i nieskuteczni wnioskodawcy notowali podobne wzrosty sprzedaży Brak zróżnicowań regionalnych. N=247 Sektor MSP 12%

38 38 Efekt netto – wzrost nakładów inwestycyjnych (FDI) Ujemny, istotny statystycznie efekt netto – nieskuteczni wnioskodawcy prognozują większe nakłady inwestycyjne niż beneficjenci: Zaspokojenie potrzeb inwestycyjnych beneficjentów; Większe rozłożenie w czasie procesu inwestycyjnego nieskutecznych wnioskodawców. N=271 Sektor MSP 26%

39 39 Ale co najważniejsze... Większość nieskutecznych wnioskodawców (59%) zrealizowała inwestycję, którą zamierzano sfinansować z FDI: Predyktor pozytywnych zmian w przedsiębiorstwie: INWESTYCJA, a nie DOTACJA N=322

40 40 Quasi efekt netto. Podstawowe wskaźniki skuteczności - beneficjenci vs. nieskuteczni wnioskodawcy

41 41 Ponadto... Zrównaniu kondycji beneficjentów i nieskutecznych wnioskodawców sprzyjały bliźniacze podobieństwa między nimi (indeks PSM) – otrzymanie dotacji stało się zbyt słabym czynnikiem różnicującym kondycję ekonomiczną tych firm. Obie grupy podobnie przygotowane do finansowania i realizowania inwestycji: ogólna chęć inwestowania postawa rozwojowa, ekspansywna dobra kondycja finansowa analiza opłacalności inwestycji biznes plan przedsięwzięcia udział własny. Uboczny efekt FDI: stymulacja procesu inwestycyjnego w całej grupie wnioskodawców

42 42 Uczestnictwo w FDI poprawia samoocenę beneficjentów Beneficjenci dostrzegali poprawę sytuacji swoich firm częściej niż nieskuteczni wnioskodawcy w następujących wymiarach: Jednorazowy zastrzyk finansowy....zbyt mały, aby wywołać trwały impuls inwestycyjny i zdystansować nieskutecznych wnioskodawców …ale wywołujący inne, trudno mierzalne, pozytywne efekty Udział firmy w rynku Jakość produktów/usług Atrakcyjność oferty dla klientów Rentowność produkcji/usług Wydajność pracy Zaawansowanie technologiczne

43 43 Skuteczność – interwencja, czy inne czynniki? Wzrost zatrudnienia Brak wpływu [0] Średni wpływ [skala 0-9] Wzrost przychodów ze sprzedaży Wzrost nakładów inwestycyjnych FDI PRP PRPE TIdP

44 44 Skuteczność – interwencja, czy inne czynniki? Wzrost zatrudnienia Jedynie w przypadku beneficjentów FDI opinie o bardzo dużym wpływie przeważały nad opiniami o braku wpływu. Najczęściej bardzo duży wpływ dotacji na zmianę zatrudnienia był deklarowany przez beneficjentów PRPE, ale równie często w tej grupie pojawiały się opinie przeciwne. 5 3,6 4 3,7 Średnia ocen wpływu programu na wzrost zatrudnienia osiągnęła najwyższą wartość w grupie beneficjentów FDI (skala 0 – 9)

45 45 Skuteczność – interwencja, czy inne czynniki? Wzrost funduszu płac Dotacja nie miała dużego znaczenia dla zmiany wielkości funduszu płac. Zdecydowanie częściej pojawiała się opinia o braku wpływu interwencji niż o jej dużym znaczeniu Średnia ocen wpływu programu na wzrost funduszu płac osiągnęła najwyższą wartość w grupie beneficjentów FDI (skala 0 – 9) 3,3 2,3 2,1 3

46 46 Skuteczność – interwencja, czy inne czynniki? Wzrost przychodów ze sprzedaży Jedynie w przypadku beneficjentów FDI częściej upatrywali oni w interwencji bardzo ważnego czynnika wzrostu przychodów ze sprzedaży niż uznawali, że dotacja w ogóle nie miała wpływu na odnotowaną zmianę Ale wśród beneficjentów TIdP opinie były podzielone – 5% respondentów przyznało, że dotacja miała bardzo duży wpływ na odnotowaną zmianę, również 5% było przeciwnego zdania Średnia ocen wpływu programu na wzrost funduszu płac osiągnęła najwyższą wartość w grupie beneficjentów FDI, ale była tylko nieznacznie wyższa niż wśród beneficjentów TIdP (skala 0 – 9) 4,8 3,8 2,8 4,7

47 47 Skuteczność – interwencja, czy inne czynniki? Wzrost nakładów na inwestycje Jedynie w przypadku beneficjentów FDI częściej upatrywali oni w interwencji bardzo ważnego czynnika wzrostu nakładów inwestycyjnych niż uznawali, że dotacja w ogóle nie miała wpływu na odnotowaną zmianę Wśród beneficjentów PRPE opinie były spolaryzowane – po 15% stwierdzeń, że dotacja miała bardzo duży wpływ na wzrost nakładów inwestycyjnych, że dotacja nie miała wpływu na zmianę wielkości nakładów przeznaczonych na inwestycje 4,5 3,8 44 Średnia ocen wpływu programu na wzrost nakładów inwestycyjnych osiągnęła najwyższą wartość w grupie beneficjentów FDI (skala 0 – 9)

48 48 Skuteczność – rozwiązywanie problemów sektora MSP niski poziom konkurencyjności polskiego sektora MSP na rynku UE główne obszary wpływu FDI to unowocześnienie metod produkcji/świadczenia usług i poprawa jakości produktów/usług PRP – wpływ na strategię firmy PRPE – pozyskanie nowych klientów i strategia firmy TIdP – zastosowanie technologii informatycznych i sposób zarządzania i organizacji firmy konkurencyjność jako wejście na nowe rynki, zwłaszcza zagraniczne – niewielki wpływ, nawet w przypadku PRPE niska stopa inwestycji największy wpływ na podniesienie stopy inwestycji miał FDI, choć z drugiej strony zrealizowanie w jego ramach inwestycji, wymagającej większych nakładów inwestycyjnych niż w funduszach doradczych, ograniczało popyt inwestycyjny po zakończeniu udziału w projekcie efekt deadweight – tylko 10% beneficjentów przeprowadziłoby samodzielnie analogiczną inwestycje (zgodność co do zakresu i harmonogramu wdrażania); około 10% w przypadku FDI, PRP i TIdP nie przeprowadziłoby jej w ogóle, PRPE – 17%.

49 49 Skuteczność – rozwiązywanie problemów sektora MSP dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania współfinansowanie z reguły ze środków własnych przedsiębiorstwa po zakończeniu inwestycji chętnie sięgano po kredyty i pożyczki – rosła przede wszystkim grupa systematycznie korzystających z kredytów i pożyczki przy stabilizacji odsetka wszystkich korzystających z tego źródła finansowania wyjątkiem był FDI – gdzie po zakończeniu kapitałochłonnej inwestycji zmalał odsetek korzystających z kredytu mimo łatwiejszego dostępu do kredytów niż w przeszłości na tym samym poziomie utrzymała się skłonność do korzystania z publicznego finnsowania – z wyjątkiem TIdP, gdzie odnotowano spadek korzystających ze środków publicznych niski poziom umiędzynarodowienia jedyny instrument – PRPE niewielkie zainteresowanie PRPE, beneficjenci – w większości ówcześni eksporterzy niewielki wpływ funduszu na wejście na zagraniczne rynki

50 50 Skuteczność – rozwiązywanie problemów sektora MSP pozytywny wpływ FDI i quasi-inwestycyjnego TIdP unowocześnienie procesu produkcji poprawa jakości produktów i usług nienowoczesne metody produkcji / świadczenia usług trudny dostęp do nowych technologii i innowacji, niski poziom innowacyjności TIdP, FDI – wprowadzanie nowych technologii ograniczony dostęp do profesjonalnego doradztwa wymuszony trudnością przygotowania wniosku wzrost odsetka korzystających z usług doradczych – w przypadku niektórych funduszy blisko dwie trzecie beneficjentów korzystało z pomocy firm doradczych na etapie pisania wniosku mało skonkretyzowane korzyści z doradztwa problemy z egzekwowaniem odpowiedniej jakości; konflikty interesów (firma świadcząca usługę doradczą inicjuje proces i przygotowuje wniosek) w dalszym ciągu istnieje problem nieprofesjonalnych firm doradczych niski poziom kapitału ludzkiego MSP doświadczenie w korzystaniu z pomocy publicznej nowa wiedza i umiejętności biznesowe, szersze horyzonty umiejętność korzystania z doradztwa

51 51 klarowność zapisów programowych dot. kosztów kwalifikowanych rezygnacja z wymogu kraju pochodzenia możliwość odejścia od zasady porównywania 3 ofert (w przypadku zamówienia powyżej 5 tys. EURO) możliwość nanoszenia poprawek we wniosku Skuteczność – korzystne zmiany

52 52 Bariery skuteczności Po stronie instytucji Po stronie beneficjentów Deficyty kadrowe RIF + ustalanie terminów składania wniosków na okresy wakacji i świąt Harmonogram: Długi czas oczekiwania na rozpatrzenie wniosku Krótki czas na realizację inwestycji Opóźnienia w wypłacie dotacji Skomplikowane, zbiurokratyzowane procedury Zakres wsparcia Ograniczenie wartości środka trwałego PRPE – wymóg uczestnictwa w imprezie targowo-wystawienniczej po raz pierwszy TIdP – oficjalny brak możliwości dofinansowania czynności wdrożeniowej

53 53 biurokracja – zbyt rozbudowana, postrzeganie procesu aplikowania i rozliczenia jako czasochłonnego i kapitałochłonnego zniechęcenie do korzystania ze wsparcia, zwłaszcza w przypadku funduszy doradczych (niewielkie kwoty dotacji) Jest to szczególny rodzaj języka, w którym są pisane te projekty. I powiedzmy, że nie każdy z nas sobie dobrze z tym radzi. [beneficjent FDI] Chciałabym strasznie, żeby się uprościły te procedury, jeśli chodzi o te wnioski, to one są szalenie rozbudowane, ta dokumentacja również, którą trzeba dołączyć. [beneficjent FDI Te błędy, które są wynajdywane, że gdzieś tam przecinka nie ma, cała procedura jest w sprawie tych błędów. Ten urzędnik, który to analizuje, wie, że tu był błąd i on by był w stanie to poprawić. Tak na dobrą sprawę wystarczyłby jeden telefon, przesłanie czegoś mailem, faksem, a nie cała iteracja, oficjalny nadęty dokument, że jak nie zrobimy w terminie, to... [beneficjent PRPE] Generalnie uciążliwe są kwestie proceduralne, z których część jest zbyt rygorystyczna i mało sensowna, np. we wniosku trzeba podpisywać nawet nie zadrukowane strony. Trzeba też dołączać do wniosku wiele dokumentów, które się powielają, pokrywają. [beneficjent TIdP] Chciałbym, aby wypełnianie tych wniosków było nieco złagodzone. Żeby nie trzeba było wynajmować aż konsultanta, żeby można było samemu to zrobić. Żeby w biurze pani, która się zajmuje sprawami finansowymi mogła to zrobić. W tej chwili wnioski te nowe są bardzo skomplikowane. Ja nie widzę, żeby w tym momencie moje biuro mogło je wypełnić. [beneficjent FDI] Bariery skuteczności – procedury administracyjne Jest to szczególny rodzaj języka, w którym są pisane te projekty. I powiedzmy, że nie każdy z nas sobie dobrze z tym radzi. [beneficjent FDI] Chciałabym strasznie, żeby się uprościły te procedury, jeśli chodzi o te wnioski, to one są szalenie rozbudowane, ta dokumentacja również, którą trzeba dołączyć. [beneficjent FDI Te błędy, które są wynajdywane, że gdzieś tam przecinka nie ma, cała procedura jest w sprawie tych błędów. Ten urzędnik, który to analizuje, wie, że tu był błąd i on by był w stanie to poprawić. Tak na dobrą sprawę wystarczyłby jeden telefon, przesłanie czegoś mailem, faksem, a nie cała iteracja, oficjalny nadęty dokument, że jak nie zrobimy w terminie, to... [beneficjent PRPE] Generalnie uciążliwe są kwestie proceduralne, z których część jest zbyt rygorystyczna i mało sensowna, np. we wniosku trzeba podpisywać nawet nie zadrukowane strony. Trzeba też dołączać do wniosku wiele dokumentów, które się powielają, pokrywają. [beneficjent TIdP] Uciążliwe było to, że ciągle trzeba było wpisywać tysiące cyferek i informacji w różnych formularzach. Moim zdaniem uciążliwe jest to, że wypełnia się wniosek na papierze, a mógł być wniosek na stronie internetowej agencji, wypełnia się go i oni już go tam mają i mogą oceniać. 90 stron w dwóch czy trzech egzemplarzach, a potem jeszcze każdą z nich podpisać i podbić, bo jak nie będzie podpisu na którejś ze stron, to wniosek nie zostanie zakwalifikowany. [beneficjent PRP] Chciałbym, aby wypełnianie tych wniosków było nieco złagodzone. Żeby nie trzeba było wynajmować aż konsultanta, żeby można było samemu to zrobić. Żeby w biurze pani, która się zajmuje sprawami finansowymi mogła to zrobić. W tej chwili wnioski te nowe są bardzo skomplikowane. Ja nie widzę, że w tym momencie moje biuro mogło je wypełnić. [beneficjent FDI]

54 54 Wpływ barier na działanie systemu TIdP – oficjalny brak możliwości dofinansowania czynności wdrożeniowej Pretekst do podejmowania działań na granicy prawa. Naginanie rzeczywistości w kontaktach ze środkami pomocy publicznej.. Ograniczenie wartości środka trwałego (30 tys. EURO) Wykluczenie pewnej grupy projektów z możliwości finansowania. Stwarzanie pretekstu do podejmowania działań na granicy prawa. W wielu sytuacjach to po prostu było niewykonalne, ponieważ za około 120 000 zł tak nowoczesne urządzenie, jakie chcieli, nie było do kupienia. I rzeczywiście stąd były kupowane urządzenia mniejsze, czy fragmenty linii, albo wózek widłowy, który rzeczywiście taką cenę mógł mieć. [przedstawiciel RIF] PRPE – impreza targowo-wystawiennicza musiała być odwiedzana po raz pierwszy Spadek zainteresowania udziałem w programie ze strony firm posiadających doświadczenia eksportowe.

55 55 Wpływ barier na działanie systemu Deficyty kadrowe RIF Długi czas oczekiwania na rozpatrzenie wniosku, krótki czas na realizację inwestycji Brak możliwości sfinansowania w ramach FDI zakupów zamawianych z dużym okresem wyprzedzenia. Rzeczywiste rozpoczynanie działań kwalifikowanych (w tym wyboru dostawcy) przed podpisaniem umowy i późniejsze dostosowywanie dokumentacji. Podpisywanie faktur i protokołu odbioru środka trwałego przed końcem realizacji projektu, ale przed jego rzeczywistym dostarczeniem.. Problemy ze skompletowaniem Komisji Oceniających - opóźnienia w procedurze oceny. W efekcie przesunięcia harmonogramowe i bardzo krótki czas na realizację projektów. Nieterminowe przekazywanie polskich środków publicznych – wypłaty dotacji z opóźnieniem, wypłaty częściowych dotacji Negatywne oceny programu przez beneficjentów, związane z opóźnieniami płatności. Uzależnienie oceny programu od zmian kursu EURO. Obniżenie efektów programu w wyniku opóźnień płatności.

56 56 EFEKTYWNOŚĆ

57 57 Nie odpowiadające potrzebom rozdysponowanie środków między część inwestycyjną a doradczą Zbyt późna realokacja wynikająca z decyzji Komisji Europejskiej Efektywność – wykorzystanie środków publicznych

58 58 Efektywność – wykorzystanie środków publicznych w regionach

59 59 Przyczyny niepełnego wykorzystania budżetu Nie odpowiadająca potrzebom przedsiębiorców dystrybucja środków pomiędzy instrumenty inwestycyjne a doradcze – większe zainteresowanie funduszem inwestycyjnym niż doradczymi niedoinwestowanie MSP nieprzygotowanie MSP do korzystania z ekspertyz i doradztwa niski poziom usług doradczych, zwłaszcza w PRP Niekorzystne zmiany w PRPE, nietrafna dystrybucja programu w regionach Konkurencja ze strony SPO WKP Brak dodatkowych punktów za skorzystanie z doradztwa (PRP) przy ubieganiu się o fundusze inwestycyjne* podział środków na część inwestycyjną i doradczą wymaga rzetelnej analizy potrzeb przedsiębiorców promocja doradztwa wymaga bardziej intensywnych działań informacyjnych W wielu przypadkach powstawały dokumenty, niepotrzebne firmie, które kosztowały relatywnie duże pieniądze. Możemy się tylko domyślać, jakie korzyści zarówno beneficjent, jak i firma doradcza, która opracowywała taki dokument, czerpały z tego. A więc jakieś fikcyjne opracowania, opracowania będące plagiatami, przepisane gotowe opracowania, przygotowane dla innych firm, w których tylko zmieniono nazwy i adresy. Wielokrotnie spotykaliśmy się z problemami, i stąd ta ilość wypowiedzianych umów. [przedstawiciel RIF]

60 60 Koszty brutto – wzrost sprzedaży, zwiększenie zatrudnienia o 1 etat Phare 2003Phare 2002 Koszt brutto wzrostu sprzedaży (o 1 zł) Koszt brutto zwiększenia zatrudnienia o 1 etat (w zł) Koszt brutto wzrostu sprzedaży (o 1 zł) Koszt brutto zwiększenia zatrudnienia o 1 etat (w zł) FDI0,05 zł16 995 zł0,08 zł29 257 zł PRP0,02 zł5 015 zł0,04 zł8 319 zł PRPE0,02 zł6 047 zł0,03 zł7 104 zł TIdP0,03 zł7 363 zł0,01 zł11 992 zł RiMP Phare 2003/ KFDI Phare 20020,06 zł8 290 zł0,06 zł31 000 zł

61 61 Efektywność czy można było uzyskać podobne efekty przy mniejszym zaangażowaniu zasobów? – nie Do samodzielnej realizacji całego procesu inwestycyjnego było zdolnych tylko: 8% beneficjentów FDI 9% beneficjentów PRP i PRPE 10% beneficjentów TIdP było zdolnych do samodzielnej realizacji procesu inwestycyjnego mniejsze limity wsparcia? – nie Większość beneficjentów wsparcia (PRPE – względna większość) uznała limity wsparcia za adekwatne do potrzeb. Ale jeżeli pojawiały się głosy przeciwne, to w zdecydowanej większość dotyczyły podniesienia górnego limitu dotacji: FDI – 39% PRP – 37% PRPE – 44% TIdP – 35% Ewentualne oszczędności Uproszczenie procedur – ubieganie się o wsparcie bez konieczności korzystania z usług firm doradczych Ewentualna poprawa efektów Szybciej dokonana realokacja – zwiększenie liczby beneficjentów

62 62 UŻYTECZNOŚĆ

63 63 Ogólna ocena użyteczności programu Czy Pana(i) firma wzięł(a)by udział w programie jeszcze raz? Czy efekty udziału firmy w programie warte były poniesionych nakładów? 94% 96% 95% 92% 94% 97%

64 64 Unowocześnienie metod produkcji Jakość produktów/ usług Strategia firmy Pozyskanie nowych klientów Zastosowanie technologii IT Sposób zarządzania i organizacji firmy Inwestycje firmy Wpływ uczestnictwa w programie na poszczególne aspekty działalności firm Strategia firmy Wejście na nowe rynki zagraniczne Wejście na nowe rynki krajowe Rozpoznawalność marki i produktów Wejście na nowe rynki zagraniczne Zastosowanie technologii IT Koszty produkcji/usług Wejście na nowe rynki zagraniczne FDIPRP PRPE TIdP - - - - - - -

65 65 Wpływ uczestnictwa w FDI na poszczególne aspekty działalności firm [w skali od 0 – brak wpływu do 9 – bardzo duży wpływ] N=395

66 66 Wpływ uczestnictwa w PRP na poszczególne aspekty działalności firm [w skali od 0 – brak wpływu do 9 – bardzo duży wpływ] N=90

67 67 Wpływ uczestnictwa w PRPE na poszczególne aspekty działalności firm [w skali od 0 – brak wpływu do 9 – bardzo duży wpływ] N=44

68 68 Wpływ uczestnictwa w TIdP na poszczególne aspekty działalności firm [w skali od 0 – brak wpływu do 9 – bardzo duży wpływ] N=92

69 69 Średnie oceny wpływu programu na unowocześnienie metod produkcji i świadczenia usług wśród firm mikro, małych i średnich

70 70 Wpływ programu na zarządzanie przedsiębiorstwem Na pewno świadomość wzrosła, otwartość myślenia o biznesie, innych rynkach, innych branżach, umiejętność poruszania się w procedurach, obycia się z funduszami unijnymi, językiem, dokumentami. Uzyskaliśmy ekstra umiejętności w zarządzaniu, analizowaniu różnych rzeczy. [beneficjent PRP i PRPE] [Udział w programie] otworzył rynek, który w ogóle nie był przez nas eksplorowany i dał śmiałość i odwagę do tego, żeby na tym rynku działać. [beneficjent PRPE] Wpływ większy w przypadku funduszy doradczych, zwłaszcza TIdP: FDI – średnia 4,1 (skala 0-9) PRP – 4,4 PRPE – 5,2 TIdP – 7,0 Udział w programach doradczych – źródło wiedzy i nowych umiejętności biznesowych…. …dla niektórych beneficjentów – doświadczonych, przekonanych co do sensu doradztwa, mających dobrze przemyślaną potrzebę skorzystania z doradztwa Korzystanie z doradztwa – funkcja edukacyjna: Wewnętrzna – samouczenie się przedsiębiorstwa: większa umiejętność konstruowania celów stawiania wymagań weryfikacji jakości uzyskanych produktów zewnętrzna - przekazywanie informacji innym firmom

71 71 Wpływ programu na powstanie i wdrożenie planów rozwoju przedsiębiorstwa PRP 44% otrzymało dofinansowanie na rozwój strategii przedsiębiorstw 52% wykorzystuje ją w całości, 43% - w części Generalnie jakość tych opracowań jest taka sobie. Mieliśmy w regionie przypadki nawet z wypowiedzeniem umowy dotacji. W kilku przypadkach, w momencie gdy było to możliwe, zwracaliśmy się do PARP z prośbą o dokonanie przez zespół niezależnych ekspertów oceny merytorycznej tego opracowania i niestety też takie opinie były, że jakość niska w stosunku do ceny, którą ten przedsiębiorca za to zapłacił. Myśmy wtedy dokonywali obniżenia płatności dotacji. To miało miejsce w Programie Rozwoju Przedsiębiorstw głównie. Natomiast zawsze przedsiębiorca może się uprzeć, że jego zdaniem to opracowanie jest dobre i jemu pasuje. [przedstawiciel RIF] W wielu przypadkach powstawały dokumenty, niepotrzebne firmie, które kosztowały relatywnie duże pieniądze. Możemy się tylko domyślać, jakie korzyści zarówno beneficjent, jak i firma doradcza, która opracowywała taki dokument, czerpały z tego. A więc jakieś fikcyjne opracowania, opracowania będące plagiatami, przepisane gotowe opracowania, przygotowane dla innych firm, w których tylko zmieniono nazwy i adresy. Wielokrotnie spotykaliśmy się z problemami, i stąd ta ilość wypowiedzianych umów. [przedstawiciel RIF] PRPE 44% otrzymało dofinansowanie na strategię rozwoju eksportu dokument wykorzystuje 21% Opracowania niskiej jakości

72 72 Ocena systemu wdrażania –procedura wnioskowania Przygotowanie wniosku: trudne (połowa beneficjentów popełnia błędy, myląc się średnio 2 razy) pracochłonne (tego zdania jest większość beneficjentów, zwłaszcza FDI) kosztochłonne (około połowa, zwłaszcza FDI) Na wyższe koszty związane z aplikacją narażone były częściej firmy mikro Skorzystanie z usług firm zewnętrznych nie gwarantowało sukcesu – firmy doradcze mylą się tak samo często jak beneficjenci

73 73 TRWAŁOŚĆ

74 74 Trwałość – plany inwestycyjne FDI W najbliższych 12 miesiącach można spodziewać się zmniejszenia aktywności inwestycyjnej w zakresie inwestycji w środki trwałe Ale zmniejszenie będzie się odbywało od wysokiego poziomu bazowego – zarówno po zrealizowaniu inwestycji w ramach FDI, jak w okresie najbliższych 12 miesięcy ponad dwie trzecie beneficjentów realizowało lub będzie realizować inwestycje w środki trwałe Relatywnie duża grupa przedsiębiorstw dokonała reorientacji inwestycyjnej Spadkowi zainteresowania inwestycjami w środki trwałe towarzyszył wzrost zainteresowania m.in.. doradztwem, zakupem prac B+R i prowadzeniem własnych prac B+R, uzyskaniem certyfikatów jakości, marketingiem…

75 75 Trwałość – plany inwestycyjne PRP, PRPE, TIdP W najbliższych 12 miesiącach należy się spodziewać wzrostu aktywności inwestycyjnej beneficjentów PRP, PRPE i TIdP PRP – wzrost zainteresowania inwestycjami we wszystkich badanych obszarach aktywności inwestycyjnej (zarówno inwestycje w środki trwałe, jak działania doradcze) PRPE – za wyjątkiem działań z zakresu poprawy jakości wzrost zainteresowania prowadzeniem działań inwestycyjnych – szczególnie w obszarach związanych z eksportem: badanie rynków zagranicznych, doradztwo związane z funkcjonowaniem na rynkach zagranicznych, uczestnictwo w targach i wystawach TIdP – szczególnie dynamiczny przyrost zainteresowania: szkoleniami pracowników, wejściem na nowe rynki zagraniczne, marketingiem i promocją oraz specjalistycznymi usługami doradczymi

76 76 Trwałość – efekty trwałe, czy tymczasowe? Trwałość w zależności od: rynku - im bardziej konkurencyjny i innowacyjny, tym większe zagrożenie dla trwałości Relatywnie wysokie zagrożenie dla trwałości Relatywnie niskie zagrożenie dla trwałości skali zmian czynników niezależnych zmiany technologiczne (np. rewolucja technologiczna) FDI zmiany rynkowe (np. otwarcie nowego rynku zbytu) PRPE zmiany organizacyjne (np. wejście do spółki nowego udziałowca, z inną koncepcją rozwoju) PRP zmiany legislacyjne (np. zakaz elektronicznego handlu lekami) TIdP Komponent regionalny Phare 2003 nie był skierowany jedynie do firm działających na najszybciej rozwijających się rynkach – zmniejszenie zagrożenia dla trwałości.

77 77 Trwałość – zaplecze administracyjne Umiejętne dyskontowanie nabytych doświadczeń Najłatwiej się go wdrażało, bo wiele problemów zostało rozwiązanych przy poprzednich edycjach tego programu Ale niepełne wykorzystanie nabytej wiedzy przy realizacji SPO WKP zmiany proceduralne – konieczność nauki, szkoleń ograniczone wykorzystanie doświadczeń Stała poprawa jakości obsługi Mniejsza rotacja kadr (szczególnie PARP) Problemy kadrowe w przypadku części RIF – częściowe zaburzenie pamięci instytucjonalnej Stabilność prawa – podtrzymanie trwałości. Im więcej zmian w procedurach, tym większe zagrożenie dla trwałości.

78 78 Trwałość – profesjonalne zaplecze świadczące usługi doradcze MSP Proces rozłożony w czasie Obawy przed utratą dotacji w przypadku niezadowolenia z usługi doradczej mogą stanowić barierę przed zgłaszaniem nieprawidłowości Korzystanie z doradztwa – funkcja edukacyjna: Wewnętrzna –samouczenie się przedsiębiorstwa: większa umiejętność konstruowania celów stawiania wymagań weryfikacji jakości uzyskanych produktów Odstąpienie od listy akredytowanych usługodawców – uruchomienie rynkowego mechanizmu weryfikacji przedsiębiorstw świadczących usługi doradcze zewnętrzna - przekazywanie informacji innym firmom, w tym: rekomendowanie profesjonalnych usług (firm) rekomendowanie korzystania z tego typu produktów

79 79 ANALIZA ELEMENTÓW SYSTEMU WDRAŻANIA PROGRAMU

80 80 Analiza elementów systemu wdrażania programu – koordynacja Nie wystąpiły poważne problemy koordynacyjne, chociaż pojawiały się głosy krytyczne dotyczące terminowości przepływu informacji pewne zastrzeżenia co do szybkości otrzymywania informacji zwrotnych (od PARP), jednak nie było to zjawisko powszechne niekiedy zdarzały się utrudnienia wynikające z rotacji pracowników RIF, ale ich poziom był niższy niż poprzednich edycjach

81 81 Analiza elementów systemu wdrażania programu – terminowość Przede wszystkim trudności w przekazywaniu płatności końcowych Braki kadrowe (RIF) – zagrożeniem dla terminowość – ale ostatecznie problemy zostały zażegnane Późne przekazywanie środków z budżetu krajowego RIFy – czasowy brak środków na koncie Konieczność ratalnych wypłat dotacji (75% z budżetu Phare, później 25% ze środków krajowych) Późne dokonanie realokacji środków spowodowało, że część beneficjentów z listy rezerwowej nie była w stanie zakończyć w terminie inwestycji

82 82 Analiza elementów systemu wdrażania programu – RIF jako partnerzy przedsiębiorców Różnorodne narzędzia komunikacji z potencjalnymi beneficjentami i beneficjentami Lokalne rozgłośnie radiowe i stacje telewizyjne – etap rozpowszechniania informacji o Phare Niektóre RIF wykorzystywały listy mailingowe Dodatkowo działały Punkty Konsultacyjne (PKD/PK) Prowadzono szereg konferencji szkoleniowych – z reguły w większych miastach danego województwa Uruchamiano dodatkowe szkolenia w końcowej fazie realizacji programu – etapu rozliczenia i przygotowania wniosków o płatność końcową. RIFy trafnie oceniły ten etap jako trudny dla przedsiębiorców.

83 83 Analiza elementów systemu wdrażania programu – RIF jako partnerzy przedsiębiorców Beneficjenci na ogół korzystnie dostępność informacji o programie

84 84 Analiza elementów systemu wdrażania programu – RIF jako partnerzy przedsiębiorców Jak również współpracę z RIFami

85 85 Użyteczność – ocena współpracy z RIF Jeśli chodzi o współpracę z RIF, to mam jak najlepszą opinię. Są to ludzie bardzo kompetentni i chętni do współpracy. Uzmysłowiłam sobie, że przy ich pomocy rzeczywiście uda nam się ten projekt. [beneficjent FDI] Tutaj nie było problemów. Czy podpisywanie, czy składanie dokumentów, czy ewentualne uzupełnienie dokumentów, było tak że po prostu było to umawiane, nawet mailami uzgadnialiśmy pewne rzeczy. Pod tym względem jest to w miarę sprawne, i raczej tutaj jest na plus, czyli po prostu szybko i w miarę konkretnie. [beneficjent PRP] Byłem tam kilka razy i byłem zszokowany, że pracują tam sami młodzi ludzie, natomiast poziom obsługi był doskonały. Są osoby do obsługi danej firmy i wszystko jest ok. [beneficjent PRP] Jest bardzo miłą obsługa, bardzo sympatyczna. Nawet jak coś trzeba teraz, to te panie, które tam pracują, coś podpowiedzą. Myślę, że to młode pokolenie przychodzi do pracy z innym nastawieniem. Już nie ma takiego urzędnika jak był kiedyś. [beneficjent FDI]

86 86 WNIOSKI I REKOMENDACJE

87 87 Cele komponentu regionalnego– zgodne z potrzebami gospodarki, ale obok uświadomionych potrzeb samych przedsiębiorców. Wnioski Przeszacowane zainteresowanie doradztwem. Doradztwo – wciąż mała popularność. Inwestycje to przede wszystkim środki trwałe. Za sprawą niewielkiego zainteresowania funduszami doradczymi nie wykorzystano wszystkich dostępnych środków: FDI – 92% alokacji (wszystkie środki publiczne) TIdP – 71% PRP – 52% PRPE – 39% Największy stopień wykorzystania budżetu – podkarpackie i lubelskie. Najmniejszy stopień wykorzystania - łódzkie. Trafność osłabiona silnie konkurencyjnym SPO WKP

88 88 Wnioski Nie istniała możliwość osiągnięcia celów na poziomie makro – sektor MSP. Ewentualne zmiany na poziomie sektora – efekt wszystkich edycji Phare SSG! Osiągnięto następujące rezultaty: Utworzono 4500 miejsc pracy (w tym dzięki: FDI – 3487, PRP – 497, PRPE – 124, TIdP – 392) Zrealizowano 467 umów związanych z opracowywaniem i wdrażaniem planów rozwoju przedsiębiorstwa (zakładano realizację 400). Nie osiągnięto rezultatów: Liczba MSP rozwijających lub wdrażających plany rozwoju eksportu Liczba MSP wdrażających plany rozwoju IT Liczba MSP inwestujących w rozwój firmy na podstawie biznes planów opracowanych w ramach obecnych projektów lub wcześniejszych interwencji Efekt netto okazał się nieistotny statystycznie. Wyjątek – nakłady inwestycyjne, gdzie efekt miał wartość ujemną Uzyskiwanie korzystnych efektów, także w grupie nieskutecznych wnioskodawców, ułatwione dzięki dobrym wskaźnikom koniunktury gospodarczej

89 89 Wzrost zatrudnienia – 55% - 68% w zależności od funduszu Wnioski Wzrost nakładów inwestycyjnych – 48% - 53% w zależności od funduszu Wzrost przychodów ze sprzedaży – 72% - 79% w zależności od funduszu Średni koszt jednego nowego miejsca pracy będącego efektem interwencji – od ok. 5 tys zł (PRP) do ok. 17 tys zł (FDI) Średni koszt brutto wzrostu sprzedaży o 1 zł – od 2 groszy (PRP, PRPE) do 5 groszy (FDI)

90 90 Wnioski Problemem biurokracja i procedury – zbyt dużo, za mało przejrzyste Wnioskowanie o wsparcie – czasochłonne i kosztochłonne; sukcesu nie gwarantuje skorzystanie z usług firm doradczych Według większości beneficjentów efekty interwencji warte były poniesionych nakładów. Większość ponowiłaby także udział w programie. Najbardziej użyteczny – FDI oraz quasi-inwestycyjny TIdP. Fundusze doradcze – mniej, zwłaszcza PRP. Mimo krytyki biurokracji i procedur pozytywnie oceniono ogólną obsługę przedsiębiorstwa i współpracę z RIF

91 91 W przyszłych programach warto dążyć do zmiany proporcji między środkami na działania doradcze a wielkością wsparcia o charakterze inwestycyjnym Rekomendacje Należy wprowadzać jasne i jednoznaczne rozgraniczenia pomiędzy programami o charakterze krajowym (sektorowym) a programami regionalnymi - szczególnie istotne w kontekście formułowania zasad wdrażania programów na lata 2007- 2013. Konieczność minimalizacji ograniczeń merytorycznych. W perspektywie strategicznej ograniczają one poziom oddziaływania programu. Jest to uwaga szczególnie ważna w kontekście wdrażania programów nastawionych na rozwój poziomu innowacyjności firm i na poziomie regionalnym. Doradztwo nie powinno być wartością samą w sobie, lecz jedynie narzędziem do osiągnięcia konkretnych celów, etapem w szerszym procesie rozwoju firmy. Dlatego też rekomenduje się pakietowanie usług wsparcia – łączenie w jednym programie działań inwestycyjnych z usługami doradczymi. Już na etapie realizacji Programu Phare 2003 obserwuje się potrzebę pakietowania w przypadku TIdP Często konsekwencją inwestycji jest zapotrzebowanie na doradztwo. Dlatego warto uruchomić program (choćby o charakterze pilotażowym) o odwrotnej niż praktykowana sekwencji pomocy (doradztwo – inwestycja): w którym punktem początkowym jest dotacja na inwestycje (wdrożenie), a kontynuacją doradztwo.

92 92 Rekomendacje Kolejne edycje Phare – wbudowany mechanizm uczenia się. Warte rekomendacji jest wykorzystywanie w przyszłych programach struktur instytucjonalnych zaangażowanych w realizację Programu Phare 2003 i wypracowanych procedur. Należy zadbać o to, aby wypracowany system był w przyszłości wykorzystywany i rozwijany. Postulat ograniczenia biurokracji i uproszczenia procedury wnioskowania, która – mimo swojej względnej prostoty – w porównaniu do funduszy strukturalnych nastręczała przedsiębiorcom wiele kłopotów: Mówić do beneficjentów prostym i precyzyjnym językiem – zwłaszcza wytyczne dla wnioskodawców Zastanowić się nad możliwościami zmiany procedury tak, aby dokumenty poświadczające spełnianie kryteriów dla wnioskodawców dostarczane były już po pozytywnej ocenie wniosku, przed podpisaniem umowy wsparcia W przedsiębiorstwach, które skorzystały ze wsparcia FDI dość wyraźnie spadło zapotrzebowanie na kapitał inwestycyjny. Praktyka gospodarcza wskazuje jednak, że modernizacja określonej części procesu produkcyjnego rodzi potrzebę kolejnej modernizacji. Rekomenduje się zatem nie tylko koncentrację większości wysiłków wsparcia przedsiębiorczości na procesie inwestycyjnym firm, ale także zapewnienie kontynuacji wsparcia.

93 93 Rekomendacje W przypadku stosowania formy akredytacji wykonawców usług, należy dążyć albo do wzmocnienia kontroli jakości pracy firm akredytowanych, albo w jednoznaczny i klarowny sposób przekazywać informację, że posiadanie akredytacji nie jest jednoznaczne z poświadczoną gwarancją wysokiej jakości usług. Należy dążyć do opracowania rozwiązań pozwalających na unikanie konfliktów interesów na linii: firma doradcza jako pomysłodawca całego projektu i wykonawca dokumentacji aplikacyjnej – beneficjent. Należy precyzować adresata wsparcia w przyszłych programach pomocowych dla MSP – koncentracja wsparcia na wąskiej grupie firm najbardziej dynamicznych (ergo najskuteczniej pozyskujących niekomercyjne finansowanie) czy też kierowanie wsparcia do maksymalnie szerokiej grupy firm.

94 94 Rekomendacje Wskazane jest przyspieszenie prac nad weryfikacją nadesłanych wniosków. Skrócenia wymaga także maksymalny okres oczekiwania na wypłatę dotacji. Warto wprowadzić klauzulę umożliwiającą dłuższy horyzont czasowy realizacji inwestycji w przypadku projektów specyficznych, w których okres oczekiwania na zakupiony produkt (często niestandardowy, specjalnie dostosowywany do wymogów technologicznych przedsiębiorstwa) jest długi.

95 95