WPŁYW REALIZACJI POLITYKI SPÓJNOŚCI NA JAKOŚĆ REALIZACJI KRAJOWYCH POLITYK PUBLICZNYCH dr Michał Boni Szef Zespołu Doradców Strategicznych PRM Gdańsk, 7 lipca 2011 r.

POLITYKA SPÓJNOŚCI – LEKCJE (lessons learnt) Lekcja 1 (lata wcześniejsze) narzędzie wyrównywania szans; rozwój i zmniejszanie dysproporcji rozwojowych (infrastruktura, kapitał materialny, gospodarka); dystrybucja. Lekcja 2 (lata ostatnie i najbliższe) wspomaganie wzrostu potencjału rozwojowego (infrastruktura dla gospodarki, dla życia społecznego, kapitał ludzki i społeczny); inwestycje. Lekcja 3 (perspektywa nadchodząca) wyzwalanie nowych (adekwatnych) przewag konkurencyjnych (solidarność spójności i konkurencyjności, kapitał intelektualny, impet cyfrowy); Inwestycje z wartością dodaną.

UE 2020 - cele Smart growth: Sustainable growth: Inclusive growth: increase of R&D spending in Europe and better conditions fot private sector R&D; better education, training and lifelong learning; development of digital society. Sustainable growth: competitiveness; combating climate change; clean and efficient energy; transport (easier teritorial access, contribiution to sustainable growth); infrastructure and connectivity. Inclusive growth: increasing employment rates, in particular amongst the young people, women and older workers; improving skills and lifelong learning participation; fighting poverty: the unemployed and children are particularly at risk.

Polska 2030 – Filary rozwoju CEL: rozwój mierzony poprawą jakości życia (wzrost PKB na mieszkańca w relacji do najbogatszego kraju UE i zwiększenie spójności społecznej) Polaków dzięki stabilnemu, wysokiemu wzrostowi gospodarczemu, co pozwala na modernizację kraju Makroekonomiczne warunki rozwoju Polski do 2030 roku Filar innowacyjności (modernizacji) Nastawiony na zbudowanie nowych przewag konkurencyjnych Polski opartych o wzrost KI (wzrost kapitału ludzkiego, społecznego, relacyjnego, strukturalnego) i wykorzystanie impetu cyfrowego, co daje w efekcie większą konkurencyjność Filar terytorialnego równoważenia rozwoju (dyfuzji) Zgodnie z zasadami rozbudzania potencjału rozwojowego odpowiednich obszarów mechanizmami dyfuzji i absorbcji oraz polityką spójności społecznej, co daje w efekcie zwiększenie potencjału konkurencyjności Polski Filar efektywności Usprawniający funkcje przyjaznego i pomocnego państwa (nie nadodpowiedzialnego) działającego efektywnie w kluczowych obszarach interwencji

EU cohesion policy & national public policies Efekt ilościowy → efekt jakościowy → zintegrowane podejście Diagnoza → wyzwania strategiczne → cele → decyzje → działania operacyjne (nowy porządek strategiczny) Narzędzia planowania, wdrażania, monitorowania, oceny

EU cohesion policy & national public policies 2 · Orientacja na rezultaty orientacja na użytkownika (beneficjenta) wskaźniki (miary sukcesu) - spójność wskaźników ESF i ERDF - wspólne wskaźniki terytorialne (rural/ urban) - rola danych statystycznych - ad hoc sources of information - ramy i regulacje nie ilu było, ale jacy są/ będą jakościowe zmiany (rozwój mierzony jakością życia) Kontrakty partnerskie/ zasada warunkowości

Rola zasady warunkowości stymulacja do stawiania celów i wyznaczania mierników ich osiągania uzależnienie dostępu do środków (kolejowych, z rezerwy – w jakim modelu?) od wyników składnik, istotny element budowania kontraktów partnerskich sprzyjanie efektywności stworzenie ram do łączenie orientacji na rezultaty i jakościowej orientacji na użytkownika

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 1, PKB Wpływ funduszy unijnych na poziom PKB (w cenach bieżących, odchylenia od scenariusza bez środków UE w %) Wpływ funduszy unijnych na tempo wzrostu PKB (w cenach stałych, odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp.) Źródło: MRR, Ewaluacja ex post Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006, str 11, 12

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 1 , Zatrudnienie Wpływ funduszy unijnych na wskaźnik zatrudnienia (odchylenia od scenariusza bez środków UE w pp. Źródło: MRR, Ewaluacja ex post Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006, str 14

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 1, Województwa Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego województw w latach 2003-2008

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 1, Eksport Oszacowanie dodatkowego eksportu z krajów UE-15 do Polski Wywołanego przez realizację polityki spójności w okresie 2004-2015 (mld euro, ceny z 2008) - podział według krajów Odniesienie dodatkowego eksportu do Polski do wpłat netto krajów UE-15 do budżetu wspólnotowego w okresie 2004-2015, w części skierowanej do Polski w ramach polityki spójności Źródło: MRR, Ewaluacja ex post Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006, str 21-23

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 1, Transport Zmiana Wskaźnika Międzygałęziowej Dostępności Transportowej Ogółem w wyniku realizacji Inwestycji transportowych W ramach NPR 2004-2006

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2. Geografia rozwoju Wymiar terytorialny w znaczeniu podwójnym: ład przestrzenny w zagospodarowywaniu kraju, co wymaga odpowiednich instrumentów planowania, w tym planowania fizycznego i ekonomicznego, ład w rozwoju potencjałów wzrostu dostosowanych do lokalnych i regionalnych uwarunkowań ( z wykorzystaniem ich endogenicznego charakteru). Trzeba też uświadamiać sobie na coraz większą skalę, iż planowanie przestrzenne jest narzędziem nowoczesnej polityki ochrony środowiska. Polska AD 2010 „Warszawocentryczne” powiązania funkcjonalne pomiędzy głównymi miastami Polska AD 2030 Policentryczna metropolia sieciowa i zrównoważenie powiązań wewnątrzsieciowych Źródło: MRR, „Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030”.

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2 DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2. Kierunki działań polityki przestrzennej Wzmocnienie obszarów peryferyjnych poprzez integrację z metropolią sieciową. Rozwijanie powiązań funkcjonalnych pomiędzy obszarami peryferyjnymi (żółta linia) służy głównie zapewnieniu spójności kraju Źródło: MRR, „Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030”.

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2. Wieś – zadanie szczególne Definiowanie „wiejskości” nie tylko przez rolnictwo (usługi, OZE, agroturystyka, miejsce pracy w przemysłach przetwórczych) Rola edukacji i dostępności infrastrukturalnej Zatrudnienie a mobilność „wahadłowa” Struktura społeczno-zawodowa mieszkańców wsi – więcej przedsiębiorców, pracowników umysłowych, inteligencji i klasy średniej niż rolników Poziom wykształcenia mieszkańców wsi 1998 2002 2008 Podstawowe/ gimnazjalne 60,9 44,0 33,6 Zasadnicze zawodowe 24,2 29,2 Średnie 13,1 22,4 25,3 Wyższe 1,8 4,3 7,5 Ogółem 100% Źródło: Krystyna Szafraniec, Młodzież na obszarach wiejskich: warunki startu, edukacja, dążenia i strategie życiowe, sierpień 2010 r.

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2. Trendy rozwojowe obszarów wiejskich Wyniki diagnozy i analiza trendów wskazywały na konieczność zaprojektowania dwóch rodzajów działań: rozwijających nowe przewagi konkurencyjne/szanse rozwojowe oraz służące doganianiu/ niwelowaniu różnic w rozwoju. Zmian liczby indywidualnych gospodarstw rolnych w Polsce w 2009r. w stosunku do 2000r. wg powierzchni użytków rolnych gospodarstwa. rok 2003 2010 Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15 lat i więcej na wsi (%) 45,9 50,4 rok 2003 2009 Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków (% ogólnej liczby) na wsi 16,5 26,9 rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Odsetek gospodarstw domowych posiadających dostęp do internetu na wsi (%) 5,3 15,1 18,8 25,1 28,9 36,1 50,5 56,2 Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat zamieszkałych na wsi objętych wychowaniem przedszkolnym 16,7 17,5 19,1 21,4 23,1 28,5 37,5 43,0

DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2 DOŚWIADCZENIE POLSKIE – LEKCJA 2. Zagrożenie ubóstwem w Polsce na tle krajów europejskich Udział osób materialnie zdeprywowanych wg poziomu urbanizacji miejsca zamieszkania (2008) Udział osób zagrożonch ubóstwem wg poziomu urbanizacji miejsca zamieszkania (2008) Źródło: European Commission, Investing in Europe's future, Fifth report on economic, social and territorial cohesion, November 2010.

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Filar innowacyjności – wzmocnienie TURBODOŁADOWANIE: Impet cyfrowy Kreatywność i innowacyjność gospodarki Wysokiej jakości edukacja na wszystkich poziomach TURBODOŁADOWANIE: Aspiracje społeczne Konkurencyjnej jakości badania naukowe i współpraca z przemysłem Rozwój postaw przedsiębiorczych i kompetencji zarządczych przedsiębiorców

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Diagnoza (przykład 1) Enterprise support structure from ERDF (% of total ERDF allocation) Under Covergence and Competitveness Goals in the programming period 2007-2013(as for 2009) Źródło: MRR;Evidence-based Cohesion Policy and its role In achieving Europe 2020 objectives str. 13

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Diagnoza (przykład 2) Direct and indirect government support of business R&D (% of GDP) in 2008 Źródło: MRR;Evidence-based Cohesion Policy and its role In achieving Europe 2020 objectives str.14

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Diagnoza (przykład 3) Venture capital (% of GDP), 2008 Źródło: MRR;Evidence-based Cohesion Policy and its role In achieving Europe 2020 objectives str.19

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Orientacje życiowe młodych Postawy bierne i niewielkie wymagania wobec życia nie są domeną młodych. Sentymentalni czy „cnotliwi” minimaliści, którzy nie mają wysokich aspiracji, mierzą na spokojne i bezpieczne życie, stanowią margines (5% młodych dorosłych oraz 11,5% młodszej młodzieży). Marzyciele – o wysokich aspiracjach do dostatku, barwnego i wygodnego życia, ale ze słabymi przesłankami do sukcesu – stanowią 20% młodych. Zorientowani na wzory mieszczańskie i przeciętne statusy (konwencjonalnie ambitni) stanowią główny strumień starszych roczników młodzieży (43,2%). Młodszych częściej urzekają niekonwencjonalne wzory życia: barwne, niecodzienne, z dużą wagą przywiązywaną do nieprzeciętnych karier i wyrafinowanej konsumpcji (30,4%). Trendy te sugerują, że młodsze roczniki młodzieży są bardziej wyrazistym produktem społeczeństwa konsumpcyjnego – ich oczekiwania konsumpcyjne są powszechniejsze i silniejsze Źródło: K. Szfraniec, Raport Młodzi 2011, KPRM 2011.

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Drogi edukacyjne młodych ludzi Odsetek absolwentów szkół średnich rozpoczynających studia wyższe Źródło: Education at a Glance 2010. OECD Indicators Zmiany preferencji w wyborze szkoły a status rodziny pochodzenia Źródło: J. Domalewski, Społeczne i środowiskowe uwarunkowania dróg szkolnych młodzieży – dynamika zmian, Warszawa 2010: IRWiR PAN

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Wejście na rynek pracy młodych Bierność społeczna młodzieży (NEET – Not in employment, education or training, udział w tej grupie wiekowej 15-24) Wiek wejścia na rynek pracy (2007) Źródło: OECD, „Off to a Good Start? Jobs for Youth”, 2010, ; EC, „Youth in Europe 2009. A statistical portrait” 2010. Stopa bezrobocia według grup wieku – kraje UE Źródło: Eurostat, EU-LFS, za „Youth in Europe 2009. A Statistical Portrait, s. 111..

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3 DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Lepszy start życiowy i zawodowy młodych Udział tymczasowych umów o pracę w 2009 r. w grupie wiekowej 15-24 Liczba nowych oddawanych mieszkań i liczba urodzeń Wskaźnik „gniazdownictwa” – Polska i EU27 Wg grupy wiekowej 24-34 wg płci (w %)

DOŚWIADCZENIE PRZYSZŁE – LEKCJA 3. Niepewność posiadania dzieci W porównaniu z innymi krajami europejskimi Polacy nie są pewni czy chcą mieć dzieci, Proporcja tych którzy nie chcą nie jest tak wielka w porównaniu z innymi krajami. Udział deklarujących niepewność i niechęć posiadania dzieci (w %) 60 80 40 20 Źródło: European Society of Human Reproduction and Embryology. 2010. “Europe: The Continent with Lowest Fertility.” Human Reproduction Update 16 No. 6: 599.

EVIDENCE BASED PUBLIC POLICIES conclusions wielowymiarowe diagnozy; definicje wyzwań w długiej perspektywie (POLSKA 2030); cel – jakość życia; decyzje – POLSKA 2030: 25 KLUCZOWYCH DECYZJI; wskaźniki realizacji a wybory w politykach publicznych.

WSKAŹNIKI REALIZACJI , PUNKTY ODNIESIENIA, JAKOŚĆ POLITYKI PUBLICZNEJ (skuteczność decyzji) Źródło: World Bank, „Europe 2020 Poland Fueling Growth and Competitiveness in Poland Through Employment, Skills, and Innovation”, 2011 i obliczenia własne na podst. danych MOP Aktywność zawodowa 45-64 (2008) Niemcy Wielka Brytania Litwa Korea Chile Hiszpania Polska 74,63% 72,96% 72,31% 71,84% 67,25% 65,41% 57,06%

WSKAŹNIKI REALIZACJI , PUNKTY ODNIESIENIA, JAKOŚĆ POLITYKI PUBLICZNEJ (skuteczność decyzji 2) Zdrowie w Polsce na tle innych krajów Europejski Konsumencki Indeks Zdrowia (Euro Health Consumer Index) – wskaźnik ten jest łącznym ujęciem określonej liczby wskaźników odnoszących się do wybranych obszarów oceny systemu ochrony zdrowia (takich jak: wyniki leczenia, zakres i zasięg świadczonych usług, prawa pacjenta i informacje, e-Zdrowie, czas oczekiwania na leczenie, środki farmaceutyczne) mającym na celu sumaryczną ocenę sposobu świadczenia usług zdrowotnych w poszczególnych systemach opieki zdrowotnej Źródło: European Commission. 2008. Health Consumer Powerhouse Euro Health Consumer Index 2008 Report. Brussels: EC.

WSKAŹNIKI REALIZACJI , PUNKTY ODNIESIENIA, JAKOŚĆ POLITYKI PUBLICZNEJ (skuteczność decyzji 3) Krzywa redukcji gazów cieplarnianych dla Polski do 2030 roku Źródło: Krzywa McKinsey redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce – Materiał roboczy

EVIDENCE BASED PUBLIC POLICIES CHECK – TEST 2011 2009 Fotografia przedstawia Zoję Owsiańską Źródło: Centrum Informacyjne Rządu Fotografia przedstawia Zoję Owsiańską Źródło: Rodzice